JE BLIJFT LACHEN
MET DEZE SCHUIT"
v V* sJY
De Eendracht als 'zeilend circusnaar de Bermuda 's
„De luxaflex neer
en wegwezen...
ZATERDAG 7 AUGUSTUS 1976
Vanaf het moment, begin mei. dat de Tros de immer glimlachende
accordeonnist John Woodhouse aan boord van de Eendracht heeft
gefilmd, is duidelijk geworden dat eigenlijk maar één indruk over
de Nederlandse gaffelschoener heeft postgevat: romantisch. Zon
dermeer hebben toen ook de woorden van de - voor de pers - altijd
praatgrage schipper Juta hun uitwerking niet gemist: 'De
Eendracht, een mogelijkheid voor iedere Nederlander, maar vooral
voor de jongeren, om een zeiltocht te maken, waarbij men zijn
krachten kan meten met de elementen...".
De folder van de nationale vereniging en stichting "Het Zeilend
Zeeschip" bevat ook van die prachtige kreten: "Het scheepsbedrijf
alsook de strijd met zeildoek en touwwerk tegen wind en water
ontwikkelt een gevoel van verantwoordelijkheid en zelfkennis...",
en "Het is één team dat zeilt. De nadruk wordt gelegd op de sociale
ervaring, hetgeen de jonge Nederlander zijn verdere leven tot nut
zal zijn... Leuzen, die in het padvinderspaspoort niet zouden mis
staan
Nu al weerzo'n drie maanden koerst
de Eendracht rond en vooral in de
landen grenzend aan de Oceanen is
het notedopje temidden van zijn gro
tere broers uit de Tall Ships Race on
derwerp van gesprek geweest. Men
heeft het daar zeer bijzonder gevon
den, dat de Eendracht niet zozeer een
opleidingsschip is en dataan boord in
het geheel geen pogingen worden ge
daan om van de opvarenden een 'ech
te' zeezeiler te maken. Kameraad
schap en goede samenwerking staan
bij "Het Zeilend Zeeschip" hoog in
het vaandel geschreven en dat wordt
door Juta vol overgave keer op keer
gepredikt.
Romantiek?
"Het stond, zo keurig in de folder,
avontuur op volle zee. achteraf was
dat maar koldert...)".
luiden een drietal regels uit het lijflied
yan.de Eendracht
Voor wat betreft de oversteek van New
York - via enkele kusthavenplaatsen -
naar Bermuda (de Tall Ships Race
was toen al achter de rug) bevatten die
regels flink wat waarheid. Gezeild met
de zeegaande gaffelschoener, nu op te
rugtocht naar de thuishaven
Scheveningen, is er nauwelijks of niet.
Aanvankelijk stond een overbelaste
"goodwill-trip" dat in de weg; een
maal. een voorlopig afscheid genomen
van de wereld en over het diepblauwe
Oceaanwater op weg naar de Bermu
da's stond er zo weinig wind om zelfs
maar profijt van de kluivers te kunnen
trekken.
Varen op de motor dus, waarvan de
echte zeilers in het 37 koppen tellende
gezelschapje al gauw meer dan genoeg
hadden.
Eén ding heeft de drie weken durende
"zeil"-reis voorgoed duidelijk ge
maakt: de bizarre (en daarom nu vaak
als romantisch omschreven) tijden
van de scheepsjongens van schipper
Willem Usbrantsz. Bontekoe zijn al
lang voorbij.
We hadden het kunnen weten. De ui
terst comfortabele Eendracht is na
tuurüjk in de verste verte niet te verge
lijken met de Nieuw Hoorn, die in 1618
aan een "gevaarvolle reis" naar Oost-
Indië begon
Toch. als je al die propaganda rondom
de Eendracht en het boek "De
scheepsjongens van Bontekoe" (van
Johan Fabricius) naast elkaar legt.
valt er een overeenkomst te bespeu
ren: boek en schip zijn opgedragen
"aan de Hollandse jongens!"
"Het leven van een man. jongens, gaal
nooit zonder stormen voorbij. Hoe
verder het land. dat je bezeilen wilt.
hoe moeilijker en gevaarlijker de reis.
Verlaat je schip niet. voor het onder je
bezwijkt! Dan zal men later zeggen
„Hij voer door vele stormen, maar zijn
reis werd een reis van Bontekoe!" ont
lenen we aan Fabricius' inleiding. De
lotgevallen van die lóde-eeuivse
scheepsgezellen moet een aantal
Eendracht-gangers (och door het
hoofd hebben gespeeld, want bij het
linksen rechts uitdelen van bijnamen
kregen de twee meevarende Ameri
can youngsters" al gauw de namen
van Hajo en Padde
Maar vergeleken met zeilwerk uit
de Gouden Eeuw was het op deze reis
werkelijk klunzen. En varen is
tegenwoordig lang niet zo moeilijken
gevaarlijk meer als drie eeuwen te
rug.
Met die romantiek viel het dus ontzets
tend mee. Of het moest zijn. dat we op
weg naar Bermuda een tijdje een
school bruinvissen langszij hebben
gehad, dat er wel eens een vliegende
vis over het dek schoot en dat de han
den van een jong paar elkaar in diep
gevoelde vreugde zochten.
