Nederlanders hebben
bijzondere relatie met V S
DE AMBASSADEUR WACHT AF
FEMINISTISCHE
THEOLOGIE
KINGDON GOULD, AMBASSADEUR VS
Tafelgemeenschap
ZATERDAG 19 JUNI 1976
Toen Richard Nixon in 'G8 in de ver
kiezingsstrijd alles op alles zette om
eerst zijn republikeinse mededin
gers en later de democratische
tegenkandidaat Hubert Humphrey
voor te blijven in de race naar het
Witte Huis. bevond zich onder zijn
actieve aanhangers een 45-jarige op
alle fronten geslaagde zakenman,
die zich verdienstelijk maakte door
het door Nixon voorgestane buiten
landse beleid in het land te propage
ren. Zijn naam: Kingdon Gould, ad
vocaat. bankier en een politiek
vriendje van de presidentskandi
daat. Een bemiddeld zakenman, die
zijn politieke leider volgens Ameri
kaans gebruik niet alleen met fy
sieke inzet, doch ook met een finan
ciële donatie steunde. Nadat de
campagne van Nixon het beoogde
doel bereikt had en de chef in het
Witte Huis zetelde, beloonde de pre
sident de hulp van Gould met diens
eerste post in de buitenlandse dienst.
Nog geen zes maanden nadat Nixon
was geïnstalleerd, zetelde Gould als
Amerikaanse ambassadeur in
Luxemburg. Een voor Amerika niet
ongebruikelijke gang van zaken.
Naast de gewone 'carrière-
ambassadeur' kennen de Amerika
nen de political appointee, de poli
tieke benoeming van een ambassa
deur Ook Goulds voorganger in Ne
derland Middendorf was op die ma
nier in Den Haag terechtgekomen.
Het nadeel voor deze ambassadeurs
is dat zij op een enkele uitzondering
na weer moeten verdwijnen, zodra
hun beschermheer het president
schap verliest
Kingdon Gould (vader van negen
kinderen) bleef tot 1972 in Luxem
burg, keerde naar Amerika terug
voor de nieuwe verkiezingscam
pagne van Nixon en werd prompt
daarop benoemd tot ambassadeur in
Nederland. Tot aan zijn eerste werk
voor Nixon was Gould niet zelf ac
tiefin de grote politiek. Hij deed het
een en ander voor de republikeinse
partij op lokaal niveau, maar stelde
zich nooit kandidaat voor welke be
stuursfunctie dan ook.
Gould: „Ik wilde in de diplomatieke
dienst, omdat dat werk je de gele
genheid geeft om al je ervaringen op
de meest uiteenlopende gebieden in
dienst te stellen van je land Dat ik
juist in Nederland terechtgekomen
ben. is niet uitsluitend het gevolg van
het feit dat ik veel ervaring in het
zakendoen heb Natuurlijk. Neder
land is een belangrijke handelspart
ner. Nummer zes op de ranglijst. Bo
vendien is Nederland het enige land
ter wereld dat meer geld in de Ver
enigde Staten geïnvesteerd heeft,
dan andersom. Maar ook mijn erva
ringen op gebied van kunst, muziek,
landbouw, sport, enzovoorts, kan ik
hier in de praktijk gebruiken. En dat
geeft me veel voldoening, Ik kan op
een breed terrein werken en veel
mensen ontmoeten, die ik anders
nooit gekend had".
In Nederland (dat 12.000 Amerika
nen telt) staat de ambassadeur aan
het hoofd van een staf van vijftig
man. Het diplomatieke personeel op
de ambassade in Den Haag onder
houdt elk in zijn eigen sectie hel
contact met de betrokken ministe
ries en andere loverheidst-
instellingen. Zo onderhoudt de poli
tieke afdeling de relatie met buiten
landse zaken, volgt de Nederlandse
buitenlandse politiek en is verder
verantwoordelijk voorde bilaterale
zaken tussen Nederland en de VS. Zo
zijn er verder onder andere een
economische-, culturele-, militaire-,
informatie- en handelsafdelingen.
