LEVEN ELDERS IN HEELAL
Vandaag koninklijke bruiloft
in Stockholm
ML
Amerikaanse V ikingen
zoeken leven op Mars
Succes twijfelachtig
ZATERDAG 19 JUNI 1976
De onbemande Amerikaanse ruimtesondes Viking 1 en 2. die vorige zomer
werden gelanceerd en binnenkort landingen moeten maken op onze buur-
planeet Mars.hebben als belangrijkste taak tezoeken naar sporen van buiten
aards leven. De kans dat die sporen gevonden worden is niet in percentage
uit te drukken
Deskundigen zijn het er algemeen over eens dat leven een kosmisch en niet
een uniek aards verschijnsel is. Wel is het de vraag, waar en hoe we het
kunnen vinden, wat hel vooruitzicht is op contact met andere beschavingen,
en of die contacten mogelijk en wenselijk zijn.
De Vikinglandingen die de volgende maanden op het programma staan,
kunnen hoogstens aantonen dat zelfs naast de deur primitief leven bestaat
maar naar de huidige inzichten geen antwoord geven op de vraag of wij ah
intelligentie alleen zijn in de wereld
Terwijl de eerste Vikingmissie zich in de kritieke fase voor de landing bevindt,
zijn astronomen op 29 mei begonnen met een geheel ander soort onderzoek
van de planeet. Mei twee radarinstallaties inhei Goldstone-observatorium in
Califomiè en Arecibo in Porto Rico, is een radaronderzoek begonnen van
delen op het noordelijk halfrond van de rode planeet, waarbinnen Ach d<-
geprojecteerde landingsplaatsen voorde Vikingen bevinden.
Deze gebieden zijn door de onderlinge stand van Mar-, en aarde in hun banen
om de zon thans goed waarneembaar De radarimpulsen vanaf de aarde
worden weerkaatst door het oppervlak van Mars en de terugontvangen
signalen kunnen veel over het spiegelende oppervlak vertellen Komt er een
korte scherpe impuls terug dan kan dit wijzen op een betrekkelijk vlak Ier
rein Een verstrooide diffuzepuls duidt op geaccidenteerd terrein. Zo kunnen
ook deze waarnemingen helpen de meest belovende landingsterreinen voor
de Vikingen vast te stellen.
STOCKHOLM - Binnen de oude mu
ren van de Grote of Sint- Nikolaas-
kerk in Stockholm speelt zich van
morgen een nieuwe historische ge
beurtenis in de geschiedenis van de
Zweedse monarchie af.
In het hoofdzakelijk middeleeuwse
gebouw dat de bakermat van de lu
therse hervorming in Zweden is,
trouwt op deze dag de 30-jarige ko
ning Karei de Zestiende Adolf, met de
32-jarige uitverkorene van zijn hart,
Sylvia Renate Sommerlath uit
West-Duitsland.
De knappe, sportlievende Karei heeft
zijn aantrekkelijke bruid leren kennen
toen zij optrad als gastvrouw op de
Olympische Zomerspelen in Mün-
chen. Dat zij van 'gewone afkomst' is,
maakt voor de Zweedse grondwet en
het Zweedse volk geen enkel verschil:
de tijd is voorbij dat stam en redenen
van staat de keuze van de toekomstige
koningin bepaalden.
Koning Karei de Zestiende Adolf is op
30 april 1946 geboren. Zijn vader, prins
Gustaaf Adolf, kwam in 1947 om het
leven bij een ongeluk met een Dakota
van de KLM op de luchthaven van
Kopenhagen, Kastrup. Zijn moeder,
prinses Sibylla van Saksen-
CoburgGotha. overleed in 1972.
Karei Gustaaf werd kroonprins bij de
troonsbestijging van zijn grootvader,
Gustaaf de Zesde Adolf, op 30 oktober
1950. Hij volgde hem op 15 oktober
1973 op de troon op.
De jonge koning is een afstammeling
van de dynastie der Bernadoltes. van
wie keizer Napoleons befaamde maar
schalk Jean Baptiste Bernadotte. in
juli 1810 werd gekozen tot kroonprins
van Zweden.
