Limburgse SS-er was
'drie-sterren-beul'
De gedwongen sluiting van Cruson Breskens
en de ondernemers-ethiek voor de omgeving
Standaardisatie
NAY O-materieel
ver te zoeken
ONBEKENDE ZIEKTE EEN
UITDAGING VOOR
GEZONDHEIDSINSTITUTEN
..w„
vrijdag 20 augustus 1976
Deze supertank van het Amerikaanse leger kost 3.4 miljoen. In 1971 gaf de senaat
na lange discussies toeslemming voor de aanschgf ervan.
(Van onze militaire medewerker. Meyenfeldt)
On
/nlangs is een streep gehaald door plannen om in de jaren '80 de twee grootste
legers van de NAVO. namelijk het Amerikaanse en het Westduitse, uit te rusten
met hetzelfde type gevechtstank. Zowel Amerika als West-Duitsland geven er de
voorkeur aan om hun eigen produkt verder te ontwikkelen. Wel is er in beginsel
overeenstemming bereikt over de uitwisseling van hoofdonderdelen: de West
duitse tank krijgt een Amerikaanse motor: de Amerikaanse tank een Westduits
kanon. Maar dit laat onverlet dat de zoveelste poging binnen de NAVO om een
standaard-gevechtstank in te voeren, is mislukt.
In Amerika werken zowel Chrysler als General Motors aan de ontwikkeling van een
nieuwe tank (nu nog aangeduid met de letter-cyfercombinatie XM-1). Binnenkort
zal. na een serie proefnemingen, de Amerikaanse regering beslissen welke onder
neming de ontwikkeling en produktie van deze tank mag voortzetten. De Duitsers
zyn bezig met de ontwikkeling van de Leopard II. een. naar wordt verwacht, waar
dig lid van de alom bekende en gewaardeerde Leopard-tankfamilie Het nu in
gebruik zijnde type Leopard-tank (gewicht plusminus 40 ton. bediening vier man.
topsnelheid 65 kilometer per uuris goed verkocht, Er zijn 5806 tanks afgeleverd aan
zeven NAVO-landen, waaronder Nederland, alsmede aan Australië. En Turkije
heeft nog een optie op ongeveer 150 stuks. Dat er nog niet meer van deze tanks zijn
verkocht, komt vooral door de beperkingen die de regering in Bonn oplegt aan de
export van wapensystemen naar gebieden met politieke spanningen
Nu was er een afspraak dat de Amerikanen naast de XM-1 ook de Leopard n aan een
test zouden onderwerpen en dat zij de beste tank zouden kopen Maar naarmate het
tijdstip van test en keuze naderde, groeide met name in Amerikaanse industriële
kringen de weerstand tegen een mogelijke koop van een Westduitse tank. Deze
weerstand is begrijpelijk als wy letten op de vermoedelijke omvang van de markt
voor de nieuwe tank. De Amerikaanse behoefte aan tanks in de jaren '80 wordt
geschat op 3300. West-Duitsland staat voor de vervanging van 1400 tactisch verou
derde M-48-tanks. En tellen wij daar nog de behoefte bij van andere NAVO-landen,
dan komen wij op een totaal van plusminus 10.000 tanks In geld uitgedrukt bete
kent dit op basis van het huidige prijsniveau een order van 8 tot 9 miljard dollar
(XM-1: 800.000 dollar: Leopard II: 900.000 dollar).
Terzijde: In de Nederlandse defensienota van 1974 is voor de vervanging van de
Engelse Centurion-tank in de periode 1979 tot 1983 een bedrag uitgetrokken van 698
miljoen gulden (prijspeil 1974) Voor de handhaving van onder meer de werkgele
genheid in de bewapeningsindustrie en om op de hoogte te blijven van technologi
sche ontwikkelingen, is deelname aan een dergelijke order natuurlijk van essentieel
belang. En de Amerikaanse industrie zal het besluit om de Amerikaans-Duitse
samenwerking tot hoofdonderdelen te beperken, ongetwijfeld met gejuich hebben
begroet
Deze gang van zaken is echter voor de NAVO bepaald teleurstellend. De organisatie
streeft naar maximale standaardisatie onder meer op materieel gebied, om de
effectiviteit van de strijdkrachten te verbeteren en om verspilling van financiële
middelen tegen te gaan. De te grote verscheidenheid van materieel bemoeilijkt de
verzorging van de eenheden in tijd van oorlog en is nadelig voor het flexibel gebruik
van middelen.
