PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
VRAGEN OVER RELATIE
LOCKHEED-PARLEMENT
PZC
Droogte in Zeeland net zo funest
als in de rest van Nederland
Den Uyl zwijgt
over Lockheed
Kamerleden willen nader onderzoek
naar aanleiding Donner-rapport
Kamerdebat
rechtstreeks
op televisie
DRUK POLITIEK OVERLEG
Rapport-Donner
uitverkocht
IR. LUTEYN: „BORST NAT MAKEN VOOR SCHADEREGELING
219e jaargang no. 204
Zaterdag 28 augustus 1976
algemene zeeuwse
VOOR VEILIG VERZEKEREN
STREAKER
VOOR
SOESTDIJK
SOEST iANPi - De Nederlandse
dichter Inoeit heeft vrijdag naakt
met een bord voor paleis Soestdijk
gedemonstreerd. De man werd al
snel door de marechaussee ingere
kend en overgeleverd aan de politie
van Baam. Op een bord had hij een
kórt gedicht geschreven icaann hij
zijn mening uitsprak over het ko
ninklijk huis
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG - Passages in het rapport van de commissie-Donner over pogingen van Lockheed om ten
behoeve van de aanschaf van vliegtuigen invloed uit te oefenen op Nederlandse parlementariërs,
hebben onder diverse huidige tweede-kamerleden vragen opgeroepen. Enkelen van hen willen dat
een nader onderzoek wordt ingesteld naar de - vage - omschrijvingen uit het rapport.
Op enkele plaatsen in het rapport
wordt gerept van een mogelijke be
trokkenheid van parlementariërs bij
Lockheed-pogingen het aanschafTings-
beleid te beïnvloeden. Die opmerkin
gen zijn:
In een beschrijving van de documen
ten over de gebeurtenissen in 1974 zegt
de commissie: „Interessant zijn een
tweetal interne Lockheed-berichten
(SEC 005698 en 005703) waaruit blijkt
dat Lockheed ook pogingen heeft ge
daan bij leden van de tweede kamer
steun te verkrijgen voor de P-3 C.
Over het gebeurde in 1968: „Toen op 5
juli 1968 de beslissing ten gunste van de
Bréguet Atlantique was genomen, zou
de prins aan dezelfde persoon (een
Lockheed-functionaris, red.) hebben ge
schreven dat hij de beslissing betreurde
en hebben beloofd te zullen trachten le
den van het Nederlandse parlement,
waar de beslissing nog bevestigd moest
worden, op de onjuistheid van het ge
nomen besluit te wijzen.
Bovendien concludeert de commissie
zeifin een algemene beschrijving van de
wijze waarop in Nederland vliegtuigen
worden aangeschaft, over de houding
van de vliegtuigindustrie, dat „ook een
wat actievere benadering van parle
mentsleden wel eens valt waar te ne
levliegtuigen door daarvoor een post
op de begroting op te nemen. Een goed
technisch oordeel liet men dus min of
meer over aan de regering en haar des
kundige
de tweede kamer, dezelfde als die uit
1974, bevreemding gewekt. Vooral om
dat de betrokken twee SEC-
documenten niet bij het rapport van de
commissie zijn gevoegd. SEC is de Se
curity and Exchange Committee, de
onderzoekscommissie in Amerika, die
de betalingen van Lockheed heeft on
derzocht.
Enkele leden van de defensiecommissie
zeiden vrijdag dat zij willen dat die twee
documenten boven tafel komen. De so
cialist De Vries stelde dat de uitdruk
king „steun krijgen" duidelijk meer be
tekent dan alleen maar het benaderen
van kamerleden voor informatie over
hun standpunt. „Maar ik ben nooit door
Lockheed benaderd. Ik kan me zelfs niet
herinneren dat ik ooit enige informatie
heb gehad over de Orion" De Vries zei
niet zelf een initiatief te zullen nemen
om de juiste gegevens boven tafel te
krijgen. „Dat lijkt mij meer op de weg
liggen van het presidium van de Ka
mer".
