Juan Carlos
"investering"
voor de VS
Goes' pogingen tot uitbreiding van Agrimarkt
en missive uit Middelburg over 'weidewinkels'
Maar, doodslaan
deed hy niet
FORD HEEFT
ECONOMISCHE
TOP NODIG
PZC/opinie en achtergrond
AMERIKA ZIET NIEUWE
"NAVO-PERSPECTIEVEN"
O,,
'p gezette tijden nemen op het
spreekgestoelte van de Tweede Ka
mer sombere mannen plaats, die op
verbeten toon iets zeggen over het
ondernemingsklimaat in ons land.
Want daarmee is het, zo vinden
sommigen, zorgwekkend gesteld. Die
politici, wier voorkeur uitgaat naar
uitdrukkingen als ..het. roer moet
om" menen dat het allemaal komt
doordat de regering er een zooitje
van maakt. En meestal leggen ze ook
nog even uit dat het ondernemings
klimaat zo druilerig is dat talrijke
ondernemers hun boeltje pakken en
uitwijken naar België
Dat nu is naar de mening van de
Zeeuwse senator drs. M. C. Verburg
van de PvdA volslagen nonsens. De
heer Verburg hield dinsdag in de
Eerste Kamer een betoog over het be
leid van de minister van economi
sche zaken, waarin hij onder meer
zei: „Er is ondanks de roddel geen
omvangrijke bedrijfsvlucht naar
België". En hij voerde verder aan-
„Juist in ondernemerskringen hoort
men steeds meer dat de zogenaamde
Belgische inschikkelijkheid in toe
nemende mate neerkomt op onbere
kenbaarheid en systeemloosheid".
Drs. M. C. Verburg is ook lid van het
Benelux Parlement. Hij moet maar
uitkijken als dat weer eens in Brussel
bijeen komt.
Drs. M. C. Verburg is tevens voorzit
ter van de stichting vaste oeverver
binding Wester schelde. Hij moet ook
nog maar eens nadenken over de
vraag of het nou wel zo verstandig is
de verbindingen met België zo te ver
eenvoudigen.
Maar dat terzijde. De heer Verburg
ging in de Eerste Kamer ook uit
voerig in op de economische situatie
in België. Hij kwam met een serie de
gelijke kerngegevens die de
secretaris-generaal van de Benelux
Unie heeft verzameld. Welnu, daaruit
blijkt onder meer dat in december
van het vorig jaar in België 8.7 pro-
cent van de beroepsbevolking werk
loos was en in Nederland 5,7. Het
bruto-nationaal produkt ging vorig
jaar in België verder achteruit dan in
Nederland. En zo ging de heer Ver-
burg nog een tijdje door, om te beslui
ten met de mededeling: „Ik heb ern
stig gezocht, maar ik heb geen eco-
binnenhoffelijk
nomisch kerngegeven gevonden dal
in Nederland slechter is en was dan
in België". Hij vestigde er ook nog
even de aandacht op, dat België ge
leid wordt door een katholiek-
liberale regering. Kortom, uit alles
werd duidelijk, dat de heer Verburg
zich danig verdiept heeft in de toe
stand in het land van Kuifje.
IS/Linder goed is het gestéld met de
kennis van de Zeeuwse senator over
de Belgische literatuur. In de loop
van zijn verhaal citeerde hij deze re
gels van Willem Elsschot: „Maartut-
sen droom en werkelijkheid staan-
misschien -wetten in de weg onprak
tische bezwaren"? Elsschot schreej
echter dit: „Want tusschen droom en
daad staan wetten in de weg en prak
tische bezwaren".
Die regels staan in het gedicht „Het
huwelijk", waarin de Belgische
schrijver het heeft over een man, die
de echtvereniging zo zat is dat hij
over zijn vrouw denkt: „Ik sla haar
dood en steek het huis in brand".
Minister Lubbers van economische
zaken hoeft zich overigens de keuze
van het citaat uit dit gedichtniet aan
te trekken. Over de verhoudingen
tussen de bewindsman en de PvdA-
fractie in de senaat merkte de heer
Verburg namelijk op: „Haat zal de
minister van onze fractie niet onder
vinden".