Frankrijk. Engeland, West-Duitsland en Amerika, die in tijden van crises naast en
met elkaar optreden, hebben elk hun eigen gevechtstank (AMX, Chieftain, Leo
pard, M-60). Het optreden van de grondstrijdkrachten in de Centraal-Europese
regio wordt ondersteund door ten minste tien verschillende typen gevechtsvlieg
tuigen (onder andere: Harrier, Jaguar, Mirage, Starfighter, Phantom). En de ont
wikkeling en produktie van al deze verschillende typen wapensystemen betekent
voor de NAVO een verlies van miljarden dollars per jaar.
Op dit onderdeel van het beleid kan de organisatie veel leren van het Warschau
pact. Immers, binnen dat pact is de standaardisatie op allerlei gebied zeer ver
doorgevoerd. Alleen de wijze waarop dat daar gebeurt, is voor ons weinig aantrek
kelijk. Zo ligt de produktie van de belangrijkste wapensystemen geheel in handen
van de SowjeHJnie, terwijl de militaire produktie van de andere leden van het
Warschau-pact zich richt op ondergeschikte uitrustingsstukken en reservedelen.
Het gevolg is dan ook dat de kleine landen voor de uitrusting van hun strijdkrach
ten volledig afhankelijk zijn van Rusland.
Binnen de NAVO behoort standaardisatie gepaard te gaan met een evenwichtige
taakverdeling tussen WestrEuropa en Amerika op het gebied van de wapenproduk-
tie. De Europeanen kopen op dit moment naar schatting zes tot twaalf maal meer
materieel in Amerika dan de Amerikanen in Europa. De aankoop van een West-
duitse tank door Amerika zou aan dit eenrichtingsverkeer een eind hebben ge
maakt. Maar Jammer genoeg hebben ook nu weer nationale belangen de voorkeur
gekregen boven de verbetering van de defensieve kracht van de NAVO en de
versterking van de banden tussen de bondgenoten.
In een volgende bijdrage wil ik nader ingaan op de militaire aspecten van dit
tankproject.
(Van onze correspondent)
RoERMOND-HAMBURG - De nu in de Verenigde Staten van Amerika levende en in de Tweede
Wereldoorlog uit Polen verdreven joodse Warschauwer A. B. R. Tugman heeft van alle SS-beulen
die hij in diverse kampen heeft meegemaakt een „sterrensysteem" opgemmakt. Eén ster stond
daarbij voor enige mildheid, en vier sterren voor de meest onmenselijke wreedheden. In het
register van Tugman staat de nu van massamoord veróachte en in de Maastrichtse gevangenis
opgesloten Limburger L. te boek als een „drie-sterren-beul
Tugman is een van de 91 Poolse joden
die het leven met SS-blokleider Hans
L. in het arbeidskamp in Brobuisk
(Wit-Rusland) tussen april 1942 en au
gustus 1943 heeft overleefd. Hij is nu
een van de getuigen die door Neder
landse recherche is gehoord. In totaal
werden er 1461 joden uit Polen heen
gebracht; in twee groepen van 961 en
van 500 mannen en vrouwen. Der
tienhonderdzeventig van hen zijn in
het arbeidskamp omgekomen. Deels
van honger, koude en ellende, deels
door de moordenaarshanden van een
groep door ernstige verwondingen
niet meer voor de strijd aan het front
geschikte SS'ers.
