De charismatische vernieuwing
Winkler Prins' Grote Wereld
geschiedenis: 5 delen verschenen
BEWOON
DE
WERELD!
Spoorzoeken
Het Centrale Comité
zuchtte
onder zijn opdrachten
ZATERDAG 28 AUGUSTUS 1976
ALS ROOMSE PRELATEN HUPPELEN. IS ER IETS BIJZONDERS AAN DE HAND
De befaamde protestantse theoloog prof. Karl Barth heeft eens
gezegd: „Let op! Als God begint de Roomse kerk te veranderen
dan zul je de grootste verrassingen beleven". Welnu, op pinkste
ren in het heilig jaar 1975 hebben velen die zich toen in Rome
bevonden gedacht dat het zover was. In Rome werd op dat
moment een conferentie gehouden, gewijd aan de charismati
sche vernieuwing. (Met "charismatisch" bedoelt men: onder de
klaarblijkelijke werking van de heilige Geest", populair gezegd:
datgene wat men in pinkstergemeenten aantreft - K.). De confe
rentie had als hoogtepunt de viering van een liturgie van de
heilige Geest. De verwondering van de aanwezigen bij deze li
turgieviering kende geen grenzen. Want wat zag men? Mensen
die volkomen vreemden voor elkaar waren vielen elkaar öm de
hals en kusten elkaar, soms onder het storten van gelukstranen.
Waardige prelaten huppelden door de basiliek en zongen erbij.
Zelfs de paus, die op tweede pinksterdag samen met de Belgi
sche kardinaal Suenens de Mis opdroeg, maakte aanstalten om
in tongentaai te gaan getuigen.
De Nederlandse journaliste Fem
Rutke was er ooggetuige van er zij
schreef erover: „Er gold een nieuw
soort codetaal van een nieuwe mo
raal. Je kón gewoon niet afzijdig blij
ven. Al kwam er nou een oud man
netje op je af, een jong meisje, een
priester, dominee, non of monnik: je.
had maar te omhelzen en tenminste
twee of drie zoenen erbij te geven:
liefst riet tranen van geluk erbij.
Wantje was zelf deel geworden van de
suggestieve bevreemding die als
vanuit een andere wereld over alles
en iedereen en de Sint Pieter was ge
komen. Duizelig waggelden de mees
ten van ons op 19 mei 1975, als vraag
tekens. uit de Sint Pieter naar buiten,
van tijd tot tijd omhelsd door een an
der vraagteken..."
Fem Rutke heeft haar ervaringen in
Rome beschreven in een boekje, geti
teld: „Is Jezus nog te redden?" Haar
indrukken heeft ze gecompleteerd met
interviews die zij had met enkele voor
aanstaande katholieken. Aan deze
mensen stelde zij de eenvoudige
vraag: Wat is er onder ons aan de
hand? Wat betekent voor de kerk- en
heilshistorie de langzamerhand we
reldomvattende charismatische ver
nieuwing?
Het boekje "Is Jezus nog te redden" is
er slechts één uit een groot aantal ge
schriften over hetonderwerp. Ik noem.
vrij willeleung, nog een tweede: "Langs
de Wcg"„ geschreven door de evange
list Karei Hoekendijk die samen met
zijn zoon Frans een evangelisatiecam
pagne heeft gehouden in het land van
de Bataks op Sumatra. Als men de
twee hier genoemde boeken 'tegen-
elkaar-in' leest dan valt het op dat de
knappe denkers die door Fem Rutke
werden geïnterviewd vooral theoreti
seren; proberen het verschijnsel op
zijn plaats te krijgen. Karei Hoeken
dijk daarentegen schrijft een soort
vervolg op de handelingen der apos
telen. Voor hem is er niets ongewoons
in de werking van de heilige Geest. Er
hoeft niets geanalyseerd te worden.
Hoekendijk zegt: „Enerzijds formeert
de heilige Geest de bekeren anderzijds
vult Hij die. Hij geeft ons het "extra"
zond er hetwelk wij de verschrikkingen
van de eindtijd nooit en te nimmer te
boven komen."
Als men kennis neemt van de fenome
nen die zich tijdens de campagne van
Hoekendijk in Batakland hebben
voorgedaan en men leest daama de
verstandelijke interpretaties van
mensen als prof. Schillebeeckx, drs
Daniël de Lange en Gabriél Smit in het
boekje van Fem Rutke. dan is men ge
neigd te denken dat deze laatsten, on
danks de scherpte van hun geest, tot
de stuurlui aan de wal behoren, terwijl
Hoekendijk (die zich veel kantiger uit
drukt) zich met het schip op volle zee
bevindt.