A. J. SNEL
ZATERDAG 5 JUNI 1976
(Van onze correspondent Henk Kolb)
Hoewel president Ford onlangs heeft verklaard dat de buitenlandse politiek
van de VS geen „voetbal" mag worden in de Amerikaanse verkiezingsstrijd, heeft
het Witte Huis tenminste twee initiatieven ontplooid die Fords veronderstelde
imago als leidsman van de westelijke wereld kracht moeten bijzetten in hel oog
van de politiek doorgaans ongeschoolde Amerikaanse kiezers.
Niet alleen komt er een herhaling van het economisch-fïnanciecl beraad der
voornaamste westelijke machten (zoals dat in Ramhouillet destijds) maar boven
dien wil Ford zo spoedig mogelijk in Genève een voorbereidende conferentie
organiseren die de weg moet banen naar vrede in het Midden-Oosten.
Zeven landen zullen in Porto Rico deel
nemen aan een economische topconfe
rentie: de VS, West-Duitsland. Frank
rijk, Italië. Japan, Groot-Brittannië en
Canada, een land dat voor Ramhouillet
net buiten de prijzen viel, maar er om
opzichtige politieke redenen wel bij mag
zijn nu dit topberaad op Amerikaans (en
politiek nogal onrustig) grondgebied
gaat plaatsgrijpen.
Volgens mededelingen van het Witte
Huis hebben de VS het initiatief tot de
bijeenkomst genomen, die zijn beslag
zal krijgen vóór de republikeinse con
ventie die in augustus wordt gehouden
en waar de republikeinse kandidaat
voor de presidentsverkiezingen van 2
november zal worden aangewezen.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat
sommige naar Porto Rico genodigde
landen klaarblijkelijk niet zo enthou
siast zijn over Fords plannen. Immers,
het staat allerminst vast dat hij de re
publikeinse kandidaat zal worden en
het. is evenmin zeker dat hij als kandi
daat de verkiezingen zal winnen. Het is
wel tamelijk zeker, dat een democrati
sche president bijvoorbeeld Fords
werkgelegenheidspolitiek zou afschaf
fen (die gemiddeld in de VS rekening
houdt met ruim 7 miljoen werklozen».
Dit zou een merkbaar effect hebben op
afspraken die Ford in Porto Rico zou
willen maken.
Voor de bondgenoten die de verre reis
aanvaarden, is de Amerikaanse eco
nomische politiek een gegeven van
overwegend belang. Het is dan ook niet
buitengewoon waarschijnlijk dat een
Portoricaanse herhaling van Ram
houillet méér dient dan een hoeveel
heid gratis publiciteit voor presi
dentskandidaat Ford temidden van de
iets kleineren der aarde en dit alles dan
strikt voor huishoudelijk gebruik.
Alan Greenspan, voorzitter van de pre
sidentiële economische adviesraad,
heeft al eind maart op een herhaling van
Ramhouillet aangedrongen. De rede
nen: het economisch herstel ging in het
algemeen sneller dan werd verwacht en
daarover was beraad nodig; de econo
mische vraagstukken waarmee som
mige landen te kampen hebben vergen
nadere studie.
Britten
Twee van de deelnemers aan de eco
nomische top bevinden zich in een ui
terst precaire positie. Italië, econo
misch aan de grond en politiek op weg
naar een tijdperk van communistische
regeringsdeelname (tot grote schrik
van de VS en Groot-Brittannië met een
dagelijks verder zakkend pond omdat
het niet geheel duidelijk is in hoeverre
dit land zich van de recessie herstelt.
Steeds meer mensen raken overtuigd
van het feil dal de Britten eerst hun
structurele problemen moeten oplos
sen voordat aan een economisch her
stel van betekenis kan worden gedacht.
De VS noteren een verbeterende situa
tie hoewel het aantal werklozen vrijwel
ongerept blijft bestaan en het nog de
vraag is in hoeverre het economisch
herstel van dit ogenblik eventueel tot
een nieuwe inflatie zou kunnen leiden.
