RAMADAN, DE JAARLIJKSE
VUURPROEF VOOR MOSLIMS
"TIM g°ed gegeven slecht uitgewerkt
Rassenvraagstuk belangrijkst op
1 Geref. Oecumenische Synode
AMERSFOORT-Wie een gesprek wil beginnen
over de zin van de vasten moet niet vreemd
opkijken als zijn toehoorder hem gaat bekijken
met de blik van een psycholoog. Hij zal zich
waarschijnlijk afvragen of je ze alle vijf nog op
een rijtje hebt. want een maand of langer met
mond jesmaat eten en drinken om je te bezinnen
op de reden van hel bestaan is toch curieus,
nietwaar?
De veertigdaagse vasten, in vroeger dagen het
jaarlijkse boetekleed van de katholieken, is
reeds lang als merkwaardige relikwie opge
borgen in de tombe van de traditie. De hele
ascese staat trouwens op de beurs van courante
deugden laag genoteerd. Topsporters hebben er
wel eens van gehoord, de rest van de goege
meente veronderstelt alwéér het slachtoffer te
worden van een nieuw afwasmiddel.
In een consumptiemaatschappij als de onze past
het niet serieus te doen over zoiets als onthou
ding in welke zin ook De interesse gaat uit naar
geschilde tomaat gevuld met door abricot
brandy overgoten garnalen of naar gestampte
mosselen met een snuifje kerrie. Wie doet er nou
aan vasten?
..Ik", zegt Bell Mohamed. een 29-jarige Marok
kaan Hij staat niet alleen. Op de vooravond van
de zevenentwintigste augustus zullen alleen al
in Amersfoort een kleine 500 landgenoten en
ruim 900 Turken, vrouwen en kinderen meege
rekend. zich klaarmaken voor de viering van de
Ramadan, de vastenmaand van de islamieten.
Bell Mohamed vertelt, dat hij zich geen bestaan
zonder de Ramadan kan voorstellen. Waarom
dan niet? „Omdat het in de Koran staat". ant-
woordt de Marokkaan prompt. En daarmee is
voor hem de kous af. Vragen in de trant van: is
vasten nou wel nodig of: moet je precies doen
wat voorgeschreven staat, raken voor Bell Mo
hamed met de kem van de zaak. De Koran is de
maatstaf van 500 miljoen moslims. Hij pakt er
een boekje bij en laat mij zien waarom het gaat
in het leven. Zijn vinger schuift naar het hoofd
stuk „De leerstellingen van de islam".
Het eerste en voornaamste geloofspunt voor de
moslim is. dat er naast Allah geen god is, die
waardig genoeg is om te worden aanbeden en
dat Mohamed zijn boodschapper is. Daama vol
gen een viertal plichten, waaraan iedereen die
zich moslim wil noemen, moet voldoen: 1. het
houden van het dagelijks gebed, 2. het vasten
gedurende de maand Ramadan. 3. het maken
van een bedevaart naar Mekka indien mogelijk.
4. het betalen van de Zakat of armenbelasting
door de rijken. „Voor een reis naar Mekka en het
storten van armenbelasting heb ik geen geld",
zegt Bell Mohamed. „Aan die punten hoef ik me
dus ook niet te houden, blijft over het dagelijkse
gebed en de Ramadan"
Geen vuile taal
Het vasten is voor de moslim geen kleinigheid.
Hij mag alleen spijs en drank gebruiken van zon-
ondergang tot zonsopkomst overeenkomstig
het voorschrift van de Koran: ..Eet en drinkt,
totdat gij in de morgen een witte draad van een
zwarte kunt onderscheiden, vast dan weer tot de
volgende nacht". Bell Mohamed" „Vasten is voor
ons. moslims, veel meer dan niet eten en drin
ken De mannen mogen ook geen omgang met
vrouwen hebben, vuile taal uitslaan, roken of
snoepen".
dagen eerder begint dan die van het vooraf
gaande jaar Daardoor verschuift de vasten
maand van de islamieten geleidelijk over de vier
seizoenen Om de elf jaar wordt een extra dag
berekend teneinde de cyclus gelijk te trekken
ivergelijk ons schrikkeljaar!
In het Westen wordt de omioopduur van de
aarde om de zon gelijkgesteld aan een jaar. de
moslims richten zich op de maan Bij elke
nieuwe maan start een nieuwe maand Ook hier
wijst de Koran de weg. De maand Ramadan
waarin de openbaring uit de hemel werd ncerge-
zonden als leiding voor de mensen, als duidelijke
tekenen van de leiding en de openbaring en wie
van u de maan ziet (het teken, dat een nieuwe
maan begonnen is - red.), die beginne met vas
ten".