De consulaten in Rotterdam en Am
sterdam houden zich voornamelijk
bezig met de afgifte van visa en pas
poorten. De economische afdeling is
voor de Amerikaanse ambassade de
grootste en waarschijnlijk de be
langrijkste. De militaire afdeling is
ingekrompen tot een groepje van
een paar man.
Hoe de uitslag van de komende Ame
rikaanse presidentsverkiezingen ook
moge luiden, Goulds positie komt al
tijd in het geding. Verliezen de repu
blikeinen dan is er vrijwel geen. en
winnen ze. slechts een hele kleine
kans dat hij i en met hem het grootste
deel van de political appointees» kan
blijven
Gould: „Dat is het risico dat ik ge
nomen heb. Maar laat ik niet op de
ontwikkelingen vooruit lopen. Ik
heb nu een post waar ik erg gelukkig
mee ben. Komt er een einde aan, dan
zijn er voor mij in de Verenigde Sta
ten voldoende mogelijkheden. Ik
ben nog steeds lid van de balie, dus
ik kan weer als advocaat gaan wer
ken; ik zou college kunnen geven op
een universiteit of gaan schrijven.
Ik weet het nog niet. Dat zie ik wel
als het zover is".
(Door Theo Klein)
DEN HAAG - De doorsnee Nederlander merkt alleen iets van
het bestaan van Kingdon Gould jr., wanneer hij in zijn functie als
Amerikaans ambassadeur ergens een lintje doorknipt, in de
Ahoy-hal een potje tennist met Willem Duys of zijn 'krachten'
aan het schaakbord meet met Max Euwe. Voor de rest opereert
de eerste Amerikaan in Nederland in betrekkelijke anonimiteit.
Zijn werk als vertegenwoordiger van de Amerikaanse regering in
ons land is, zodra het serieuze zaken betreft, dan ook het meest
gebaat bij uiterlijk serene rust.
Als ambassadeur in Nederland leidt
Kingdon Gould een team van rond de
vijftig Amerikaanse ambtenaren, die
op politiek, economisch, cultureel,
militair, kortom op alle gebied de
vinger aan de pols houden. Vraagt
Washington over welk Nederlands
onderwerp dan ook informatie, dan
moet de ambassade die kunnen ver
strekken. Samen moet het personeel
van de ambassade en de consulaten in
Amsterdam en Rotterdam goed op de
hoogte zijn van alles wat er in ons
land gebeurt. En dat geldt in de eerste
plaats voor de hoogste chef.
In de driejaar dat Kingdon Gould nu
in het moderne gebouw aan de Lange
Voorhout in Den Haag de scepter
zwaait, heeft hij zich ontwikkeld tot
een specialist in Nederlandse zaken.
Dat zijn mening daarover slechts
mondjesmaat naar buiten komt, ligt
zeker niet aan hem. Gould is bepaald
niet vies van publiciteit, al moet hem
in ons gesprek wel van het hart dat de
hoeveelheid negatieve publiciteit die
in Nederland over Amerika gespuid
wordt, onredelijk is en daardoor een
verkeerde voorstelling van zaken
geeft
Honden
Verenigde Staten zelf op de Juiste
waarde weet te schatten. De mensen
kunnen hier doorgaans toch wel door
bepaalde verhalen heenkijken
Een van de taken die Kingdon Gould
zichzelf gesteld heeft is, zoals hij het
zegt. „de balans tussen het positieve
en het negatieve nieuws over de USA
te herstellen". In dat kader wijst hij op
het positieve van alle onthullingen die
de laatste jaren in de pers breed wer
den uitgemeten. „Tenslotte werd
daarmee aangetoond dat dergelijke
zaken bij ons niet onder de tafel ge
veegd kunnen worden. De persvrijheid
staat bij ons nog altijd hoog aange
schreven. Ik zal de laatste zijn om te
zeggen dat er in Amerika allemaal en
geltjes wonen. Maar Amerika symbo
liseert nog wel altijd de vrijheid. We
streven immer het principe na van de
grootst mogelijke individuele vrijheid.
Ik herhaal met nadruk, dat streven we
na. Dat we het niet altijd kunnen reali
seren, is wat anders. Tenslotte zijn we
niet perfect", aldus de Amerikaanse
ambassadeur, die de golven van kri
tiek in Nederland uitlegt als een bewijs
van de bijzondere relatie van de Neder
landers met de Verenigde Staten.