Padvinderij-achtig
Zaten er nou van die eebte Hollandse
jongens aan boord, "die niet meer te
ren op de kracht van een roemrijk ge
slacht. maar aan 't werk gaan met ei
gen hand"? Niet voor niets het ver
kennerslied aangehaald, want de
vaaropzet van de Eendracht komt
wat padvinderijachtig over. Er hoe
ven geen beloftes te worden afgelegd,
er worden geen liedjes bij een kamp
vuurtje gezongen. Maarstellingen als
"Een scheepsgezel weet te gehoorza
men", "Een scheepsgezel zet door" en
"Een scheepsgezel iseen broeder voor
alle andere scheepsgezellen"w-orden
naar model van de padvinderswetaan
boord heus wel in acht genomen.
Leuzen voor - zo denkt men nog altijd -
gezonde Hollandse jongens, ferme,
stoere knapen zogezegd, die niet
schromen om de handen uit de mou
wen te steken.
Het zou te ver voeren om te beweren,
datzulke knapen niet meer rondlopen
Aan boord vond je ze ook. de wilde
manen ontgroeid, die gewend zijn met
een bootje om te gaan. Bakstag en
kluiver doorhalen, neerhaler omlaag
opdrachten die hen bekend in de oren
klinken. En ze renden dan ook om het
hardst van voren naar achteren en
omgekeerd, allemaal schippertje spe
len op momenten als schipper Juta
zijn aandacht te veel had toegespitst
op het schieten van een zonnetji
Stoute jongens. Uitspraak uit deze
groep: "Je blijft lachen met deze
schuit Ze hebben de Eendracht wel
eens een speelgoedje voor oud
marineofficieren genoemd Soms lykt
het er wel op. Er wordt té weinig echt
gezeild".
De nonchalante luiheid van enkele
Amerikaanse opvarenden buiten be
schouwing gelaten (inderdaad hoor.
het enig waar ze oren naar hebben is
cola met ijs), was er een tweede groep
onder de tramees de loltrappers De
'goodwill-trip' stelde qua vaatwerk
toch niet veel voor. dus het kón. En het
was dat Juta het wat aan de gevaar
lijke kant vond. want anders hadden
ze zeker als een rijtje vogels - vaak lal
lend - op de enige ra gezeten (Of dro
merig op de ra met een pijpje in de
mond en een strooien hoedje op bij
zonsondergang, romantisch!).
Uitspraak uit deze groep; "Ik ben met
de Eendracht meegegaan om met
jonge mensen samen te zeilen, iets op
te bouwen in gezelligheid en saamho
righeid, ook in nood"
Blikjes bier
Maar of iedereen het schip niet verla
ten zou hebben voor het onder hen
bezweken was. is nonsens. "Dat doen
ze alleen bij de marine", kwam bij
navraag vast te staan. Iedereen zou er
tijdig afgesprongen zijn. al die blikjes
bier in het vooronder tenspijt.
TEKST EN FOTO'S:
ARNOUT VOS
- Na drie dagen ronken op de motor lana in zicht, de Bermu da's.
Die twee groepen - heel globaal - tesa-
men. één - soms hardwerkende - ploeg,
balancerend op dat nauwe koordje
van emst en plezier
Niet verwonderlijk, dat rijke Ameri
kaanse gezinnen er voor knokten om
de "Dutchies" op hun party te krijgen.
Nederlanders op bezoek, dat staat en
daarover kun je in The States nog lang
daama tegenover je kennissen opsnij
den.
Zelfs warme bakker-miljonair Silber
vond in Baltimore zo'n ontvangst -
even - belangrijker, dan z'n dure Picas-
Tussen al dat gewriemel van scheeps
gezellen bewoog zich aan boord ook
een groepje van meer ingevoerden in
het verenigings- en stichtingsleven
van ..Het Zeilend Zeeschip". Oud
staatssecretaris J C Haex van defen
sie. die rechtstreeks te maken heeft
met de Eendracht-belangen. had wat
gunstige onderhandelingen m New
York gevoerd en verbloemde niet "dal
de deelname van de Eendracht aan de
Tall Ships Race aan een zijden
draadje heeft gehangen"
Slurpend aan z'n glas whisky: "Pas
op het allerlaatste moment is het voor
het Amerika-avontuur benodigde
aantal fondsen beschikbaar gekomen.
Dat moet in de toekomst anders. Het
zoeken is naar een meer
managementsysteem Nu is het nog
steeds schipperen met geld Ieder
dubbeltje drie keer omdraaien en dan
nog te snel uitgeven
En "Ome Jan" m z'n korte broekje, de
meest ludieke in dat gezelschapje, die
dronk voort Prachtkerel
Elitair
"Waar wc vanaf moeten", zo heeft
schipper Juta de pers meermalen
voorgehouden, "is dat verdomde rot
woord elitair. Het wordt vaak in ver
band gebracht met de Eendracht,
maar het is je reinste onzin".
