EEN DAGJE
SKUTSJESILEN
Met de Doarp Huzum
op de finish aan
Skutsjesilers zijn al
vanouds strontschippers
PZC/^aterdagk
rant
I 7ATERDAG 17 JULI igre
en was het zo en zo afgelopen. Aan de
tafeltjes zitten ze dan nog te zeilen"
Joop Mink en Lodewijk Meeter zei
len dicht bij elkaar een nauwe vaart in
en hier wordt de basis gelegd voor de
uiteindelijke overwinning Mink loopt
met zijn Doarp Grou vast in oever
struiken izo te zien wat vlier en een
enkele wilg). Lodewijk Meeter komt
even stil te liggen i ..Lodewijk ligt vast,
Lodewijk ligt vast", roept iemand
aangeslagen), maar hij beweegt alweer
en neemt definitief de kop Het is een
fraai gezicht Een skutsje op snelheid,
daar hebben ze terecht veel ansicht
kaarten van gemaakt. Twee skutsjes
raken elkaar. Er worden rode protest-
vlaggen gehesen. Weer werk voor de
Kommisje.
Het water is op sommige plaatsen
zo ondiep (krap (iO duim, schatte een
schipper), dat de zwarte modder ach
ter de skutsjes omhoog kolkL Man.
man, wat is 't hier een bende, zal Lo
dewijk Meester na afloop zeggen.
Onbedreigd gaat hij op de finish aan.
Scheepstoeters loeien, veel applaus
vanaf de wal. Lodewijk zwaait met zijn
pet en is de winnaar van niet alleen de
Kiekeboe-wisselprijs. maar ook van
een Zaanse klok. De Kommisje laat
hierover nog weten: „De prijzen zijn
voorzien van inscriptie Alle veertien
skutsjeschippersvrouwen krijgen een
doos bonbons aangeboden
Koffie
„Zet dat ding we? of giet het tot aan
de rand vol met Beerenburg'Ter-
wille van de foto heeft Lodewijk Mee
ter een tijdje naast de grote beker ge
zeten, maar hij is er nou hartstikke zat
van.
Onder in het ruim van zijn binnen
vaartschip wordt de overwinning ge
vierd De vrij grauwe ruimte is opge
vrolijkt met vlaggen van frisdranken
en motorolies Boven op de luiken lig
gen jongetjes in de zon en kijken over
de rand op de zeilers neer. Terwijl het
zweet hen op de kop staat („In de
schaduw van het zeil was het af en toe
wel lekker") beginnen ze met een
goeie kop gloeiendhete koffie. En
broodjes met kaas
Mevrouw Hanske Meeter komt bin
nen en geeft Lodewijk onder groot ge
juich een dikke pakkerd. Buiten hangt
de Friese vlag inmiddels in de mast
van het skutsje Ik zit naast Riemer.
bijna 70. ziet eruit als 50. Altijd schip
per geweest, alleen de laatste paar jaar
schilder in dienst van het Provinciaal
Electriciteitsbedrijf. Hij is een volle
neef van Lodewijk. want Lodewijks
vader zat vroeger aan het ene zwaard
van het skutsje. Riemers heit aan het
andere Uitvoerig legt hy de hele fami
lie uit. Schoonzonen zijn fokkenist en
daar weer een neef van etc. En die daar
zit. moet tante zeggen tegen Hanske.
De 80-jarige vader van Hanske. de
schoonvader dus van Lodewijk, is er
ook ..Ben altijd rietvlechter geweest.
Maar toen Hanske met Lodew ijk thuis
kwam. zei die. heit moet ook een
schipperstrui en een schipperspet
hebben. Ik heb toen altijd die pet. op
gehad Iedereen noemt me schipper,
maar ik ben het nooit geweest".
De borrel komt op tafel. Lodewijk
drinkt heldere jenever met veel sui
ker. Hij is erg klam onder zijn over
winning. lacht veel, praat weinig. Als
ik hem vraag wat-ie nou vanavond
gaat doen, zegt hij knipogend: „Mis
schien gaan we vechten".
Die avond gaat hij naar de prijsuit
reiking in café VischlusL De stem
mingsmuziek wordt verzorgd door de
Wiko's uit Menaldum. Niet te laat
naar bed, en morgen naar Terhorne:
„Je weet het nooit, misschien krijgen
wc daar knap voor de kont".