Frans van Schaik. afgestudeerd in de culturele
antropologie en in het bijzonder georiënteerd op
Afrika, vertelt onder goedkeurend geknik van
Bell Mohamed, dat drie motieven de Ramadan
stevig funderen. Behalve, dat het voorschrift is
in de Koran, wordt de moderne moslim nog
steeds aangesproken door twee andere aspecten
van het vasten: de boetedoening en de bezin
ning „Het je onthouden van genoegens kan een
scherp besef oproepen voor de betrekkelijkheid
van al het materiële en nodigt tegelijkertijd uit
om te zoeken naar die dingen, die wel de waar
achtigheid van het leven uitmaken. Hetis duide
lijk. dal ook niet-mosiims hierin een belangrijk
element van hun godsdienst herkennen Het
christendom ligt hier natuurlijk voor de hand
Als je de Koran goed leest zul je ook ontdekken,
dat veel facetten van het christendom niet al
leen worden afgewezen, maar zelfs als zeer waar
devol worden erkend".
ren uit hef. jodendom en christendom zoals
Noach. Mozes. Abraham en ook Jezus, die met
de andere drie op hethoge voetstuk van de grote
profeten wordt gezet. Volgens de Koran is Jezus
echter niet Gods zoon. maar een afgezant van
God. zoals er méér voor hem zijn geweest.
De Koran verwijst ook naar de joden en christe
nen als het vasten ter sprake komt: ..O. Gij. die
gelooft, het vasten is u voorgeschreven zoals het
hun. die voor u kwamen was voorgeschreven,
opdat gij godvruchtig zijt Een bepaald aantal
dagen moet gij vasten Wie van u dan ziek is of op
reis vaste een aantal andere dagen
Veel moslims beschouwen dit voorschrift als een
heilige plicht. Wie met. opzet hei vasten door
breekt door overdag te eten. moet wel rekening
houden met nare consequenties Bell Mohamed:
„Doorzo duidelijk tet de regel in te gaan weet
je als moslim, datje goed fout zit. Berouw alleen
is dan niet genoeg. Om zo n overtreding weer
goed te maken, moetje zestig dagen extra vas
ten
'Grapjes'
Ontzag
Hij pakt uit een van de honderden boeken, die
het omvangrijke culturele bezit van Frans van
Schaik uitmaken, een blaadje, waarop een aan
tal Koran-citaten staan. Achter het eerste staat
S 4:161. Dat blijkt een afkorting te zijn van Soeri
•hoofdstuk) 4, vers 161.
Daarin wordt met ontzag geschreven over figu-
Het wordt een volgeling van Allah in het buiten
land met altijd even gemakkelijk gemaakt Col
lega's op het werk van andere nationaliteit en
geloof willen wel eensde „vuurvastheid" van een
moslim uitproberen Tijdens de Ramadan wordt
hem herhaaldelijk een pakje sigaretten voor de
neus geschoven of verlokkend een of andere iek-
kemij voorgehouden. Pesterij' „Absoluut niet",
zegt Bell Mohamed. „zo moetje dat met zien. Je
collega's beschouwen dat als een grapje en zo
ervaar ik dat ook. Ze laten ons alle ruimte om de
Ramadan goed te beleven. Dat wil overigens
niet zeggen, dat iedereen van harte instemLmet
wat we doen Ik heb ook wel eens mensen gezien,
die met de vinger naar hun voorhoofd wezen. Het
bekende gebaar voor lui, die niet goed snik zijn
Ach. dat soort dingen neem je op de koop toe'
De islamiet is geen man. die voor het slapen
gaan nog even aan de heilige oorlog denkt. Die
misvatting werd op school voor het leven inge
bakken. Menig geschiedenisleraar associeerde
de islam met veroveringszucht en genadeloze
dwang Die eigenschappen hebben enkele
krijgshaftige emirs ook wel overvloedig gede
monstreerd. maar daarmee belichaamden zij
nog niet de kernpunten van Allah's leer. Wat is
de islam dan wel? Deze godsdienst werd bijna
1400 jaar geleden door Mohamed gepredikt De
letterlijke betekenis van het woord islam is: 1
zich geheel en al onderwerpen aan de wil van
God en 2 vrede stichten. Het woord moslim
staat voor: hij die vrede sluit met God en zijn
medemens. Mohamed werd 570 na Christus ge
boren in Mekka. Toen hij veertig jaar was ver
scheen hem de engel Gabriél in de grot Hirza
waar Mohamed vaak mediteerde. Daar werd
hem opgedragen om predikend de wereld m te
gaan.
