VOORKENNIS PRINS
RAPPORT-DONNER
WORDT ONDERZOCHT
PZC
Werknemers Cruson in Breskens
maandag normaal aan het werk
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Regering is diep bezorgd
over toestand Z.-Afrika
de krant
van zeeland
Den Uyl sluit nader onderzoek niet uit
vandaag
Poging om
Custers vrij
te krijgen
Rijlessen
duurder
Chemische fabriek in
Seveso wordt gesloten
Regering wil
olieboycot
voorkomen
GRIEKENLAND HOUDT POHLE NOG
WATERVERSPILLING IN
BELGIE ZWAAR BEBOET
B. EN W. OOSTBURG HEFFEN SLUITING GEDEELTELIJK OP
Johnny But:
bijna doel-loos paS'"a 23
219e jaar gang no. 198
Zaterdag 21 augustus 1976
fVan onze correspondent!
OEN HAAG - Premier Den Uyl zal onderzoeken of het juist is dat prins Bernhard in de loop van de
zomer, ruim voordat het rapport van de commissie-Donner aan de minister-president werd overhan
digd, kennis heeft kunnen nemen van de inhoud van het rapport en voorstellen tot wijziging heeft
kunnen doen. Op een persconferentie, tijdens een onderbreking van het kabinetsberaad, verklaarde
premier Den Uyl vrijdagavond desgevraagd dat een eventueel overleggen van het concept-rapport
door de commissie-Donner aan de prins zou vallen onder de verantwoordelijkheid van de commissie
en uiteindelijk onder zijn eigen verantwoordelijkheid.
rapport alleen - vertrouwelijk- aan het
parlemen t mogen worden overleg, dan
wel geheel aan de publiciteit zullen
worden prijsgegeven.
De regering stelde de commissie-
Donner in februari van dit jaar in met
de opdracht uit de Verenigde Staten
afkomstige berichten te onderzoeken,
als zou prins Bernhard behoren tot de
genen aan wie de Lockheed-
vliegtuigfabrieken steekpenningen
zouden hebben betaald.
De minister-president ontkende over
igens dat de commissie-Donner de rege
ring tijdens haar werkzaamheden op de
hoogte zou hebben gehouden van haar
vorderingen. „De regering was volledig
onkundig van de inhoud van het rap
port, voordat het vorige week donder
dag aan mij werd overhandigd".
In elk geval zou het bericht, dat het rap
port van de.f ommissle-Donner al voor
de vakantie'gereed is geweest, volgens
de minister-president onjuist zijn. „De
commissie heelt onafgebroken doorge
werkt om het rapport klaar te krijgen",
aldus de premier, die de mogelijkheid
niet uitsloot dat het rapport-Donner
nog zoveel vragen onbeantwoord laat,
dat een nader onderzoek noodzakelijk
Bal blijken.
De ministerraad begon vrijdagavond
PAGINA 2
beroering
geweld
aanslag
Opinie: Groenevelt en de 'moord' op de
PAGINA 7
dicht
Op het terrein van bar-danclng De Hooi
schuur aan de Vlissingse boulevard
worden twintig appartementen
bouwd.
PAGINA 13
onderzoek
Nederlands Molukse commissie gaat
volgende week aan de slag.
hogerop
zinloos
ZATERDAG
KRANT
overspoeld
PAGINA 18
zeden
Ramadan, de Jaarlijkse vuurproef voor
moslims; Letterkundige kroniek van
Hans Warren; Stemmen uit de Kerken
gordijn
Toerist in de Sowjet-Unie wordt nog
strak geleld; Toverspiegel van Escher
PAGINA 21
volks
Engel Reinhoudt zingt het Zeeuwse le
venslied, Schaken, dammen, bridge,
hengelrubriek.
aan de beraadslagingen over het rap
portvan de commissie-Donner. Premier
Den Uyl deelde vrijdagavond mee dat
hü 's middags exemplaren van het rap
port had uitgedeeld aan zijn collega
ministers. Zoals bekend, zouden de mi
nisters Van der Stoel. Van Agt en De
Gaay Fortman al eerder deze week in
kennis zfjn gesteld van de inhoud van
het rapport-Donner.
Premier Den Uyl ging er nog steeds van
uit dat het rapport, met de conclusies
van de regering, in de eerste helft van
september aan het publiek en aan het
parlement zal worden bekendgemaakt.
