PROVINOSALE ZEEUWSE COURANT
PRINS BEKENT SCHULD
Kamer aanvaardt
conclusies regering
MINI KRANT
Commissie-Leenen geeft opdracht inzake
ziekenhuissituatie Z.-Vlaanderen terug
Den Uyl: „geen strafvervolging"
Zie pagina 20
Functies bij krijgsmach t en in
het bedrijfsleven neergelegd
Bestuurder in
auto verbrand
DEBA T NAAR MAANDA G VERSCHO VEN
DRIE-ZIEKENHUIZEN-MODELGEEN HAALBARE KAART
219e jaargang no. 203
Vrijdag 27 augustus 1976
<Van onze Haagse redacöei
DEN HAAG - Prins Bemhard heeft in een verklaring die door premier Den Uyl gisteren in de Tweede
Kamer is voorgelezen, erkend dat hij in zijn contacten met Lockheed niet die zorgvuldigheid in acht
heeft genomen, die op grond van zijn „kwetsbare positie als echtgenoot van de koningin en als Prins
der Nederlanden" vereist is. De prins aanvaardt de afkeuring die de commissie-Donner daarover
uitspreekt en legt zijn functie als inspecteur-generaal bij de krijgsmacht en alle daarmee verbonden
ftmcties neer. Hij zal ook afzien van zijn functies in het bedrijfsleven. Er zal geen strafvervolging tegen
de prins worden ingesteld.
reenvolgende kabinetten, ook het hui
dige ten aanzien van de gedragingen
van niet onschendbare leden van het
koninklijk Luis. De regering heeft de
prins echter steeds een grote bewe
gingsvrijheid gegeven uit vei trouwen
dat hy zich bewust zou zijn van zyn posi
tie
Het schaden van dit vertrouwen laat.
volgens Den Uyl, slechts ruimte voor
het activeren van de ministeriele ver
antwoordelijkheid achteraf, zoals deze
tot uitdrukking is gebracht in het in
stellen van de commissie-Donner en de
gevolgen die de regering aan haar oor
deel verbindt.
De tweede kamer toonde zich duidelijk
geschokt toen premier Den Uyl onder
doodse stilte de conclusies van de
commissie-Donner bekend maakte.
Vrijwel alle kamerleden gaven na af
loop toe dat de inhoud van het rapport
negatiever was dan zij hadden ver
wacht Hun aanvankelijke gevoel van
ongeloof verdween echter, toen pre
mier Den Uyl de verklaring van prins
Bemhard zelf voorlas, dat hij in de
Lockheed-affaire fout heeft gehandeld.
Over de inhoud van het rapport>Donner
en de gevolgen die het kabinet er voor
prins Bemhard aan verbindt, lieten de
politieke leiders in Den Haag zich giste
ravond nog niet uit. Sommigen ver
klaarden dat zy waren „overrompeld"
(Van Thyn) of „zeer onaangenaam ge
troffen" (Drees) maar de meesten
schortten hun oordeel op tot zij uitvoer
iger met hun fracties hadden overlegd
Wel uitte men waardering voor de wijze
waarop premier Den Uyl de Kamer op
de hoogte had gesteld en - meer in het
algemeen - de laatste weken het overleg
over de afwikkeling van de Lockheed-
affaire heeft gevoerd.
studie
Minister Westcrterp van verkeer en wa
terstaat Is bereid de omvang van de sluis
In de toekomstige Oesterdam in de Oos-
terschelde te 'heroverwegen'.
onbetaalbaar
duet
afkerig
laakbaar
openbaar
Regeringsverklaring van premier Den
Uyl over het rapport van de
commissie-Donner.
eindelijk
Deining rond het gerestaureerde Gezel-
lemuseum te Brugge, radio- en televi
sieprogramma's; strips.
PAGINA 19
beurs
Vraagtekens bi) beursnotering VAD,
beurs, financiën, economie.
De regering heeft nog geen beslissing te hebben ontvangen, is de commissie
genomen over de vraag op welke wijze
prins Bemhard op 21 september een rol
kan vervullen, wanneer koningin Ju-
niet van overtuigd.
- Omstreeks 1968 achtte Lockheed het
belangrijk de prins in te schakelen bij
liana in de Ridderzaal de Troonrede uit- de aanbieding van de P-3 Orion aan de
spreekt.
