PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
BLOEDIGE RELLEN
IN ZWART SOWETO
Opruimingswerk voor pijlerdam
Oosterschelde kost 30 miljoen
Contract kernreactor
deze week helemaal rond
de krant
van zeeland
GEHEIMZINIGE ZIEKTE
IN VS KOST AL 21 DODEN
Volgens ooggetuigen drie doden
vandaag
Delegatie
Tiel naar
Den Haag
EERSTE KLUSIN DE KOMENDE MAANDEN
Rondvaartboot
bijna gekelderd
pagina 11
219e jaargang no. 184
Donderdag 5 augustus 1976
- 'V,;
(Van onze correspondent!
JOHANNESBURG - In het zwarte woongebied Soweto, bij Jo
hannesburg, heerst een gespannen rust na de bloedige ongere
geldheden van woensdag, die volgens ooggetuigen aan zeker drie
mensen het leven hebben gekost. De politie ontkent dat er slach
toffers zijn gevallen.
De Zuidafrikaanse minister van justitie Kruger heeft opnieuw een
samenscholingsverbod ingesteld in alle zwarte woongebieden
rondom Johannesburg en Pretoria. In Soweto was het al sinds
vorige maand, toen bij bloedige onlusten 176 mensen werden ge
dood, onrustig.
De ongeregeldheden van woensdag in
Soweto begonnen toen duizenden Afri
kaanse studenten zich bij het voetbal
stadion Orlando hadden verzameld
met de bedoeling een mars te houden op
Johannesburg om te protesteren tegen
de arrestatie van een aantal studenten
leiders.
Hun getal verdubbelde zich in korte tijd
ondanks de oproep van de politie om uit
elkaar te gaan. Al in de vroege ochten
duren had de politie versperringen op
geworpen op de weg naar Johannes
burg. Toen op een gegeven ogenblik zo'n
20.000 Afrikanen de barricaden onder de
voet liepen, opende de politie het vuur
op hen. Drie studenten werden dodelijk
getroffen en ten minste 13 werden ge
wond. Vervolgens reed de politie in
pantserwagens op de mensenmassa in
en gooide traangasgranaten n
r hen.
Verschrikkelijk
Al in de ochtenduren hadden tientallen
Afrikaanse jongeren seinpalen van de
spoorwegen vernield en hadden trein
en, die via de zwarte woonbuurt naar
record
Een recordaantal deelnemers treden
volgende week donderdag in het strijd
perk tijdens de tweede folkloristische
dag in Middelburg.
gif
PAGINA 7
gat
Op 1 maart moet het rapport over de
grootte van de doorstroomopening in de
pijlerdam in de monding van de Ooster-
schelde klaar zijn.
PAGINA 11
hart
Rotterdam wil de capaciteit voor harto
peraties uitbreiden.
Wies van Houte, één van de belangrijk
ste Zeeuwse deelnemers aan de met eer.
sterk Belgisch deelnemersveld bezette
marathon van AV'56-Goes.
PAGINA 14
evergreens
Lee Towers, zanger van Engelse ever
greens; „Ik heb alle deejays op mijn
hand"; radio- en televisieprogiamma's
strips.
PAGINA 15
steun
De Nederlandse textielindustrie vind!
de steunmaatregelen die de regenng
heeft aangekondigd onvoldoende; beurs
financiën - economie
Johannesburg reden, met stenen beko
geld. „Het waren verschrikkelijke mi
nuten", vertelde een ooggetuige, die in
een van de forensentreinen had geze
ten: „Er stonden duizenden kinderen en
jonge mensen langs de spoorlijn, die
probeerden de ruiten van de treinen en
bussen in te gooien. Het leek alsof zij
ook probeerden zwarte arbeiders ervan
te weerhouden naar hun werk te gaan.
Onze trein werd door een hagel van
stenen getroffen, maar niemand werd
gewond".
Een van de zwarte arbeiders vertelde
dat de demonstranten hem hadden ge
waarschuwd. „Wy wachten op je als je
vanavond van je werk terugkomt". De
bedoeling van de demonstranten
schijnt te zijn geweest alle zwarte werk
nemers te dwingen aan een massasta
king deel te nemen.
De politie heeft inmiddels alle zwarte
woonbuurten rondom Johannesburg
hermetisch van de buitenwereld afge
sloten. Blanken en journalisten mogen
Soweto niet binnenkomen Zij maakte
ook bekend dat zij alles zal doen om
werkwillige mensen tegen de demon
stranten te beschermen.
