DE ERFENIS VAN MUENCHEN
Olympisch dorp geen spookstad
Het duurste
dak ter wereld
Spelen staan bol
van de commercie
"IPZC/sport
14
Eenvoudige spelen kostten bijna 2 miljard, maar
toch is er in Bayerse hoofdstad voldoening over
MONTREAL 1976
Juist Olympische Spelen hebben stad in
begeerde stroomversnelling gebracht
Leegwater fluit
VRIJDAG 2 JULI 1976
(door Joop van den Berg)
MUENCHEN - Vier jaar na de Olympische Spelen in Muenchen is eindelijk de orkaan van kritiek op
de onvoorstelbare kostenexplosie, die door de Spelen werd veroorzaakt, enigszins geluwd in West-
Duitsland. Maar het heeft lang geduurd voor die storm van verontwaardiging uigeraasd was en bij
tijd en wijle zijn er zelfs nu nog altijd plotseling windstoten van protesten-in-koor te signaleren.
Luttele maanden geleden nog was in de Sueddeutsche Zeitung te lezen: „Terwijl de sportlieden zich
alweer voorbereiden op de Spelen in Montreal, speurt het parlement van de deelstaat Beieren nog
altijd naar de schuldigen aan het miljoenentekort".
Nu was er rï in het Westduitse parlement, én in het parlement van de deelstaat Beieren, én in de
gemeenteraad van Muenchen ook wel enige aanleiding om uiterst bedenkelijk en zorgelijk te fulmi
neren tegen de waanzinnige kostenstijging van de als eenvoudige, maar vrolijke Spelen van Muen
chen aangekondigde Olympiade.
niet in het Olympiapark maar elders in
de stad ligt) voornamelijk zaalhandbal
gespeeld, evenals tal van andere bin
nensporten. Kortom: ook een accom
modatie die optimaal wordt gebruikt.
Ook de Olympiahal, waar in 1972 vooral
de Russische turnster Olga Korput
Olympische geschiedenis schreef, en die
vlak naast het Olympiastadion ligt, kan
ook allerminst tot vergane glorie wor
den gerekend. Integendeel: er zijn weke
lijks evenementen te beleven niet alleen
op sportgebied (zoals onlangs nog de
bokswedstrijd tussen Mohammed Ali
en Richard Dunn), maar ook op ander
terrein, van concert ter gelegenheid van
moederdag tot popconcerten door bij
voorbeeld de Rolling Stones of Jethro
Tuil. De Olympiahal, die plaats biedt
aan 6000 toeschouwers, maar waarin op
de middenvloer bovendien nog 8000
stoelen kunnen worden bijgezet, zit dan
ook nog regelmatig vol.
Studentenstad
Aanvankelijk waren er in de Duitse pers alleen maar rustige constateringen te
lezen in de trant van: „Olympia-kosten weiter gestiegen". Maar al spoedig knal
den de grootst mogelijke koppen alarmerend op de voorpagina's: „Wanneer ont
ploft de volgende kostenbom".
Willy Dauma, de stuwende motor achter het organisatiecomitVan de Spelen in
Muenchen, had het in 1967 plechtig beloofd. „De Olympiade in de Beierse miljoe
nenstad zou eenvoudig worden gehouden en niet meer dan hooguit 520 miljoen
mark kosten. Maar in 1970 - twee jaar voor de Spelen - was het miljard al ruim
schoots overschreden (1.150.000.000 mark) en ten slotte zou het bijna twee miljard
(om precies te zijn 1.967.000 000 mark) worden.
Het mag nog een raadsel heten, dat de
financiële experts in dit gigantische
doolhof van de duizenden miljoenen
precies hun weg vonden. Maar ten
slotte werd dan toch vastgesteld, dat
het officiële tekort van de Spelen in
Muenchen kon worden getaxeerd op
het lieve sommetje van 635 miljoen
mark, hetgeen de argeloze leek nog
meevalt.
De entreegelden waren slechts een
druppel op de gloeiende plaat gebleken,
maar de honderden miljoenen aan tv-
rechten, de ruim 250 miljoen uit de
Olympische loterij en de eveneens ruim
250 miljoen aan inkomsten van de ver
koop van Olympische munten hadden
de financiële pijn enigszins verzacht De
Duitse staat ivoor 50 procent) en de
deelstaat Beieren en de stad Muenchen
(ieder voor 25 procent) draaiden voor de
kosten op.
