EEN DAGJE SKUTSJESILEN Met de Doarp Huzum op de finish aan Skutsjesilers zijn al vanouds strontschippers PZC/^aterdagk rant I 7ATERDAG 17 JULI igre en was het zo en zo afgelopen. Aan de tafeltjes zitten ze dan nog te zeilen" Joop Mink en Lodewijk Meeter zei len dicht bij elkaar een nauwe vaart in en hier wordt de basis gelegd voor de uiteindelijke overwinning Mink loopt met zijn Doarp Grou vast in oever struiken izo te zien wat vlier en een enkele wilg). Lodewijk Meeter komt even stil te liggen i ..Lodewijk ligt vast, Lodewijk ligt vast", roept iemand aangeslagen), maar hij beweegt alweer en neemt definitief de kop Het is een fraai gezicht Een skutsje op snelheid, daar hebben ze terecht veel ansicht kaarten van gemaakt. Twee skutsjes raken elkaar. Er worden rode protest- vlaggen gehesen. Weer werk voor de Kommisje. Het water is op sommige plaatsen zo ondiep (krap (iO duim, schatte een schipper), dat de zwarte modder ach ter de skutsjes omhoog kolkL Man. man, wat is 't hier een bende, zal Lo dewijk Meester na afloop zeggen. Onbedreigd gaat hij op de finish aan. Scheepstoeters loeien, veel applaus vanaf de wal. Lodewijk zwaait met zijn pet en is de winnaar van niet alleen de Kiekeboe-wisselprijs. maar ook van een Zaanse klok. De Kommisje laat hierover nog weten: „De prijzen zijn voorzien van inscriptie Alle veertien skutsjeschippersvrouwen krijgen een doos bonbons aangeboden Koffie „Zet dat ding we? of giet het tot aan de rand vol met Beerenburg'Ter- wille van de foto heeft Lodewijk Mee ter een tijdje naast de grote beker ge zeten, maar hij is er nou hartstikke zat van. Onder in het ruim van zijn binnen vaartschip wordt de overwinning ge vierd De vrij grauwe ruimte is opge vrolijkt met vlaggen van frisdranken en motorolies Boven op de luiken lig gen jongetjes in de zon en kijken over de rand op de zeilers neer. Terwijl het zweet hen op de kop staat („In de schaduw van het zeil was het af en toe wel lekker") beginnen ze met een goeie kop gloeiendhete koffie. En broodjes met kaas Mevrouw Hanske Meeter komt bin nen en geeft Lodewijk onder groot ge juich een dikke pakkerd. Buiten hangt de Friese vlag inmiddels in de mast van het skutsje Ik zit naast Riemer. bijna 70. ziet eruit als 50. Altijd schip per geweest, alleen de laatste paar jaar schilder in dienst van het Provinciaal Electriciteitsbedrijf. Hij is een volle neef van Lodewijk. want Lodewijks vader zat vroeger aan het ene zwaard van het skutsje. Riemers heit aan het andere Uitvoerig legt hy de hele fami lie uit. Schoonzonen zijn fokkenist en daar weer een neef van etc. En die daar zit. moet tante zeggen tegen Hanske. De 80-jarige vader van Hanske. de schoonvader dus van Lodewijk, is er ook ..Ben altijd rietvlechter geweest. Maar toen Hanske met Lodew ijk thuis kwam. zei die. heit moet ook een schipperstrui en een schipperspet hebben. Ik heb toen altijd die pet. op gehad Iedereen noemt me schipper, maar ik ben het nooit geweest". De borrel komt op tafel. Lodewijk drinkt heldere jenever met veel sui ker. Hij is erg klam onder zijn over winning. lacht veel, praat weinig. Als ik hem vraag wat-ie nou vanavond gaat doen, zegt hij knipogend: „Mis schien gaan we vechten". Die avond gaat hij naar de prijsuit reiking in café VischlusL De stem mingsmuziek wordt verzorgd door de Wiko's uit Menaldum. Niet te laat naar bed, en morgen naar Terhorne: „Je weet het nooit, misschien krijgen wc daar knap voor de kont". TONY VAN DER MEULEN Het staat er zelfs in het Japans op, hoe kinne die minske dat l'ze?". De enorme beker is