Ford wil kennelijk van een situatie
waarin het economisch herstel wordt
ingeleid door het wegebben van de re
cessie in de Verenigde Staten, het volle
politieke profijt trekken Ongeacht de
betrekkelijke zekerheid dat. geen van
zijn westelijke of Japanse partners gre
tig zal ingaan op de voorstellen die hij
eventueel te berde zal brengen en dat
geen van die partners met hem afspra
ken zal willen maken binnen het poli
tieke luchtledige dat zijn positie van
vandaag noodzakelijkerwijs omgeeft.
Onder de kleinere EEG-landen zal zon
der twijfel wederom knarsetandend
worden vastgesteld dat in strijd met
EEG-afspraken. in strijd ook met con
sultatieprocedures. over hun hoofden
heen gouvernementele onderonsjes van
de grote landen worden gehouden die
mede beslissen over de koers die zij zul
len moeten varen. Dit is politiek onge
wenst. maar gegeven de economische
omstandigheden tamelijk onvermijde
lijk in een tijd die de EEG als politiek
gegeven steeds weer doet verbleken.
En wat de conferentie over het
Midden-Oosten betreft: de VS telt een
joodse bevolking die een zeer machtig
stemmenblok vertegenwoordigt Ook
Kissinger heeft onlangs uitgeroepen dat
de tijd voor een stapsgewijze diplomatie
in het Midden-Oosten voorbij is: er moe
ten nu zaken worden gedaan op grotere
schaal.
Nog afgezien van de vraag of Israël zich
nog voor de Amerikaanse verkiezingen
zal laten overhalen in te stemmen met
een Palestijnse vertegenwoordiging bij
een vredesconferentie en tijdens de
voorbereidingdaarvan. kan Ford erzich
straks op beroepen vrede te hebben ge
wenst. Juist nu Syrische troepen in
aanmerkelijke aantallen Libanon zijn
binnengerukt teneinde daar (met Ame
rikaanse politieke steun) als zwaarbe
wapend vredestichter op te treden, kan
Fords oproep tot een vredesconferentie
ook worden vertaald in een toenemende
ongerustheid over een situatie die
steeds explosiever dreigt te worden.
Wanneer Ford zegt dat buitenlandse
politiek geen voetbal mag zijn in de
verkiezingsstrijd (doelend op Reagans
voortdurende aanvallen op het buiten
landse beleid van zijn partijgenoot)
dan staat het slechts voor ogen dat hij
zich het exclusieve gebruik van zo'n
voetbal wenst voor te behouden.
(Van onze correspondent Henk Kolb)
De Spaanse koning Juan Carlos en zijn koningin Sophie zijn op staatsbezoek in de Verenigde
Staten. De betekenis van deze visite ontstijgt niet alleen historisch (Spanje financierde tenslotte de
reis van Columbus), maar ook politiek (Carlos is opvolger van dictator Franco) aan de plichtplegin
gen die protocollair voor dit soort gebeurtenissen zijn voorzien.
De westelijke wereld doet grote moeite om Juan Carlos onversaagd te laten voortschrijden langs de
wegen die van Spanje uiteindelijk een verlichte democratie moeten maken. De Verenigde Staten, die
vele jaren lang met het onderdrukkersregime van Franco nauwe politieke en militaire banden
hebben onderhouden tot afkeer van het merendeel van bijvoorbeeld de NAVO-bondgenoten) zien in
de jonge koning Juan Carlos een aantrekkelijke investering.
Een democratisch Spanje ini
mers kan een belangrijke bij
drage leveren aan het westelijk vei
ligheidssysteem, dat met name aan zijn
zuidflank de laatste jaren rafelig is ge
worden. De NAVO heeft belangrijke
hoofdkwartieren om redenen van
plaatselijke politieke onzekerheid
naar Italië moeten verplaatsen. Het is
niet twijfelachtig dat de westelijke al
liantie met enige huivering de uitslag
van de Italiaanse verkiezingen af
wacht, teneinde wellicht te besluiten
dat de nederzettingen daar wederom
niet kunnen worden gehandhaafd.