Dat houdt in dat er drie mogelijkheden koop ging niet door.
zijn; de prins komt. zoals steeds, in uni- heed werd een cheque
Marine Luchtvaartdienst Deze aan-
door Lock-
100.000 dol-
form (het neerleggen van de functie van lar uitgeschreven om de dank voor de
inspecteur-generaal hoeft niet in te prins tot uitdrukking te brengen. De
houden dat de prins ook zyn militaire cheque werd op naam gesteld van een
rangen worden ontnomen), de prins zekere „Victos Baarn". De
komt in burger, of hy komt helemaal
niet.
De belangrijkste conclusie van de be".fa"se7om,n"
commissie-Donner is dat de prins „zich
te lichtvaardig heeft begeven in trans
acties, die de indruk moesten wekken
dat hij gevoelig was voor gunsten. Ver
volgens heeft hy zich toegankelijk ge
toond voor onoorbare verlangens en
aanbiedingen Ten slotte heeft hij zich
laten leiden tot het nemen van initiatie
ven die volstrekt onaanvaardbaar wa-
heeft deze man niet kunnen achterha
len. De prins ontkent dit bedrag te heb-
- Omstreeks 1974 was bij de Konin
klijke Marine opnieuw het onderzee-
bootbestrijdingsvliegtuig de P-3 Orion
terdiscussie. Ditmaal nam de prins zelf
een initiatief. Hij stelde voor de advo
caat Weishrod als agent aan te stellen
op een commissie van vier procent per
vliegtuig en acht procent voor
reserve-onderdelen. Deze commissie
komt Lockheed te hoog voor. Prins Be
mhard schrijft daarom een zeer geïrri
teerde brief, waarin hij Lockheed on
dankbaarheid t.o.v. zijn vele verdien
sten verwijt. Hij verklaart dat zijn deel
van deze commissie bestemd zou zijn
geweest voor het Wereld Natuur Fonds.
ROTTERDAM (ANPl - De bestuurder
van een personenauto, de 41-jarige H.
A. van den Boek uit Mijnsherenland is
donderdagmorgen in Rotterdam inzijn
eigen door brand om het leven geko
men.
De man stond met zijn wagen voor het
rode stoplicht op de kruising
Vaanweg-Vinkenbaan. Een achterop
komende auto botste tegen de achter
kant. waardoor de wagen van het slach
toffer doorschoot en in brand vloog.
De bestuurder kon niet op tyd uit zijn
auto komen. Beide wagens werden to
taal vernield. De andere chauffeur werd
niet ernstig gewond.
SOESTDIJK - Sommigen brachten donderdag bloemen of
bloemstukken naar de poort bij paleis Soestdijk. Een mare
chaussee brengt op, de foto een bloemstuk naar het paleis.
Transactie
De commissie-Donner heeft haar rap
portage geconcentreerd op drie be
langrijke transacties, die volgens ver
klaringen van de Lockheed-directie i^VeVkoop"'gi'ng niet door.
alle prins Bembard als eindpunt heb- t - i /--/i - i
ben gehad. Verantwoordelijkheid
- Omstreeks 1960 overwoog Lockheed
de prins een privé-vliegtuig van het
type JetStar aan te bieden. Dit bleek
onmogelijk omdat het toestel niet in
eigendom kon worden overgedragen.
In plaats hiervan besloot men door be
middeling van de Zwitserse advocaat
Weisbrod een bedrag van écn miljoen
dollar over te maken. Hoewel prins Be
mhard formeel uitdrukkelijk ver
klaart dit bedrag, noch een deel ervan
Volgens premier Den Uyl heeft de rege
ring de conclusies van de commissie-
Donner aanvaard als ..onontkoombaar
en met spijt". De regering erkent de by-
zondere diensten die de prins ons land
heeft bewezen en onderschrijft de In
menig opzicht vruchtbare en bewon
derenswaardige werkzaamheid op zeer
verscheiden gebied
Daarby wil de regering niet voorbijgaan
aan de verantwoordehjkheid van achte-
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - De Tweede Ka
mer zal maandagmiddag om
twee uur het debat beginnen
over het rapport-Donner en de
conclusies die de regering er
voor de positie van prins Be
mhard aan verbindt. Verwacht
wordt dat de Kamer een grote
mate van eensgezindheid aan
de dag zal leggen en zich vrijwel
unaniem achter de opstelling
van het kabinet zal scharen. Het
pleidooi van de PSP om toch
een strafvervolging tegen prins
Bernhard in te stellen krijgt
geen enkele steun.
Kamervoorzitter Vondeling had liever
gezien dat de Kamer al vrijdag het rap
port van de commissie-Donner had be
sproken om zo snel mogelijk het stand
punt van de Kamer in het land bekend
te laten zijn. De meeste fractievoorzit
ters (met name de PvdA'er Van Thijn)
wilden echter voldoende tijd om liet
rapport te bestuderen en met de fractie
en eventueel de partijbesturen te be
spreken.