Maar wie nu zou denken, dat men in
Muenchen met een wrange smaak in de
mond en met spijt en ergernis neerblikt
op de erfenis van de Olympiade, slaat de
plank mis. Integendeel, de sportwereld
van Muenchen. maar ook bij de univer
siteiten. de hogescholen, de andere on
derwijsinstellingen en het stadsbestuur
is er ten slotte alleen maar voldoening
overgebleven Want men realiseert zich
bliksemsgoed, dat juist de Olympische
Spelen de ontwikkeling van de stad in
een al lang begeerde stroomversnelling
hebben gebracht
Voor een miljoenenstad (1.400 000 in
woners) had Muenchen voor de Spelen
een uiterst armzalig areaal aan sportac
commodaties (geen redelijk stadion,
geen moderne sporthal, geen zwemhah
En nu liggen er in het nog altijd schitte
rende Olympiapark idrie vierkante ki
lometer) accommodaties die bijna op
timaal worden gebruikt
Maar de stroomversnelling sleurde
niet alleen desportvoorzieningen naar
een hoger niveau. Een woordvoerder
van de stad Muenchen weet te melden:
„Tientallen jaren is er gepraat en ge
praat over de aanleg van een onder
grondse in Muenchen. Altijd weer ket
sten de plannen af. Maar toen de stad in
de zestiger jaren de Olympiade van
1972 kreeg toegewezen, was het ineens
wel mogelijk". Gevolg: al in 1966 groe
ven immense graafmachines zich een
weg diep onder het oppervlak van de
stad. En reeds in oktober 1971 kon een
stuk van 12 kilometer in gebruik wor-
HAMILTON (ANP) - De 43-jarige Am
sterdamse scheidsrechter Piet Leeg wa
ter is aangewezen voor de Olympische
Spelen van Montreal.
Het is de tweede maal. dat Leegwater
een Olympisch basketbaltoemooi fluit
In München '72 leidde hu een van de
twee halve finales. Leegwater is één van
de acht neutrale scheidsrechters in
Montrealwaarvan er vier uit Europa en
vier uit Amerika komen
den genomen en vlak voor de Spelen (8
mei 1972) kon ook het belangrijke tra
ject van 4 kilometer van het Olympia
park naar het stadscentrum worden
geopend.
Nu, vier jaar later, gaat ook Muenchen
noe altijd gebukt onder de kommer en
kw^l van de metrobouw: op enkele
plaatsen (onder meer vlak voor het
hoofdstation van de spoorwegen) liggen
er enorme, gapende wonden in de stra
ten en pleinen En dat is ook wel nodig,
want het doel is om in totaal 90 kilome
ter U-bahn te bouwen. Een ondergrond
se, die op sommige plaatsen 40 meter
diep in de aarde ligt verzonken, maar die
zo schitterend en geniaal is aangelegd,
dat de reiziger door de ingenieuze ver
lichting van de perrons en de tunnels
meestal de illusie heeft in daglicht voort
te snellen
Door dit alles ervaart de stad Muenchen
- ondanks het tekort van de honderden
miljoenen - de erfenis van de Olympiade
niet als een catastrofe Maar bij de pers
dienst van het Olympiapark wil men
daarbij wel toegeven, dat Muenchen
ook alle geluk van de wereld heeft ge
had. Toen al voor de Spelen de koste
nexplosie angstaanjagend werd. was er
ook nog de verschrikkelijke vrees, dat
de stad ten slotte met „Olympische
ruines" opgescheept zou blijven zitten.
Want hoe moest een accommodatie als
het Olympiastadion (75 000 toeschou
wersplaatsen) ooit rendabel worden
gemaakt
Topvoetbalclub
Het grote geluk, dat we hadden, zegt
men in Muenchen nu in koor, is dat er in
deze stad toevallig ook een Europese
topvoetbalclub is: Bayem Muenchen.