Enkele maanden later kreeg hij wederom een
openbaring, waarin hem werd bevolen de men
sen tot: God te brengen, het veelgodendom af te
schaffen, het kwaad en de overtredingen te on
derdrukken en reinheid en rechtvaardigheid in
de wereld te brengen Deze openbaring ver
leende hem de rang van profeet
Openbaringsnacht
De nacht van de 27c Ramadan is aan deze ge
beurtenis gewijd. Lailat el Kadr. zeggen de mos
lims Ofwel Nacht van de ..Macht" Voor de isla
miet is de eerbiedige herdenking van deze open
baringsnacht zo belangrijk, dat zijn waarach
tigheid als gelovige er direct aan wordt gekop
peld. Bell Mohamed. „Eerbiedig bidden tijdens
die plechtigheid tussen acht uur 's avonds en
vier uur 's nachts heeft veel meer betekenis dan
alle gebeden gedurende duizend andere nachten
samen"
Het einde van de Ramadan wordt door de isla
mieten met een explosie van feestelijkheden
gevierd. Spelen, kleurige optochten, vuurwerk.
De kinderen worden bedacht met cadeautjes,
de vrouwen met sieraden en nieuwe kleren. Aid
el Seghir. heet het feest. De moslims zijn uitge
laten. omdat de maand van beproeving voorbij
is en een nieuw begin voor de deur staat.
Moslimmaand
De Ramadan is eigenlijk de naam van de ne
gende maand volgens het telsysteem van de is
lamieten. Ze hebben er twaalf, net als wij. maar
het aantal dagen komt niet overeen met die van
onze maanden. De eerste moslimmaand (Mo-
harrami heeft 30 dagen, de tweede 29. de derde
weer 30. de vierde weer 29. enz. In totaal telt het
moslimjaar dus 354 dagen, elf minder dan het
onze. Dat betekent, dat elk jaar de Ramadan elf
Op de foto: een Islamitisch feest in de Haagse moskee.
Hoe onderscheid je een goede van
een slechte roman? Dat is niet een
voudig te zeggen. Een paradoxaal
antwoord: een goede roman is bijna
vervelend, een slechte, meeslepend
boeiend. Een goede roman eist in
spanningvan de lezer, een slechte geen
enkele. Een goede roman geeft stof tot
nadenken, eist zelfs dat je nadenkt, zelf
combineert, invult, in een slechte
wordt het kleine beetje dat er te den
ken zou vallen tien, twintig keer uitge
kauwd en dan nog eens herhaald. Een
goede roman wint bij elk herlezen aan
diepte, een slechte ben je zo vergeten,
hij verdraagt meestal zelfs geen herle
zen. Nogmaals: de goede roman eist je
op, de slechte brengt je enkel in een
soort roes, hij rukt je los van de wereld
in een schijnwereld, een valse wereld.
Ik wil zelfs waarschuwen: weest op uw
hoede zodra een boek u in een roes
brengt. Zodra je, als geroutineerd lezer
althans, in die vreemde leesroes komt,
wanneer je, de lectuur onderbrekend,
even tot jezelf moet komen omdat de
wereld rondom je heen zo anders ge
worden is, de tijd weggevallen, de om
geving even niet vertrouwd, pas dan
maar op: tien tegen een ben je met een
snertroman, met echt leesvoer bezig.
Meestal o zo goed en meeslepend ver
teld, met kleurrijke karakters en zeeën
van sentimentele ontroering - maar er
deugt niets van. Al kan het, uiteraard,
totaal geen kwaad.
'Tim' van Colleen Mac Cullough is zo n boek. Het
heeft een interessant gegeven, het had, bij een
betere aanpak, een goed boek kunnen worden.
Nu blijft het bij een rare, halfslachtige toestand;
waarom, ik weet hetniet. Ik ken geen ander werk
van CMC, mogelijk kan deze auteur niet beter,
komt er enkel van dit leesvoer uit de pen. Vóor-
opgesteld nog even: het boek fascineerde me op
dezojuistgezegdemanier.deverkeerdedus.Iklas
het 'dan toch maai" in éen ruk uit, aldoor ver
wachtend dat er iets goeds komen zou. aldoor
geïrriteerd door de gemiste kansen, de grote fou
ten, het gezeur.