De conclusies van de commissie-
Donner. zijn in de kamer overigens har
der aangekomen dan verwacht. „Ik heb
met grote verslagenheid van de mede
delingen van de regering kennis geno
men en ben echt overrompeld door de
keiharde conclusies zei PvdA- fractie
voorzitter Ed van Thyn in een eerste
reactie
Van Thijn gaf toe. dat hij de bui had zien
aankomen ..Ik wist dat er wat broeide.
SOESTDIJK - Pnns Bemhard steekt een vinger op bij het naar binnenrijden van paleis Soestdijk, maar ben er toch door verrast. Het ka-
terwijl achterin koninging Juliana haar hondje Sarah vasthoudt. Beiden keerden donderdag terug binet heeft Juist gehandeld door de ver-
- antwoordeüjkheid van regenng en par-
/tOtic. lement te scheiden door geen overleg
met de fractievoorzitters te plegen", al
dus Van Thijn. De PvdA-leider vindt een
snel debat nodig, maar zegt hij: ..De
snelheid mag niet in strijd komen met
de vereiste zorgvuldigheid. Gezien de
emst van de zaak moeten we een debat
niet forceren, maar wy kunnen er ook
niet te lang mee wachten" Van Thijn
noemde de verklaring van Den Uyl ..in
drukwekkend'
WD-fractieleider Wiegel wil de verkla
ring van premier Den Uyl en het rapport
van de commissie eerst grondig bestu
deren voor hij zijn standpunt bepaalt
Leidraad daarbij zal ons politiek be
ginsel zijn. dat de parlementaire demo
cratie in Nederland het best gediend is
met de constitutionele mona rchie onder
het Huis van Oranjealdus Wiegel
De voorzitter van de WD. mr Korthals
Altes zei in een eerste reactie: ..Het
woord verslagenheid, dat de minister
president heeft gebruikt, zal voor zeer
velen gelden, ook voor mij'
Reacties
KVP-fractieleider Andriessen toonde
zich erg onder de indruk van de gege
vens van het rapport. Hij zei veel
waardering te hebben voor de wijze
waarop de regering de zaak heeft aan
gepakt. Hij beklemtoonde dat het rap
port nog een zeer intensieve bestuder
ing nodig heeft en dat er intern nog uit
gebreid beraad zal worden gehouden.
Voordat deze studie is afgerond kon de
KVP-fractieleider zich nog niet uitla
ten over de vraag of er ja dan nee een
strafrechtelijke vervolging zal moeten
w orden ingesteld, maar Andriessen zei
dat. gezien de gedegenheid waarmee de
f Slot zie pagina 13 kolom 2)
Vernietigende
conclusie
§Verslagenhetd; gisteren was
dat in de kamer
het sleutelwoord na de verkla
ring van premier Den Uyl over
de bevindingen van de
commissie-Donner, het rap
port over prins Bemhard Al
leen in de kamer 9 Neen. Het hele land is
diep geschokt. Drie honorabele mannen
moesten immers na een gedetailleerd en
zorgvuldig onderzoek vaststellen dat
prins Bemhard zich te lichtvaardig in
transacties heeft begeven, die de indruk
wekten dat hij gevoelig was voor gun
sten. Voorts bleek hij toegankelijk voor
onoorbare verlangens en aanbiedingen
en tenslotte nam hij enkele volstrekt
onaanvaardbare initiatieven. Een ver
nietigende conclusie. De regenng heeft
daaruit een onverbiddelijke consequen
tie getrokken: in de toekomst zal de
prins moeten voortleven als ambteloos
burger. Geen inspecteur-generaal meer
en evenmin functies in het bedrijfsleven.
Van zijn diensten zal en mag geen ge
bruik meer worden gemaakt. Een triest
einde aan wat tot dusver als*n briljante
loopbaan werd beschouwd in dienst van
dit land.
Is het oordeel van de commissie van
drie té hard uitgevallen Na een eerste
lezing van het rapport moeten wij he
laas vaststellen dat daarvan geen
sprake is. De feiten die de commissie
heeft verzameld, zijn uiterst bezwarend
en vormen bitter-teleurstellend mate
riaal voor allen die er de afgelopen
maanden van uitgingen - of althans
hoopten - dat de prins met een onbe
vlekt blazoen uit deze affaire tevoor-
schyn zou komen. De feiten wegen uit
erst zwaar Er komt nog bij dat niet alles
boven water is gekomen, maar dat wel
zoveel tegenstrijdigheden zyn ontdekt,
dat men ten aanzien van niet bewezen
kwesties slechts met moeite de prins
'the benefit of the doubt' - het voordeel
van de twijfel - kan geven. De formule
ringen van de commissie duiden er op
dat ook zij daarmee
grote moeite heeft
gehad. Om een
voorbeeld te noe
men: het befaamde
miljoen van Lock
heed is op een mysterieuze wijze ver
dwenen. althans negen ton daarvan.