De Afrikaanse studenten hadden in de
woonbuurt Tembisa de ruiten van een
politiebureau ingegooid. Minister Kru
ger van justitie heeft woendag bepaald
dat het samenscholingsverbod tot 31
augustus zal duren. Een politiefunctio
naris verklaarde dat de situatie in So
weto 'nog buitengewoon gevaarlijk' is.
Kerken
De Zuidafrikaanse raad van kerken
meent dat de Zuidafrikaanse autoritei
ten kennelijk nog steeds niet inzien dat
dit optreden met harde hand tegen de
zwarte Zuidafrikanen nutteloos is.
.Dreigen, onderdrukken en opsluiten
helpt niet. Deze les wordt nu opnieuw in
krachtige bewoordingen geleerd. De
steeds ernstige ongeregeldheden in So
weto en andere zwarte woongebieden
geven er op tragische wijze blijk van dat
de regering kennelijk met in staat is de
frustaties en de verbittering van de
zwarte bevolking te begrijpen en daar
aan tegemoet te komen", aldus de raad
van kerken, die opnieuw aandringt op
een multiraciale conventie waarop een
staatsbestel moet worden uitgewerkt
dat voor iedereen aanvaardbaar is, als
alternatief voor de apartheid,
DEN HAAG (ANP) - Een delegatie uit
Tiel gaat vanochtend in Den Haag pra
ten over de situatie die in Tiel is ont
staan nadat vorige week een gifwolk
vrijkwam van een chemisch bedrijf.
De delegatie zal staatssecretaris Hend
riks (volksgezondheid) drie petities
aanbieden. Vervolgens gaat de delega
tie naar het ministerie van economische
zaken waar een gesprek zal volgen met
de secretaris-generaaL Daarna volgt op
het ministerie van binnenlandse zaken
een gesprek met staatssecretaris Polak.
Aansluitend heeft de Tielse delegatie
een gesprek met de vice-voorzitter van
de tweede kamer Kleisterlee.
JOHANNESBURG: Luchtopname van een groep demonstranten
in de voorstad Soweto bij Johannesburg ivaar het ivoensdag we-
derom tot ongeregeldheden is gekomen tussen studenten en poli
tie.
DIE BURGER: BIJ MISLUKKING ONDERHANDELING
BOUW SAMEN MET NEDERLANDSE BEDRIJVEN"
AMSTERDAM: Woensdagmiddag hield de Stichting Anti
apartheids beioeging Nederland een demonstratie voor het
S.AL.-kantoor in de Leidsestraat in Amsterdam. Zij protesteerde
tegen het brute optreden van de Zuid-Afrikaanse politie tegen
duizenden demonstrerende bewoners van Soweto. Er waren een
kleine dertig mensen aanwezig.
PHILADELPHIA (AFP) - Een geheimzinnige ziekte on
der de deelnemers aan 'n congres van Amerikaanse oud-
strliders in Pensylvanië heeft 21 mensenlevens geëist.
Tijdens en na het congres zijn 115 mensen in een zieken
huis opgenomen. Het congres was van 21 tot 25 juli in
Philadelphia gehouden.
De epidemie schijnt nu tot staan te zijn gekomen. Dezer
dagen wordt in Philadelphia het internationale eucharis
tische congres begonnen waaraan een half miljoen men
sen deelnemen. De symptomen lijken op die van longont
steking.
Bij de 21 tot dusver overledenen leidde de ziekte, die door
een arts 'nieuw en beangstigend' genoemd wem, oinnen
enkele dagen onder scherpe pijn tot de dood.
De behandeling blijft beperkt tot verzachting van de
symptomen van hoge koorts, borst- en hoofdpijn en
(Van onze correspondent in Johannesburg)
JOHANNESBURG - Ondanks alle specualaties en een reeks van
'onrustbarende geruchten' - zoals het dagblad 'Beeld' dit noemde
- is men zowel in kringen van Escom als ook in Franse diploma
tieke kringen in Pretoria meer dan optimistisch. Men is ervan
overtuigd dat het contract over de levering van twee Franse 920
megawatt-kernreactors voor de Zuidafrikaanse kemkrachtcen-
trale Koeberg in de Kaapprovincie naar alle waarschijnlijkheid
nog deze week getekend zal worden.