Een woordvoerder van de stad Muen
chen stelt laconiek vast: „Als Bayem
Muenchen niet toevallig een topclub
was, maar zo maar een middelmatig,
team uit de Westduitse Bundesliga zoü
het hele Olympiapark wellicht een ramp
zijn geworden. Maar omdat Bayem
Muenchen het Olympiastadion heeft
gekozen voor zijn thuiswedstrijden,
enorme toeschouwersaantallen trekt,
ook al door het succes in het Europa-
Cupvoetbal, is het allerminst een finan-'
ciële catastrofe geworden. Integendeel:
de zaak bedruipt zichzelf
Voor de goede orde: de stad Muenchen
is eigenaar van het Olympiapark (en
dus ook van het Olympiastadion) en
Bayem Muenchen huurt het stadion,
evenals trouwens die andere voetbal
club TSV 1860 Muenchen dat doet. Met
veel toeschouwers is niet alleen Bayem
Muenchen dus gebaat, maar ook de stad
Muenchen. Bovendien hebben de we
reldkampioenschappen voetbal in 1972
(en natuurlijk vooral ook de finale
West-Duitsland-Nederland) de finan
ciële catastrofe van de Spelen enigszins
verzacht. Want het Westduitse elftal -
en nu ook Bayem Muenchen - speelt
vaak vooreen bomvol Olympiastadion.
Uitkomst
Voor de Spelen had München niet een
modem voetbalstadion Het oude. reeds
vervallen stadion aan de Gruenwalder-
strasse - in de volksmond het 60'er-
stadion genoemd naar de club TSV 1860
Muenchen - was nog het beste met
40.000 plaatsen, waarvan slechts 3000
zitplaatsen. Maar ook voor de andere
takken van sport in Muenchen hebben
de Spelen uitkomst gebracht.
Voor een beetje belangrijke zaalhand-
balwedstrijd moesten ploegen uit
Muenchen voor 1972 zelfs naar Augs
burg om in een redelijke accommodatie
te kunnen spelen. Nu wordt in de 'Olym
pische Basketbalhal" (die overigens
dabei maken, dank zij de aanwezigheid
van niet minder dan ruim 50.000 studen
ten in de stad. Deze Beierse miljoenen
stad is dan ook de grootste studenten
stad van de hele Bondsrepubliek: alleen
al de gewone universiteit telt ruim
31.000 studenten en de technische uni
versiteit herbergt bijna 11.000 jonge
mensen. Bovendien zijn er nog tal van
hogescholen, academies en vakscholen.
De sporthal, waarin de Olympische vol
leybalevenementen zich afspeelden, is
nu een onderdeel geworden van de uni
versiteiten. Bovendien is er in de bijge
bouwen van deze sporthal, waarin tij
dens de Spelen het knooppunt van de
radio- en tv-uitzendingen lag. een sport
school gevestigd. Ook Olympische hoc
keyvelden en een aantal bijvelden wor
den gebruikt door de studenten van de
universiteiten.
Het immense gebouw, waarin tijdens
de Olympiade het wijdvertakte pers
centrum was ondergebracht, biedt nu
ruimte aan drie, merendeels technische
vakscholen. Ook hier werd de in Muen
chen zo vaak gedroomde nachtmerrie
dat er weer een Olympische ruine bij
zou komen geen realiteit. Dat geldt
trouwens ook voor de Olympische
zwemhal, waarin niet alleen regelma
tig grote evenementen worden gehou
den (onlangs nog de kwalificatiewed
strijden voor Montreal), maar die ook.
door de bevolking (en vanzelfsprekend
ook door de studenten) druk wordt ge
bruikt.
Miskleunen
Toch zitten er natuurlijk ook miskleu
nen m de erfenis van Muenchen. Het
Olympische wielerstadion bijvoorbeeld
oogt al veel minder kleurrijk dan tijdens
de Spelen Omdat het opengewerkte
dak alleen over de tribunes en de baan
reikt (het gehele middenterrein ligt on
der de blote hemel) kan deze accommo
datie vrijwel alleen in de zomer worden
gebruikt. En bruisend veel wieleractivi-
teiten zijn er niet. Maar hier heeft men
van de nood een deugd gemaakt en op
het middenveld vier tennisbanen uitge
zet. waardoor er bij goed weer toch altijd
een redelijk aantal sportlieden in de hal
te vinden zijn.