Het kamp in Brobuisk was een vereor-
gingspunt voor de Hitler-troepen in
Rusland. Van daaruit werden levens
middelen en munitie onder de Duitse
legeronderdelen verspreid. Voor het
zware werk werden er joden uit War
schau heen gedeporteerd. SS-kapitein
Soelner gaf bij aflevering van het
transport joden het bevel ..Deze joden
zijn er om te werken. Laat ze dat doen
tot ze omvallen. Als ze niet meer kun
nen. moeten we wat bedenken. De
wacht weet daar dan wel raad mee"
Van die ..wacht" maakte Hans L. uit
Hom - toen 24 jaar oud - ook deel uit.
..De anderen waren sadist, maar
L. was ronduit een beest", heeft de
nu in Israël wonende Warschauwer
Wasserstein van de Limburger gezegd.
lijken werden met chloor overgoten
en met aarde toegedekt.
Getuigen hebben van de Limburger L.
ook verteld dat hij kandidaten voor de
dood-door-de-kogel eigenhandig op
hing als zijn chef voor een paar dagen
naar Warschau vertrokken was. Het
zou dan ook voorgekomen zijn dat de
„Blockfuhrers" de joden door aller
hande folteringen met opzet arbeid
songeschikt maakten en zo de dood
indreven. Sommigen zeggen dat L. het
meest het ..stempel des doods" op het
kamp in Brobuisk heeft gedrukt,
L. toenmalige SS-chef Wilhelm Elck-
hoff is in Hamburg tot 12 jaar gevan
genisstraf veroordeeld. De rechtbank
zag af van een levenslange vrijheids
straf. omdat hij als pas 21-jarige een
leidinggevende post kreeg in de
moordmachine van het Hitlerrijk. De
rechters kwamen tot deze strafopleg
ging omdat er toch onderscheid had
moeten zijn tussen ideologische over
tuiging en het bewustzijn over wat
verdraagzaam en onverdraagzaam
met de algemene rechtsorde is.
De jacht op SS'ers die zich aan ge
weldsmisdrijven tegen joden en an
dere kampbevolking in de Tweede We
reldoorlog hebben schuldig gemaakt,
wordt in West-Duitsland steeds inten
siever. om zoveel mogelijk vervolgin
gen in te stellen voordat dit soort za
ken in 1979 verjaart. Zaken die een-
ROERMOND- Er zijn nog maar
enkele mensen op de hele we
reld die kunnen getuigen van de
wandaden die oud-SS'er Hans
L. (58) uit Hom sinds een week
officieel worden aangewreven.
Het zijn de mensen die het on
menselijke leven in het arbei
derskamp Brobuisk in Wit-
Rusland tussen april 1942 en
augustus 1943 hebben over
leefd. Zij hebben dat terloops al
gedaan bij een strafproces in
Hamburg. Leden van de rijksre
cherche waren er toen bij om
hen ook nader te ondervragen.
Hun getuigenissen zijn weer
zinwekkend. „L. drukte het
meest van allen een stempel des
doods op het kamp in Bro
buisk". zeggen ze. Onze redac
teur Jan A. C de Klerk verhaalt
over de voor de Limburger L. be
lastende getuigenissen.
maal aanhangig zijn gemaakt, kunnen
in dat land niet meer veijaren. Alleen
al de rechtbank in Hamburg heeft on
geveer 700 oorlogsmisdadigers ver
oordeeld. De term ..oorlogsmisdrij
ven" wordt in West-Duitsland nooit
gebruikt De justitie gaat ervan uit dat
de oorlogvoering op zichzelf geen
misdrijf is geweest. Wat vervolgd
wordt, zijn de ..geweldsmisdrijven van
het nationaal-socialisme". Het Cen
traal Bureau voor Opheldering van
„N.S.-misdaden" geeft bij de jacht op
SS'ers de richting aan.
Op dit moment zijn nog geen nieuwe
gegevens van de medeplichtigheid
van Nederlanders aan oorlogsmisda
den tegen de menselijkheid bekend
geworden in de jacht naar schuldige
SS'ers. De mogelijkheid dat dat als
nog gebeurt is er wel. Net als Hans L.
uit Hom, hebben ook honderden an
dere oud-SS'ers na de Tweede Werel
doorlog tientallen jaren in vrijheid
geleefd voor ze konden worden ont
maskerd en in veel gevallen tot lang
durige vrijheidstraffen werden ver
oordeeld. Onder hen zijn opvallend
veel mensen die na de oorlog een
klinkende carrière in het politievak
opbouwden. De voortdurende jacht
houdt voor velen - ook buiten West-
Duitsland - grote risico's in alsnog
voor lang in de gevangenis te raken.