De koning heeft de voor koningszonen
gebruikelijke opvoeding genoten: ex
clusieve kostschool, militaire acade
mies en een jaar universiteit. Daarna
volgde de praktijk met studies van de
verschillende staatsinstellingen in
Zweden en 'typisch moderne' proble
men als de milieupolitiek.
Internationaal informeerde de koning
zich als lid van de Zweedse delegatie
bij de Verenigde Naties, inspecteur
van het Zweedse ontwikkelingswerk
in Afrika, employé van de Zweedse,
ambassade in Londen en 'stagiaire' op
de Hambrobank in de Britse hoofd
stad.
Koningin
Sylvia Sommerlath. die het toekom
stige lot van de jonge koning gaat de
len en een vrouwelijke toets gaat aan
brengen aan de inrichting van zijn ap
partement in het koninklijk paleis in
Stockholm en de zomerresidentie 'Sol-
liden' op Oeland voor de Zweedse
Oostkust, is op 23 december 1943 ge
boren in Heidelberg. Haar vader is
oud-directeur van een zweedse onder
neming in West-Duitsland Haar moe
der is Braziliaanse en zij heeft drie
broers.
De toekomstige koningin heeft van
1946 tot 1957 gewoond in Sao Paulo.
waar haar vader toen directeur voor
Brazilië van het Zweedse bedrijf was.
Sinds 1957 woont de familie weer in de
bondsrepubliek, waar Sylvia in 1963
aan de universiteit van Düsseldoip af
studeerde. In 1969 behaalde zij aan de
tolkenschool van München haar di
ploma Spaans.
De taak die koning Karei Gustaaf is
opgelegd en die Sylvia Sommerlath
hem straks zal helpen vervullen, is vol
strekt representatief.
In januari 1975 werd in Zweden een
hervormde grondwet van kracht die
de koning zo volledig van regerings
macht uitsluit, dat hem zelfs geen ka
binetsbesluiten meer ter onderteke
ning worden voorgelegd, noch dat hij
verder betrokken wordt bij kabinets
formaties. Ook is hem het titulaire op
perbevel over de strijdkrachten ont
nomen.
Als uit het huwelijk van het jonge ko
ningspaar een zoon zou worden gebo
ren. vervallen de eerste aanspraken op
de troon van prins Bertil, jongere zoon
van koning Gustaaf de Zesde Adolf.
Die zoon. de kroonprins, zal lid van de
Zweedse nationale kerk moeten blij
ven. als hij zijn rechten op de troon zou
willen handhaven. De Zweedse
grondwet bepaalt dat een erfgenaam
van de troon die een ander geloof zou
omhelzen, zijn erfrechten verspeelt.
Sylvia Renate Sommerlath wordt de
eerste Zweedse koningin sinds 7 maart
1965, toen de tweede gemalin van ko
ning Gustaaf de Zesde Adolf, koningin
Louise, overleed. De honneurs voor de
koning-weduwnaar werden daarna
waargenomen door zijn schoondoch
ter prinses Sibylla, weduwe van zijn
oudste zoon en moeder van de tegen
woordige koning, en na haar dood door
prinses Christina, haar jongste doch
ter en zuster van de koning. Doordat
zij. in tegenstelling met haar zusters
Margaretha. Birgitta en Desiree in
Zweden woonde, was zij de logische
keus voor de rol van koninklijke gast
vrouw.
Het vooruitzicht op een gemalin aan
de zijde van hun vriendelijke mo
narch, vervult de Zweden met enige
opwinding. De enigszins ingeslapen
en van veel kleur ontdane Zweedse
monarchie zou er wel bij kunnen va
ren.
zaterdagkrant 19
(Door Pieter Bok)
LEIDEN - Op ongeveer 250.000.000 kilometer afstand van de
aarde heeft de Amerikaanse onbemande marssonde Viking-1
een radiografisch bevel van het grondstation Goldstone in de
Verenigde Staten ontvangen om zijn koers en snelheid iets te
wijzigen. Dat radiosignaal met een snelheid van 300.000" km
per seconde deed er ongeveer een kwartier over om de Viking
te bereiken.