Het boek speelt in Australië, in de omgeving van
Sidney. Hoofdpersoon is eigenlijk niet Tim,
maar Mary Horton, een 45-jarige vrouw die
deels zeer geslaagd is in het leven en deels uiterst
gefrustreerd. Ze heeft met ijzeren wilskracht en
grote intelligentie zich opgewerkt van niets tot
de rijkste vrouw van het dorp waar ze woont. Ze
heeft een belangrijke functie, rijdt in 'n Bent-
ley, heeft twee luxueuze huizen en een stuk
grond en ze kan zich vrijwel allespermitteren. Ze
isnietaantrekkelijk van uiterlijk, maar altijd tot
in de puntjes verzorgd, even saai als stipt Liefde
heeft ze nooit gekend, ze is zelfs nog maagd. Dan
ziet ze op een morgen, doordat er iets aan het
huis van haar buurvrouw verbouwd wordt, de
jonge bouwvakker Tim MelviUe en ze is op slag
volkomen overstuur. Tim draagt geen andere
kleding dan zijn shorts en sokken, omgeslagen
over zijn laarzen Zij heeft nog nooit zo'n mooie
man gezien en is de hele dag van slag. Iedere
lezer voelt met zijn klomp dat deze coup de
foudra iets met Mary's vijfenveertigjarige hor
monale toestand van doen heeft, maar nu komt
er een van de trucs van slechte boeken: de au
teur houdt zich van den domme en laat Mary een
paar honderd bladzijs sappelen voor er aan het
licht komt dat CMC het óók wel wist.
Wél krijgt Mary een gulle boekenkans. als zij 's
avonds thuis komt van haar werk is die fraaie
knaap daar nóg. hij doet overwerk voor z'n baas.
En pientere Mary combineert; een jongeman die
overwerkt wil stellig nog wel een extraatje ver
dienen en haar grasveld moet gemaaid, enfin, u
voelt het al aankomen, ze wringt zich door de
heg die haar terrein van dat van haar buurvrouw
scheidt.
Dan volgt de schok: (voor haar, wij als lezers
weten hetal) Tim is achterlijk en nietzo'n beetje.
Hij is, het wordt het hele boek door bevestigd
door wie hem ook maar ziet. het fraaiste manne
lijke exemplaar uit de wijde omtrek, maar hij
heeft de geest van een kind van vijf. Hij heeft een
erg lief karakter, hij is zoiets als een aanhanke
lijke hond. maar er valt met veel met hem te
beginnen. De reden van Tim's achterlijkheid is
dat zijn moeder al vrij oud was toen ze hem. als
eerste kind. kreeg Bij het tweede ging het toen
beter, de dochter Dawme is juist buitengewoon
begaafd
Tot zover is alles in orde. het plot is goed ge
vonden. De vrijage tussen een rijke, lelijke oude
vrijster en een beeldschone imbeciel kan begin
nen. Denk je zo. Maar CMC heeft het erg inge
wikkeld willen maken, diep vooral ook. en daar
bij nog al grove fouten gemaakt. De eerste (en
onvergeeflijkste) is wel deze: Tim komt uit een
arbeidersmilieu. Zijn vader Ron en moeder Es
zijn erg sympathieke en verstandige mensen, dol
op hun zoon en ook Dawnie is dol op haar broer.
Ze hebben de jongen dan ook zeer redelijk opge
voed, voor zover dat mogelijk was en hij, op zijn
beurt, is buitengewoon gehecht aan zijn ouders
en zuster. En wat doet nu Ron? Als Tim van
Mary dertig dollar knjgt voor het maaien (en
later elke zaterdag voor tuinieren), een nog al
overdreven bedrag, pakt Ron niet alleen dat
geld af om het zelf in de kroeg te verbrassen,
maar hij verzwijgt dat ook nog goeddeels voor
z'n vrouw. <p. 381 Deze passage is. gezien het ver
der goed volgehouden karakter van Ron en Es
een flagrante vergissing van de auteur. De open
heid en eerlijkheid tussen deze mensen is er voor
de lezer volkomen door ondermijnd. Ik kan me
best voorstellen dat je. als schrijver, zo'n pas
sage invalt en datje hem neerschrijft. Maar niet
dat je die dan handhaaft bij het overlezen. Zo
zijn er meer fouten en onhandigheden. Er wordt
dan wel eens een relativerende opmerking ge
maakt, zo handig is CMC wel, maar dat trekt de
zaak niet recht.
Bij voorbeeld de wijze waarop Tim door zijn ka
meraden op het werk wordt bejegend. Het lijkt
me onmogelijk dat ze hem, na zovele jaren, een
drol te eten geven, zoals aan het begin van het
boek gebeurt en dat hij die dan ook nog echt
lekker vindt en het lijkt me óók onmogelijk dat
een lichamelijk volkomen normale jongeman
van 25 jaar op seksueel gebied óok een kina van
vijfjaar blijft, zeker wanneer hij verder gewoon
in het leven en het arbeidsproces is opgenomen.