De
'e joden die het leven in Brobuisk
kunnen navertellen, hebben aan Ne
derlandse politieautoriteiten daar
over al een boekje opengedaan tijdens
het strafproces tegen L's kameraden
Wilhelm Eickhoff (54) en Jozef Aigner
(67), dat van 17 september 1975 tot 9
maart 1976 voor het „Schwurgericht"
in Hamburg heeft gediend. De Neder
landse rechercheurs profiteerden van
de omstandigheid dat 12 oud-
kampbewoners op kosten van de
Westduitse regering uit verschillende
landen naar Hamburg waren gereisd
om getuigenis tegen hun beulen af te
leggen. Zij hadden tijdens het lang
durige vooronderzoek al de naam van
Hans L. laten vallen, evenals van nog
twee kampbewakers, die zij alleen
kenden onder de spotnamen „Zwoter
Block" en „Ohlala".
Het was gewoonte in kamp Brobuisk
dat de joden die door ziekte en uitput
ting niet meer op het ochtendappel
verschenen, werden geliquideerd door
de kogel. Daarnaast is er een groot
aantal om het leven gebracht - vaak
na gruwelijke folteringen - als straf
voor verboden handel met de bevol
king van omliggende dorpen en met
Oekrainers. Brood en sigaretten wa
ren daarbij over en weer de koopwaar.
Sommige getuigen hebben verklaard
dat kampbewoners daarvoor door de
bewakers (van het SS-
doodshoofdregiment) in bakken water
werden verdronken. Sommigen wer
den opgehangen en moesten zichzelf,
onder slaan en trappen van de SS'ers.
de strik omleggen. Van de Limburger
zeggen de getuigen: „Hij was de erg
ste".
HjILTHOVEN - De geheimzinnige ziekte die kort geleden Ame
rikaanse congresgangers in Philadelphia heeft getroffen, zou ze
ker niet zo snel ontdekt zijn als er in de Verenigde Staten niet
zo'n goed werkende gezondheidsdienst zou bestaan.
Russische tanks tijdens een oefening met het Hongaarse leger in Hongarije.
i ie op het appel ontbrak, was
kandidaat voor de dood", hebben de
overlevenden steeds verklaard. Hun
verklaringen wijken in details we
liswaar van elkaar af. maar de schil
dering van de massamoord is nage
noeg hetzelfde. De zieken en arbeid
songeschikten moesten zich naakt
aan de rand van een massagraf opstel
len om neergeschoten te worden. De
Dit stellen deskundigen van de Ge
neeskundige Hoofdinspectie en hel
Rijksinstituut voor de Volksgezond
heid in Bilthoven, een instelling van
het ministerie van Volksgezondheid.
Ook andere hoog ontwikkelde landen
als de Sovjet Unie of westeuropese
landen kennen instituten die in staat
zijn dergelijke spectaculaire uitbar
stingen van onbekende ziekten snel te
constateren en vervolgens uitge
breide maatregelen te nemen om in de
eerste plaats de erdoor getroffen pa-
tienten te helpen en tegelijk uitge
breid op zoek te gaan naar de oorza
ken, waarna dan in een tweede sta
dium gezocht dient te worden naar
het juiste geneesmiddel of de juiste
medische behandeling.