Of Juta heeft niet goed rond rich geke
ken. of hij wilde het ruet weten, maar
"elitair" was wel degelijk terug te
brengen op een aantal aan boord ver
toevende personen Geld. geld en nog
eens geld roept het beeld op van de
vragende ogen van Juta en de zijnen
En_omdat je van een kale kikker geen
veren kunt plukken zijn sponsors voor
de Eendracht-bewegmg inog steeasi
van enorme betekenis. Vandaar ook.
dat tussen de opvarenden van die jon
gens rondliepen, wier ouders flinke
bedragen geld in het hele gebeuren
Eitjes
- Talloze Amerikanen bevolkten de kade in Baltimore om een
glimp op te vangen van de Nederlandse gaffelschoener.
hebben gestopt. Zulke jongens moe
ten ze geen kwartiermeester laten spe
len. het is (ook) voor hen duidelijk te
veel Maar we waren schappelijk; we
nemen maar aan. dat zo tegen him
veertigste hun botten sterk genoeg
geworden zijn om de geldweelde te
kunnen dragen
Hoewel het echte zeilwerk naar de
achtergrond werd gedrongen, stond je
er toch steeds weer verbaasd van. wat
met zoal aan werkjes aan boord van de
Eendracht bedacht. Schoonschip ma
ken was aan de orde van de dag, maar
daar hield het niet bij op. "Klusjes ge
noeg". grijnsde bootsman Groenen
dijk altijd en op zee heeft het "zeilend
circus" dan ook een grondig opknap-
en schilderbeurt aan dek en masten
gekregen.
Een van de meisjes maakte zich waar
achterdenaaimachinedoorenige vlag
getjes opnieuw te stikken.
Wat zowel voor de vaste crew als de
scheepsgezellen een openbaring is ge
weest. wasdéhartelijkheid vandeAme-
rikanen Zonder meer kan worden
vastgesteld, dat de opvarenden van de
Eendracht het meest in contact zijn
geweest met de "beter gesitueerden
maar waar het zeilschip ook vastlegde,
overal had men er van alles aan ge
daan om het de "Dutchies" zoveel
moglijk naar de zin tc maken
Helaas werd daarbij uit het oog verlo
ren. dat de programma's vaak te over
laden waren Verschillende even-
Een mooi voorbeeld daarvan was het
"dagje-Washington" vanuit Baltimo
re De manier waarop die
bussightseeing-tour was opgezet was
"heerlijk" Amerikaans: bus-in. bus-
uit. haastwerk met de camera en op
naar de volgende bezienswaardigheid.
Sommige mochten achteraf van geluk
spreken het Witte Huis in een flits van
grote afstand te hebben gezien.
Een treffend voorbeeld van die Ame
rikaanse gastvrijheid leverde op een
originele manier een oud vrouwtje,
die Juta iets wilde aanbieden. De man
beschikt echter al over zovele ca
deaus en onderscheidingen, dat hij
die geste beleefd afwimpelde. De vok
gende morgen was ze er weer aan de
reling, met vier hardgekookte eitjes,
compleet met zout- en pepervaatje.
"In Nederland heb ik zoiets nog nooit
meegemaakt: een onvoorstelbare be
levenis". stamelde Juta.
Voor aflosschipper WP.J ansen hoefde
dat allemaal niet zo nodig Op de reis
naar de Bermuda's als navigator aan
boord liet de eveneens oud
marineman keer op keer duidelijk
merken er zo een te zijn, die liever op
volle zee de wind in het want hoort
zingen. Wanneer de vaste staf weer
eens naar een van die vele officiële bij
eenkomsten was afgereisd, bleef Jan
sen meestal aan boord om alvast de
eerstvolgende route uit te stippelen.
En stond erop zon moment een aardig
bnesje, dan kon hij werkelijk diep on
gelukkig kijken. "De luxaflex neer en
wegwezenheeft-ie vele keren han
gend over de reling voor zich uit ge
mompeld.
En aai nei voorjuia tija wera om eens
wat rust te nemen, werd de laatste da
gen goed merkbaar. De man moet er
de knebel van hebben gekregen, dat
"zijn" door duizenden Amerikanen
bewonderd jacht in een mum van tijd
was omgetoverd in een varend circus.
De wachien liepen nauwelijks meer
geïnteresseerd hun laatste platvoe
tende "Eendrachtigheden" zaten
ook al snel op de bodem van de plunje-
zakken Niet venconderhjk. dat het
uitgebluste groepje scheepsgezellen
btj het afscheid aan boord door schip
per Juta een grote dosis slordigheid
werd venveten Dar was nog zacht uit
gedrukt
Maar goed. dat degenen die de Een
dracht in New York uitriepen tot het
'smartest snip' uit de B-klasse, in die
laatste paar dagen op Bermuda geen
voet aan dek hebben gezet. Ze zouden
raar hebben staan kijken.
- Gesjor aan de breekfok. 'Ome Jan', links, geeft een van zijn
deskundige adviezen.
- Veel belangstelling voor het Italiaanse 'vlaggeschip'. de Ame
rigo Vespucci.