Gould: „Ik weetwel dathet in de aard
van de publiciteitsmedia ligt om juist
de onaangename dingen naar voren te
brengen. Dat is zeker niet iets wat al
leen voor Nederland zou gelden. Maar
ik vind wel dat de pers de morele ver
plichting heeft datgene dat zij publi
ceert in het juiste kader te plaatsen.
Laat ik een voorbeeld geven: er heeft
eens in een Nederlands blad een ver
haal gestaan over georganiseerde
hondengevechten in de Verenigde
Staten. Bij mijn weten bestaat zoiets
niet. In ieder geval is het geen nor
male bezigheid. Ik vind dat je ver
plicht bent in het verhaal duidelijk te
maken dat het om een incidenteel ge
val gaat. Doe je dat niet dan wek je de
onjuiste indruk dat Amerikanen het
de gewoonste zaak van de wereld
v inden om hun houden tegen elkaar te
'laten vechten".
Gould wil niet ontkennen dat er zich in
zijn land ontoelaatbare zaken afspelen
die terecht door de pers in de hele we
reld, dus ook in Nederland aan de kaak
worden gesteld. Vietnam, Watergate,
CIA (waarover hij niet wil praten), om
kopingsschandalen, dat zijn zo maar
enkele onderwerpen die de laatste ja
ren voor een belangrijk deel de mening
van de Nederlander over de USA mede
bepaald heeft.
Gould; „Dat is natuurlijk zo, zij het tot
op zekere hoogte. Want ik vertrouw
erop dat een ontwikkeld volk als het
Nederlandse de berichtgeving over de
Betrokken
Gould: „Men voelt zich betrokken bij
hetgeen er in Amerika gebeurt. De
Nederlanders zijn erin geïnteresseerd
of het in Amerika goed, of nog beter
gaat. Men realiseert zich geloof ik
over het algemeen wel dat er veel
landen op de wereld zijn waar veel
meer kritiek op te leveren zou zijn.
Maar dat gebeurt niet omdat men
daar niet zulke nauwe banden mee
heeft. Ik zie het zo: heb je een me
ningsverschil met je zuster, dan neem
je daar desnoods de hele nacht voor
om het uit te praten. Maar betreft het
zelfde een oppervlakkige kennis, dan
zou je je er niet zo druk over maken. In
Nederland wordt veel kritiek op be
paalde aspecten van onze samenle
ving geleverd, maar als de Nederlan
ders zouden moeten kiezen voor een
nieuw vaderland, dan zouden ze on
getwijfeld naar Amerika gaan".
Kingdon Gould maakte zelf voor de
eerste maal in de Tweede Wereldoor
log kennis met ons land. Als soldaat
trok hij via Maastricht en Roermond
(waar hij nog veel vrienden heeft) door
Limburg. Na de bevrijding bezocht hij
ons land als toerist en nadat president
Nixon hem in juli 1969 tot ambassa
deur in Luxemburg had benoemd,
maakte hij meer dan eens van de gele
genheid gebruik om naar Nederland
over te wippen. Hij wist derhalve waar
hij terecht zou komen toen Nixon hem
na zijn herverkiezing uitkoos voor de
post in Den Haag.
Gould: „Voor ik hier kwam wist ik na
tuurlijk dat de houding van de Neder
landers ten opzichte van Amerika was
veranderd. Echt van een vijandige
houding heb ik echter nooit iets ge
merkt. Ik vind trouwens dat de opinie
hier de afgelopen jaren alweer iets ten
gunste van ons veranderd is. En nu
spreek ik over de publieke opinie.