geschonken door een grote Nederlands-Japanse firma in elektronische apparatuur uit het zuiden van Japan. „Ach, je moet maar zo rekenen, het is allemaal nikkel tegenwoordigLodewijk Meeter (61), vermaard skutsjesiler heeft hem de vorige dag gewonnen hij de wedstrijd op De Veenhopen. Het is een wisselprijs. Bij de prijsuitreiking moet Meeter volgens ooggetuigen geroepen heb ben: „Volgend jaar weer, en dan sterven". Daags erna staat de trofee te glimmen in het uitgeveegde ruim van zijn binnen vaartschip. Lange tafels op een rij, de drank staat koel. We zijn in Eernewoude, het is 's morgens half elf om twee uur zal met een tweeloopsjachtgeweer het startschot voor het skutsjesïlen worden gegeven. De derde in de jaarlijkse serie van elf wedstrijden. Omdat we besloten hebben vandaag vooral op Lodewijk Meeter te lettenis hij zo aardig „Eernewoude" te winnen, zodat dit verhaal een mooi slot krijgt. Zitten op zijn aek in de morgenzon. Je komt er via een wankele loopplank die met een touw langszij is gebon den. „Pas maar op, gisteren is-ie ook al gebroken". Springen van dek naar dek, de binnenvaartschepen liggen naast elkaar afgemeerd. Ze zijn de ba sis van waaruit de skutsjesilers ope reren. Hier eten, drinken en slapen ze. Iemand als schipper Lodewijk Meeter heefteen„gevolg" van toch wel vijftig man, waarmee hij van wedstrijd naar wedstrijd trekt, het skutsje in sleep erachter aan. Bemanningsleden, fa; milie in drie generaties. Kleine kin deren, bejaarden: het zal na afloop een mooi feest worden. ,Het ene skutsje moet veel wind hebben", legt Lodewijk Meeter uit, „een ander net weer niet. en een derde kan toch wel weer een aardige poest gebruiken. Hetis een hele bedoening" - Wat voor wind hebt u nodig .Het verrekt ons niks, het kan ons niks schelen. Het is een hobby" Flapper Lodewijk Meeter let nooit op het vlaggetje boven in zijn mast, de hoop en toeverlaat van de amateurzeiler die wat meer over de windrichting wil weten. „Die flapper mag je er van mij wel afhalen". Meeter let op de golven: „Als zo'n golfje er dwars uit komt. ga je wat omhoog, en dan valt de wind er wel in". We knikken en Meeter zegt op be moedigende toon Jo leare t al" Veel voorbereidingen zijn er 's mor gens niet meer. „als er iets afbreekt, is het toch altijd midden in de wed strijd" We dalen af naar het zeer royale roelje van Meeters woonboot Zijn vrouw, Hanske, staat over een grote pan vet gebogen, buiten is het 28 gra den in de schaduw, maar de Meeters blijven stevig eten Het bankstel gaat opzij en daarachter staat de prijzen- kast Hij zit inderdaad hartstikke vol Lodewijk Meeter won twee keer het skutsjesïlen. vijfmaal werd hij tweede, „singelier" Op zoek naar de oudste beker „Mem, welke ha jo al'it langste poetst'". Als ik hem vraag hoe uitputtend en tijdrovend de vorige avond de feeste lijkheden zijn geweest, kijkt Meeter me enigszins vermanend aan: „Je moet niet te veel feest maken, de vol gende dag moet je weer zeilen" Strontschippers Skutsjesilers zijn vanouds stront schippers. Zo'n vijftig jaar geleden zeilden ze nog in grote getale door Friesland, hun tjalken (de skutsjes) volgeladen met de vruchtbare mod der van afgegraven terpen en mensen en koeienmest. In het mooie boek van Hylke Speer stra „Mei de kloaten foar it blok", in het Nederlands nogal vrij vertaald als - .Kop in de wind", staat daarover een sfeervol citaat van de oude schipper Arend Zijlstra uit Terhome ..Geen mens is gelijk en zo is het ook met stront. Neem nou de afval van Lem- sters Als je het voorluik opendeed, dan werd het je zwart