Het voorgaande is niet geringschat
tend bedoeld. De charismatische ver
nieuwing is van zoveel belang voor
kerk en maatschappij, dat zowel het
gemoed als het verstand zich ermee
moeten bezighouden. Vandaar ook
dat in het thans begonnen universi
teitsjaar in Nijmegen voor het eerst
weer 'pneumatologie' (de leer aan
gaande de heilige Geest) zal worden
gedoceerd - mede op verzoek van de
studenten!
De ontdekking dat de heilige Geest
nog altijd, krachtens Jezus' eigen be
lofte, onder ons. werkzaam is wordt
door velen als een schok ervaren Een
dansende en zingende Cune-kardinaal
is dan ook net zo'n fenomeen als een
profeterende ouderling. Kardinaal
Suenens van Mechelen typeert de in
vloed van de charismatische vernieu
wing op de R.K. kerk aldus: „Wij heb
ben vroeger gedacht dat wij uitverko
ren mensen waren, maar nu ontdek
ken wij dat wij eigenlijk ingevroren
mensen geweest zijn". Suenens om
schrijft de kracht van de heilige Geest
die in de kerk en daarbuiten werkt als:
een soort kernenergie. „Wij zien met
één of enkele heiligen om ons heen.
maar een overvloed! Het is een multi-
ficatie van heiligen!roept hij uit. Vol
gens kerkhistorici is de charismati
sche vernieuwing een even sterk en
even groot geestelijk reveil als in de
vorige eeuw de katholieke Maria
verering. Er isdus hetéén en ander aan
de hand. Hoe komt het dat men er des
ondanks in nederland zo weinig over
hoort, en .leest? Men zou het toch van
alle preekstoelen af moeten schreeu
wen: „De Geest is onder ons!"
Prof. Schillebeeckx geeft de volgende
verklaring, dat Nederland zo koel blijft
op dit gebied; „Bij ons staat men nog
altijd in de maatschappij-kritische
hoek. De maatschappij-kritiek ziet
men nog steeds als het belangrijkste.
Alles wat de zin van de maatschappij
kritiek kan relativeren (en de mystiek
doet dat nu eenmaal) wordt als een
tegenwerking beschouwd. De mystiek
laat het betrekkelijke zien. oók van de
maatschappij-kritiek. Daarnaast
vreest men ook, dat de charismatische
beweging zich gemakkelijk zal laten
manipuleren door de kerkelijke of
maatschappelijke overheid Momen
teel hebben inderdaad zowel de staat
als de kerk er belang bij de charismati
sche bewgingen te ondersteunen. Deze
bewegingen integreren namelijk een
zeker maatschappij-kritisch en zelfs
revolutionair potentieel..."
Wat is: bevrijden?
Het belangrijkste verwijt aan het a-
dresvan de charismatische beweging
dat men kan vernemen is. dat zij wei
gert te erkennen dat zij niet alle gena
degaven van de heilige Geest verte
genwoordigd. doch alleen zeer be
paalde. De theologie der revolutie
(door sommigen als charismatisch
gezien) is haar bijvoorbeeld volko
men vreemd.
Tegenover dit verwijt stelt een evange
list zoals Hoekendijk, dat de instorting
van de heilige Geest een complete be
vrijding betekent. Er is niets méér no
dig; hel evangelie is "vol".
De ontvankelijke Batakkers voor wie
hij heeft gepredikt vroegen niet om
uitbreiding van hel kiesrecht of om
hogere lonen maar zij hadden gene
zing en redding van de ziel nodig. „Wij
hadden beloofd zo schrijft Hoeken
dijk over zijn campagne onder de Ba
taks. „om alle zieken de handen op te
leggen: allen die in nood verkeerden,
alle bezetenen, alle onvruchtbaren,
alle armen, alle weduwen en wezen.
Wij stelden deze mensen - het waren er
duizenden- in lange rijen van twee op.
met hun gezichten naar elkaar toe
Frans en ik liepen tussen de rijen door
en legden iedereen even de handen op
het hoofd. Telkens riep iemand dat hij
genezen was en dat duurde bij elkaar
ruim een uur. Halleluja!"