Want in onze contacten met de Neder
landse regering doen zich vrijwel geen
problemen voor. Ik kan dan ook niet
zeggen dat ik in de driejaar dat ik mijn
land nu hier vertegenwoordig, teleur
gesteld ben. Ik wist dat ik de Neder
landers niet echt had leren kennen tij
dens mijn korte bezoeken. Daarvoor
moetje hier wonen. Nederland is een
zeer gecompliceerd land. Eén van de
kenmerken van de Nederlanders is
voor mij dat ze geen beslissingen ne
men zonder daar eerst uitgebreid over
te debatteren. Ze gaan nooit over één
nacht ijs. Er worden alle aspecten die
mogelijk een rol spelen afgewogen
Niet geschokt
Het komt zelfs voor dat we zo lang
praten, dat daardoor het uiteinde
lijke doel wordt gemist. Bijvoor
beeld, bij de levering van kernreacto
ren aan Zuid-Afrika, een co-produktie
met Amerika en Zwitserland. Gould
gelooft niet dat die houding van de
Nederlandse regering in de Verenigde
Staten veel afbreuk aan het Neder
landse image heeft gedaan. Evenmin
is hij van mening dat het vertrouwen
van het Nederlandse bedrijfsleven in
de Amerikanen geschokt zou zijn door
de reeks onthulde schandalen.
Gould: „Ik vind niet dat je bijvoor
beeld de langdurige onderhandelin
gen over de compensatie-orders voor
de F-16 moet zien als een blijk van
wantrouwen van de Nederlanders ten
opzichte van de Amerikanen. Ik geloof
daar niet in. Ik heb nog nooit een Ne
derlander ontmoet die iets weggaf.
Dat is gewoon een kwestie van hard
onderhandelen, zoals dat zo vaak ge
beurt".
Uit alles wat Kingdon Gould over de
betrekkingen tussen Nederland en de
Verenigde Staten zegt blijkt een onbe
grensd vertrouwen in het voortbe
staan en een verdere verbetering van
de relatie tussen beide volken en hun
regeringen. De ambassadeur gelooft
niet in een verdere verlinksing of een
uittreding uit de NATO. Hij zegt: „De
communisten in Nederland zullen het
nooit zover brengen als in Italië. Daar
voor ligt de onderdrukking door de
Duitsers de Nederlanders nog te vers
in het geheugen. Ze weten wat dat be
tekent. Ze zullen ook het belang van de
NATO in blijven zien. Als ik het goed
begrepen heb, hebben recente opinie
peilingen uitgewezen dat tweederde
van de Nederlanders vóór lidmaat
schap van de NATO is en ik ben er van
overtuigd dat die groep alleen nog
maar groter kan worden".
Voor Gould staat het vast dat de pu
blieke opinie in Nederland en Ver
enigde Staten op belangrijke punten
lang niet zoveel van elkaar verschillen
als dat soms lijkt. „Neem twee belang
rijke actuele problemen als de drug- en
de abortuswetgeving. Volgens mij lo
pen de meningen van het publiek in
Amerika en Nederland daarover niet
zo erg ver uiteen. In Amerika zullen we
op het gebied van de drugs dezelfde
kant opgaan als Nederland. Net als
hier denk ik dat de mening voor een
strenge bestraffing van handel in
drugs en een soepeler opstelling
tegenover het gebruik van soft drugs
de overhand zal krijgen".
Verkeerde indruk
„Wat het abortusvraagstuk betreft:
ook wij kennen de groepen voor wie
alle vorm van leven heilig is. Die niets
willen weten van zwangerschapson
derbreking. Maar daartegenover
staan, net als in Nederland, de mensen
die vinden dat het niet illegaal is om
een ongewenste zwangerschap te on
derbreken".
Niettemin overheerst aan gene zijde
van de oceaan nog vaak de mening dat
in Nederland (bijna) alles mogelijk is.
Gould: „.Ja, hoewel ook dat verandert,
omdat de Amerikanen die met die in
stelling hierheen komen, al gauw tot
andere gedachten worden gebracht.
Maar het is zo dat ook bij ons door een
bepaalde manier van berichtgeving
vaak een verkeerde indruk wordt ge
wekt. In de Amerikaanse bladen heeft
bijvoorbeeld het verhaal gestaan over
het Nederlandse echtpaar dat zijn
kinderen verhuurde voor pornografi
sche voorstellingen. Wanneer daar
niet op de juiste manier bij verteld
wordt dat het hier om een uitzonde
ringsgeval gaat. dat door de Neder
landse bevolking net zo zeer verwor
pen wordt als door de Amerikaanse,
kunnen de lezers in de Verenigde Sta
ten de indruk krijgen dat zoiets hier
normaal is".