Vertegenwoordigers van de Franse de autoriteiten in Pretoria voeren, ga-
bank Credit Lyonnais, die de belang- ven woensdagavond opnieuw de verze-
rijkste financiers achter het project zijn kering dat dit alles 'nog slechts een
en op het ogenblik nog gesprekken met kwestie van dagen is'.
Een woordvoerder van Escom, het
staatsbedrijf dat verantwoordelijk is
voor de atoomenergie in Zuid-Afrika,
zei; „Je kunt een dergelijke kwestie niet
in één nacht regelen" Andere betrouw
bare bronnen in Pretoria, die vrij goed
met de gang van zaken op de hoogte
zijn. verklaarden woensdag dat de
Franse regering weliswaar tot nog toe
op geen enkele wijze gereageerd had,
maar dat zij desondanks de definitieve
overeenkomst als een voldongen feit be
schouwden en bovendien ongeduldig
waren om thans de zaak te voltooien.
Pessimisten in Zuid-Afrika menen de
sondanks dat Frankrijks president Va-
lery Giscard d'Estaing donderdag in Li
breville, de hoofdstad van Gabon, aan
komt. Dat is precies een jaar na zijn be
zoek aan Zaire, toen hij daar verkon
digde dat Frankrijk geen wapens meer
aan Zuid-Afrika zou leveren. Met zekere
ironie voorspellen de waarnemers dan
ook dat Giscard d'Estaing thans wel
licht zal verklaren dat geen atoomreac-
ademhalingsmoeilijkheden. Pas wanneer de verwekker is
geïdentificeerd kunnen de patiënten doeltreffend worden
behandeld.
Het opduiken van zes ziektegevallen in New Jersey heeft
bovendien tot de vrees geleid dat niet alleen de congres
deelnemers met de ziekte zijn besmet Een van de zieken
in New Yersey is een vrachtwagenchauffeur die kort na
het congres levensmiddelen had afgeleverd bij een der
congreshotels.
Wat de dokters zeer verontrust is het feit dat de ziekte in
buitengewoon korte tijd met zeer sterke symptomen do
delijk afloopt.
Geleerden in Philadelphia en het Amerikaanse federale
bureau voor besmettelijke ziekten in Atlanta vermoeden
dat de verwekker een onbekend virus is.
Nederland
Volgens het dagblad 'Die Burger' zal de
centrale, als de onderhandelingen met
de Fransen nu definitief mislukken,
worden gebouwd door General Elec
tric. Dit zou dan gebeuren samen met
de Nederlandse bedrijven, omdat Ge
neral Electric daarmee een consortium
had gevormd.
Rijn-Schelde-Verolme en Bredero wa
ren verbaasd over de berichten en zei
den nog geen enkel contact met Escom
over deze zaak te hebben,gehad. Boven
dien waren de betrokkenen die deze
kwestie met Escom enkele maanden ge-
Slot zie pagina 3 kolom 1
GEEN PRIJS-
STOP VOOR
GROENTEN
Van onze correspondent)
DEN HAAG - Het ministerie van eco
nomische zaken ziet totaal niets in
krachtige maatregelen tegen de sterk
gestegen groentenprijzen. Wel houdt de
economische controledienst scherp in
de gaten of de verschillende tussenhan
delaren zich aan de prijsvoorschriften
houden. Die houden in. dat alleen geste
gen grondstofprijzen in de prijs mogen
u-orden doorberekend. Overtredingen
zijn tot nu toe niet geconstateerd.
Patroon
Stemerding
UM O taatssecretaris Stemer-
ding van defensie-heeft met
het blauwe potlood gewerkt:
bepaalde uitlatingen van een
overste - directeur van Nïeu-
wersluis - konden niet door
zijn beugel en werden derhalve veran
derd vóórdat ze in het blad van de
luchtmacht werden afgedrukt Cen
suur'' Nee. dat is een te zwaar woord
voor het Stemerdingiaanse optreden.
Men spreekt van censuur wanneer de
overheid als bewaakster van het alge
meen belang ingrijpt in publikaties van
burgers, een ingrijpen dat in Nederland
in strijd is met de grondwet. Het be
faamde artikel zeven: niemand heeft
voorafgaand verlof nodig om door de
drukpers gedachten of gevoelens te
openbaren, behoudens ieders verant
woordelijkheid volgens de wet Indien
de staatssecretaris opgetreden zou zijn
tegen de redactie van - laten we zeggen -
een onafhankelijk dagblad om aldus een
bepaalde publikatie in die krant te ver
hinderen. dan zou de aanduiding cen
suur op haar plaats zijn. Maar alleen al
de gedachte aan een dergelijk optreden
is in Nederland absurd: geen enkele be
windsman heeft daartoe enige autori
teit. Zelfs minister Van Doom kan niet
vóóraf ingrijpen in radio- of tv-
uitzendingen. De vrijheid van drukpers
is dan ook niet in het geding bij deze
recente handelingen van de staatsse
cretaris. Hooguit de vrijheid van me
ningsuiting binnen de strijdkrachten.