In zijn boek "Langs de weg' vindt men
nog talloze andere voorbeelden waar
uit blijkt dat de acute nood waarmee
de mensen in Batakland naar de bij
eenkomsten van Hoekendijk kwamen,
op een inderdaad wonderbaarlijke
wijze werd gelenigd. Of hier de theolo
gie der revolutie méér geluk zou heb
ben gebracht dan de genezing van uit
erst voelbaar en volslagen concreet
menselijk leed. staat zeer te be
zien .Volgens de katholieke Dubli-
eist drs Daniël de Lange behoort ech
ter een vernieuwingsbeweging die
werkelijk het aanschijn der aarde wil
helpen veranderen, een sociale com
ponent, het begrip 'Freedom Now!' te
hebben. Om die reden, zo zegt De Lan
ge. heeft de kerk in het verleden deze
vernieuwingsbewegingen altijd de
tanden uitgetrokken of, als dat niet
lukte, ze de hoek in geschopt.
Een noodgreep
Voor De Lange lieeft het feit dat Rome
nude charismatische beweging onder
lofzang binnenhaalt dan ook niets te
maken met het heilsmysterie waarin
de kerk leeft en ademt, doch veel meer
met de realiteit dat er tegenwoordig
•/.o weinig katholieken over zijn ge
bleven waarmee Rome nog raad weet.
Aan de ene kant vinden ze de linkse
club, die overloopt van
maatschappij-kritiek. En aan de an
dere kant staat de rechterhelft, de
ultra-behoudende club van pater
Kotte, bijvoorbeeld, waarmee Rome
helemaal niets kan aanvangen. De
charismatici laten zich gemakkelijk
manipuleren. Volgens De Lange kan
er uit de charismatische bewging niet
een werkelijke 'kerk' groeien. Een
echte kerk draagt de gemeenschaps
gedachte van het oude jodendom de
geschiedenis in en dat betekent: een
kerk van mensen die onderliggen, die
onderdrukt worden
KARDINAAL SUENENS
Of dit niet geldt voor de pinksterbe
weging, zoals ik gemakshalve zal zeg
gen, is In sociaal-psychologisch op
zicht nog een open vraag. Veel knappe
koppen die het verschijnsel hebben
trachten te analyseren zijn het erover
eens dat het hierbij om een vorm van
escapisme gaat - een beweging van
mensen die leven in een cultuur
die geen kans meer ziet om met zich
zelf in het reine te komen. De Lange
vindt dit trouwens zelf ook. De bewe
ging won vooral in Amerika zoveel
aanhangers nadat men daar de morele
dreun van Vlëtnam te verwerken had
gekregen en nadat (denk aan de
Hippie-beweging) het inzicht baan
brak dat de maatschappij is over-
getechniseerd en daardoor onleefbaar.
Degenen die daamit alle konsekwen-
ties trekken en God met woord en in
daad tot meester over de schepping
uitroepen, beoefenen naar mijn me
ning de meest fundamentele
maatschappij-kritiek die maar denk
baar is. Het zal wellicht ook niet lang
duren (denk aan dienstplichtweige-
ring onder deze groep - over manipula
tie gesproken1) vooraleer de 'gemani
puleerde charismatici' de fysieke on
derdrukking zullen voelen die nodig is
om hen het stigma van evangelische
echtheid te geven. Zulks is hen trou
wens duidelijk geprofiteerd door de
Heer zelf.
Walging
De katholieke dichter Gabriel do
Lange, die eveneens in het boekje van
Fem Rutke aan het woord komt. steil
vast dat het verschijnsel van de cha
rismatische vernieuwing niets bij
zonders is. Het hoort naar zijn mening
bij het christendom. Maar Smit walgt
van de verschijnselen die bij de cha
rismatici horen, zoals de tongentaai.
„Ik herken er alleen een onsamen
hangend gedreun in: een stukje desin
tegratie eigenlijk", zegt Smit. „Ik be
schouw het verschijnsel als menson
waardig".
Tot op zekere hoogte kan men Smit in
zijn bezwaren volgen. Immers: in ver
schillende charismatische gemeen
schappen wordt het 'spreken in
vreemde tongen' als het hoogst be
reikbare ideaal aangeprezen, als het
V van de Winkler Prins' Grote We
reldgeschiedenis zijn tot op heden vijf
delen verschenen: er moet er nu nog
een komen en dan is de reeks com
pleet. Een indrukwekkende reeks, zo
moet zonder terughoudendheid wor
den vastgesteld. De uitvoering is
zoals men die gewend is van Elsevier,
kloeke delen, uitstekend van typogra
fie en voortreffelijk geïllustreerd.