(Trouwens, aan het eind van het boek weet hij,
zogezegd na instructies van z'n Paps, drommels
goed wat hij moet doen!)
Vraagtekens moeten beslist ook gezet bij het
karakter van Dawnie, die van een aardige, ver
standige jonge vrouw op slag verandert in een
vulgaire en giftige harpij
Doch terug naar de protagonisten.
We zien. op een korte (zeer zwakke) passage
tegen het einde na, Tim enkel door de ogen van
derden, voornamelijk door die van Mary Horton
Tim is dus 25. zijn ouders zijn omstreeks de ze
ventig. Mary is 45. Doordat Mary vroeg grijs ge
worden is. en 'oud' in Tim's ogen. nemen zijn
ouders aan dat zij van hun eigen leeftijd is. en ze
maken geen bezwaren tegen de frequente om
gang van hun zoon met die bejaarde dame Het
contact blijft beperkt tot de telefoon - net is
hoogst onwaarschijnlijk weerom, vooral omdat
de Melville's verder zulke strenge voorzorgen in
acht nemen aangaande hun zoon. want ze zijn
lang niet op hun achterhoofd gevallen en weten
best dat menig vrouw of man hun beeldschone
jongen als speelkameraadje zou willen hebben,
achterlijk of niet.
Mary bloeit helemaal op, ook op haar werk
merkt men het. Haar liefde voor Tim maak t haar
jonger en kleuriger. Zij weet hem van alles en
nog wat te leren, zelfs wat lezen, schrijven en
rekenen. Bij haar voelt hij zich volwaardig en hij
hecht zich heel sterk aan haar, haast even sterk
als aan zijn ouders en zusje. Het blijft een plato
nische verhouding: Mary zou net zo goed een
Jongetje van vijf in huis kunnen hebben, maar
het is een jonge god die ze soms in bad moet doen
wanneer hij zich heeft bevuild. Af en toe zit ze
dan ook wanhopig te snikken op de rotsen, maar
inzicht in zichzelf krijgt ze niet van CMC.
Da,
an sterft Tim's moederen daarmee beginnen
de extra-moeilijkheden. Er vindt dan eindelijk
een confrontatie plaats tussen Ron en Dawnie
(inmiddels ven-e boven haar stand getrouwd) en
Mary, waarbij de eersten stomverbaasd merken
datMary nietoud is. Ron blijft haar vertrouwen,
maar Dawnie maakt, waar ook Tim bij is, een
gruwelijke ordinaire scène, waarbij ze Mary ver
wijt dat die er met haar geld een imbeciel huis
dier op na houdt om haar lusten te bevredigen.
Het is niet zo, de lezer weet het, maar de auteur
van het boek had er beter aan gedaan die arme
Mary wat beter te pantseren, want ze staat er nu
wel wat onwaarschijnlijk bij met haar waarheid.
Hetgaatnu snel: Ron kwijnt weg na de dood van
zyn vrouw en zal ook snel sterven, wie moet er
voor Tim zorgen? Dawnie doet het niet meer.
Mary wil hei wel. wil mets liever, maar kan ze
het, nu ze de risee van het plaatsje begint te
worden En kan het vooral nu Tim haar éénmaal
heeft gezoend als een man. en zij zelf zwak
bleek? Ten einde raad gaat ze naar een specialist
op het gebied van achterlijke kinderen en men
sen. Die raadt haar aan, met Tim te trouwen. Ze
verzet zich eerst heftig, maar dan beweert de
man, nog al bruusk - maar het is elke lezer wel
uit het hart gegrepen- „Lieve hemel, mens, hetis
overduidelijk datje verkikkerd op hem bent en
hij op jou! Dit is geen platonische vriendschap
en dat is het ook nooit geweest!" (p. 165)
Om er nu niet helemaal een goedkoop gelukkig
eind aan te maken volgt er wat suspense (een
onnodige operatie van Mary, waarom zó radi
caal'; als je al 45 bent), een ongeluk van Tim (óók
onw „arschijnlijk. want de jongen is handig),
maar goed ze leefden, mogen we aannemen, nog
lang en gelukkig. Het is een boek vol gemiste
kansen, met een interessant gegeven, heel
boeiende dialogen af en toe, ontroerende passa
ges en he t is dus, op enkele y reselijke inlassingen
na, zoals het werkbezoek van Mary en haar
werkgever, uiterst leesbaar. En ondanks dat al
les: duim omlaag.