Gould heeft de stellige indruk dat bij
de jonge Amerikanen de drang om
Amerika te ontvluchten en hun heil ijl
de bekende Europese hippie-centra te
zoeken, afneemt. Hij besluit: „Door de
beëindiging van de oorlog in Vietnam
en daarmee van de dwang voor
dienstplichtigen om in de oorlog te
gaan, is de drang van de jeugd om
onze maatschappij te veranderen
verminderd. Daar heeft ongetwijfeld
ook de economische recessie toe bij
gedragen. De jongeren die van school
afkomen realiseren zich nu dat ze
moeten vechten voor hun bestaan. Ik
geloof dat ze weer eerder tevreden
zijn met wat we hebben. En dat we
ons allemaal in moeten zetten om dat
te verbeteren. Een van de gevolgen
daarvan is dat de drugs minder popu
lair zijn. Excessen zoals de moord-
tochten van de Manson-bende zullen
zich nu in Amerika niet meer zo gauw
voor kunnen doen".
Het laatste Avondmaal is volgens det
overlevering van Markus éen paas
maal. Men moet deze maaltijd niet
isoleren van de overige maaltijden,
die Jezus gehouden heeft en die ook
een bijzondere betekenis hebben.
Samen eten houdt voor een ooster
ling in: vrede, vertrouwen, broeder
schap.
Tafelgemeenschap betekent leefge
meenschap. Tafelgemeenschap met
Jezus betekent meer. Dit was vooral
te proeven bij de maaltijden die hij
hield met zondaars en andere ver
achte mensen. Defarizeêen gingen er
van uil, dal voor vrome mensen al
leen tofelgemeenschap met recht
vaardigen mogelijk is. Jezus al ook
met zondaars. Dit betekende voor
hen: weer opgenomen worden in de
geloofsgemeenschap, heil, bevesti
ging van vergeving. 'Niet de gezon
den hebben een dokter nodig maar
de zieken' (MJc.2,17)
Deze maaltijden boden ook al een
eschatologisch perspectief-
Zo vertelt Lukas dat 'een der tafelge
noten die dit hoorde tot hem zei: Ge
lukkig alwie zijn maaltijd zal houden
in het Rijk Gods' <Lk.l4,15).
Naarmate de leerlingen gingen besef
fen dat Jezus de Messias was, zullen
de maaltijden met hem een ander ka
rakter gekregen hebben. Het werd
zelfs een twistpunt wie naast Jezus
zou mogen zitten aan het messiaanse
banket (Mk 10, 37).
In de reeks van maaltijden die Jezus
gegeven heeft, was het paasmaal on
getwijfeld het hoogtepunt. Heel het
joodse volk vierde met Pasen ver
zoening en bevrijding. Men herdacht
dat God genadig voorbij gegaan was
aan de Israëlieten, die het bloed van
de lammeren aan de deurposten ge
smeerd hadden (Ex. 1222). De mat
ses herinnerden aan de haast en de
miserie bij de uittocht. Bittere krui
den en kleikleurige moes duidden op
de ellendige leefsituatie, waarin men
slavenwerk verrichten moest. Een
bevrijdingsfeest dus waarbij men het
verleden herdacht, maar ook uitzag
naar de komende bevrijding, waar
van de uittocht uit Egypte het beeld
Het lijkt er op, dat de leerlingen het
initiatief nemen bij de voorbereiding
op het paasmaal. Maar van dat in
itiatief blijft weinig over. Uit de vraag
van de leerlingen blijkt al dat Jezus
het paasmaal geeft: 'zodat u het
paasmaal kunt houden' (14. 12). Hij
zendt twee van zijn leerlingen uit met
een opdracht. Zij mogen niet zeggen:
ONZE meester laat vragen, maar DE
meester laat vragen, waar is MIJN
zaal'. Zoals bij de intocht in Jeruza
lem blijkt Jezus, als de Meester, te
kunnen beschikken over wat anderen
toebehoort.
Hij heeft in alles voorzien. Niet de
leerlingen, maar Jezus zelf heeft zijn
paasmaal voorbereid. Wat bij de
maaltijd en ook op de lijdensweg
naar voren komt, speelt hier ook al:
Jezus is Zich bewust van wat komen
gaat en weet wat zich daarin reali
seert.