Volgens Den Uyl bestaat er overeen
stemming met de Amerikaanse regering
clusief de gegevens van de Amerikaanse
beurscommissie
Enige onzekerheid bestaat nog over de
aard van die openbaarmaking: er
wordt nog overleg gevoerd over de
vraag of sommige elementen uit het
(Van onze parlementaire redactie)
over de openbaarmaking van de gege- DEN HAAG - De regering doet al het
vens in het rapport-Donner. die afkom- mogelijke om drs. Peter Custers, ont-
DEN HAAG (ANP) - De ministers van
economische zaken en van verkeer en
waterstaat hebben zich akkoord ver
klaard met een verhoging van de tarie
ven van autorijscholen met ingang van
21 augustus.
De tarieven mogen dan met 0,65 - de
omzet belasting inbegrepen - per lesuur
worden verhoogd, met dien vestande
dat de lesprys voor rijdonderricht in
personenauto's en op motorrijwielen
een bedrag van 27,95 (inclusief btw)
niet te boven gaat. De verhoging is een
gevolg van de doorberekening van ver
hoogde loon- en overige kosten. Een en
ander is vastgelegd in de prijzenbe-
schikking rijonderricht motorrijtuigen
van 20 augustus in de staatscourant
MILAAN: De chemische fabriek van
het Zwitserse concern Givaudan in
het Noorditaliaanse Seveso zal wor
den gesloten, zo hebben de regionale
autoriteiten en vakbondsvertegen-
woordigers van het 170 leden tel
lende personeel besloten. Een vak
bondsfunctionaris zei dat de fabriek
door het ontstaan van een hoeveel
heid giftig dioxine zo zeer is besmet
dat het gebouw nauwelijks zal kun
nen worden gereinigd.
Inmiddels heeft Givaudan laten we
ten dat zij volgende week gaat begin
nen met het verspreiden van een
mengsel van olijfolie en water over
het vergiftigde gebied. Hierdoor
hoopt men dat het afbreken van het
gif door het zonlicht zal worden ver
sneld. Bij proeven heeft men gunstige
resultaten bereikt, aldus het Zwit
serse concern.
Foto: Van speciale kleding voorziene
en met gasmaskers gewapende
mannen zijn hier aan het werk in de
fabriek.
stïg zijn uit Amerikaanse bronnen, in-
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - De regering zal proberen
de dreigende olieboycot tegen Israël te
voorkomen. Minister-president Den
Uyl zei dit vrijdag op zijn wekelijkse
persconferentie.
Als de oproep tot een olieboycot, die de
vijfde topconferentie van niet-gebonden
landen in Sri Lanka heeft gedaan, wer
kelijkheid wordt, betekent dat volgens
Den Uyl een verscherping van de situa
tie in het Midden-Oosten en daarbuiten.
ikkelingswerker en tevens corres
pondent van De Volkskrant en De
Groene, die in Bangladesj gevangen zit,
vrij te krijgen. Dit heeft minister
president Den Uyl vrijdag meegedeeld
op zijn wekelijkse persconferentie.
„Er is een advocaat in Bangladesj die
voor Custers optreedt", aldus Den Uyl.
De premier wilde geen verdere details
geven over de bemoeienissen van de
Nederlandse regering. Dat zou de po
gingen om Custers vrij te krijgen slechts
bemoeilijken, meende de premier.
Custers werd vorig jaar december gear
resteerd, vermoedelijk op beschuldi
ging van staatsondermijnende activi
teiten. Custers zal maandag voor een
speciale militaire rechtbank moeten
verschijnen.
Custers heeft inmiddels zijn vorige week
woensdag begonnen hongerstaking
beindigd Zijn ouders zijn. vergezeld van
twee adviseurs, in Dacca aangekomen
'DEERNIS' MET NABESTAANDEN SLA CHTOFFERS
DEN HAAG (ANP) - De Neder
landse regering volgt de ont
wikkeling van de situatie in de
woongebieden om de grote ste
den van Zuid-Afrika „met diepe
zorg," aldus heeft de woord
voerder van het ministerie van
buitenlandse zaken meege
deeld.
„De helaas niet aflatende onderdruk
king van de zwarte bevolking van de
gebieden eist van dag tot dag meer
slachtoffers," aldus de woordvoerder.
„De Nederlandse regering is met deer
nis vervuld met de nabestaanden van
deze slachtoffers en alle anderen, die
door de Zuidafrikaansc regerings
maatregelen van recht en vrijhefd be
roofd worden."