Ook de KVP'er Du Chatinier zei niet be
naderd te zijn door Lockheed. „De pas
sage is overigens wel aanleiding om de
zaak in de defensiecommissie eens na te
gaan, want wat er staat lijkt toch wel op
zonder dat de commissie heeft aange
toond of dit al dan niet is gebeurd-
De liberaal Keja wil deze zaak eerst met
zijn fractie bespreken alvorens er iets
over te zeggen. Hij vond de opmerkin
gen wel ..uit de lucht komen vallen". Het
PPR-lid Waltmans: „Ze sturen veel post
met informatie over hun produkten,
maar bij' die passage in het rapport zijn
wel vragen denkbaar. Het is jammer dat
die opmerking in het rapport wat in de
lucht hangt".
Brief van 1968
Minder betekenend is de opmerking
over de brief van prins Bernhard in 968,
waarin deze stelde te zullen proberen
kamerleden te beïnvloeden. In de eer
ste plaats is alleen sprake van een
briefje waarin de prins toezegt iets te
zullen proberen, terwijl in 1974 volgens
de documenten sprake was van pogin
gen die zijn gedaan. Volgens het KVP-
kamerlid Mommersteeg, toen lid van
de defensiecommissie en later ook nog
enige tijd staatssecretaris van defen
sie, had de toezegging van de prins
weinig zin omdat hij zijn briefje schreef
nadat de regering al definitief de be-
VooraV de eerstgenoemde opmerking
heeft bij diverse leden van de huidige
defensiecommissie in
gat
Visserij ls tevreden met de opening In de
PiJlerdam.
een beschuldiging. Als dit niet wordt slissing over de aanschaf van de Bré-
uitgezocht kan de bevolking wellicht guet, ten kosten van de Lockheed
Orion, had genomen. Voor de Kamer
was er alleen nog de mogelijkheid om
Ook het AR-kamerlid en defensiespe- ja of nee te zeggen. Omdat Nederland de
HILVERSUM (ANP) - De NOS-
televisie zal maandag de kamerde
batten over de regeringsverklaring
naar aanleiding van het rapporl-
Donner rechtstreeks uitzenden. De
uitzending begint om 13.55 uur op
Nederland I. indienn de debatten 's
avonds voortduren, wordt overge
schakeld naar Nederland 2.
De NOS heeft de TROS gevraagd,
eventueel haar avondzendtijd ter
beschikking te willen stellen. De
TROS deelt mee dat zij gezien de be
langrijkheid van de debatten direct
heeft toegestemd. Wel zal de TROS
trachten in eventuele pauzes van de
kamerzitting onderdelen van haar
aangekondigde programma uit te
zenden. Zij denkt daarbij aan ver
slaggeving van de voetbalwedstrijd
om de supercup tussen Bayem Mün-
chen en Anderlecht en de special
over de zanger Jack Jersey.
ciaüste mevr. Van Leeuwen wil dat
klaarheid komt over deze uitlatingen in
het rapport. Zij stelde het bevreemdend
te vinden dat in het rapport staat dat de
kamerleden zouden worden benaderd
Orion al had afgewezen zou een nee
voor Lockheed geen invloed meer heb
ben gehad. Bovendien ha de kamer het
jaar daarvoor al min of meer zijn fiat
gegeven aan de aanschaf van patrouil-
abortus
De indieners van het PvdA-WD-
abortusontwerp zijn voor een deel te
gemoetgekomen aan de eisen van de
artsenvereniging KNMG.
boeiend
Ir J Zuurdeeg, hoofdingenieur-
directeur bij de rijkswaterstaat in Zee
land rondde boeiende periode van veer
tien Zeeuwse jaren af.
ronk
Sport: Piet Vonck won niet ln 'eigen
huis', maar maakte van marathon spek
takel.
droef
Volgenseen onderzoek van de ANWB en
de Consumentenbond is het droevig ge
steld met onderhoudsbeurten in gara-
ZATERDAG
mislukking
De motoren-industne in
moest wel mislukken Wato'
Smit en Bolnes
appel
Karei Appel Ik ben een schilder zonder
vaderland Verder Lancet zonder Uer.