Over de maaltijd vertelt Markus
weinig. Hij vermeldt wat in de chris
telijke liturgie overgeleverd is: de ge
baren van brood en wijn. Ze zijn be
kend van joodse feestelijke maaltij
den. Aan het begin van de eigenlijke
maaltijd neemt de voorganger het
brood, richt zich tot God in een
dankgebed en geeft iedere tafelge
noot een stuk Op het einde van de
maaltijd doet hij hetzelfde met de
wijn. Gebaren en woorden waarin
men erkent, dat alles Gods gave is.
Men deelt er nu op een bijzondere
wijze in.
Jezus heeft deze eenvoudige, voor.de
joden zo vertrouwde gebaren nieuwe
betekenis gegeven.
Met de woorden: dit is mijn lichaam,
dit is mijn bloed, openbaart hij de zin
van zijn lijden en sterven. In het
Aramees kan men met het woord li
chaam de persoon zelf aanduiden.
Het brood dat Jezus gebroken heeft
en aan zijn leerlingen aanbiedt, be
trekt hij op zichzelf: hier ben ik, die
mij geef.
Het bloed parallel hiermee geeft het
aspect van offer, van zelfgave aan: ik
geef mijn leven voor velen. Het laat
ste woord betekent met dat sommi
gen uitgesloten zouden zijn. Het duidt
hel geheel aan, dat velen omvat.
In 'de Griekse wereld zal men het
bloed, gescheiden van het lichaam,
als beeld van het offer verstaan heb
ben. Misschien heeft Markus het zo
ook al begrepen.
H. Boekelman. Goes.
Het jaar 1975 is door de Verenigde Naties uitgeroepen als het jaar van s,
vrouw. Haar plaats in de maatschappij moet gelijkwaardig worden'aan dievaj
de man. In verschillende landen zijn er daartoe acties geweest, ook in ons land
Wat dit alles heeft uitgehaald in de wereldsamenleving, weten we niet. Dl- u
ook moeilijk na te gaan. maar we hebben zo de indruk dat in de landen wau
dit het meeste nodig zou zijn, de invloed van het jaar van de vrouw het pk
rlngst is geweest In ons land is er nog al wat aandacht aan besteed. Artikel-
in allerlei bladen en tijdschriften zijn er geschreven. Daarin kwam verschil
lende me'en de gedachte naar voren dat ook de kerken zich op dit punt op
nieuw zouden moeten bezinnen en de suggestie werd gedaan dat er een ferm.
nistische theologie zou moeten kornet
We kennen reeds langer de uitdruk
king 'zwarte theologie'. Het zwarte
ras is niet in alle opzichten gelukkig
met de theologie die door zendings-
en missie-instanties in hun kerken is
ingevoerd. Deze zou teveel bepaald
zijn door de overheersende positie die
het blanke ras heeft ingenomen. Zelf
standig wilde men de bijbel lezen om
daarbij te kunnen ingaan op vragen
waarvoor de zwarte kerken staan in
hun eigen omgeving. Hun ziel is geen
Europese ziel. Ook de christenen on
der hen weten zich gebonden aan het
volk waartoe zij behoren en aan
wiens cultuur zij deel hebben. En zo
is men gekomen tot de uitdrukking
'zwarte theologie'.
De theologie die wij in Europa uit
voorgaande eeuwen hebben meege
kregen en waarmee wij kerkelijk zijn
vertrouwd geraakt, is er een die door
mannen is gedacht en geschreven.
Daarin is 'de standaard voor de
vrouw bepaald door mannen en niet
door vrouwen', terwijl deze laatste
toch de helft van de mensheid uit
maken. Deze aanhaling is van Eva
Figes uit haar boek. Patriarchaal ge
drag: vrouwen in de maatschappij. Ze
is aangehaald door dr. A. Jelsma en
slaat wel niet direct op de theologie,
maar op het algemeen denken over
de maatschappij en de plaats van de
vrouwen daarin. Maar ook het theo
logisch denken staat niet los van het
algemeen menselijk denken en als
zodanig heeft Jelsma het met recht
ook laten slaan op het kerkelijk den
ken. In het jaar van de vrouw is men
ook in ons land hiermee dus bezig
geweest en in 1976 gaat men er nog
wat mee voort.