Oorspronkelijk gaat het hier om een
Duitse uitgave, maar voor het Neder
landse taalgebied is ze geheel omge
werkt onder leiding van drs. S. de
Vries. En daarmee is het een door-en-
door Nederlandse uitgave geworden,
vooral ook in de keuze van onderwer
pen. Nu moet men met een dergelijke
reeks leren leven en werken: in de
praktijk dient te blijken of de intrin
sieke inhoud gelijk is aan hel voor
name uiterlijk. Wc geloven dat daar
van in dit geval inderdaad sprake is.
De hanteerbaarheid van een reeks als
deze hangt van allerlei grote en kleine
dingen af. Een belangrijk punt bij
voorbeeld zijn de registers, zij bepalen
de toegankelijkheid tot het werk. Ze
moeten meer bevatten dan alleen de
trefwoorden, ze dienen namelijk deze
woorden in een bepaalde relatie te
Plaatsen Bij deze nieuwe Winkler
Prins' Wereldgeschiedenis is dat zon
der meer het geval. Enkele voorbeel
den. ontleend aan deel 5. bij het con
gres van Berlijn i1878i wordt vermeld
dat het om een vergadering gaat 'van
grote Europese staten die beslisten
over de nationale belangen van de
kleine Balkanstaten' En bij de Lud-
dieten staat vermeld, dat het gaat om
een Engelse beweging, die onder in
vloed van werkloosheid en hongers
nood de machines in de fabrieken ver
nielde in de jaren 2811-1816. Eenderde
voorbeeld: splendid isolation is - zo
meldt het register - de politieke hou
ding van Engeland na 1820. „waarbij
het land zich losmaakte van verbon
den en congressen met andere Euro
pese staten. Duurde lol omstreeks
1900". Zo vormen de registers van deze
wereldgeschiedenis met elkaar een
kleine historische encyclopedie,
waarmee tevens toegang wordt ver
strekt tot een veel bredere informatie.
Een tweede aspect van de toeganke
lijkheid van een werk als dit wordt ge
vormd door het kaartenmatenaal en
de illustraties. Welnu, dit onderdeel is
boven alle lof verheven. De kaarten
zijn bijzonder goed getekend en de af
beeldingen - prenten, schilderijen en
foto s - zijn meer dan voortreffelijk.
Ook diegene, die een bepaalde periode
verder wenst te bestuderen en specia
listische werken moet raadplegen, zal
veel aan dit illustratiemateriaal heb
ben: het is van grote kwaliteit. Er is
ook sprake van wat men 'verbale illus
traties' zou kunnen noemen: kaders
tussen de tekst, waarin enkele sail
lante punten nader worden belicht.
Ook hiervan enkele voorbeelden, dit
maal uit deel drie: kaders met gege
vens over hetberoemde middeleeuwse
paar Abélard en Héloise over de gees
telijke ridderorden en over de ketterse
groepering de katharen. Zo zijn er
tientallen: korte artikelen met zake
lijke informatie, die buiten de eigen
lijke tekst vallen. Zelfs met de letter-
keuze is er mee gerekend: het boek is
uit een schreefletter gezet, maar de
kaders zijn schreefloos. Een attente
typografie
£-1 ijn er dar, geen bezwaren Zo ze er
zijn zullen ze moeten blijken bij het
werken met deze serie. We hebben ech
ter de indruk dat deze Wereldgeschie
denis m de praktijk als een goed na
slagwerk fungeert, door middel waar
van men in korte tijd uitmuntend
wordt geïnformeerd. Enkele kritische
opmerkingen noteerden we niettemin
in de afgelopen weken. Zo wordt in
deel vijf gesproken over 'westfront' en
'oostfront', naar ons gevoel vervelende
germanismen. In Nederland heeft men
oostelijk en westelijk front. In deel vier
troffen we over de staatsregeling van
de Republiek de mededeling aan. dat
de adel in de gewesten alleen nog in
Overijssel. Gelre en Utrecht zat de
doorslaggevende factor was de stede
lijke burgerij geworden. Daarbij kan
worden aangetekend dat m Zeeland
de zaak wat gecompliceerder was: de
adel had hier zijn vertegenwoordiger
in de eerste edele en dat was Oranje,
een situatie die tot merkwaardige ver
houdingen leidde. Zo zag Willem III -
nog met tot stadhouder verheven -
kans om in Zeeland een miniatuur
staatsgreep te plegen door in 1669 on
verwacht naar Middelburg te komen
om er het eerste edele-schap op te ei
sen. In het derde deel wordt onder het
hoofdstuk Bourgondische cultuur in
kader een rapport uit 1470 geciteerd,
waarin de indijkingen rond het Zwin
als belangrijkste 'maar minder beken
de' oorzaak van de Zwin-verzanding
worden genoemd. Boven dat kader
staat: 'Een ecologische fout?'. Nou.