Duidelijk verwijzend naar de dood van
een Afrikaanse studentenleider die ge
vangen werd gehouden, verklaarde de
woordvoerder dat „het gevangen nemen
van zwarte leiders en de daaruit reeds
voortgevloeide dood van een hunner,
niet alleen ernstige verontrusting wekt
vanwege de aantasUng van de mensen
rechten. doch tevens het zo noodzake
lijke gesprek tussen de twee bevol
kingsgroepen aanmerkelijk lijkt te be
moeilijken."
In twee dagen van rassenonlusten in een
bij de zwarte woongebieden rond de
Zuidafrikaanse stad Port Elizabeth zijn
33 Afrikanen gedood en een evengroot
aantal gewond
Een politiewoordvoerder die dit vrijdag
meedeelde zei dat 64 zwarten waren
gearresteerd. Hij zei dat met alle slach
toffers door de oproerpolitie waren
doodgeschoten, maar dat een aantal
van hen plunderaars waren die bij on
derlinge vechtpartijen het leven hadden
verloren
Het geweld, dat woensdagavond begon,
verbreidde zich vanuit de zwarte woon
plaatsen New Brighton. Kwazakele en
Zwile naar Struandale. een blanke wijk
van Port Elizabeth, waar de zwarten
stenen naar gebouwen gooiden, maar
overigens weinig schade aanrichtten.
Rolf Pohle groet met gebalde vuist zijn aanhangers op de publieke tribune tijdens de zittina van het gerechtshof
BONN-ATHENE-Het Griekse hoogge- maar in West-Duitsland politieke de- blijven. Het is nog niet bekend of de
rechtshof heeft vrijdag besloten de 34- lieten heeft gepleegd,
jarige Duitse anarchist Rolf Pohle niet
aan de Bondsrepubliek uit te leveren. Overigens heeft de Griekse officier van
justitie beroep tegen de beslissing van
Met drie tegen twee stemmen beslisten de rechtbank aangetekend. Voorlopig
de rechters dat Pohle geen crimineel is, moet Pohle dus nog m de gevangerus
Griekse regering Pohle zal uitwijzen of
hem politiek asiel zal verlenen. Als het
tot een uitwijzing komt. zouden volgens
de Griekse advocaat van Pohle in totaal
42 Afrikaanse en Aziatische landen hem
welkom heten
BRUSSEL (ANP) - De Belgische overheid heeft drastische maatregelen
genomen om gedurende de aanhoudende droogte elke verspilling van water
tegen te gaan.
Met ingang van vandaag loopt iedereen die water verspilt hel risico een
boete te krijgen die kan variëren van vierduizend tot veertig miljoen frank
(circa 270 tot 270.000 gulden). Bij herhaling kan de boete worden verdub
beld.
Onder waterverspilling wordt onder meer verstaan het besproeien van sier-
tuinen en gazons, het wassen van gevels of auto's, het reinigen van stoepen,
het vullen van zwembaden of vijvers, waaronder ook opblaasbare zwembad
jes. In bedrijven mag alleen in noodzakelijke gevallen water worden gebruikt.
Door de droogte is het grondwaterpeil sterk gedaald hetgeen een ernstige
bedreiging oplevert voor de wa tervoorziening. Op het platteland is de situatie
onrustbarend. Men verwacht een daling van vijftig procent in de produktie
van veevoer
De politie als
burger
fin het RottertJamsestadhuls
is een discussie aan de gang
over de klemmende vraag of
een politieman als burger wel
over een onbeperkte vrijheid
van meningsuiting kan be
schikken. Aanleiding tot dit gesprek is
het optreden van een aantal politie
mannen. dat een protesttelegram - on
dertekend met én namen én functies -
naar de Zuidafrikaanse ambassade
zond naar aanleiding van de gebeurte
nissen in Soweto. En voordien was er het
geval van de politie-inspecteur. die een
adhesiebetuiging stuurde aan de bezet
ters van Bloemenhove - eveneens on
dertekend met vermelding van functie -
en die aldus doende indirect het
politie-op treden in deze kliniek kriti
seerde In beide gevallen gaat het om
een oud probleem bestaat er voor een
ambtenaar volledige vrijheid van me
ningsuiting? Vroeger vond men van
niet Zo laat Schiller in 'Wallensteins
Tod' een Zweedse kolonel - Gustav
Wrangel genaamd - optreden, aan wie
Wallenstein vraagt hoe hij, de kolonel,
over hem denkt. Waarop deze militair
geschrokken uitroept: „Ich hab' hier
blosz ein Amt und keiae Meinung,"
slechts een ambt en geen mening. Het
geen hem overigens met verhindert in
de loop van het gesprek allerlei opvat
tingen ten beste te geven. De Wrange
liaan se uitspraak is tot in deze tijd een
leefregel voor menig ambtenaar, al
thans voor zijn optreden naar buiten.