Colleen McCullough 'Tim', vcrl Anaje Hardenbcrg. AgBthon,
Bussum 19,50
In de Zuid-Amerikaanse republiek Ecuador zijn een aantal bisschoppen het land
uitgezet. Een aantal Zuid-Amerikaanse bisschoppen hielden daar in de hoofd-
stad Quito een conferentie over het vraagstuk van de de kleine boeren in hun
landen Een aantal van hen heeft er woorden gesproken die aan de regering van
hun 'gastland' niet welgevallig waren en dit hebben zij moeten bekopen met die
uitzetting. Zonder dat we er verder iets van weten, kunnen we aan dit feit alleen
reeds vaststellen dat de positie van de kleine boeren in Ecuador niet best is Dat
is t rouwens in heel Zuid- en Midden-Amerika het geval. De vorige week spraken
we iemand die pas uit Brazilië terugkwam. Hij was zeer onder de indruk van de
armoede die hij op het platteland, evenals in sommige delen van de steden had
meegemaakt. Deze twee hangen met elkaar samen, vertelde hij en dit is wel te
begrijpen ook. De uitgezette bisschoppen zullen hetnietcenszijn geweest met de
politiek van hun regeringen en zij zullen niet ja en amen hebben gezegd op alles
waartoe hun overheid besloot en daarom waren ze in Ecuador ongewenste
vreemdelingen.
Zuid-Afrika. Gedurende de laatste
weken zijn er opstanden van zwarte
jongeren geweest die zich verzetten
tegen het apartheitlsbeleid van de re
gering. Het is dan begonnen rondom
johannesburgendeeersteoorzaakwas
de dwang dat het Afrikaans, gedeelte
lijk althans, voertaal zou zijn bij het
onderwijs, maar de oorzaken lagen
veel dieper. De jongere generatie van
de zwarte bevolking neemt heel de re
geringspoli tie k niet meer. Teiwijl de
GOS enkele dagen bijeen was braken
er ook in een zwarte wijk van Kaap
stad onlusten uit, met als gevolg een
groot aantal doden. De GOS werd zo
van zeer nabij met de neus op de harde
feiten gedrukt. Dat ook de blanke jon
geren niet meer zo denken als de oude
ren. werd ook in Kaapstad duidelijk,
waar een 800jongeren van de universi
teit een sympathiebetoging hielden
tengunste van hun zwarte en ge
kleurde leeftijdsgenoten.
Dit alles kon de GOS met onberoerd
laten. Het bleek reeds spoedig dat het
onder de gereformeerden niet alles
koek en ei was. Voordat de officiële
opening plaats vond (10 aug) werd er
een conferentie over de zending ge-
houdén en reeds daar werden de
blanke Afrikaners geconfronteerd met
de scheve rassenverhoudingen in hun
eigenland. HetwasdeNederlandsedr.
L. Schuurman, die was afgevaardigd
door de Geref. Kerk van Argentinië,
die de kat de bel aanbond. Hij hield
een pleidooi dat de blanke kerken er
eerst maar eens achter moesten zien te
komen wat de oorzaken zijn van de on
rust in de zwarte woongebieden.
Prompt werd hij beschuldigd van
neo-marxisme en communisme,
waarop hij antwoordde, volgens het
verslag dat wij lazen, „dat het alleen
recht voor het aandringen op maat
schappelijke vernieuwing niet alleen
bij Marx ligt. Ook Calvijn heeft daarop
aangedrongen." De zaak was natuur
lijk niet afgelopen toen van Afrikaner
zijde werd opgemerkt dat Zuid-Afrika
geen behoefte heeft aan 'een marxisU-
sche maatschappij-analyse", waarop
weer vragend werd geantwoord
'waarom men zo weinig gevoelig is
voor het kapitalisme dat eeuwenlang
ook door de kerk is toegepast,"
Heeftdekerknietgefaald'hetantwoord
te geven op de belangrijkste samenle-
vingsvraag, die van rijkdom en armoe
de'?
We hebben zo iets. zij het op kleine
schaal, reeds eerder meegemaakt,
Toen het vorige jaar de I.C.C.C de In
ternationale Raad van Christelijke
Kerken, in Nairobi vergaderde en de
pas herkozen voorzitter dr Mac Intire
kreten slaakte die hij altijd al geslaakt
had. werd hij. zonder zelfs van
zijn vrouw afscheid te kunnen nemen,
op een vliegtuig gezet, Wat hij zei was
de regering van Kenia niet welgeval
lig. Kerk en politiek hebben met el
kaar te maken, want er zijn terreinen
die voor beide van belang zijn. En in
welk land is kerk en overheid het hart
roerend eens? Het Centraal Comité
van de Wereldraad van Kerken dat in
Geneve vergaderde, heeft er ook mee
te maken gehad.