Onvermijdelijk is daarbij dat. als het
om een ernstige ziekte gaat, er doden
vallen, zoals ook in de Verenigde Sta
ten ls gebeurd. Pas als de verschijnse
len zich hebben geopenbaard en als
iets vreemds zijn onderkend, kan een
uitgebreid arsenaal aan mensen en
hulpmiddelen worden gemobiliseerd
om alles uit en te na te onderzoeken
Eind juli werd in de Amerikaanse stad
Philadelphia een congres gehouden
van Amerikaanse ex-militairen die in
Vietnam hadden gevochten. Inmid
dels zijn 27 van hen overleden aan een
geheimzinnige ziekte, die enigszins op
longontsteking leek maar die dat toch
niet bleek te zijn. De ziekte ging met
heftige symptomen gepaard en zeer
hoge koorts. Van de deelnemers moes
ten 128 in ziekenhuizen worden opge
nomen. Overigens zou de epidemie nu
tot staan zijn gekomen, maar de ziekte
is nu ook geconstateerd bij twee deel
nemers aan een recent congres irr de
zelfde Amerikaanse stad.
Over de oorzaak van de ziekte is nog
weinig bekend. Daarnaar worden in
gespecialiseerde laboratoria uitge
breide onderzoeken ingesteld, waarbij
de aandacht zich richt op het vinden
van een ziekteverwekker als een bac
terie of een virus. De verschijnselen,
zoals hoge koorts, wijzen in de richting
van een infectie.
"Dit uit te zoeken vergt echter min
stens twee weken", zegt dr. A. Hekker,
die als deskundige op het gebied van
virussen aan het RIV is verbonden "Je
moet eerst materiaal van de patiënten
verzamelen, zoals bloed of sputum, en
daar moetje dan uitgebreide proeven
mee doen met allerlei virussen die je
wel kent en die nauwkeurig geklassifi-
ceerd zijn. Daarnaast moet je de resul
taten afwachten van proeven op mui
zen. met celkweken en in eieren. Be
langrijk is in dit verband vergelijking
van een eerste bloedmonster met een
tweede, dat enige tijd later van de
zelfde patient is genomen. Als je dan
zogenaamde antistoffen in het bloed
vindt, heb je een belangrijke aanwij
zing waarmee je verder kunt zoeken
Dr. H. Cohen van het RIV wijst er op
dat er nog weinig wetenschappelijke
gegevens over de ziekte naar buiten
zijn gekomen. Wel is hem gebleken
dat de ziekte kennelijk niet besmette
lijk is. omdat mensen uit de omgeving
van de betreffende patiënten niet ziek
zijn geworden.
Volgens dr. H. Bijkerk, hoofd afdeling
infectieziekten van de geneeskundige
hoofdinspectie van het ministerie van
Volksgezondheid, bestaat er tussen de
gezondheidsinstanties van de ver
schillende hoog ontwikkelde landen
en het bureau van de Wereldgezond
heidsorganisatie een uitstekende
informatie-uitwisseling over dit soort
gevallen en andere opmerkelijke of
merkwaardige ziekteverschijnselen.
Een bekend voorbeeld daarvan zijn de
informaties over griepvarianten,
eveneens een virusziekte die in allerlei
gedaanten, van goed- tot kwaadaar
dig. kan opduiken.
Oplettendheid van artsen en andere
deskundigen, die te maken krijgen
met afwijkende ziekteverschijnselen
zijn het allereerste begin van de strijd
tegen de ooreaken ervan. Dr. Bijkerk:
"Het is nu eenmaal zo dat artsen wel
eens iets over het hoofd zien. vooral als
het om zeldzame dingen gaat. Men kan
hierbij denken aan patiënten in Neder
land die aan een tropische ziekte lij
den. Niet. elke arts denkt daar direct
aan, als hij bij een patient komt met
verschijnselen die hij niet direct kan
thuisbrengen
Ook moet elke arts en elk ziekenhuis
weten dat men in alle gevallen contact
moet opnemen met de inspectie voor
de Volksgezondheid of het RIV. even
tueel via plaatselijke GGD's of regio
nale gezondheidsdiensten. Op die
plaatsen zijn volgens dr. Cohen het
apparaat en de deskundigen aanwezig
om de verschijnselen diepgaand in la
boratoria te onderzoeken. Ook kan via
het RIV een beroep worden gedaan op
buitenlandse centra of gespeciali
seerde laboratoria van ziekenhuizen of
universiteiten in Nederland.