nou. hier wordt een simplificatie toe
gepast. die een actiegroep zich nog wel
kan permitteren, maar niet een histo
ricus. Trouwens, zo onbekend is die
oorzaak niet de geschiedenis van Zee
land kent door de eeuwen heen vele
van dergelijke verzandingen. Maar
daardoor is Zeeland nog geen 'ecologi
sche fout'.
Smetten op liet Elscvier-blazoen
Och nee. kleinigheden die in elk werk
van een dergelijke omvang voorko-
Jeremia 2 6a z\
is de Here''
Wanneer we v roeger met een kinderkamp tn Friesland waren, was een van dc meest geliefde
spelletjes: spoorzoeken Er werden twee groepen gevormd, waarvan er een ah eerste eg-
ging. voorzien van een niet lang. papiertjes en de sehat 'een snoepje toor iedereen, t erpak:
:n een onopvallend mart papier, Na 15 min volgde dan de andere groep het uitgezette
spoor Dit spel n as altijd een groot succes behalve wanneer de achtervolgende ploeg he:
spoor nas kwijtgeraakt Dan gingen de groepen tenslotte raak naar elkaar op zoek met alle
gevolgen tan dien in de bossen van Caasterland. Dan raakten we eikaars spoor vaak
volkomen bijster Oorzaak van zo n mislukte speurtocht was veelal, de achtervolgende
groep had niet goed opgelet men was te druk met elkaar geweest In Jeremia vinden we
ook een ploeg, die het spoor bijster is de Israëlieten Zij zijn hét spoor de weg naar God
kwijt. Iloe komt dof Ze zijn te veel met zich zelf bezig geneest en zijn zo het speer ar. God
dat Hij toch zo duidelijk had uitgezet 'via uittocht wit Egypte, intocht in Karman bijster
geraakt Ze waren vergeten te blijven zoeken Ie blijven vragen waar u de HereZe
brachten hun levensweg met meer met Hem in verband Sinds Jezus' lei en hier op aarde, is
niet alleen Israel, maar een ieder die maar horen wil op hel spoor gaet an God Maar ook
hier geldt dit spoor is alleen goed te volgen als we niet te veel op ons zelfgericht zijn. maar
ons leven in verband blijven brengen mei Hem. door te v ragen Waar de Here'' Die vraag
stellen in ons dagelijks leven uil dan niet zeggen, we weten al 'precies hoe het m elkaar zit
met Goden de werelden waar het op uitloopt 'dat zou hetzelfde zijn als bij het spoorzoeken
van tevoren weten welke weg de andere groep precies gegaan iscn waar hij zit maar door
deze vraag te stelten houden we ons zelf op het goede'spoor We zullen daarbij vooral moeten
luisteren naar de Bijbel, het boek waann onze route en onze opdrachten beschreven worden,
terwijl we mogen weten het spoor van God ts.hoe moeilijk soms ook. een lie/desspooreen
spoor geëffend door Zijn liefde Zo u c dcil ergens door n den dan is dal u cl door Jezus
lens in dezeven jaar vergadert de Assemble van de Wereldraad van Kerken.
Daar worden bepaalde beslissingen genomen en zekere richtlijnen aanvaard,
maar de Assemblee stuurt iedere lidkerk haar afgevaardigden.) Het Centrale
Comité, waarvan de 134 leden door de Assemblé zijn gekozen, heeft d an tot taak
deze nader uit te werken en uit te voeren. Maar ookook dit Centrale Comité dat
eens per jaar gedurende tien dagen bijeenkomt, is nog een te groot lichaam om
effectief te kunnen werken. Daarom worden er commissies ingesteld voor de
onderwerpen die door de Assemblee als noodzakelijk naar voren zijn gebracht.