Niet in het Olympiapark, maar wel zes
kilometer verderop, langs de Olympi
sche roeibaan, is toch een Olympische
ruine te vinden. Speciaal voor de Olym
pische roeievenementen is naast die wa
terbaan een ongehoord dure tribune ge
bouwd, die nu al jaren volledig nutte
loos in eenzaamheid over het water
staat te staren. Weliswaar hebben roei
en kanoverenigingen uit Muenchen hier
een onderdak gevonden, maar de vele
kleedaccommodaties worden toch lang
niet optimaal benut. Wel is men er rede
lijk in geslaagd op de oever tegenover de
tribunes een recreatiestrook aan te leg
gen.
Troosteloos en verlaten ligt meestal ook
het Olympische ruiterstadion van Riem
erbij. Hooguit tweemaal per jaar gaan
de poorten van dit stadion open voor
weer eens een evenement. Maar hier
dreigt duidelijk wel het spookbeeld van
een Olympische mine. Maar de nu zin
loze tribune langs de roeibaan en het
meestal triest verlaten hippische sta
dion zijn de ongunstige uitzonderingen.
Het Olympiapark is een succes geble
ven, ook na de Spelen. Sedert de Olym
piade vin 1972 werd het Olympiapark
door niet minder dan 16 miljoen toe
schouwers bezocht, zowel bij de meest
uiteenlopende evnementen als zo maar
als bezienswaardigheid.
Topjaar 1975
Een topjaar werd zelfs 1975 met in to
taal vijf miljoen bezoekers: 2,1 miljoen
bij 143 evenementen (17 procent meer
dan in 1974), 1,2 miljoen bezochten de
290 meter hoge Olympiatoren (het
hoogste bouwwerk in de Bondsrepu
bliek) en de andere bezoekers kwamen
zo maar omdat het Olympiapark nog
altijd een bezienswaardigheid is. Willy
Daume, de grote organisator van de
Spelen in Muenchen, en Hans Vogel, de
burgemeester van de stad, hebben er
ondanks de eens zo stormachtig bekri
tiseerde tekorten geen spijt meer van
dat de Olympische Spelen op deze
Zuidduitse stad zijn neergestreken.
Alles is nu eigendom van de
stad Muenchen. De schuld aan
de Bundesrepubliek is nu afbe
taald met een eenmalig bedrag
van 102 miljoen gulden. Bij tijd
en wijle zal er in West-Duitsland
nog wel weer eens een plotse
linge opwelling van kritiek te
horen zijn over al die verdwenen
honderden miljoenen. Maar
Muenchen weet dat het er rijker
door is geworden en nauwelijks
zit opgescheept met Olympi
sche ruines.
MUENCHEN - Lange tijd teas hel ge-
i aar allerminst denkbeeldig, dat het
Olympische dorp van Muenchen
iruim 2000 woningeni een troostelo
ze. vertalen spookstad zou worden.
Toen ui 1072 de laatste atleten waren
weggetrokken, teas er onmiddellijk
de reële angst dat men de meeste hui
zen nog met aan de straatstenen zou
kwijtraken Verlaten en stil was het
aanvankelijk in het eens zo brui
sende Olympische dorp. Hier en daar
piekte het gras al tussen de straat
stenen.
Die vrees is nu langzaam maarzeker
weggeebd Weliswaar zijn nóg lang
niet alle huizen bewoond iongeveer
70 procent is verkocht of verhuurd),
maar van een verlaten spookstad is
geen sprake De door de tv-beelden
over de hele wereld bekende, traps
gewijze op elkaar gestapeldeter
raswoningen zijn grotendeels be
woond en de hoogbouw, de strakke
ftatblokken, zijn zelfs vrijwel volledig
verhuurd. AUeen met de verkoop en
verhuur van de laagbouw icil hel niet
vlotten en daarom passeert de be
zoeker van het Olympische dorp nog
al eens een haveloze, leegstaande
woning.
Hoewel het dorp niet ver van een
drukke snelweg ligt. is hel er toch
uiterst rustig wonen, omdat in het
dorp zelf auto's vrijwel niet worden
toegelaten. Bovendien is het dorp
door het toenemende groen - de bo
men zijn Jïks opgeschoten en er zijn
aanzienlijk meer struiken en andere
planten bijgekomen - allerminst al
leen maar een betonnen wijk. Maar
wie er een huis wil kopen, hoeft geen
minuut op zijn beurt te wachten,
want de vele bouwondernemingen,
die het dorp op eigen risico bouwden,
hebben overal kantoren en model
woningen ingericht waar de
aspirant-koper zo terecht kan.