"We worden ook wel veel geraad
pleegd". aldus dr. Cohen, "soms wel
eens te veel. Maar we houden vast aan
de stelregel dat men ons liever tien
maal onnodig belt. achteraf bezien,
dan eenmaal te laat"
Prof.dr. E.H. Kampelmacher van het
RIV herinnert zich uit de Nederlandse
praktijk een soortgelijk geval als dat
in Philadelphia, zij het dat hier de
ziekteverschijnselen aanzienlijk
minder ernstig waren en over een veel
langere tijd gespreid. Kinderen kre
gen acute verschijnselen die precies
leken op een blindedarmonsteking.
Bij operatie bleken echter klieren in
de buikholte opgezet. Er werden stuk
jes weggenomen en die werden uit
voerig onderzocht bij het RIV. De
ziekte bleek veroorzaakt te worden
door een bacterie, die bepaald geen
visitekaartje bij zich droeg. Langza
merhand werd een groter aantal ge
vallen gekend, met telkens weer dat
zelfde micro-organisme als oorzaak.
Uiteindelijk kon de zaak worden op
gelost en bleek dat de infectie werd
overgebracht als kinderen heel nauw
contact hadden met huisdiertjes als
cavia's of marmotten.
Zo'n vijftien jaar geleden raakte Ne
derland in opschudding door de
"blaasjesziekte'' Mensen kregen last
van een soort jeukende uitslag. De
deskundigen van de gezondheidsinsti
tuten stonden aanvankelijk voor een
raadsel. De normale werktijden in de
laboratoria en vergaderkamers wer
den verveelvoudigd om uit te zoeken
wat er aan de hand was. Tot iemand
een verband meende te zien met een
bepaald merk plantenmargarine
'Planta"). Dit werd uitvoerig nage
gaan. Bij het RIV zegt men thans dat
"het absoluut wetenschappelijke be
wijs van die relatie tussen Planta en
die blaasjesziekte nooit is geleverd,
maar de aanwijzingen waren wel heel
sterk. De produktie van de betreffende
margarine is stopgezet en de ziekte
verdwenen".
Volgens dr. Bijkerk is die "Planta-
affaire" wel aanleiding voor het minis
terie van Volksgezondheid geweest,
een wet. te maken die het de minister
mogelijk maakt, indien nodig, artsen
te verplichten merkwaardige symp
tomen te melden bij centrale instan
ties. Bij constateren of zelfs vermoe
den van besmettelijke ziekten is de
arts zonder meer verplicht dit te mel
den.
Niet alle ziekten worden veroorzaakt
door micro-organismen, er kan ook
sprake zijn van giftige stoffen als oor
zaak. Ook daarop is het RIV volgens
dr. Cohen zo goed mogelijk voorbe
reid. Men kenter het Nationaal Vergif
tigingen Informatie Centrum, waar
alle mogelijke gegevens over vergiften
en de reacties van het menselijk li
chaam erop plus de tegenstoffen aan
wezig zijn.
Dr. Cohen: "als wij hier een melding
krijgen over merkwaardige ziektege
vallen. dan komen wij er meestal wel
uit. Dat kan snel zijn maar natuurlijk
kan het ook wel wat langer duren,
vooral als het om onbekende ziekte
verwekkers gaat. Het grote voordeel
van dit instituut is dat mensen van alle
mogelijke deskundigheid hier aanwe
zig zijn. Die worden om de tafel gezet
om de zaak te bespreken en ieder gaat
op zijn eigen terrein aan het werk om
iets te ontdekken".
Dr. Bijkerk vindt dat de Nederlandse
bevolking "wel een beetje verwend" is:
Cholera en andere besmettelijke ziek
ten kwamen veertig tot vijftig jaar ge
leden nog regelmatig voor. thans vrij
wel niet meer. Over de epidemie van
verkeersongevallen lijkt niemand zich
druk te maken, maar als er één geval
van cholera in ons land zou worden
gesignaleerd, zou bij ons de telefoon
niet stil staan".