Spanje zou een voortreffelijk gesitueerd
land zijn om NAVO's uitgebreide zuid
elijke commandoposten onder te bren
gen, mits Juan Carlos' koninkrijk maar
tot het selecte kader der bondgenoten
kon worden toegelaten op grond van ge
loofsbrieven omtrent democratische
staatsinstellingen, die de onervaren
monarch wél heeft toegezegd, doch nog
niet kan komen aanbieden.
Tot nu toe was het de gewoonte dat
Spanje bij het NAVO-gebeuren zijde
lings min of meer werd betrokken via de
militaire verdragen die tussen de Ver
enigde Staten en dat land bestonden.
De NAVO heeft altijd mokkend moeten
aanvaarden dat de Amerikaanse be
windslieden onmiddellijk na een
NAVO-vergadering uitgebreide bezoe
ken gingen afleggen bij een verafschuwd
dictator, teneinde hem op de hoogte te
stellen van hetgeen de bondgenoten
mede in zijn belang hadden besloten.
Probeersels
Diverse malen hebben de VS pogingen
gedaan om Spanje gewoon officieel
NAVO-lid te maken en die probeersels
hebben er mede toe bijgedragen, dat op
bepaalde momenten het klimaat tussen
de VS en de Noordeuropese bondgeno
ten merkbaar slechter werd,
Op het zuidelijke grasveld van het Witte
Huis heeft president Ford ten aan
schouwen van naar schatting 4000. me
rendeels toeristische, toeschouwers
Juan Carlos en zijn echtgenote welkom
geheten met de verzekering dat Spanje
een belangrijke bijdrage levert aan de
westelijke wereld via zijn defensie-
afspraken met de Verenigde Staten. En
hij heeft er aan toegevoegd vooruit te
kijken naar eennognauwere samenwer
king met. de Spanjaarden. Dit, alles werd
per televisie rechtstreeks naar Spanje
uitgezonden. De betekenis van dit
staatsbezoek krijgt daarmee nog een
andere dimensie: het dient tevens om
Juan Carlos in zijn eigen land te verto
nen als een staatshoofd dat bondge
nootschappen niet in de weg staat na
een veertigtal jaren van min of meer
verdorde betrekkingen met de buiten
wereld
Juan Carlos kreeg zelfs de gelegenheid
om een gezamenlijke zitting van Senaat
en Huis van Afgevaardigden toe te
spreken. In zijn rede garandeerde Juan
Carlos dat regering na vrije verkiezin
gen door het Spaanse volk, inderdaad
de macht zal uitoefenen.
Onder luid applaus verklaarde Juan
Carlos, dat hij zijn koningschap vanaf
het eerste ogenblik heeft beschouwd als
een taak die hem de verplichting oplegt
de vrije deelname in de politiek te ga
randeren voor alle burgers, zonder on
derscheid.
Vervolgens zei hij: „De monarchie zal
overeenkomstig de beginselen van de
democratie optreden en zo de maat
schappelijke vrede en politiekestabili-
teit zeker stellen. Gelijktijdig zal zij
waarborgen dat de verschillende al
ternatieven voor een regeringsbeleid
ook inderdaad de macht zullen uitoefe
nen naar gelang de voorkeur die het
volk vrijelijk uitspreekt".
Ge,
Tedeputeerde staten hebben begin deze
week een vrij hard standpunt ingenomen
tegenover de verdere groei van de zoge
naamde 'weidewinkels'. detailhandelsbe
drijven die zich aan de rand van een stad of
een dorp (willen) vestigen. In het concrete
geval ging het om de veelbesproken uit-
breiding van de Agrimarkt in Goes, het
zelfbedieningswarenhuis in het bestem
mingsplan 'zuidwest' van deze stad. G.s.
vinden dat die uitbreiding er niet mag ko
men en ze hebben daarom goedkeuring
onthouden aan de procedure die b. en w.
van Goes wilden volgen om de beslissing
van de gemeenteraad, in het najaar van
1975 met een uiterst krappe meerderheid in
het voordeel van de Agrimarkt genomen,
urt. te voeren Het Goese college is nu de
snelste weg naar uitbreiding van het wa
renhuis geblokkeerd. Maar daar blijft het
niet bij. gedeputeerde staten hebben er al
vast bij gezegd dat ook een wijziging van
het bestemmingsplan teen veel langere weg
met uitgebreide inspraakprocedures) waar
schijnlijk niet de goedkeuring zal krijgen.