Het is nu ruim twee jaar geleden dat
we zaten te praten met een kerkelijk
hoogleraar in Zuid-Afrika. Dat was
kort voor de tijd dat de synode van
de blanke Nederduits Gereformeerde
Kerk aldaar de banden met de Gere
formeerde Kerken in ons land
dreigde te verbreken wanneer de
steun aan het anti-racismefonds van
de Wereldraad van Kerken niet zou
worden opgezegd. Maar dit anti-
racismefonds was slechts een onder
deel van de grieven die men had
tegen de kerken in Nederland. Een
hele reeks kwam er voor de dag
waaruit moest blijken dat de kerken
in ons land volkomen op de ver
keerde weg waren. Een van die nega
tieve elementen was dan ook dat
vrouwen werden toegelaten tot de
ambten in verschillende kerken, ter
wijl andere uitbundig werden gepre
zen omdat zij de oude bijbelse
grondslag niet hadden verlaten en de
vrouw op de plaats lieten waar God
het wilde. Hoewel ik mijzelf nooit tot
de feministen heb gerekend, heb ik
mijzelf nergens zo ver van de in de
Zuidafrikaanse kerken gangbare
theologie verwijderd gevoeld als in
dit onderdeel van het gesprek. Is
het mogelijk dat hier beslissingen
vallen op grond van enkele woorden
uit het Oude Testament en van de
apostel Paulus? Kan men die woor
den, welke geschreven zijn in een
volkomen andere tijd, tot een eeu
wige wet maken? De kerken in onze
westerse wereld hebben in voor
gaande eeuwen de slavernij verde
digd ook met enkele woorden uit de
bijbel, tot dat er in de 19e eeuw een
totale verandering kwam in het den
ken van de mensheid over de slaver
nij en deze werd toen dan ook afge
schaft. Maken we nu niet enigszins
hetzelfde mee wanneer het gaat over
de plaats van de vrouw in kerk en
maatschappij?
In het nummer van 10 juni van het
'Hervormd Weekblad' van de Confes
sionele Vereniging troffen we we
derom een artikel aan over feministi
sche theologie. Het waren er eigenlijk
twee; een stuk van drs. Catherine
Halkes, wetenschappelijk docent aan
de theologische faculteit te Nijmegen
en een naschrift van de hand van
prof. dr. G. P. van Itterzon. Het arti
kel van drs. Halkes was een antwoord
op een stuk dat prof. Itterzon enige
maanden geleden in genoemd week
blad had geschreven onder dezelfde
titel. Wanneer prof. v. Itterzon onder
feminisme verstaat de vrouwenbewe
ging die voor de vrouw op dezelfde
rechten aanspraak maakt als welke
gelden voor de man. wil drs. Halkes
dit 'dieper' gaan zien en 'radicaler'.
Er is. volgens haar, iets vastgelopen
in de samenleving. We spreken
tegenwoordig veel over 'bevrijding'.
Onze tijd is er een die voor veel on
derdrukte bevrijding heeft gebracht
Maar laten we dan wel weten dat er
voor de helft van de mensheid, name
lijk voor de vrouwen geen werkelijke
bevrijding is gekomen, maar dat dt
samenleving haar eeuwenoude 'in
perking heeft gelegitimeerd en gehet-
ligd'. De kerken hebben daaraan
braaf meegedaan, zoals zij dat vroe-,
ger ook gedaan hebben wat betreft de
slavernij. Zo is ongeveer de gedachte
die drs. Halkes ontwikkelt.
Wat verstaat men nu onder 'feminis
tische theologie'? Theologie is het
nadenken over God en zijn openba
ring, stelt prof. Van Itterzon. Drs,
Halkes voegt er aan toe dat het ook
een nadenken is 'over de relatie tus
sen God en mens. tussen mens en
God'. Zij weet dat het een 'hachelijke
en altijd voorlopige zaak is God als
concept in een denk- en geloofssys
teem onder te brengen'. „God is gro
ter dan ons hart, maar ook groteraan
ons verstand, onze taal etc.' De
menselijke ervaring spreekt ook mee
in het theologisch denken. „Defem:
nistische theologie wil zich nu eerst
buigen over de ervaring van vrauwa
over wier leven, lot. doel en houdiag
altijd is beslist door de dominante
man. Nu vrouwen niet meer met hua
rol van moeder worden geïdentifi
ceerd. maar als persoon een levens
bestemming hebben, nu pas kunnen
vele vrouwen ook persoonlijk bidden
tot. nadenken en studeren overGod".