Koers- en snelheidscorrectie moesten ertoe leiden dat de op 20
augustus vorig jaar gelanceerde sonde vandaag (zaterdag) in
een baan om onze buurplaneet Mars komt. Vanuit die baan
wordt een automatisch met zendertje uitgerust laboratorium
afgestoten, dat op 5 juli een zachte landing op de rode planeet
moet maken om 02.41 uur onze tijd, op welk moment het in het
land van herkomst, de VS, nog 4 juli is, de dag waarop 200 jaar
geleden de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten een feit
werd. Een zeer bijzondere dag dus voor Amerika om het zeer
bijzondere meest gedurfde en gecompliceerde project in de
onbemande ruimtevaart tot dusver met een (voorlopig) succes
te bekronen.
De voornaamste van de vele opdrachten voor deze Viking is
tamelfik, op Mars te zoeken naar sporen van bestaand of uit-
testorven leven te speuren.
Bet project is zo gecompliceerd en
laardoor het succes zo twijfelachtig,
dat men uit Amerika ook nog een
Viking-2 heeft gelanceerd, en wel eind
aagustus vorig jaar, welke sonde nu
aog ongeveer tien miljoen kilometer
achter de Viking-1 door de ruimte
voortraast voor de landing van een
instrumentencapsule op 5 september
is. Beide sondes hebben een vrijwel
Identieke uitrusting en opdracht. Zij
tarnen elkaar desgewenst steunen in
de uitvoering van hun opdrachten,
Indien hun bevindingen daartoe aan
leiding geven of wanneer een deel van
de gecompliceerde operaties door
storingen niet zou kunnen worden
uitgevoerd.
De Vikingen (zo genoemd omdat het
waarschijnlijk de Noorse Vikingen
reweest zijn die honderden jaren vóór
Columbus al de 'nieuwe wereld' heb-
Isn ontdekt, voorzover je van ontdek-
ienkansprekenvan een werelddeeldat
al doog indianen en eskimo's was be
volkt) bestaan uit twee delen, die als
tó) geheel (per sonde) zijn gelanceerd
met een Titan-Centaur-raket vanaf
Cape Canaveral. Die twee delen wegen
samen 3460 kg. Zij maakten de reis
naar Mars naar een baan om die pla
neet aan elkaar gekoppeld. Een ge
deelte van 2320 kilo blijft als een
kunstmaan om Mars cirkelen. Het an
dere deel is de marslander en weegt
1140 kg met inbegrip van het gewicht
aan brandstof, de remraketten, en het
beschermingsschild en de parachute
voor de afdaling door de ijle maar zeer
uitgestrekte atmosfeer van de planeet.
De rest van het gewicht komt op reke
ning van de wetenschappelijke appa
ratuur, foto-apparaten en radio
apparatuur voor het doorzenden van
meetresultaten en opnamen vanaf
Mars naar het rondcirkelende 'moe
derschip'. Daar bevindt zich een in
stallatie om de signalen te versterken
en naar de aarde door te zenden. Dit
transmissiesysteem moest gekozen
worden omdat anders de lander zelf te
zwaar zou worden en vanwege de as-
draaiing van Mars, die direct radiocon
tact te zeer in de tijd zou beperken.
Tussen 19 juni (wanneer de eerste Vi
king om een baan om de planeet komt)
en 4 juli (wanneer de lander wordt af
gestoten en de landing wordt uitge
voerd) zullen de instrumenten aan
boord een reeks waarnemingen uit
voeren en metingen verrichten. Onder
meer wordt dan een geschikt lan
dingsterrein uitgezocht.