Er wordt vooral op deze laatste mededeling
nogal verdeeld gereageerd: van ondersteu
nend applaus tot oprechte verontwaardi
ging-
Nu valt er over te twisten of het voorbarig is
een wijziging van een bestemmingsplan al
een geringe kans van slagen té geven nog
voordat ze ter goedkeuring is voorgelegd.
Toch is het belangrijk dat g.s. een uitspraak
hebben gedaan die als een principiële slel-
lingname kan worden beschouwd. Ze heb
ben namelijk met zo veel woorden te ken
nen gegeven dat het in Zeeland afgelopen
moet rijn met de vestiging van grootwin
kelbedrijven op klein-industrieterreinen
Daarmee hebben ze zich namelijk uitdruk
kelijk achter de richtlijnen van de ministe
ries van economische zaken en van volks
huisvesting en ruiomtelijke ordening ge
schaard. Gemeentebesturen die al zouden
overwegen om medewerking te verlenen
aan de bouw van dit soort warenhuizen op
plaatsen, die daarvoor eigenlijk niet zijn
aangewezen, weten nu waar ze aan toe zijn.
Er
zit in de uitspraak van g.s. een duide
lijke parallel met een niet minder omstre
den kwestie die zich vier jaar geleden heeft
voorgedaan: de afwijzing van de Vlissingse
plannen voor vestiging van een regionaal
winkelcentrum in de nieuwe wijk Lamme-
renburg Ook toen ging het om een zaak
met een veel breder belang dan alleen dat
van de gemeente Vlissingen. Ook toen was
het een principieel standpunt in een stuk
ruimtelijk beleid met het oog op de verdere
toekomst, waarbij allerlei belangen door el
kaar speelden.
Vlissingen heeft al een vrij uitgebreid klein-
industrieterrein aan de rand van de stad.
waarop langzamerhand de grootste batterij
garagebedrijven uit heel Zeeland is verza
meld en waarop bovendien een aan lal wei
dewinkels is neergestreken (Miro. Gazan,
Jac. Hermans. Van Belle) dat vergelijkbaar
is met de Goese Agnmarkt Daarnaast
wilde Vlissingen in het hart van het grote
uitbreidingsplan Lammerenburg een win
kelcentrum van bovengemeentelijke allure.
Het had een centrum moeten worden in de
orde van grootte van 25.000 vierkante meter
en de bedoeling was dat daar ook grootwin
kelbedrijven als C &i A en V D zich zou
den vestigen. In de redenering van b. en w.
van Vlissingen (later met 16 tegen 9 slem-
men door de raad overgenomen) waren de
binnensteden van Vlissingen en Middelburg
met geschikt voor zo n centrum; bovendien
hadden de grootwinkelbedrijven te kennen
gegeven dat rij zich om allerlei redenen niet
in de binnenstad van Vlissingen wensten te
vestigen. Er is in 1972 rondom deze zaak erg
veel rumoer geweest. Vooral vanuit Middel
burg kwamen felle reacties. Maar ook de
Vlissingse middenstand was mordicus
tegen. Er werd van die kant hard gehamerd
uitholling van de oude
U uist omdat het om zo'n lastige kwestie
ging en de Vlissingse gemeenteraad na
overweging van voornamelijk lokale belan
gen het hart van Lammerenburg aanwees
als vestigingsplaats voor een regionaal win
kelcentrum. was een toetsing van deze be
slissing in breder verband van het grootste
belang Gedeputeerde staten hebben er in
december 1972 (een half jaar na de
principe-uitspraak van de Vlissingse raad)
snel werk van gemaakt. Ze wachtten niet
totdat het hele voorstel tot goedkeuring
van het bewuste bestemmingsplan in het
provinciehuis op tafel verscheen, maar lie
ten per brief aan de colleges van b. en w.