In Kaapstad vergaderde de G.O.S.. de
Geref. Oecumenische Synode. Een ei
genlijke synode is het niet. omdat de
besluiten die er genomen worden door
de synoden van de deelnemende ker
ken afzonderlijk moeten worden
aanvaard. Het zijn kerken van over
heel de wereld van calvinistische sig
natuur. We kunnen dus verwachten
dat men elkaar niet alleen met. de bij
bel. maar ook met Calvijn zelf te lijf zal
gaan.
Uit ons land zijn lid van de GOS de Ge
ref. Kerken isynodaal) en de Chr. Ge
ref. Kerken. Voorts komen de lidker
ken uit Australië. Indonesië. Noord- en
Zuid-Amerika. uit Europese landen en
zelfs Japan is vertegenwoordigd met
een kleine Geref Kerk. Van de Afri
kaanse landen is Zuid-Afrika verte
genwoordigd met niet minder dan
acht kerken. Tesamen hebben al deze
kerken een vijf miljoen leden. Wanneer
de regenng van Zuid-Afrika dezelfde
tactiek had gevolgd als die van Kenia
en Ecuador, dan zouden er van af de
eerste dag dat de zittingen van de
GOS plaats vonden, reeds uitwijzin
gen zijn geweest. Maar waarschijnlijk
zou dit dan meteen het einde hebben
betekend van deze synode, want dat
zouden afgevaardigden uit andere
landen niet hebben gepruimd. Zulk
een dwang zouden zij zich niet hebben
laten opleggen. Trouwens, de regenng
van de republiek Zuid-Afrika is teveel
door het calvinisme geimpregneerd
dan dat ze hier aan zo iets als een uit
wijzing zouden denken. Zelfs het
Christelijk Instituut van dr. Beyers
Naudé. dat telkens weer dingen zegt
en publiceert die niet in het straatje
van de regenng liggen, is tot nu toe
blijven bestaan, zij het dan ook dat er
voortdurend pogingen zijn geweest
om dit instituut in zijn werkzaamhe
den te beperken, zo niet onmogelijk te
maken door telkens weer nieuwe
maatregelen.
Dat de apartheidspolitiek van de rege
ring, daarbij gesteund door de blanke
Afrikanerkerken. aan de orde zou ko
men op de GOS. stond eigenlijk reeds
tevoren vast. ook al stond deze met
officieel op de agenda. Behalve de
blanke geref. kerken zijn ook lid van de
GOS een aantal zwarte en kleurlin-
genkerken uit het gastland. En nu lag
er nog altijd de uitspraak van de vorige
bijeenkomst van de GOS in Sydney
„dat noch kerk noch staat raciaal ge
mengde huwelijken mogen verbie
den." Indien de berichten juist zijn
heeft de Geref. Kerk van Zuid-Afrika.
de Dopperkerk. die het vorige jaar de
banden met de Geref. Kerken in ons
land heeft verbroken, deze uitspraak
aanvaard. Maar de grootste blanke
kerk, de Nederduits Geref. Kerk heeft
dit (nog) niet gedaan en zij staat tot
nu toe achter de wet tegen de ge
mengde huwelijken. Wel heeft deze
kerk een rapport opgesteld: „Ras. volk
en natie en volkerenverhoudingen in
liet licht van de Schrift." In ieder geval
moet op dit punt de apartheidspoli
tiek van de regering aan de orde ko
men.
Doch dit is niet het enige waarom de
GOS terecht moest komen in een de
bat over de apartheidspolitiek van
haar gastland. De lidkerken zijn ra
ciaal zeer gemengd. Waren het oor
spronkelijk drie blanke kerken (de
Geref. Kerken in Nederland, de Chris
tian Reformed Church in Noord-
Amerika en de Geref. Kerken van
Zuid-Afrika, de Dopperkerk) die de
GOS in het leven hebben geroepen, nu
zijn er 38 kerken lid. van wie de meer
derheid van gekleurd ras is. Deze laat
ste zijn kerken die zijn voortgekomen
uit het zendingswerk vanuit ons land.
Noord-Amenka en Schotland, maar
wat Afrika betreft., vanuit de blanke
kerken van Zuid-Afrika. Die apartheid
nu steekt als een doom in het vlees van
de GOS en dit echt in bijbelse beteke
nis. Ze is een belemmering voor de
voortgang van het Evangelie en de
ergste kwelling van die doom ligt in
Messiaanse spelregels
Officieel op de agenda van de GOS
stonden de vragen rondom de verhou
ding van sabbath-zondag. Dit, is een
oude vraag in het gereformeerd pro
testantisme. Vanaf de Nationale Sy
node van Middelb; g in 1581 is het in
ons land een strijdpunt geweest. Is het
vierde gebod een moreel gebod waar
aan ieder christen zich heeft te hou
den. maar dan met betrekking tot de
zondag? Of is het een ceremonieel ge
bod voor Israël, waarvan wij ons nu
niet veel meer hebben aan te trekken?