Wel is echter komen vast te staan, dat
Lockheed er van uitging dat het bedrag
tussen 1960 en 1962 wel degeUjk by de
pnns was terechtgekomen. En daarom
durfde het bedryf het aan om in
1967/1968 aan te dringen op een inter
ventie van de prins ten behoeve van het
vliegtuigtype P-3 Orion. In de kwestie
van he t miljoen duikt voorts de naam op
van een huisvriend van de prins, wyien
kolonel Pantchoulidzew. een oud-mili
tair die destijds by zijn moeder woonde.
Prins Bemhard hppft. nu verklaard dat
hij nimmer heeft geweten dat deze
oud-kolonel in deze affaire was inge
schakeld. De commissie twijfelt daar
aan en stelt vast 'datzij vooreen raadsel
staat'. Het is niet het enige.
NATIONALE
ZIEKENHUISRAAD
BERAADT ZICH
TERNEUZEN - De commissie Leenen,
die zich geruime tijd heeft beziggehou
den met de ziekenhuissituatie in
Zeeuwsch-Vlaanderen heeft haar op
dracht teruggeven. Het bestuur van
de sectie ziekenhuizen van de Natio
nale Ziekenhuisraad - die de commissie
destijds ook de opdracht gaf zich te
gaan bemoeien met de ziekenhuisvoor
zieningen in Zeeuwsch-Vlaanderen -
zal zich op korte termijn beraden over
de nu ontstane situatie. Het bestuur
kan twee dingen doen: of een nieuwe
'advies- en bemiddelingscommissie'
installeren, of de zaak terug verwijzen
naar de provinciale raad voor de
volksgezondheid.
Destyds verzocht de provinciale raad
voor de volksgezondheid de Nationale
Ziekenhuisraad een advies op tafel te
leggen over de toekomst van de zieken
huisvoorzieningen in Zeeuwsch-
Vlaanderen Het bestuur van de sectie
ziekenhuizen van de ziekenhuisraad
nep een commissie m het leven (onder
leiding van de Amsterdamse professor
Leenen). die m de officiële papieren de
'commissie inzake advies en bemidde
ling ziekenhuissituatie Zeeuwsch-
Vlaanderen' werd genoemd.
De taakopdracht, die de commissie
meekreeg luidde als volgt' „Het in het
belang van de gezondheidszorg in
Zeeuwsch-Vlaanderen adviseren aan de
besturen van het St-Antoniuszieken-
huis te Oostburg, het St. Liduinazie-
kenhuis in Hulst en de Stichting Zie
kenzorg Midden Zeeuwsch-Vlaanderen,
gezamenlijk, omtrent de wegen, die
daarheen leiden dat. uitgaande van drie
ziekenhuizen, te weten eén in elke der
drie bestaande verzorgingsgebieden,
een evenwichtige ziekenhuiszorg wordt
gewaarborgd, enerzijds door een hierop
genchte functionele integratie van deze
ziekenhuizen en anderzyds door de mo
gelijkheid tot samenwerking melde na
bijgelegen hoger gespecialiseerde voor
zieningen in Belgie voor die gevallen,
waarin in regionaal verband niet kan
worden voorzien, alsmede te adviseren
omtrent de wijze waarop de twee laatst
genoemd middelen dienen te worden
gerealiseerd'.
De commissie Leenen heeft zich niet
aan deze opdraent kunnen houden, om
dat men. na uitvoerige bestudering van
de situatie in Zeeuwsch-Vlaanderen tot
de conclusie kwam dat net zogenaamde
'drie-zlekenhuizen-model' geen haal
bare kaart was. Dat bleek vooral uit het
eindadvies van de commissie. Dat ad
vies voorzag in: de bouw van een nieuw
streekziekenhuis in de Kanaalzone,
handhaving van het ziekenhuis in
Oostburg en tenslotte omvorming van
het ziekenhuis in Hulst tot een specia
listisch medisch centrum, een polikli
niek voor ambulante patiënten' Tegen
dit advies kwam het bestuur van het St.