Aldus drs. Halves en zij vervolgt la
ter: „De kerken zouden menselijker
worden als mannen en vrouwen gelij
kelijk verantwoordelijkheid droegen
en de een niet voor de ander beslist
op grond van sekse." Dit zou theolo
gisch betekenen de bevrijding van de
vrouw. Terecht vraagt prof. v.
I. daarop of het bijbels gesproken ook
betekent bevrijding van zonde,
schuld en dood of dat het alleen maar
gaat om bepaalde maatschappelijke
structuren. Wanneer het alleen oi
voornamelijk dit laatste is, kan men
beter spreken van vrouwen
emancipatie.
Het vorige jaar heeft dr. A. Jelsma
een twaalftal lezingen gehouden voor
de NCRV over de vrouw in de ge
schiedenis van het christendom,
welke lezingen gebundeld zijn uitge
komen onder de titel: 'Tussen heilige
en helleveeg'. Hij schrijft in zijn
voorwoord dat het hem, toen hij ach
verdiepte in deze materie, spoedig
duidelijk was geworden dat deze ge
schiedenis opnieuw beschreven moet
worden. Men krijgt hier te maker,
met een beeld dal, gecompliceerder is
aan meestal wordt voorgesteld. In
het eerste hoofdstuk reeds betrekt
Jelsma zijn hoorders en lezers in bij
belse gegevens. 'Doet Paulus aan ge
schiedvervalsing?' Waarom vermeldt
deze apostel in 1 Cor. 15 de verschij
ning van de opgestane Heer aan de
vrouwen niet? En waarom verschijnt
de Opgestane volgens het evangelie
van Mattheüs het eerst aan de vrou
wen en geeft hen de opdracht deze
boodschap aan de discipelen over Ie
brengen? Interessant is ook wat
Jelsma vertelt over de RK Kerk in de
Middeleeuwen. Toen er geen enkel
ambt of functie voor vrouwen was
weggelegd, hebben zij toch een grote
invloed kunnen uitoefenen. Dour de
kloosters kregen vrouwen een meer
dere invloed in de kerk dan officieel
mogelijk was. Een figuur als St Cla
ra, de eerste vrouwelijke volgeling
van St. Franciscus. zü hier ten voor
beeld, die mede een sterke invioeo
heeft uitgeoefend bij de keuze van
pausen. De reformatie werd voor ae
vrouwen geen emancipatie 'hoofd
stuk 10). Ze was in dit opzicht zelfs
een stap terug. Wie zich in de plaats
van de vrouw in de maatschappij en
in de kerk wil verdiepen, kunnen ve
dit boekje van Jelsma aanbevelen.
Hoewel er ook in voorgaande eeuwen
mensen zijn geweest die hebben ge
pleit voor meerdere mogelijkheden
voor de vrouw in de maatschappUi13
het aan onze eeuw voorbehouden dat
er werkelijk van een doorbraak, in
bepaalde landen althans, gesproken
kan worden. Welk beroep is ér nog
dat alleen voor mannen is wegge
legd? Hun getal wordt steeds kleiner.
Maar, om op die feministische theo
logie nog even terug te komen, we
zien die nog zo niet zitten, evenmin
als we de zwarte theologie zien zitten-
Op bepaalde gedeelten van de bijbel
mag een ander licht komen te vaheD_
waardoor wij ze wat anders zien aan
dat vroeger het geval was, maar m
wil nog niet zeggen dat het een com
plete ommekeer van de theolog»
wordt. Zelfs in Afrika is men voor
zichtiger geworden met de zwarte
theologie, omdat men gevoelt dat
grenzen van het belijden der ke
hier gemakkelijk overschreden kun
nen worden, ook al weet men De-
paalde teksten aan te halen die p
cies in eigen straatje schijnen te P23