Vestdijk als essayist en Dromen' over
Zeeland, nieuw fotoboek van Wim Rie-
mens
PAGINA 21
dans
De vemieuwingsdans der Romemse pre
laten in 'Bewoon de wereld' Verder
Stemmen uil de kerken' en het centraal
partijcomité
PAGINA 23
solo
Henk Jukkema, solo-zeiler,
™ikt het vasteland. Verder schaken -
dammen - bridge
CO ATE S - De oorsprong van de Theems, een bron bij het
Engelse plaatsje Coats, is droog komen te liggen. In de eerste
14 km van de loop van de rivier bevindt zich geen water meer,
een gevolg van de ergste droogteperiode die Engeland sinds
500 kent. Op de gedenksteen, die de bron op de voorgrond
markeert, staat: De betoaarders van de Theems 1857-1974.
Deze steen werd geplaatst om de bron van de Theems aan te
geven.
Den Uyl:
VERHOGING BTW
PER 1 OKTOBER
HEEFT MINDER
EFFECT OP PRIJZEN
(Van
onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - Het kabinet heeft beslo
ten dc btw-verhoging per 1 oktober
toch door te laten gaan, omdat het ef
fect op de prijzen dan geringer is dan
bij een verhoging op 1 januari. Dit
deelde premier Den Uyl vrijdagavond
mee op zijn wekelijkse persconferen
tie.
Op 1 januari vinden toch al een aantal
mutaties plaats, bijvoorbeeld op het ge
bied van de lonen en - zij het beperkt -
de sociale premies Een btw-verhoging
zou nog eens een extra ongunstig effect
kunnen hebben op de pnjzen. De beslis
sing om de verhoging op 1 oktober in te
laten gaan, die eerder deze week is ge
nomen, heeft mede tot doel een gezonde
financiering van de overheidsuitgaven
te garanderen, aldus Den Uyl
De WD'er Portheine. die dinsdag de
regering interpelleert over de btw-
verhoging. zal de ministers Duisenberg
(financiën) en Lubbers (economische
zaken) erop wijzen, dat de conjuncturele
situatie in Nederland nog met belang
rijk is verbeterd. Deze slechte toestand
van onze economie was indertijd aan
leiding voor de regenng om de btw-
verhoging al uit te stellen van 1 juli van
dit jaar tot 1 oktober, aldus Por
theine.
De WD legt er de nadruk op. dat uitstel
van de btw-verhoging het vertrouwen
tussen de regering en de sociale part
ners. dat nu zo geschokt is. zou kunnen
herstellen Portheine meent dat invoer
ing van de btw-verhoging ertoe zal lei
den. dat de aanvankelijke prognoses
van de regering over het prijsindexcijfer
(8.25 procent stijging aan het eind van
het jaar) niet zullen kunnen worden ge
haald Hij wijst er daarbij op. dat het
prijsindexcijfer toch al sterk onder de
opwaartse druk staat van de gevolgen
van de droogte
WASHINGTON - Het Pentagon heeft deze foto vrijgegeven,
waarop te zien is hoe, vlak bij de plek waar op 18 augustus twee
Amerikaanse officieren vermoord werden, op 21 augustus. In de
gedemilitariseerde zone tussen Noord- en Zuid-Korea een boom
geveld wordt door de Amerikaanse VN troepen. De boom belem
merde het uitzicht van de Amerikanen.
De onaantast
bare monarchie
viAJ/ De resultaten van de snelle
enquête die AVRO's Televi-
ugjvj zier onmiddellijk instelde na
fëjgSj de recente regenngsverkla-
L - j ring over pnns Bemhard,
toont met duidelijke cijfers
aan hoe onaantastbaar in feite in Neder
land de monarchie is. Voor handhaving
is namelijk negentig procent van de Ne
derlandse bevolking, terwij! negenen
tachtig procent de opvatting huldigt
dat er geen enkele reden is voor de ko
ningin om af te treden. Het zou interes
sant zijn om na te gaan hoe deze gevoe
lens geanalyseerd moeten worden. Is
hier sprake van - wat vroeger werd ge-
fïoemd - 'd'aloude band' tussen Neder
land en Oranje'' Misschien dat deze ver
houding hier en daar nog wel een rol
speelt Zonder deze relatie te mytholo
giseren moet men erkennen, dat gedu
rende vele eeuwen dc geschiedenis van
Nederland voor een deel samenvalt met
die van het Huis van Oranje, in goede en
m kwade dagen. En dat laatste geldt
zowel voor volk als voor vorstenhuis. De
voornaamste reden voor de onaantast
baarheid van de monarchie lijkt ons
echter gelegen in de wijze waarop met
name koningin Wilhelmina en koningin
Juliana hun functies hebben vervuld.