Die commissievergaderingen nemen een belangrijk deel van de tijd in beslag
die er voor de v ergaderingen is uitgetrokken. Indien liet werk van zo'n commis
sie weer niet w as voorbereid, zou er nog teveel kostbare tijd verloren gaan. En
daarom heeft men het svsteem van 'kerngroepen' aanvaard, die uit enkele
personen beslaan.
legitimatiebewijs voor iedere was
echte pinkstermens. Datis noch bij
bels, noch logisch
Hoekendijk geeft trouwens van 'ton-
gentaal' een bredere definitie. Het
begrip houdt óók in. het heilige vuur
waarmee men predikt, handelt en
leeft. Hoekendijk vertelt hoe hij in Ba
takland een kennelijk onbezielde tolk.
die traag en vreugdeloos probeerde te
vertalen wat Hoekendijk in het Ne
derlands mededeelde, de handen op
legde waarna die man op slag veran
derde m een begeesterd vertaler. De
tongen taal als een soort gestamel in de
hoogste registers was overigens bij
vele christelijke mystici in de geschie
denis de vocale uiting van een geest
vervoering. die niet voor het publiek
bedoeld was, doch die alleen de mysti
cus zelf verrukte (en soms verschrikte).
Dat het mens-onwaardig zou zijn.
zoiets als infantilisme, zal echter door
iedereen worden betwijfeld die pro
beert zich de taferelen uit het nieuwe
testament voor ogen te halen. De scep
ticus zal daarvan opmerken dat vele
mensen in de tijd van Jezus en de
apostelen blijkbaar goed gek waren
omdat zij zich gedroegen als kalveren
in de lente.
Maar wat gebeurt er met mensen, wat
verandert er in hen, als zij gaan
beantwoorden aan de genade?
Dat is de uiterst boeiende vraag die
men ten aanzien van de gehele cha
rismatische vernieuwing moet stellen.
Werkt hier een kracht die de wereld zal
veranderen en wordt ons daardoor
opeens nieuwe hoop geboden, of is het
een verschijnsel dat met massahyste
rie te maken heeft? Kijken wij naar de
vreugde in de heilige Geest als wij de
charismatici bezig zien of nemen wij
slachtoffers van zinsbegoocheling
waar?
Om tenslotte kardinaal Suenens nog-
eens te citeren: „Als ik weet dat het
zout werkelijk zout is. dan ben ik ge
rust..
A. F. M. C. Koopman
(Voor dit artikel werd o.m. gebruik ge
maakt van twee nieuwe uitgaven van
Kok-Kampen, namelijk 'Is Jczcsnog tc red
den?' (door Fem Rulkel en 'Langs de weg'
idoor Karei Hockendijki.
men. De waardering overheerst: een
voorlrellelijke reeks, passend bij het
uitgevershuis dat zich in de loop van
vele jaren zich een grote reputatie
heelt verworven waar het gaal om
naslagw erken van betekenis.
lVinkler Prins. Grote Wereldgeschiedenis
Deel drie. De Middeleeuwen; deel vier: de
nieuwe geschiedenis, deel vijf: De Franse
revolutie en de negentiende eeuw.
Deze 'kerngroepen' zorgen voor de
eerste aanzet van het werk van de
commissies. In deze 'kerngroepen' zit
ten meestal "oude rotten', die weten
wat er vroeger besloten is en die van de
bedoelingen van de Assemblée vol-'
komen op de hoogte zijn. De directe
voorstellen komen dus uit deze kern
groepen. Ze worden in de commissies
aanvaard, veranderd, of soms ook
verworpen, m welk laatste geval er een
nieuw voorstel moet worden ontwor
pen. dat dan komt in de plenaire ver
gadering van het Centrale Comité, die
het ook weer kan aanvaarden, amen
deren of verwerpen. Dit is in het kort
de gang van zaken wanneer het Cen
trale Comité, het uitvoerend orgaan
van de Wereldraad van Kerken verga
dert
Een van de kerngroepen, en dus ook
van de commissies, was die voor geloof
en kerkorde. In Nairobi is de gedachte
naar voren gekomen dat de Wereld
raad meer moet worden een 'conci
liaire gemeenschap'. Men stond voor
het feit dat het gesprek met sommige
van de lidkerken heel moeizaam ver
liep. Daarmee is het nog zacht uitge
drukt, De klacht is wel eens geuit dat
't gemakkelijker was met de kerk van
Rome. die geen lid is van de Wereld
raad van Kerken, in gesprek te komen
en te blijven dan met sommige van de
lidkerken. Dit is natuurlijk een heel
vreemd verschijnsel. De vraag is in
Nairobi gesteld hoe men een conci
liaire gemeenschap zou kunnen (moe
ten) worden, meer dan dat momenteel
nog het geval is. Hoe kunnen wij 'met
elkaar voortdurend in gesprek blijven
op basis van het geloof in Christus'. Er
zijn nog al wat verschillen onder de
lidkerken, versqhillen in het denken
over de liturgie, de sacramenten, de
ambten in de kerk. Denk alleen maar
aan de Oosters Orthodoxe Kerken en
de Pinksterkerken, om er een paar te
noemen. Achter dat woord 'conciliai
re gemeenschap' gaat nog al wat
schuil. In diepste wezen gaat het hier
om het functioneren of niet functione
ren van de Wereldraad van Kerken.