Het laatste geval enige paniek onder
de Nederlandse bevolking dateert
volgens dr. Cohen van de kinderver
lammingsepidemie rond 1956, toen
meer dan tweeduizend mensen deze
ziekte bleken te hebben opgelopen.
Gezinnen gingen toen nit bedreigde
gebieden verhuizen.
By
ij alle discussies over en algemene be
zorgdheid rondom het behoud van een stuk
werkgelegenheid in Breskens kan in de
kwestie van het metaaloppervlakteverede-
lingsbedrijf gebr. Cruson niet langer de
vraag worden ontweken: hoe staat het nu
eigenlijk met het sociale verantwoordelijk
heidsbesef (of zo men wil de ethiek) van de
betrokken ondernemer? Ondanks alle excu
ses die nu worden aangevoerd en ondanks
het onbegrip dat hier en daar valt te noteren
over de 'harde actie' van dc rijksinspectie
voor de milieuhygiëne is alleen maar ver
bazing mogelijk over de manier waarop in
de top van de onderneming met die ethiek de
laatste jaren is omgesprongen.
Het veertig man personeel tellende fabriekje
van Cruson. gevestigd in de woonkern Bres
kens, is opnieuw een typerend voorbeeld van
de categorie oudere bedrijven die hard aan
een sanering van de produktie-
omstandigheden toe is. Niet alleen in het be
lang van het eigen werknemersbestand,
maar ook tegenover de gemeenschap waarin
men de industriële bedrijvigheid uitoefent.
Van dedirectie kan - na alles waterdelaatste
dagen over de aanleiding tot de onmiddel
lijke slultang van het bedrijf is bekend gewor
den - nog moeilijk worden gezegd dat ze een
duidelijke wil heeft getoond om verbetering
te brengen in een milieusituatie waarop
scherpe kritiek was geoefend
Het komt niet vaak voor dat op bevel van de
kroon een bedrijf van de ene op de andere d ag
met de produktie moet staken omdat het de
zaken met overtreding van een hele rij wette
lijke voorschriften en bij gebrek aan hinder
wetvergunningen te bont heeft gemaakt.
Nu dat in Breskens is gebeurd en iedereen die
'r ergens mee te maken heeft gehad achteraf
moet toegeven dat hij 'het eigenlijk wel had
zien aankomen' ontstaatereen merkwaardig
schrikeffect. Behoud van de werkgelegen
heid weegt in dit soort gevallen bijzonder
,zwaar. Het college van burgemeester en wet-
houders van de gemeente Oostburg heeft
daarvan bij zijn aanvankelijke weigering op
het verzoek van de milieulnspectie om tot
sluiting over te gaan en bij de verdediging
van de zaak in het beroep voor de raad van
state met opvallende strijdvaardigheid blijk
gegeven. De vakbonden hebben er ook niet
licht aan getild, maar de directie van Cruson
tegelijk scherp op haar verantwoordlljkheid
voor het milieu en de arbeidsomstandighe
den gewezen. Nu de klap is gevallen reageert
men van deze kant met de mededeling dat
werkgelegenheid natuurlijk niettotelke prijs
te koop is. Vandaar ook de weigering bij 'de
bonden om een nog even overwogen bezet-
He,
.et is de laatste jaren steeds duidelijker
geworden dat de grootste opgaaf bij de ver
betering van de milieuomstandigheden en
het arbeidsveiligheidsklimaat in de industrie
ligt in de sanering van de langzaam verou
derende en niet meer aangepaste bedrijven.
Daarbij gaat het vaak om een ingewikkeld,
duur en ingrijpend proces. Produktielijnen
moeten worden gemoderniseerd, gebouwen
vernieuwd, installaties en voorzieningen
vervangen en niet zelden zou volledige ver
plaatsing van een bedrijf de beste oplossing
zijn.
Nu arbeidsinspectie en Inspectie milieuhy
giëne geleidelijk aan een overzichtelijk
beeld krijgen van wat er in de industrie zo al
aan schort komt men bij die takken van het
staatstoezicht ook steeds meer tot de ont
dekking dat in een groot aantal gevallen de
vereiste vergunningen (met name die volgens
de hinderwet) ontbreken. Veel hangt in dat
soort kwesties af van de houding van de be
trokken ondernemer of het inderdaad moge
lijk blijkt in redelijk overleg en binnen een
haalbare termijn tot een verbetering in de
produktieomstandigheden te komen waarbij
op zijn minst aan de nu geldende wettelijke
voorschriften wordt voldaan.