S temerdings optreden in deze zaak is
vergelijkbaar met dat van een onder
nemingsdirectie. die de tekst van het
personeelsblad nog eens goed door
neemt voordat de kopij naar de drukker
gaat Erzijn heel watbedrijven waar dat
gebeurt en er zijn ook heel wa t bedrijven
waar een directeur in dergelijke geval
len het blauwe potlood duchtig hanteert
als hij hem minder welgevallige passa
ges tegenkomt Daardoor is het redige
ren van een perso
neelsblad dikwijls
een delicate aange
legenheid: wat moet
wel en wat mag niet
worden opgeno
men? Voor een redacteur van een per
soneelsblad geldt in vele gevallen de
opmerking, die het Algemeen Handels
blad in het begin van de vorige eeuw
noteerde: "Benijdt alles wat ge wilt,
maar genen redacteur." Gelukkig ver
anderen in dit opzicht in vele gevallen
de omstandigheden. Een verstandig
ondernemer let er namelijk uitsluitend
op. dat er in het blad geen publikaties
verschijnen die het bedrijfsbelang
schaden, maar laat voor het overige de
redactie vrij. Binnen een goed
functionerende onderneming moet het
mogelijk zijn dat in een personeelsblad
afwijkende meningen worden geventi
leerd of dat stoom wordt afgeblazen. Wel
moet er dan voor worden gezorgd dat
alle feiten geverifieerd rijn: het opspui
ten van grieven die niet op de werkelijk
heid berusten is zinloos en schadelijk,
eveneens voor de verhoudingen binnen
het bedrijf. Bij defensie echter - zo heeft
ook Vredeling al eens laten blijken -
stelt men zich nog op het ouderwetse,
patriarchale standpunt: geen publika
ties, die in strijd zijn met de opvattingen
van de "patroon", in dit geval staatsse
cretaris Stemerding.
fianthjn
Ee,
PYLONEN VAN
KABELBAAN VOOR
SECUNDAIRE DAM
BURGHSLUIS - Met het op
ruimingswerk in de mond van
de Oosterschelde, dat nodig is
voor er kan worden begonnen
met de bouw van de pijlerdam,
zal rond de dertig miljoen gul
den vergen. Het gaat met name
om de dertien pylonen, die voor
de kabelbaan in de sluitingsga
ten waren geplaatst en om een
aanzienlijk deel van de bestor-
ting in die sluitgaten, die weer
moet worden verwijderd om de
pijlers te kunnen plaatsen. De
opzet bij de Deltadienst van
rijkswaterstaat is, dat daarmee
over een paar maanden wordt
begonnen.
De pylonen worden op korte termijn uit
de sluitgaten gehaald. Ir. F. Spaargaren
van de afsluitingswerken Ooster
schelde liet weten, dat voor een deel
nog dit jaar verwijders zullen worden.
Het zal afbangen van de moeite, die met
name het oppersen van de in de Ooster-
scheldebodem geheide stukken zal
vergen, of dit karwei geheel in 1976 ge
klaard kan zijn. De pylonen worden op
geslagen om ze eventueel te kunnen be
nutten bij de afsluiting van de beide
compartimenteringsdammen - Oes-
terdam en Philipsdam-in 1985. Het op
ruimen is begroot op zeven miljoen
gulden.