Er is menige kerk van de GOS die ver
legen zit met een strenge zondagsvie
ring, omdat ze als kleine minderheid
leeft temidden van niet-chnstenen,
Voorts was er nog al wat tijd uitge
trokken voor 'De H. Geest en de cha
rismata. de H. Geest en de kerk en de
H. Geest en de cultuur.' Bijna in alle de
len van de wereld hebben de geref
kerken te maken met de charismau-
sche beweging en te begrijpen is dat
men v trachten te komen tot een
zelfde standpunt. Dan is er het voor
stel van een kleine Noord-Ierse kerk de
Geref. Kerken van ons land uit de
GOS te stoten wegens haar lidmaat
schap van de Wereldraad van Kerken
en omdat men bezwaren heeft tegen de
theologische ontwikkelingen in ons
land.
Terwijl we dit schrijven, zijn de beslui
ten van de GOS nog niet bekend. Wél
bekend is dat de Geref. Kerken van
ons land niet meer in het moderamen
zijn vertegenwoordigd. Maar wat uit
eindelijk de aanbevelingen ook zullen
zijn van de punten die officieel op de
agenda staan, vast staat reeds nu dat
het niet op de agenda voorkomende
rassenvraagstuk het belangrijkste
punt van bespreking zal zijn en blij
ven. Ds. E. T. S. Buti. predikant in een
van de voorsteden van Johannesburg
en voorzitter van de zwarte Neder-
duitsch Geref. Kerk heeft lucht gege
ven aan zijn opgekropte gemoed en
zijn moederkerk uitgedaagd nu eens
duidelijk te zeggen waar zij staat. „Hij
daagde de blanke kerk uit nu maar
eens de rassenwetten openlijk aan de
kaak te stellen, die leiden tot het
zwarte verzet of steun te betuigen aan
de regering."
Eén van de dingen, die Jezus zijn discipelen leert, is hoe ze als belangrijke j
mensen kunnen leven. Hij zegt daarover: indien iemand de eerste teil zijn, die zal
de allerlaatste zijn, en aller dienaar t Marcus 9:35) Nou is het wel belangrijk hoe I
je zo'n spelregel verstaat. Het zou kunnen zijn datje erin hoort, dat Jezus hier I
pleit voor een kleurloos en vreugdeloos leven; dat hij een mens daarmee beperkt
in zijn mogelijkheden en in z'n verlangen naar wat goed en mooi is. Maar dat is
niet zo, het is precies andersom. Jezus zegt die dingen juist, omdat hij zo met hart
en ziel er op uit is om de waarde van een mens en z'n belangrijkheid aan het licht
te brengen. De kwaliteit van het leven is het enige waar hij over bezorgd is; hij wil
niets dan dat zijn broeders zullen ervaren hoe gewichtig hun bestaan is, daarom
geefl hij ze die spelregels. En om nou duidelijk te maken hoe deze spelregel werkt
omhelst hij een kind I Marcus 9:36). Ze zitten daar in een kringetje met elkaar te
praten, Jezus en z 'n discipelen, en natuurlijk zijn er ook kinderen in de buurt aan
t spelen. Eén daarvan trekt Jezus in de kring en hij zegt: wie één van zulke
kleinen ontvangt, ontvangt mij, en uhe mij ontvangt, ontvangt Hem die mij j
gezonden heejt. En nou kun je je afvragen: wat bedoelt hij ermee, met dat
gebaar? Ik denk dit: als je wilt leren wat belangrijk is, en hoe je waardevol kunt
leven, dan moet je bereid zijn een kind te 'ontvangenomdat een kind een teken is
van alles wat aan onze zorgen in toevertrouwd. Alles wat weerloos is en klein i
heeft liefde nodig en zorg. En alléén in het opzoeken en omhelzen van wal
onaanzienlijk is. in het je bekommeren om wat machteloos is, is de kwaliteit van
het leven verborgen; in het tot z'n recht laten komen van wat geen rechten kan
laten gelden, de armen en de verdrukten; is als je belangrijk wilt zijn is al het
andere jezelf voorde gek houden. Alleen als je daarvoor ontvankelijk blijft zie je
ook, water ook gezegd mag worden, hoe kinderlijk eenvoudig het is om met God 1
om te gaan.
M. Bergholte, 's-Heer Abtskerke