Dat nog altijd 30 procent van de hui
zen leeg staat, is ook een gevolg van
het feit. dat Muenchen allang geen
woningnood meer kent In de jaren
voorde Olympische Spelen nam deze
miljoenenstad 1.400 000 inwoners)
nog steeds in inwonertal toe. De toe
name was vlak voor de Spelen nog
3000 zielen per jaar. In het jaar van
de Olympiade 1972groeide Muen
chen nog slechts met 492 inwoners,
maar daarna zakte het zielenaantal
van de stad ieder jaar weer. Gevolg
steeds meer huizen die vrij kwamen.
Dat ook heeft de verkoop van de wo
ningen in het Olympisch dorp moei
lijker gemaakt.
Dat de hoogbouw van dit dorp niet
temin jaarlijks vrijwel volledig is
„volgeboekt", dankt het Olympisch
dorp aan de enorme aantallen stu
denten in deze Zuidduitse stad.
Muenchen telt ruim 50.000 studenten.
De flatgebouwen van het voormalige
Olympische vrouwendorp zijn dan
ook allemaal opgedeeld in kleine
appartementen voor studenten, een
kamer, een keukentje en een wc.
Voor het redelijke bedrag van 100 tot
130 mark per maand kan een student
zo'n appartement huren. Ook al om
dat er een snelle, directe onder
grondse verbinding is tussen het
Olympische dorp en de universiteit
Niet alleen door het Olympisch dorp,
maar ook door een opvallende
nieuwbouw van hotels kreeg Muen
chen er dank zij de Spelen heel wat
meer bedden bij. Voor de Spelen wa
ren er in Muenchen 18.000 hotelbed
den te vinden. Vooral met het oog op
de Olympiade 1972 werd het aantal
uitgebreid tot 26.000. Het gevolg is
geweest, dal in de jaren na de Spelen
enkele oude hotels, die niet meer lie
pen, hun deuren moesten sluiten.
Daarom is het in Muenchen. in welk
jaargetij ook, zelden moeilijk een
huis of een hotelkamer te vinden.
MUENCHEN - „Het duurste dak ter wereld". Zo wordt nog altijd het even
omstreden als merkwaardige „tentdak" boven het Olympiastadion en de
Olympiahal in Muenchen smalend genoemd. Geen enkel ander onderdeel
van de Olympische accommodaties in de Beierse miljoenenstad illustreert
duidelijker de schrikbarende kostenexplosie die met de Olympische Spelen
1972 gepaard ging. Aanvankelijk werd geraamd dal het 75.000 m2 grote dak
37 miljoen mark zou kosten. De eindafrekening: 202 miljoen mark:
En voor dat gigantische bedrag, dat ruimschoots voldoende is om een com
pleet stadion te bouwen, hebben de Duitse toeschouwers dan nog een dak
boven hun hoofd dat nauwelijks beschutting biedt tegen de elementen. In he t
Olympiastadion kunnen 75.000 toeschouwers een plaats vinden en op papie:
heet het dat 30.000 van de 47 000 zitplaatsen „overdektzijn. evenals 10 (100
van de 27.000 staanplaatsen. Maar de realiteit is. dat bij een beetje wind.
regen, sneeuw en hagel een vrij spel hebben onder het grillig gevormd dak.
Een sportverslaggever van de in Muenchen gevestigde Sueddeutsche Zei
tung. die zich speciaal met voetbal bezighoudt en derhalve zo ongeveer 50
keer per jaar in het stadion moet plaatsnemen, weet. met enige hilariteit te
melden. „Regelmatig waait regen of sneeuw ons in het gezicht"
Willy Daume. de grote organisator van de Olympiade in Muenchen had het zo
beschikt: de bezoekers aan de Olympische Spelen moesten in het Olympias
tadion een vrij uitzicht hebben op de mooie blauwe hemel boven Zuid-
Duitsland. Maar tijdens het winterse voetbalseizoen wil er wel eens wat an
ders boven het stadion zijn dan een mooie blauwe hemel. Bovendien heeft
men bij de bouw van het tentdak een enorme concessie gedaan om de Olym
pische vlam zo goed mogelijk zichtbaar te laten zijn vanaf ^lle plaatsen in het
stadion. Gevolg: op een groot deel van de tribune wijkt het dak uiteen en is er
helemaal geen bescherming.