Het debat hierover groeide uit tot een
'pleidooi voor versterking van de ban
den tussen Wereldraad en de leden-
kerken en tussen de kerken onderling
en om meer ernst te maken met de
eenheid van de christenen'. Aldus een
verslag in de Volkskrant, dat verder
nog constateerde dat fundamentele
knüek uitbleef. Het is de vraag of de
lidkerken die zich nog al afzijdig hou
den. om welke reden dan ook. dit plei
dooi ter harte zullen nemen. 'Conci
liaire gemeenschap' is een mooi woord
en kerkelijk gezien drukt net ook wel
uit wat aan de stichters van de Wereld
raad voor ogen heeft gestaan toen zij
hun eerste besluiten namen, ook al
hebben zij dit woord niet gebruikt.
Hier wringt iets en daar is men niet
uitgekomen.
Een deel van de lidkerken die zich bij
hetgeen er zo rond die conciliaire ge
meenschap werd gezegd en die zich dit
wel allereerst zouden moeten aan
trekken. konden zich nog vnj gemak
kelijk aan het zicht onttrekken Dat
ging minder gemakkelijk bij een
tweede punt dat we willen noemen, nl.
dat van de rechten van de mens. Het
vorige jaar was er in Nairobi een bnef
binnengekomen van twee Russisch
orthodoxen, de priester Gleb Yakunin
en het kerklid Lev Regelson. die zeer
openhartig schreven over de stuatïe
waarin de Russische christenen zich
bevinden Ze zijn tweederangsburgers
en daarmee worden de rechten van de
mens met voeten getreden. Die bnef
heeft het vorige jaar m Nairobi grote
opschudding veroorzaakt en men
heeft moeizaam een uitweg gevonden
uit de ontstane impasse. Ieder weet
hoe kerkelijke personen worden aan
gepakt in communistische landen
wanneer zij iet s zeggen wat de regering
niet welgevallig is. Moeilijk is het van
buitenaf daarover iets te zeggen. Maar
nu lag er een schrijven uit Rusland zelf
waarin moeilijk weerlegbare feiten
van discriminatie van chnstenen in
eigen land werden aangewezen en
waardoor mensenrechten worden ge
schonden Wanneer de Russische ge
delegeerden zouden stemmen vóór
een resolutie met betrekking tot dis
criminatie van christenen in hun land.
zou er grote kans Zijn dal hun kerken
gedwongen zouden worden de Wereld
raad te verlaten Men heeft toen in
Nairobi een uitweg gevonden door in
een enquete alle kerken die zijn aange
sloten bij de Wereldraad te vragen hoe
het in hun land staat met de mensen
rechten. want de landen achter het. IJ
zeren gordijn zijn waarlijk niet de
enige waar van discriminatie kan wor
den gesproken.
Zuid-Afnka. wordt de Wereldraad
prompt uitgekreten voor een commu
nistische mantelorganisatie. Wanneer
een resolutie gaat tegen schending
van mensenrechten in een communis
tisch land, wordt er van die zijde on
middellijk geroepen dat je kunt zien
hoezeer de Wereldraad helemaal in
het kapitalistisch vaarwater ligt We
kunnen ons de moeilijkheid voorstel
len waarmee het Centrale Comité te
maken had toen het punt van de men
senrechten in Rusland aan de orde
moest komen. Een handvat om deze
zaak aan te pakken was het accoord
van Helsinki van een jaar geleden,
waar de ondertekenende landen de
mensenrechten en daaronder dan ook
de vrijheid van godsdiensten geweten
garandeerden.