Liduinaziekenhuis in Hulst hevig in op
stand Men constateerde dat de com
missie zich in het geheel niet aan haar
opdracht had gehouden en zelfs sprak
men van 'een ernstige schending van
het vertrouwen'. Het bestuur wilde niet
verder praten met de commissie Lee
nen. De leden van de commissie besloten
daarop een eerder aangekondigd ge
sprek met de ziekenhuisbesturen in
Zeeuwsch-Vlaanderen (over het advies)
af te gelasten. De commissie zou zich
eerst beraden.
Dat beraad is acnter de rug. Donderda
gochtend ontvingen de ziekenhuisbes
turen van Hulst. Oostburg en Kanaal
zone een brief waarin de commissie
meedeelde dat de opdracht was terrug-
gegeven aan haar opdrachtgever, het
bestuur van de sectie ziekenhuizen van
de ziekenhuisraad. In die brief schryft
de commissie! na een uitvoerig 'histo
risch' overzicht! „De commissie heeft m
het advies haar opvattingen verwoord
over de huidige en toekomstige kwali
teit van de ziekenhuiszorg in
Zeeuwsch-Vlaanderen. Deze opvatting
leidt de commissie tot de conclusie dat
geen verantwoord advies kan worden
gegeven op basis van een. in haar taak
opdracht opgenomen. drie-
ziekenhuizen-model voor de regio
Zeeuwsch-Vlaanderen. De commissie
heeft dan ook een advies uitgebracht
dat buiten de taakopdracht valt, het
geen voor één van de betrokken
Zeeuws-Vlaamse ziekenhuisbesturen
niet-acceptabel Is".
Stappi
)en
■•Mr. A. Draaisma, secretaris van de sec
tie ziekenhuizen van de Nationale Zie
kenhuisraad, donderdag gevraagd
naar eventuele stappen die het bestuur
nu gaat nemen: „Op drie september be
spreken wij de brief, waarin de com-
De
'e pnns heeft namelijk enige bezwa
rende brieven geschreven - nog pas in
1974 - waarin hij in feite aan Lockheed
om commissie vroeg-ongeveer een mil
joen dollar - voor het geval Nederland
de Orion teen marinepatrouille
vliegtuig) zou kopen. Toen de commis
sie van dne de bewuste brieven aan hem
voorlegde, kon de prins zich daarvan
niets meer herinneren. Ter veront
schuldiging voegde hij er aan toe dat die
tekst hem door anderen was voorge
steld en dat zijn geheugen slecht begint
te worden. Toch wist hij er wel iets van.
want „de hele zaak was hem - aldus de
pnns - om een flinke bydrage voor het
World Wildlife Fund begonnen".
Waarop de commissie kritisch noteert
„dat van de zyde van Lockheed alleen
aan de prins is gedacht: noch de
aantekening maken melding van het
World Wildlife Fund". Uit de bijlagen
van het rapport blijkt voorts dat de
prins in apnl of mei 1975 minister Vrede-
ling heeft opgebeld met het verzoek
toch vooral de P-3 Orion voor de marine
te doen aankopen, omdat dit verreweg
het meest geschikte toestel voor de ge
stelde taken op de markt was Het ge
sprek heeft geen gevolg gehad, maar de
conclusie ligt voor de hand dat de prins
het toch geprobeerd heeft De enige ver
zachtende omstandigheid die de com
missie aanvoert: „Er is geen aanwijzing
dat de prins in het aanschaffingsbeleid
ooit voor belangen is opgekomen die
niet strookten met het Nederlands be
lang, zoals hy dat zag". Het blijven des
ondanks dubieuze en teleurstellende
handelingen.
W indhandel
Een markante conclusie van het rap
port is naar ons gevoel ook dat de reéle
invloed van de prins op het aankoopbe
leid in feite nihil was: Lockheed heeft
kennelijk de rol van de prins overschat
De commissie .Bij het onderzoek Is we
liswaar van pogingen tot ongeoorloofde
beïnvloeding van het aanschaffingsbe
leid gebleken, maar deze hebben hun
uitwerking gemist". En even later „Van
emge invloed van Zijne Koninklijke
Hoogheid op de in het raam van het
aanschaffingsbeleid genomen beslis
singen. is mets gebleken" Gelukkig.
Een dergelijke zin echter onderstreept
nog eens het windhandel-karakter van
deze hele affaire: er werd met niet ge
ringe bedragen gewerkt, er werden dou
ceurtjes gegeven, er werden myste
rieuze tussenpersonen ingeschakeld,
terwyi het effect In feite nul was. Het
werkelijk effect is totaal anders, name
lijk dat van een zo geschokt vertrouwen
in een lid van het koninklijk huls als dat
Slot zie pagina 9 kolom. I) (S/ol zie pagina 13 kolom