W at koningin Wilhelmina betreft, er
is inderdaad sprake van mythevorming.
De oorlogsomstandigheden hebben
daartoe bijgedragen zij was „de enige
man in de Nederlandse regering m Lon
den". een woord dat aan Winston Chur
chill wordt toegeschreven Zij werd het
symbool van het verzet en van de hoop
op de bevrijding Bovendien had zij
vanaf de eerste dag van haar regering
getoond dat zij de hoogst denkbare op
vatting over haar ambt had. Na de tur
bulente tijden onder koning Willem III
dwong zij respect en bewondering a!
voor de wijze waarop zij in die dagen
gestalte gaf aan het koningschap. Bij
haar begrafenis
Delft was sprake vj
dat merkwaardige
saamhorigheidsgevoel, I
dat moeilijk is te de
finiëren, maar er
nochtans is. In sterke mate was het ook
aanwezig toen koningin Wilhelmina
haar troonsafstand aankondigde op het
balkon van het paleis op de Amster
damse Dam. Onlangs hebben we daar
nog eens filmopnamen van gezien: beel
den die na zoveel jaren nog altijd een
ontroerende indruk maken.
el.| W'P 1
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - „Ik vind hel zelf wel be
schamend, maar het is niet anders".
Met deze - gemompelde - verontschul
diging rechtvaardigde drs. Joop den
Uyl zich vrijdagavond tegenover de in
het Haagse perscentrum Nieuwspoort
verzamelde internationale pers, voor
het feit dat hij over de gevolgen van de
Lockheed-affaire geen enkele medede
ling kon doen.
Afgeschermd door de directeur van de
Rijksvoorlichtingsdienst, die telkens
ingreep wanneer de premier zich leek te
laten verleiden tot uitspraken over za
ken die in de verte met de conclusies van
het rapport-Donner met betrekking tot
prins Bemhard te maken konden heb
ben, kon de minister-president geen op
heldering verschaffen over de vele vra
gen die na de mededelingen van don
derdag zijn blijven hangen. Pas maan
dag zullen dan ook vragen worden
beantwoord, zoals:
- Hoe verwerkt de regering de reacties
van parlement cn pers op de wijze
waarop drs. Den Uyl en koningin Ju
liana tot nu toe de bevindingen van het
rapport-Donner hebben verwerkt"5 Drs.
Den Uyl leek tijdens de persconferentie
op weg te zijn tevredenheid te uiten over
de positieve ontvangst die zijn optreden
ln deze heeft gekregen, maar onmiddel
lijk greep de heer Van der Wiel in - on
getwijfeld overeenkomstig de opdracht
van Den Uyl zelf
Intussen ging vrijdag m Den Haag het
gerucht, dat prins Bemhard met behulp
van zijn advocaten, oud-minister mr. Y.
Scholten en mr C. R. C. Wijckerheld
Bisdom, bezig was een nota voor te be
reiden. waarin conclusies en werkwijze
van de commissie-Donner worden aan
gevochten. Met name zouden de prins
en zijn raadslieden ontevreden zijn over
de interpretaties die de commissie-
Donner heeft gegeven aan feiten en ver
klaringen, die op zich niet de water
dichte bewijzen voor onoorbare hande
lingen hebben opgeleverd. Mr. Scholten
liet ons echter vrijdagmiddag weten,
dat er op dit terrein geen enkele actie
gaande is, of nog te verwachten valt.
Politiek overleg
De meeste tweede-kamerfracties benut
ten het weekeinde om zich een oordeel
te vormen over het rapport van de
commissie van drie en de regeringsver
klaring van minister-president Den Uyl.