van Vlissingen en van Middelburg weten
dat ze het plan voor zo'n regionaal winkel
centrum afwezen. Belangrijkste overwegin
gen bij de uitspraak van g s. waren: het be
lang van het behoud en de versterking van
de binnensteden en de afwijking van het
patroon van een verantwoorde opbouw van
winkelvoorzieningen. De afloop van de his
torie is bekend. Aanvankelijk was men in
Vlissingen furieus over de 'vroegtijdige in
menging' van de kant van gedeputeerde
staten. De eerste reactie in de raad: je niet
van de wijs laten brengen, maar doorgaan
met de plannen. Een klein jaar later bleek
het college van b. en w. het toch onverstan
dig te vinden om aan een lange periode van
onzekerheid te beginnen rondom de toe
komstige winkelvoorziening. Er werd afge
zien van de oorspronkelijke plannen en ge
kozen voor een versterkte ontwikkeling van
de oude binnenstad: de vestiging van win
kels, showrooms, kantoren en woningbouw
zal daar zo veel mogelijk worden bevorderd.
In wezen heeft zich in de afgelopen vijfjaar
een duidelijke herbezinning voltrokken
rondom de vraag of er nog wel moet worden
meegewerkt aan welke vorm van uitbrei
ding van het verschijnsel van de 'weidewin
kels' dan ook. De afsluiting van binnenste
den yoor het snelverkeer en de komst van
de ene winkelpromenade (loopstraten) na
de andere speelt daarin een belangrijke rol.
De filosofie is dat de oude binnensteden
hun functie als koopcentrum behoren terug
te krijgen, maar dat dit niet kan door 'de
auto voor de deur te brengen'. Bij de 'wei
dewinkels' is juist de bereikbaarheid voor
de winkelende automobilist de grootste
troef.
Op de keeper beschouwd bestaat er tussen
het Goese gemeentebestuur en het college
van gedeputeerde staten geen verschil van
mening over het principe van de zaak. Al in
1973 heeft de raad van Goes een besluit ge
nomen, waardoor het grootwinkelbedrijven
onmogelijk werd gemaakt zich op het in
dustrieterrein in 'Zuidwest' te vestigen. De
Agrimarkt stond er toen al. De vraag waar
het om gaat is of voor dit 'slippertje' van
destijds opnieuw een uitzondering kan wor
den gemaakt. In de Goese raad heeft een
voorstel in deze richting het gehaald op de
overweging dat een bestaand bedrijf niet in
zijn ontwikkelingsmogelijkheden mag wor
den belemmerd.
G.s. hebben Goes nu te verstaan gegeven
dat ze de kwestie van de Agrimarkt niet
onder de categorie 'uitzonderingen' wensen
af te doen. Het gaat hen om een principiële
zaak en een strikte toepassing van een
eenmaal ingenomen standpunt. Voorstan
ders van de uitbreiding Agrimarkt vinden
het nu 'onelegant en voorbarig' van g.s. aar
ze al aankondigen dat ze zich ook tegen een
wijziging van het bestemmingsplan zuilen
verzetten. In Vlissingen werden die termen
destijds bij de g s-uitspraak over het win
kelcentrum in Lammerenburg ook gebruikt.
Formeel hebben de kritici van de missive
uit Middelburg misschien wel gelijk. Toch is
het belangrijk dat gedeputeerde staten
Goes al hebben ingelicht hoe strak de
kwestie-Agrimarkt binnen de beleidslijnen
tegen groei van het aantal 'weidewinkels
zal worden getoetst. Ook voor eventuele
andere gevallen in de toekomst is het goea
dat alle betrokkenen van de consequentie
van 'slippertjes' met weidewinkels op ae
hoogte zijn. KEES VAN DER MAAS