voor de ogen en kreeg je een vieze smaak in de mond, zo stonk het Wanneer je stront uit Lemmer of Kuinre in had (daar woon den viseters, red.) werden de aardap pels a3n boord in één nacht zo blauw als lei Maar met Ijlst was het een mi- rake! En Berlikum liet ook niks te wensen over. Nou is de ene stront- schipper de andere niet. Maar er is weinig eer tc behalen aan het over schot van ansjovis of haring Het waren harde tijden Was het windstil, dan sprongen de schipper en zijn vrouw aan wal, hesen zich een soort paardentuig aan en trokken zo hun schip voort. Na afloop zetten ze thee van het water van het Sneeker- meer, dat toen nog zo helder was datje de bodem kon zien En als ze door het schippers in lunchroom Van der Wal te Sneek Mensen die erbij waren, meld den dat de schippers nog lang niet overstag zijn. De professor viel overigens niet tegen. Om hem uit te proberen, strooi den sommige schippers met wat moei lijke vaktermen, maar Jelle Gerritsma bleek precies te weten waar het over ging. Hij vulde grote vellen papier met imponerende berekeningen „Ik voel wel. u komt ook niet zomaar van de straat geraapt, u weet er wel wat van gaf een schipper toe. „Ach zei Sietse Hobma van het Lemster skutsje toen, „wij zijn met elkaar ook maar boeren- hufters, we varen ook nog maar vijftig jaar op een skutsje" „Wij hebben nooit problemen met harde wind" beweerde Siete Meeter van Bolsward Siete Hobma van Lemmer er meteen overheen „Daarom donderde jij vong jaar bij Grouw ook om". En zo werd het nog best gezellig in lunchroom Van der Wal Tankers Terug naar Eernewoude. het loopt tegen twaalf uur en Lodewijk Meeter zegt over de professor: „Die man weet erg veel van tankers. De skutsjes moet hij maar aan de schippers overlaten". In het café van Jeen Westers is de routebespreking met deschippers aan de gang ..Omdat de wind minder noord is dan we eerst dachten", wordt de route veranderd Halfweg de wed strijd zal het traject nog weer een keer gewijzigd worden, zodat de meeste toeschouwers een uurlang geen skutsje voorbij zien komen. Want de wind is de baas. en niet de plaatselijke Vereniging voor Vreemdelingen Ver keer Een man met een gitaar en daar aan vast een mondharmonica (altijd weer knap) speelt onder veel bijval het be roemde lied .Skutsjesilen is mien nocht' en in de gloeiende zon loop ik buiten tegen een bord aan waarop met alleen warme gebakken vis. maar ook overheerlijke oliebollen worden aanbevolen. De wedstrijd. Als de burgemeester van Tietjerksteradeel, ridder Huys- sen van Kattendijke (hij draagt on danks de hitte een keurig zwart col bert) aan boord is, vaart het motor jacht uil van waaraf de verzamelde skutsjesil-verslaggevers hun waar nemingen moeten doen. Er zijn jon gens bij die er afschuwelijk veel van weten. Zoals ook andere grote eve nementen trekt 't skutsjesilen trou wenseen aantal aanstekelijke gekken aan met een onvoorstelbare feiten kennis. Mannen die nog precies weten wat Lodewijk Meeter zei toen hij in dat of dat jaar op de finish geklopt werd door die of die. We varen langs het publiek. Rood verbrande mensen in zonnestoelen tussen het riet. De Sintrale Kommisje werkt al jaren op ieders geweten met de oproep voor het kijken te betalen en zo de skutsjes te steunen. Veel con trole is niet mogelijk, want hoewel de organisatie tot veel in staat blijkt, kun je toch met bij elke rietpol een vent met een kniptang zetten Aan vakantiezeilers is gevraagd vooraf een skutsje-wimpel voor een tientje te kopen en deze op de dag van de wedstrijd te hijsen ten bewijze dat