Nog niet zo heel lang geleden vond me
nig overheidsdienaar het bijvoorbeeld
onjuist om een verkiezingsbiljet voor
zijn raam te hangen; een ambtenaar be
hoort loyaal te zijn - jegens elke gekoze
ne, ongeacht diens politieke kleur, zo
dat hij - de ambtenaar - er maar beter
aan deed zich niet al te demonstratief op
te stellen, aldus de motivering. De laat
ste jaren is er gelukkig sprake van
tolerantere opvattingen: de ambtenaar
hoeft met krampachtig te doen. maar
heeft als iedere bur
ger de vrijheid om,
als hem dat past.
voor zijn mening uit
te komen. De koud
watervrees van we
leer is verdwenen.
Xn 1972 zijn er voor rijksambtenaren
globale (en nogal gekritiseerde) richtlij
nen verstrekt met het oog op hun
vnjheid van meningsuiting, de 'aanwij
zing ambtelijk optreden (extern)'. Deze
aanwijzing heeft een terughoudend ka
rakter. ze gaat niet verder dan een aan
beveling en is er allerminst op gericht de
vrijheid van een bepaalde groep staats
burgers - ambtenaren - bewust te be
perken Aangegeven wordt uitsluitend
welke begrenzingen ervoor een ambte
naar kunnen voortvloeien uit de om
standigheid, dat hij als werknemer deel
uitmaakt van een 'bijzonder werkver
band". Overigens kwam deze aanwijzing
niet eenzijdig tot stand; in het centraal
georganiseerd overleg was er overeen
stemming over bereikt In de bewuste
richtlijn nu staat dat er voor een ambte
naar geen andere beperkingen gelden
dan die welke voortvloeien uit de 'alge
mene eis van loyaliteit', een eis die ge
steld wordt 'met het oog op het goed
functioneren van een werkverband ten
opzichte van het door dat verband ge
voerde beleid'. Begrijpen we het goed,
dan komt deze regel er op neer dat een
rijksambtenaar zelf moet beslissen of hij
met bepaalde uitspraken ingaat tegen
de loyaliteit van het ambtelijk verband,
waartoe hij behoort Een vage zaak,
waarbij kennelijk vooral is gedoeld op
die ambtenaren, die met het spuien van
ambtelijke informatie het beleid kun
nen beïnvloeden Bijvoorbeeld water
staatsingenieurs. die met privé-
publikaties - gebaseerd echter op amb
telijke kennis - dwars ingaan tegen het
officiële waterstaatsbeleid. Gaat nu
deze aanwijzing voor de rijksambtena
ren ook op voor de hier bedoelde Rot
terdamse gevallen? Uiteraard niet in
formele zin, de gemeentepolitie ressor
teert niet onder het rijk. Toch kan het
interessant zijn te overwegen in hoe
verre de factor 'loyaliteit' bij deze Rot
terdamse affaire in het geding kan wor
den gebracht
fyntlijn'
He,
GROOT DEEL VAN
PRODUKTIE KAN
WORDEN HERVAT
BRESKENS. OOSTBURG - Het me-
taalveredelingsbedrijf Cruson BV in
Breskens kan maandag een flink deel
van de produktie hervatten. Vrijdaga
vond besloten b. en w. van Oostburg, op
advies van de inspectie volksgezond
heid en milieuyhygiëne en de in arbeid
sinspectie, de sluiting van het bedrijf
voor een groot deel op te hefTen. Over
igens konden de veertig werknemers
van Cruson ook vrijdag nog de gehele
dag aan het werk blijven.
Functionarissen van de beide Inspecties
en van de gemeente Oostburg brachten
vrijdag een uitgebreid bezoek aan het
bedrijf in Breskens De hele dag zijn zij
bezig geweest met een uitgebreid tech
nisch onderzoek. Op basis van dat on
derzoek werd een vergadering belegd,
waar een eindadvies bestemd voor b. en
w. van Oostburg werd opgesteld. In de
namiddag werd de beraadslaging afge
sloten. Er kon een advies worden over
handigd, dat de instemming had van
zowel de arbeidsinspectie als de inspec
tie milieuhygiëne Vrijdagavond kwa
men b. en w. van Oostburg bijeen Zij
hadden weinig moeite met het nemen
van een beslissing. Burgemeester A.
Schipper, na ruim een uur vergaderen.