TONY VAN DER MEULEN
Het staat er zelfs in het Japans op, hoe kinne die minske dat l'ze?". De enorme
beker is geschonken door een grote Nederlands-Japanse firma in elektronische
apparatuur uit het zuiden van Japan. „Ach, je moet maar zo rekenen, het is
allemaal nikkel tegenwoordigLodewijk Meeter (61), vermaard skutsjesiler
heeft hem de vorige dag gewonnen hij de wedstrijd op De Veenhopen. Het is een
wisselprijs. Bij de prijsuitreiking moet Meeter volgens ooggetuigen geroepen heb
ben: „Volgend jaar weer, en dan sterven".
Daags erna staat de trofee te glimmen in het uitgeveegde ruim van zijn binnen
vaartschip. Lange tafels op een rij, de drank staat koel. We zijn in Eernewoude, het
is 's morgens half elf om twee uur zal met een tweeloopsjachtgeweer het startschot
voor het skutsjesïlen worden gegeven. De derde in de jaarlijkse serie van elf
wedstrijden. Omdat we besloten hebben vandaag vooral op Lodewijk Meeter te
lettenis hij zo aardig „Eernewoude" te winnen, zodat dit verhaal een mooi slot
krijgt.
Zitten op zijn aek in de morgenzon.
Je komt er via een wankele loopplank
die met een touw langszij is gebon
den. „Pas maar op, gisteren is-ie ook
al gebroken". Springen van dek naar
dek, de binnenvaartschepen liggen
naast elkaar afgemeerd. Ze zijn de ba
sis van waaruit de skutsjesilers ope
reren. Hier eten, drinken en slapen ze.
Iemand als schipper Lodewijk Meeter
heefteen„gevolg" van toch wel vijftig
man, waarmee hij van wedstrijd naar
wedstrijd trekt, het skutsje in sleep
erachter aan. Bemanningsleden, fa;
milie in drie generaties. Kleine kin
deren, bejaarden: het zal na afloop
een mooi feest worden.
,Het ene skutsje moet veel wind
hebben", legt Lodewijk Meeter uit,
„een ander net weer niet. en een derde
kan toch wel weer een aardige poest
gebruiken. Hetis een hele bedoening"
- Wat voor wind hebt u nodig
.Het verrekt ons niks, het kan ons
niks schelen. Het is een hobby"
Flapper
Lodewijk Meeter let nooit op het
vlaggetje boven in zijn mast, de hoop
en toeverlaat van de amateurzeiler
die wat meer over de windrichting
wil weten. „Die flapper mag je er van
mij wel afhalen". Meeter let op de
golven: „Als zo'n golfje er dwars uit
komt. ga je wat omhoog, en dan valt
de wind er wel in".
We knikken en Meeter zegt op be
moedigende toon Jo leare t al"
Veel voorbereidingen zijn er 's mor
gens niet meer. „als er iets afbreekt, is
het toch altijd midden in de wed
strijd"
We dalen af naar het zeer royale
roelje van Meeters woonboot Zijn
vrouw, Hanske, staat over een grote
pan vet gebogen, buiten is het 28 gra
den in de schaduw, maar de Meeters
blijven stevig eten Het bankstel gaat
opzij en daarachter staat de prijzen-
kast Hij zit inderdaad hartstikke vol
Lodewijk Meeter won twee keer het
skutsjesïlen. vijfmaal werd hij tweede,
„singelier" Op zoek naar de oudste
beker „Mem, welke ha jo al'it langste
poetst'".
Als ik hem vraag hoe uitputtend en
tijdrovend de vorige avond de feeste
lijkheden zijn geweest, kijkt Meeter
me enigszins vermanend aan: „Je
moet niet te veel feest maken, de vol
gende dag moet je weer zeilen"
Strontschippers
Skutsjesilers zijn vanouds stront
schippers. Zo'n vijftig jaar geleden
zeilden ze nog in grote getale door
Friesland, hun tjalken (de skutsjes)
volgeladen met de vruchtbare mod
der van afgegraven terpen en mensen
en koeienmest.