Landingsgebieden
In grote lijn zijn die landingsgebieden
al vastgesteld op grond van foto's, die
de onbemande Amerikaanse
Mariner-9 in 1972 naar de aarde heeft
gezonden. Daarop zijn echter geen de
tails waarneembaar van kleiner dan
100 meter. Die landingsgebieden
maakten echter de indruk er het vei
ligst uit te zien en bovendien welen-
schappelijk belangrijk tc zijn. De
rondcirkelende Vikings kunnen de
tails waarnemen tot 40 meter door
snee, waardoor veel meer obstakels
voor een vlotte landing kunnen wor
den gelokaliseerd. Voldoende is dat
niet, want een rotsblok met de diame
ter van een voetbal kan al een zachte
landing met onbeschadigde appara
tuur en een juiste positie ten opzichte
van het marsoppervlak in het hon
derd schoppen, maar aan die moei
lijkheid is in het huidige stadium van
de onbemande ruimtevaart niet te
ontkomen.
Op een zeer nauwkeurig door aardse
computers vastgesteld moment wordt
de lander in de baan om de planeet
afgestoten door het moederschip.
Door dit wegstoten wordt de snelheid
van de lander iets kleiner, waardoor
het gevaarte langs een bekende baan
naar de planeet begint te vallen. Eerst
wordt de biologische beschermkap
weggestoten en daama ontplooit zich
op 6 kilometer hoogte in de ijle atmos
feer een enorme parachute, waarna de
tweede biologische beschermkap er
aan moet geloven.
Door de parachute neemt de snelheid
geleidelijk af. Het hangt geheel van de
weersomstandigheden op Mars af in
hoeverre de lander tijdens die afdaling
van de berekende baan wordt afgedre
ven. Heersen er, zoals dikwijls, krach
tige winden, dan kan die afwijking
aanzienlijk zijn. Op 1200 meter hoogte
moet de parachute haar werk hebben
gedaan en de snelheid voldoende heb
ben gereduceerd. Dan wordt zij afge
stoten en wordt de remmotor inge
schakeld. Deze moet de snelheid af
remmen tot nihil op 3 meter boven het
oppervlak. De laatste drie meter
maakt de lander een vrije val met uit
geschakelde motoren, om tenslotte op
verende poten een betrekkelijk zachte
landing te maken.
Men laat de raketten niet tot het laat
ste moment werken, omdat anders het
marsoppervlak teveel verstoord zou
worden en niet meer in oorspronke
lijke conditie en samenstelling zou
zijn.
Stereo-opnamen
Gedurende negentig dagen na de lan
ding moeten vanaf het oppervlak ge
gevens worden uitgezonden, zowel fo
to's van de directe omgeving als me
tingen omtrent bodem en milieu. De
twee camera's aan boord kunnen ook
stereo-opnamen maken.
In het lichaam van de spinachtige lan
der. die in totaal 330 cm breed en 90 cm
hoog is, bevindt zich een miniem labo-
ratoriumpje waarin de belangrijkste
opdrachten worden uitgevoerd. Onder
meer wordt daar gezocht naar sporen
van leven, want niemand gelooft dat
de camera's de beruchte groene
marsmannetjes zullen signaleren. Zijn
er sporen van leven, dan moet da t met
laboratoriumproeven worden aange
toond.
Om grondmonsters te kunnen nemen,
zover mogelijk van de eigenlijke ver
moedelijk toch nog bij de landing ver
stoorde plaats waar het laboratorium
terecht is gekomen, bevindt zich aan
de lander een tot 3 meter lengte uit-
schuifbare arm met een schepje aan
heteinde.Metbehulpdaarvan kunnen
grondmonsters in het laboratorium
worden gebracht om onderzocht te
worden op chemische samenstelling
en voor experimenten.
Langs chemische weg wordt gezocht
naar de bouwstenen die kenmerkend
zijn voor alle levensvormen die wij op
aarde kennen, de aminozuren en
voorts naar voor het leven typerende
koolstofconcentraties. Zeer vinding
rijk is het instrument, waarmee ver
anderingen in een nauwkeurig samen
gestelde atmosfeer kunnen worden ge
registreerd na het brengen van bo
demmonsters in deze atmosfeer. Doen
veranderingen van bepaalde aard,
zoals wijziging van de verhouding van
de samenstellende gassen zich ook
maar in de geringste mate voor. dan
kan dit duiden op ademhaling door
organismen in het bodemmonster en
dus op leven op Mars.