In Genève had het Centralde Comité
niet alleen het oude materiaal over de
vrijheid van godsdienst in de Sovjet-
Unie. Ze beschikte nu ook over nieuw
materiaal De antwoorden op de en
quête zouden geheim blijven. Daar
mee kon men dus niets doen. Maar
men beschikte nu ook over een brtel
die 28 chnstenen. die tot 6 verschil
lende kerken of kerkelijke gemeen
schappen behoorden, geschreven
hebben aan de Opperste Sovjet en
waann ze verzet aan tekenden tegen de
discriminatie van Russische christe
nen. die nog altijd als tweederangs
burgers worden behandeld.Twee van
de ondertekenaars waren weer de
Russische orthodoxen, die ook naar
Nairobi hadden geschreven en nu een
afschrift van de brief aan de Opperste
Sovjet naar Genève hadden gezonden.
Over heel deze zaak is een rapport ge
schreven waann drie instituten, een
Engels, een Zwitsers en een Neder
lands. die op dit terrein hun sporen
hebben verdiend, hun bijdragen heb
ben gegeven ..Zij beschouwen hun
rapport als een aanvulling op het ver
slag dat uit de Russische kerken zelf
komt, omdat hun toestand met toe
laat het probleem te behandelen.Dit
laatste is tekenend en geeft tegelijk
aan de moeilijke situatie waann het
Centrale Comité verkeerde. Men heeft
de kwestie van de godsdienstvnjneid
in Rusland verwezen naarde Europese
kerken, die het onderling moeten be
spreken Met andere woorden: het
Centrale Comité heeft deze zaak van
zich afgeschoven. Maar m ieder geval
ligt daar het rapport, dat gestaafd
wordt door heel wat getuigenissen en
daar ligt ook de bespreking, zowel in
Nairobi als in GenCve Maar al met al.
het blijft een lastig te verteren zaak
dat het Centrale Comité met in staat is
gebleken hier een veroordelend woord
te spreken, wat na al dat materiaaal
toch wel had moeten gebeuren. Of het
meer geholpen zou hebben, is natuur
lijk een vraag Er is nu openlijk ge
sproken over de mensenrechten in
Oost-Europa en de kerken aldaar zul
len er wel op rekenen dat via de inge
stelde 'adviesgroep' er wederom over
gesproken zal worden. Dit punt blijft
op de agenda van het Cen trale Comité.
We
Hei
Let is moeilijk met die resoluties
van de Wereldraad van Kerken Wan
neer er een resolutie wordt aangeno
men tegen het apartheidsregiem in
e willen nog een derde opdracht
van de Assemblée van Nairobi noemen
waaronder het Centrale Comité heeft
gezucht. Zoals er een programma tot
bestrijding van het racisme is. zo wilde
men ook een programma ter bestrij
ding van het militairisme Wanneer we
zo de verslagen van de zitting nalezen
waar dit agendapunt werd behandeld,
puilt de verlegenheid waarin men zat
er aan alle kanten uit. ..Onze eerste
taak in verband met het militairisme
is het opmaken van een balans van de
huidige situatie„We hebben nog
niet duidelijk gemaakt wat militai-
nsme precies is". „Het Centrale Co
mité dat in Genève het plan van de
grond moet helpen blijkt verdeeld
De vertegenwoordigers van de kerken
in Oost-Europa 'komen ineen moeilijk
parket als zij openlijk ja zeggen tégen
hetanti-militairismeprogramma' „De
vertegenwoordigers van de ontwikke
lingslanden stellen zich nog al terug
houdend op." En zo zou nog meer uit
de verslagen te pikken zijn waaruit
blijkt dat het Centrale Comité het
hiermee niet gemakkelijk heeft gehad.
Verondersteld wordt dan ook dat het
programma tot bestrijding van het mi-
litainsme 'voorlopig een papieren on
derneming blijft' Toch zal weer ieder
een zonder aarzelen het nulitainsme
zien als een permanente dreiging die er
boven het hoofd van de gehele mens
heid hangt. Maar militairisme, zo is te
recht opgemerkt, houdt veel meer in
dan bewapening Daaronder valt ze
ker ook een bepaalde manier van den
ken. een zekere mentaliteit die er van
uit gaal dat conflicten met geweld
kunnen worden opgelost We zullen
het aan het Centrale Comité niet kwa
lijk nemen dat ze hier niet uil is geko
men.