In het mooie boek van Hylke Speer
stra „Mei de kloaten foar it blok", in
het Nederlands nogal vrij vertaald als -
.Kop in de wind", staat daarover een
sfeervol citaat van de oude schipper
Arend Zijlstra uit Terhome ..Geen
mens is gelijk en zo is het ook met
stront. Neem nou de afval van Lem-
sters Als je het voorluik opendeed,
dan werd het je zwart voor de ogen en
kreeg je een vieze smaak in de mond,
zo stonk het Wanneer je stront uit
Lemmer of Kuinre in had (daar woon
den viseters, red.) werden de aardap
pels a3n boord in één nacht zo blauw
als lei Maar met Ijlst was het een mi-
rake! En Berlikum liet ook niks te
wensen over. Nou is de ene stront-
schipper de andere niet. Maar er is
weinig eer tc behalen aan het over
schot van ansjovis of haring
Het waren harde tijden Was het
windstil, dan sprongen de schipper en
zijn vrouw aan wal, hesen zich een
soort paardentuig aan en trokken zo
hun schip voort. Na afloop zetten ze
thee van het water van het Sneeker-
meer, dat toen nog zo helder was datje
de bodem kon zien En als ze door het
schippers in lunchroom Van der Wal te
Sneek Mensen die erbij waren, meld
den dat de schippers nog lang niet
overstag zijn.
De professor viel overigens niet
tegen. Om hem uit te proberen, strooi
den sommige schippers met wat moei
lijke vaktermen, maar Jelle Gerritsma
bleek precies te weten waar het over
ging. Hij vulde grote vellen papier met
imponerende berekeningen „Ik voel
wel. u komt ook niet zomaar van de
straat geraapt, u weet er wel wat van
gaf een schipper toe. „Ach zei Sietse
Hobma van het Lemster skutsje toen,
„wij zijn met elkaar ook maar boeren-
hufters, we varen ook nog maar vijftig
jaar op een skutsje"
„Wij hebben nooit problemen met
harde wind" beweerde Siete Meeter
van Bolsward Siete Hobma van
Lemmer er meteen overheen
„Daarom donderde jij vong jaar bij
Grouw ook om".
En zo werd het nog best gezellig in
lunchroom Van der Wal
Tankers
Terug naar Eernewoude. het loopt
tegen twaalf uur en Lodewijk Meeter
zegt over de professor: „Die man weet
erg veel van tankers. De skutsjes moet
hij maar aan de schippers overlaten".
In het café van Jeen Westers is de
routebespreking met deschippers aan
de gang ..Omdat de wind minder
noord is dan we eerst dachten", wordt
de route veranderd Halfweg de wed
strijd zal het traject nog weer een keer
gewijzigd worden, zodat de meeste
toeschouwers een uurlang geen
skutsje voorbij zien komen. Want de
wind is de baas. en niet de plaatselijke
Vereniging voor Vreemdelingen Ver
keer
Een man met een gitaar en daar aan
vast een mondharmonica (altijd weer
knap) speelt onder veel bijval het be
roemde lied .Skutsjesilen is mien
nocht' en in de gloeiende zon loop ik
buiten tegen een bord aan waarop
met alleen warme gebakken vis. maar
ook overheerlijke oliebollen worden
aanbevolen.
De wedstrijd. Als de burgemeester
van Tietjerksteradeel, ridder Huys-
sen van Kattendijke (hij draagt on
danks de hitte een keurig zwart col
bert) aan boord is, vaart het motor
jacht uil van waaraf de verzamelde
skutsjesil-verslaggevers hun waar
nemingen moeten doen. Er zijn jon
gens bij die er afschuwelijk veel van
weten. Zoals ook andere grote eve
nementen trekt 't skutsjesilen trou
wenseen aantal aanstekelijke gekken
aan met een onvoorstelbare feiten
kennis. Mannen die nog precies weten
wat Lodewijk Meeter zei toen hij in
dat of dat jaar op de finish geklopt
werd door die of die.
We varen langs het publiek. Rood
verbrande mensen in zonnestoelen
tussen het riet. De Sintrale Kommisje
werkt al jaren op ieders geweten met
de oproep voor het kijken te betalen en
zo de skutsjes te steunen. Veel con
trole is niet mogelijk, want hoewel de
organisatie tot veel in staat blijkt, kun
je toch met bij elke rietpol een vent
met een kniptang zetten
Aan vakantiezeilers is gevraagd
vooraf een skutsje-wimpel voor een
tientje te kopen en deze op de dag van
de wedstrijd te hijsen ten bewijze dat
het entreegeld voldaan is. De diepere
bedoeling van dit. geraffineerde sy
steem is dat iedere zeiler zonder
wimpel zich steeds meer gaat scha
men.