Een werk. dat meer dan een Jaar tijd zal
kosten is de verwijdering van een deel
van de bezinking op de Oosterschelde-
bodem in de sluitgaten. Het midden
stuk van deze bestortingen via fosfors-
lakken. blokkenmatten en asfaltmatten
moet er weer uit. omdat de pijlers niet
door deze bestorting te slaan zija In to
taal is zo'n twee miljoen vierkan te meter
Oosterscheldebodem in de sluitgaten
bestort De breedte is ongeveer Verhin
derd vijftig meter, daar moet in het mid
den gemiddeld zo'n honderd meter be
storting uit verwijderd worden. Bij de
Deltadienst wil men in eerste instantie
proberen voor dat karwei drie rotsbag
germolens in te zetten en de te verwijde
ren bezinking in stukken te 'zagen'. Het
gevolg zal wel zijn, dat tijdens het werk
in de Oosterschelde veel rijshout en ook
veel vrijkomend doek zal komen te drij
ven. Een deel van de te verwijderen be
zinking kan wellicht worden benut om
af te storten langs de overs van
Schouwen-Duiveland en Noord-
Beveland. Over die mogelijkheden is -
aldus ir. Spaargaren - overleg gaande
met de beide waterschappen in dat ge
bied. De kosten om de bestorting ten
dele op te ruimen worden op twintig tot
vijfentwintig miljoen gulden geschat
Het is daarnaast de bedoeling, dat aan
het eind van dit jaar begonnen wordt
met de 'uitbouw' van de bestorting in de
sluitgaten: nu gaat het om een breedte
van 450 meter, de opzet is. dat er in to
taal een strook van twaalfhonderd me
ter Oosterscheldebodem bij de sluitga
ten wordt bestort
Geschoven
Als gevolg ran de bezuinigingsoperatie
van de regering in de periode tot 1980 is
er intussen ook wat geschoven met de
planning voor de Oosterschelde-
werken. Zo is het 'opruimingswerk' in
de Oosterscheldemonding wat naar vo
ren gehaald, andere elementen zijn wat
naar achteren verplaatst, zonder dat
bij deze opzet het tijdschema tot 1985 in
gevaar komt. Ir. Spaargaren: .Dat is
ons niet eens onwelkom, omdat er nu
wat meer tijd is om met name nog ver
der te studeren op moeilijke zaken als
het plaatsen van de putten". Ook ele
menten uit het werk aan de comparti-
I Slot zie pagina 7 kolom 5)
len dergelijke opstelling komt tot
stand uitgerekend onder het gezag van
twee bewindslieden, die beter weten.
Wat is er niet gestreden door hun partij
voor een vrije meningsuiting binnen de
strijdkrachten? In de jaren dertig en ook
nog wel na de tweede wereldoorlog wer
den vaak kranten en tijdschriften van
Linkse signatuur uit de kazernes ge
weerd, voor de socialisten altijd weer
aanleiding om dat aan de kaak te stel
len. Links mocht in het leger niet zeggen
wat het wilde, werd dan betoogd. Wat
blijkt nu echter? Dat socialistische be
windslieden even bevoogdend optreden
als de vroeger door links zo verguisde
regenten van de rechterzijde. Vredeling
en Stemerding handelen als de direc
teuren van een klein bedrijfje, waarvan
een personeelslid in het personeelsblad
heeft geschreven dat de toiletten niet
op de juiste manier worden schoon-
gehouden. Zoiets mag niet wor
den gedrukt. Is dat niet kinderachtig?
Vroeger moesten publikaties achter
wege blijven binnen de strijdkrachten
omdat hogerhand bevreesd was dat de
zielen der dienstplichtigen er door zou
den worden opgeruid. Van deze angst
lijkt men in deze tijd verlost. Maar nu
mogen bepaalde officieren niet fris van
de lever zeggen dat ze het met bepaalde
ontwikkelingen niet eens zijn. Ze mogen
datnietomdat.Ja, wat is eigenlijk de
reden? Omdat de achterban van Ste
merding dan weer aanleiding heeft om
eens flink tegen defensie aan te schop
pen? We nemen aan dat deze overwe
ging de voornaamste rol speelt bij dit
bevoogdend beleid van deze bewinds
man: hij wil geen gezanik, met rechts
niet, maar met links helemaal niet En
daarom het blauwe potlood. Het maakt
een onvolwassen en krampachtige in
druk. Dit soort zaken komt altijd weer
naar buiten en leidt dan tot reacties, die
in de meeste gevallen feller zijn dan de
oorspronkelijke uitlatingen zouden rijn
geweest
In twee ziekenhuizen in New Delhi
zijn in de afgelopen elf maanden ruim
honderd vijftig baby's dooreen virusin
fectie om het leven gekomen. De be
smettingshaard is tot nu toe niet ge
vonden. Het eerste geval van infectie
door de salmone 1 la-Newport-bacterie
deed zich in september voor in een
rijkskraamkliniek. Binnen een paar
dagen stierven ong meer zuigelingen
aan de infectie.