„Wij hebben, aan de hand van het advies
van de verschillende Instanties, precies
nagegaan voor welke delen van de pro
duktie we de sluiüngsmaatregel konden
opheffen. Ik ben blij te kunnen vertellen
dat dat voor een groot deel van de pro
duktie in het bedrijf geldt. Dat betekent
dus dat de mensen gewoon aan het werk
kunnen blijven. Er hoeft niemand te
vertrekken". Niet de volledige produk
tie van Cruson kan maandag hervat
worden Maandagochtend zullen func
tionarissen van gemeente en inspectie
milieuhygiëne een aantal installaties,
die niet 'gedekt' worden door een hin
derwetvergunning. verzegelen. Welke
installaties het betreft kon vrijdaga
vond niet precies omschreven worden.
Duidelijk is wel dat de installaties, die
buiten gebruik gesteld dienen te wor
den, ingezet zijn op die afdelingen waar
voorgeen hinderwetvergunning aanwe
zig was. Maandagochtend kan een deel
van de veertig Crusonwerknemers weer
gewoon aan dat werk waarmee men ook
deze week al bezig was. Volgens
adjunct-directeur A. van Hanegem van
Cruson kan in ieder geval ongehinderd
verder gewerkt worden op de afdelingen
buisconstructies, vatenfabricage en
gasvoorziening. Voor andere afdelingen
geldt slechts een gedeeltelijke toe
stemming om verder te werken. Een
groep werknemers wordt maandag al
ingezet bij het aanbrengen van voorzie
ningen. die door de inspecties worden
geëist. Adjunct-directeur Van Hanegem
toonde zich vrijdagavond bijzonder
verheugd over de beslissingen, die b. en
w. van Oostburg (na uitvoerig overleg
met verschillende instanties) hebben
genomen. Cruson BV heeft, na het be
kend worden van het koninklijk besluit
waarin onmiddellijke sluiting van het
bedrijf werd gelast, deze week nauwe
lijks het normale produktiepeil gehaald.
Dat maakt het noodzakelijk voor enkele
afdelingen om ook dit weekeinde nog
door te werken.
De directie van Cruson werd vrijdaga
vond, direct nadat b. en w. van Oost
burg hun beslissingen genomen had
den, door het college geïnformeerd.
Ook dat gebeurde in het stadhuis van
Oostburg. Eerder op de dag had de Cru-
sondirectie het aangetekend schrijven
van b. en w., waarin zij sluiting van het
bedrijf gelasten, ontvangen. Het be
drijf hoefde overigens niet direct na
ontvangst van de brief de poorten te
slu'Ai. Men had een marge van vie-
rem#ntig uur, om de produktie af te
ronden. De inhoud van de brief werd
later op de dag achterhaald door de be
slissing van b. en w. om de sluiting voor
een flink deel oo te heffen.
.et is naar ons gevoel te verdedigen
dat het Zuidafrikaanse Soweto niet het
werkverband raakt van het Rotter
damse politiekorps, zodat met dit tele
gram de loyaliteits-regel niet is overtre
den. Wel werkt het vermelden van de
politie-functies bij de ondertekening
van het telegram nogal provocatief en
vooral politiserend, maar dat laatste is
een andere zaak. waarop we hieronder
nog nader ingaan. Ten aanzien van het
Bloemenhove-telegram ligt de zaak an
ders. de politie in Heemstede handelde
in dat geval op last van de hoogst-
verantwoordelijke autoriteit, de minis
ter van justitie. De plaats van de hande
ling is voor de beoordeling van de
'loyaliteits-factor' met belangrijk:
Bloemenhove had bij wijze van spreken
ook in Rotterdam kunnen liggen, in
welk geval het Rotterdamse korps had
moeten optreden In de Nederlandse
beeldvorming is bovendien de politie
één geheel: verschillen tussen bijvoor
beeld gemeente- en rijkspolitie spreken
de burger niet erg aan. evenmin ver
schillen in geografie. Het gaat hem om
'de' politie, om het even of het een opper
van Schouwen betreft, een adjudant uit
Leeuwarden of een inspecteur uit Rot
terdam. Een politieman, die zich als
burger, maar mét vermelding van zijn
politie-functie. in het openbaar uit,
dient zich derhalve af te vragen of hij
voldoet aan de eis van loyaliteit, welke
loyaliteit zich echter niet beperkt tot
zijn eigen korps. De man behoort name
lijk tot dé Nederlandse politie. In dit op-
(Slot zie pagina 3 kolom 1