Fles
Ondanks de oproep van de commis
saris der koningin in Friesland zelve
Friese land voeren, zagen ze hoe een
hele serie ooievaars achter maaiende
boeren aanstapten.
Schiphol
Eenmaal per jaar gingen de schip
pers wedstrijden houden met hun
skutsjes. Toen het strontvaren vooral
door de komst van kunstmest uit de
tijd raakte, en veel schippers een gro
ter motorschip kochten voor de zand
en grindhandel, bleef het skutsjesilen
bestaan, „financieel was het wel
moeilijk", herinnert Lodewijk Meeter
zich, „we zijn wel es met zijn allen in
Fries kostuum naar Schiphol geweest
om zo geld voor het skutsje op te ha
len".
Nu zijn de meeste skutsjes eigendom
van een stichting of commissie
(Kommisje) Dat betekent 's winters
zwaar vergaderen, en soms een stevige
ruzie Zo verdween in de afgelopen
winter de schipper van het Jouster
skutsje na een gloedvol debat over de
vraag: wie is de baas over het skutsje.
de kommisje of de skipper?
Er is een overkoepelende organisa
tie de Sintrale Kommisje Skutsjesilen
(SKS). Elke plaats die een wedstrijd
organiseert, heeft daarvoor een eigen
Kommisje. waarin het ook niet aan ij
verige baasjes ontbreekt Er is een Mm
Waer Ried de slecht-weerraad Het
team van deskundigen (een schipper,
een meteoroloog, een man van Water
staat, en „iemand uit Sneek") die op
elke wedstrijddag voor twaalf uur
moet bepalen of het wel skutsjesilwaer
is. En deze al niet geringe organisatie
is nu ook nog uitgebreid met een advi
serende professor
In skutsjesil-kringen is namelijk een
boeiend debat aan de gang over de
vraag of het zeiloppervlak van som
mige schepen niet wat kleiner moet.
Daar zijn twee redenen voor te beden
ken. De oude rotten in het vak sterven
uit en daarmee verdwijnt veel schip-
perservanng Verder kan er ook bij
hardere wind gezeild worden als de
tuigages wordt aangepast
Prof. ir. Jelle Gerritsma van het Wa
terloopkundig Laboratorium van de
Technische Hogeschool te Delft heeft
nu een ingewikkelde berekening ge
maakt over het verband tussen zeil
oppervlak, tonnage en diepgang.
Voor de leek aan de wal betekent het
dat elke skutsje een zeil krijgt naar
het schip groot is. Maar zover zijn we
nog lang niet.
In het vroege vooijaar is er een leer
zame bijeenkomst geweest van de
hooggeleerde met de argwanende
En daar gaan de skutsjes weg In een
sleep worden ze door de provinciale
waterstaat naar de start getrokken.
Los en varen. De loting heeft bepaald
dat schipper Joop Mink van het Doarp
Grou voorop ligt. met als tweede onze
favoriet Lodewijk Meeter met zijn
Doarp Huzum. Maar daarin zal snel
verandering komen.
Er klinkt een donderend applaus
vanaf de afgemeerde binnenvaart
schepen: de familie. Op de skutsjes
wordt meteen al hard gezwoegd en ik
spits de oren, want je hoort vaak dat
met name aan skutsjesilers het talent
van het vloeken, tieren en razen in al
zijn variaties gegeven is De ons met
zijn deskundigheid begeleidende
schipper Bruinsma uit Eernewoude
zwakt dat af. „Er worden wel es wat
woorden gebruikt. Maar na afloop is
dat meteen weer over Maar 's winters
op de vergaderingen hoor je nog hele
verhalen: als jij dat niet had gedaan,
had ik precies dat zuchtje wind gehad
om het skutsjesilen niet te ontsieren
met reclame, vaart ons een grote fles
Beerenburg langszij, terwijl een
vliegtuigje wijst op het bestaan van
een modehuis in Drachten.