De KVP-fractie zal pas maandagoch
tend, kort voor het debat over het rap
port, bijeenkomen, maar de fractievoor
zitters van KVP. ARP en CHU zullen
waarschijnlijk voor die tijd overleg ple
gen over de in te nemen standpunten
Dit geldt ook voor een aantal andere
fracties, al doorkruisten een aantal par
tijvergaderingen het fractieberaad
De
'Van onze correspondent)
DEN HAAG - De eerste oplaag van
het rapport van de commissie-
Donner is a! uitverkocht. Bij de
Staatsdrukkerij was men door de
stapel heen en in de boekhandel was
al na korte tijd geen exemplaar meer
te krijgen.
De eerste druk was 5000 exemplaren
groot. De tweede - een oplaag van
10.000 stuks - is echter snel beschik
baar. Het rapport van de
commissie-Donner is bijna 250 pagi
na's dik. de bijlagen meegeteld. Het
ls als Tweede-Kamerstuk voor het
publiek beschikbaar. Prijs in de win
kel: 15 gulden.
e oorlogsjaren kunnen niet worden
losgezien van de periode daarvoor de
boze en barre jaren van de crisis. Voor
het koninklijk huis was er in die jaren
sprake van droeve omstandigheden:
koningin-moeder Emma overleed in
1934. kort daarop prins Hendrik, de man
van koningin Wilhelmina. Twee vrou
wen bleven over. moeder en dochter
zou dat het einde worden van het Neder
landse koningshuis? In die sfeer van
grote economische moeilijkheden, van
oorlogsdreiging vooral en van een ze
kere gelatenheid over een mogelijk
einde van die specifieke relatie tussen
Nederland en Oranje, kwam onver
wacht het bericht dat prinses Juliana
verloofd was. Er is toen uitbundig ge
feest, later ook bü haar huwelijk in 1937
en bij de geboorte van prinses Beatrix in
1938. Bij de ouderen hebben herinnerin
gen aan die tijd zonder twijfel vandaag
de dag nog steeds invloed Wanneer bij
die invloed de herinneringen worden
gevoegd aan koningin Wilhelmina in de
oorlog, dan is het resultaat zonder meer
een versterking van wat de band Neder
land - Oranje heet Of beter nog: van de
Nederlandse monarchie Koningin Ju
liana heeft na haar troonsbestijging op
eigen wijze inhoud aan het koningschap
in deze tijd gegeven, daarbij - evenals
daarvoor haar moeder - bean twoordend
aan de beeldvorming, aan de verwach
ting die men van haar als koningin had.
Zij is een gerespecteerde vrouw gewor
den: een bindend element in de natie.
V„<
LANDBOUWSCHAP
OP EXCURSIE LANGS
BEDRIJVEN
TERNEUZEN/VL1SSINGEN - Agra-
risch Zeeland verkeert in ernstige
moeilijkheden als gevolg van de aan
houdende droogte. In tegenstelling tot
wat landelijk wordt gesuggereerd zijn
de gevolgen daarvan in deze provincie
minstens even hard aangekomen dan in
overig Nederland. Met name de situatie
in de rundveehouderij is zeer slecht
De overige sectoren bieden een meer
afwisselend beeld met uitschieters van
redelijk goed tot eveneens erg slecht.
De problemen geven behalve tot een
soepele toepassing vnan de rijks
groepsregeling voor zelfstandigen ook
aanleiding tot een speciale droogte
schaderegeling.
Tot die conclusies kwam vnjdag 't da
gelijks bestuur van de gewestelijke raad
van het Landbouwschap, dat in gezel
schap van enkele andere topfunctiona
rissen uit de agrarische sector een ex
cursie maakte langs zeven landbouw
bedrijven in Zeeuwsch-Vlaanderen en
op Walcheren Het uitstapje werd ook
meegemaakt door voorzitter ir Luteyn
van de ZLM en 't KNLC. die al tijdens
een stop in de Braakman, toen de Wal-
cherse bedrijven nog met waren bezocht
tot een slotsom kwam „Volgende week
woensdag Jv.rpiken we hopelijk over
eenstemming over een soepele toepas
sing van de rijksgroepsregeling, maar
zijn we er nog niet. Voor de
ergst getroffen bedrijven is zonder meer
een droogte schaderegeling nodig en
daarvoor gaan we nu de borst nat ma
ken. Landelijk loopt de schade in dc mil
jarden Daarom is voor steunmaatrege
len minstens vele honderden miljoenen
guldens nodig".