het entreegeld voldaan is. De diepere bedoeling van dit. geraffineerde sy steem is dat iedere zeiler zonder wimpel zich steeds meer gaat scha men. Fles Ondanks de oproep van de commis saris der koningin in Friesland zelve Friese land voeren, zagen ze hoe een hele serie ooievaars achter maaiende boeren aanstapten. Schiphol Eenmaal per jaar gingen de schip pers wedstrijden houden met hun skutsjes. Toen het strontvaren vooral door de komst van kunstmest uit de tijd raakte, en veel schippers een gro ter motorschip kochten voor de zand en grindhandel, bleef het skutsjesilen bestaan, „financieel was het wel moeilijk", herinnert Lodewijk Meeter zich, „we zijn wel es met zijn allen in Fries kostuum naar Schiphol geweest om zo geld voor het skutsje op te ha len". Nu zijn de meeste skutsjes eigendom van een stichting of commissie (Kommisje) Dat betekent 's winters zwaar vergaderen, en soms een stevige ruzie Zo verdween in de afgelopen winter de schipper van het Jouster skutsje na een gloedvol debat over de vraag: wie is de baas over het skutsje. de kommisje of de skipper? Er is een overkoepelende organisa tie de Sintrale Kommisje Skutsjesilen (SKS). Elke plaats die een wedstrijd organiseert, heeft daarvoor een eigen Kommisje. waarin het ook niet aan ij verige baasjes ontbreekt Er is een Mm Waer Ried de slecht-weerraad Het team van deskundigen (een schipper, een meteoroloog, een man van Water staat, en „iemand uit Sneek") die op elke wedstrijddag voor twaalf uur moet bepalen of het wel skutsjesilwaer is. En deze al niet geringe organisatie is nu ook nog uitgebreid met een advi serende professor In skutsjesil-kringen is namelijk een boeiend debat aan de gang over de vraag of het zeiloppervlak van som mige schepen niet wat kleiner moet. Daar zijn twee redenen voor te beden ken. De oude rotten in het vak sterven uit en daarmee verdwijnt veel schip- perservanng Verder kan er ook bij hardere wind gezeild worden als de tuigages wordt aangepast Prof. ir. Jelle Gerritsma van het Wa terloopkundig Laboratorium van de Technische Hogeschool te Delft heeft nu een ingewikkelde berekening ge maakt over het verband tussen zeil oppervlak, tonnage en diepgang. Voor de leek aan de wal betekent het dat elke skutsje een zeil krijgt naar het schip groot is. Maar zover zijn we nog lang niet. In het vroege vooijaar is er een leer zame bijeenkomst geweest van de hooggeleerde met de argwanende En daar gaan de skutsjes weg In een sleep worden ze door de provinciale waterstaat naar de start getrokken. Los en varen. De loting heeft bepaald dat schipper Joop Mink van het Doarp Grou voorop ligt. met als tweede onze favoriet Lodewijk Meeter met zijn Doarp Huzum. Maar daarin zal snel verandering komen. Er klinkt een donderend applaus vanaf de afgemeerde binnenvaart schepen: de familie. Op de skutsjes wordt meteen al hard gezwoegd en ik spits de oren, want je hoort vaak dat met name aan skutsjesilers het talent van het vloeken, tieren en razen in al zijn variaties gegeven is De ons met zijn deskundigheid begeleidende schipper Bruinsma uit Eernewoude zwakt dat af. „Er worden wel es wat woorden gebruikt. Maar na afloop is dat meteen weer over Maar 's winters op de vergaderingen hoor je nog hele verhalen: als jij dat niet had gedaan, had ik precies dat zuchtje wind gehad om het skutsjesilen niet te ontsieren met reclame, vaart ons een grote fles Beerenburg langszij, terwijl een vliegtuigje wijst op het bestaan van een modehuis in Drachten.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1976 | | pagina 15