De resultaten van het onderzoek wor
den doorgeseind naar het rondcirke
lende moederschip dat ze versterkt
relayeert naar de aarde. Elk van de
mettertijd twee moederschepen kan
als relayeringsstation voor beide
landers optreden, waardoor ook bij
technische storingen zo min mogelijk
gegevens verloren hoeven te gaan.
Voorlopig is het de bedoeling dat de
lander van Viking-1 terecht komt op
het betrekkelijk vlakke gebied Chryse
op 20 graden noorderbreedte en 34
graden westerlengte. Dit is een veeibe-
Foto rechtsboven
'Een Vikinglander op hel marsopper-
vlak. Vanzelfsprekend is dit een na
bootsing op aarde, want er staan nog
geen landers op Mars en zelfs wanneer
dat mettertijd wel het geval zal zijn, is
er geen fotograaf bij de hand om het
apparaat op de plaat vast te leggen.
Duidelijk is de lange graafarm te zien
(naar linksonder uitstrekkend) die
grondmonsters kan nemen buiten het
bij de landing verstoorde terrein bin
nen en rond de verende poten. De
schotel op de lander is de antenne die
de meetgegevens en foto's m geco
deerde vorm doorzendt naar de moe
derschepen. De bol rechts op de lander
bevat de brandstof voor de remraket
ten. waarvan er één te zien is. namelijk
het cilindertje met aan de onderkant
kleine uitstekende kegeltjes onder de
inplant van de graafarm. De twee
naar boven uitstekende cilinders be
vatten de camera's.
Foto rechtsonder
Dit is een afbeelding van de gehele ge
combineerde Viking. Het bovenste
deel met de panelen met zonnecellen
blijft om de planeet cirkelen. In de
grote wille schelp aan de onderzijde
bevindt zich in opgevouwen toestand
de lander. Het witte schild is bedoeld
om te voorkomen, dat de vóór de start
zo goed mogelijk ontsmette Viking
lander niet bij de lancering door de
aardse atmosfeer met bacteriën in die
atmosfeer wordt besmet. Dat zou het
onzeker maken of op Mars gevonden
sporen van leven werkelijk oorspron
kelijk marsiaans zijn of meegebracht
van de aarde en voorts wordt er door
voorkomen, dat Mars met aards leven
wordt 'besmet'.
Foto linksboven
Een opmerkelijke foto. gemaakt door
de Mariner-9 van 1666 km hoogte, van
een detail van hel oppervlak van
Mars. Deze toont een soort idrogei ri
vierbedding van 400 km lengte en lol 6
km breedte. Dit en soortgelijke ver
schijnselen kunnen wijzen op de moge
lijkheid, dat zich vroeger vloeibaar
water heeft bevonden op de planeet, en
dat derhalve sporen te vinden kunnen
zijn van nu fossiel leven.
lovende omgeving voor levenssporen.
Wanneer bij de eerste fotografische
verkenningen dit terrein toch niet zo
geschikt lijkt, staat als reservegebied
de vlakte van Amenthes op het pro
gramma. 20 graden noorderbreedte en
252 graden westerlengte. De tweede
Viking moet volgens het hoofdschema
landen in de Mare Acidalium op 44
graden noorderbreedte en 10 graden
westerlengte met als alternatief de
Caldera Arcadia op 44 graden noord
erbreedte en 110 graden westerlengte.
Beide mogelijke landingsplaatsen van
de Viking-2 hebben een aanzienlijk
ruwere terreingesteldheid dan die
voor de Viking-1.
De moederschepen blijven om de pla
neet cirkelen op 1500 tot 33.000 kre
boven het oppervlak. Ook zij verrich
ten wetenschappelijke metingen ir
de ruimte, bijvoorbeeld over mag
neetvelden, stralingsgordels, zonne
straling en meteorologische waar
nemingen. Zij kunnen dit werk ver
moedelijk veel langer voortzetten
dan de gelande instrumenten.
gum