Terwijl een zware regenbui zich ont
laadde boven de Braakman („Dat tikt
niet aan" werd onmiddellijk vastges
teld) stelde ook voorzitter G J. de Jager
van de gewestelijke raad van het land
bouwschap vast: „Dit zijn geen normale
ondememersrisico's meer In overleg
met de overheid is onze eerste opgave de
continuïteit van de landbouwbedrijven
veilig te stellen. Het verdrogen van de
portemonnee van de boeren is uiteinde
lijk het knelpunt" Men was het er over
igens over eens dat het erg moeilijk zal
zijn om een voor iedereen aanvaardbare
en eerlijke schaderegeling van de grond
te krijgen. Ir Luteijn „We zullen het
zeer nauwkeurig moeten aanpakken"
Schatting
Tijdens de excursie kwam men tot een
ruwe schatting van de schade die de
droogte heeft aangericht.
De veehouderij. In deze sector vallen
de zwaarste klappen In de Zeeuwse wei
landen is praktisch geen voer meer te
vinden voor de koeien. De rundveehou
ders moeten daarom extra ruwvoer ko
pen dat erg schaars en erg duur is. Ze
kunnen desondanks niet verhinderen
dat de melkproduktie aanzienlijk terug
loopt. Om financieel het hoofd boven
water te kunnen houden hebben vele
boeren heel wat meer vee moeten ver
kopen. tegen lagere prijzen, dan gebrui
kelijk. Het grasland is op veel plaatsen
zo geteisterd dat het opnieuw zal moe
ten worden ingezaaid, maar daarvoor is
op korte termijn regen nodig.
De akkerbouw. De ene akkerbouwer
gaat een goed jaar tegemoet, terwijl het
er voor een ander uiterst belabberd uit
ziet, zo varieert de toestand in deze sec
tor Weliswaar is van praktisch alle pro
dukten de kilo-opbrengst minder, maar
hogere prijzen kunnen dat compense
ren De grootste pfoblemen ontstaan op
bedrijven waar alles tegenvalt en die
Slot zie pagina 6 kolom 2)
ooral uit deze hoge taakopvatting
van zowel koningin Wilhelmina als later
van haar dochter is naar ons gevoei de
onaantastbaarheid van de monarchie
gegroeid. De gebeurtenissen van de af
gelopen dagen zouden in andere - nog
schaarse - koninkrijken tot grote en re
volutionaire spanningen leiden. Hoe
verdeeld is België niet geweest na de
tweede wereldoorlog? Rond Leopold III
woedden felle twisten, die het land ver
scheurden. In Nederland zijn nu deze
week uiterst bezwarende verklaringen
afgelegd over de echtgenoot van de ko
ningin. maar de monarchie wankelt er
met door. zo blijkt uit een AVRO-
enquéte Gelukkig Maar opnieuw: we
geloven dat voor het grootste deel dit ls
te danken aan de koningin zelf. In dit
licht gezien moet men nog eens te meer
concluderen dat de verrichtingen van
de prins, zoals die zijn gesignaleerd door
de commissie van drie. heel schril afste
ken bij de taakopvatting van het
staatshoofd. Zoals het ln zijn eigen ver
klaring staat: ..Be heb niet die zorgvul
digheid in acht genomen die op grond
van een kwetsbare positie als echtge
noot van de koningin vereist is." Geen
wonder dat meer dan zestig procent van
het Nederlandse volk het ermee eens is
dat hij nu niet langer meer openbare
functies vervult. In dit opzicht heeft de
regering een juist en onvermijdelijk be
sluit genomen.
Libanons christelijke leiders zijn
vrijdag akkoord gegaan met een nieuw
vredesplan van de Arabische Liga als
'basis voor de dialoog die naar we hopen
de oorlog zal beëindigen zo heeft een
woordvoerder van de rechtse falangisu-
sche partij gezegd.