Inspraak
Nu zegt men in Muenchen dan ook: „De grote les van deze Olympiade 1972 is
geweest, dat bij het ontwerpen en de bouw van de verschillende accommo
daties de latere gebruikers van die accommodaties inspraak moeten heb
ben". Professor Guenter Behnisch uit Stuttgart ontwierp inderdaad een
schitterend Olympisch complex, maar als bijvoorbeeld Bayem Muenchen
een woordje had mogen meespreken bij het ontwerpen van het stadion,
zouden de tribunes wellicht niet zo langzaam oplopend zijn geweest. Nu zit
het publiek bij de thuiswedstrijden van Bayem Muenchen (die het Olym
piastadion voor zijn wedstrijden buurt) op veel plaatsen wel erg vrij van he(
strijdtoneel. Met steilere tribunes zou dat euvel vooreen belangrijk deel
zijn verholpen.
Ook de warmte speelt een belangrijke rol in het omstreden Olympiastadion
Door een niet voorziene optische werking van het doorzichtige tentdak ont-
staat er bij zonnig, warm weer op sommige plaatsen vlak onder het dak een
verbijsterende temperatuur van 90 graden, weliswaar ver boven de hoofden
van de toeschouwers, die niettemin vaak de warmte duidelijk voelen. Warmte
iser ook onder de grasmat. Omdat Jn het vnj hoog gelegen Muenchen de kans
op sneeuw in de winter vaak vrij groot is - en dus ook ijsvorming op het veld -
is er in de grasmat verwarming aangebracht. Maar ook dat heeft weer een
nadeel: bij heftige regenval verdwijnt het water te langzaam. De halve finales
voor de Duitse beker tussen Bayem Muenchen en Hamburger SV was on
langs dan ook een waterballet. Op sommige plaatsen waadden de spelers tot
enkelhoogte door het water.
Niettemin: dank zij de successen van Bayem Muenchen, nationaal, zowel als
internationaal, blijft het Olympiastadion een drukbevolkte plaats in het
Olympiapark.
MONTREAL - De Olympische
Spelen staan bol van de com
mercie. Hoewel het organisatie
comité van de 21e Olympiade in
Montreal ernstig rekening
houdt met een enorm verlies, zal
de middenstand van Montreal,
juist vanwege die door velen
verfoeide Spelen, een grote fi
nanciële slag slaan. Montreal
wordt overspoeld met de olym
pische ringen. Het straatbeeld
wordt overheerst door olym
pisch „gedoe".
Honderdduizenden auto's kondigen het
sportgebeuren aan. Immers, alle num
merborden van de wagens die in de ge
hele provincie Quebec rondrijden zijn
van het (verplichte) olympisch symbool
voorzien. De achterzijde van alle bussen
in de stad Montreal kondigen de Olym
pische Spelen ook levensgroot aan.
De verwachting is dat meer dan een half
miljoen toeristen de olympische stad
zullen bezoeken en het legioen zal zich.
zo hoopt de middenstand, op de olympi
sche artikelen werpen. Een beperkt
aantal (toch nog meer dan honderd) ar
tikelen mag het olympisch symbool
dragen (een deel van de verkoopprijs
komt het organisatiecomité ten goede).
En er zijn wat souvenirs mee te nemen!
Van gouden armbanden tot zwembroe
ken, voorzien van de ringen en de tekst
Montreal 1976. En het gaal grif van de
hand: zilveren bekers, aardewerk bor
den, vlaggen. golfballeri. koffers, bad
mutsen, regenjassen, kniekousen, cein
tuurs. haarspelden, stropdassen, speel
kaarten, sleutelhangers, kaarsen en
zelfs vloerkleden en lampen. Slechts een
kleine greep uit de olympische „winkel"
swmisscnunonE
mi rju mi m.i ik
Op dit staatje wordt op schematische wijze duidelijk aangegeven welke sport op
welke dag afgewerkt wordt. Vooral de eerste week is het bijzonder druk