Van de bedrijfsleiding mag bij ontdekking
van tekortkomingen worden verwachtdatzij
geen pogingen onderneemt om het met haar
sociale verantwoordelijkheid op een ak
koordje te gooien.
Bij Cruson heeft men m ieder geval de schijn
op zich geladen een loopje te willen nemen
met de dwingend opgelegde voorschriften.
Uit gesprekken met de vakbonden is naar
voren gekomen dat de directie zich op het
standpunt stelde dat de soep wel niet zo heet
gegeten zou worden als ze werd opgediend.
Bovendien had men in dat overleg met de
werknemersorganisaties zo zijn eigen twijfels
over de zin van de vereiste milieubescher
mingsmaatregelen en werd zelfs gesugge
reerd dat investeringen in deze sfeer wel eens
tot opheffing van het bedrijf zouden kunnen
lelden.
Au,
LUemaal geluiden die een stuk noncha
lance in de bedrijfspolitiek verraden waarbij
grote vraagtekens niet misplaatst lijken.
Het vraagstuk van de onge
lukkige vestigingsplaats van
Cruson in de Bressiaander dorpskern is niet
van vandaag of gisteren. Er is veel over heen-
en weergepraat. Er werd naar mogelijkheden
voor verplaatsing gezocht, maar tot nu toe
heeft de directie weinig animo getoond om
een verhuizing naar het industrieterrein se
rieus te overwegen.
In telegrammen aan de koningin, aan vier
ministers en aan de provinciale en plaatse
lijke overheid heeft de Cruson-directie begin
deze week uiteengezet dat sluiting van de fa-
brief een economisch 'gezond bedrijf met
een goed gevulde orderportefeuille' en een
stuk werkgelegenheid van veertig mensen
ernstig in gevaar brengt. Als deze oproep om
uitstel van de beslissing van de kroon te krij
gen was bedoeld om de overheid met de neus
te drukken op zijn verantwoordelijkheid te
genover het voortbestaan van de Breskense
onderneming dan slaat de tekst ervan voor
de volle honderd procent terug op de manier
waarmee de Cruson-directie haar ondeme-
mersverantwwordelijkheid tegenover de
gemeente vertaalde. Telegraafkosten der
halve wat overbodig.
e Cruson-directie in Breskens heeft met
D
haar wispelturige houding en tegenstrijdige
argumenten over wat zij ziet als haar verant
woord elij kheid voor een onderneming weinig
geloofwaardigheid kunnen oogsten. Wan
neer aan de ene kant wordt vastgesteld dat
tijdelijke sluiting voor een zeer gespeciali-
seerd bedrijf met bijzondere opdrachten
rampzalig is voor de rentabiUteit, dan moet
dit belang langs een achterdeur van onacht-
zaamheid en gebrek aan begrip voor mo
derne eisen van milieubescherming en ar
beidsomstandigheden met op de tocht wor
den gezet Door zich nu - gedwongen - te
laten overtuigen dat verder verzet tegen de
beslissing van de kroon geen enkele zin heeft,
erkent de Cruson-bedrijfsleiding dat haar so
ciale verantwoordelijkheid wel erg een kwes
tie van éénrichtingsverkeer is geweest. Aan
het handje van allerlei instanties - geweste
lijk arbeidsbureau, arbeidsinspectie, ETI
voor Zeeland en het gemeentebestuur van
Oostburg - wordt nu een poging ondernomen
om gedaan te krijgen dat in ieder geval die
onderdelen van het bedrijf weer in produktie
kunnen worden genomen waarvoor wel een
hinderwetvergunning aanwezig is en waar
wel aan de eisen wordt voldaan. De klap kan
hard rijn als je het er op laat aankomen.
KEES VAN DER MAAS
