hoort-ziet-schrijft
De mannen
Uncle Beach
Inzet commando's bevrijding Vlissingen
van groot belang voor vrijheid Europa
PZC/F
j'! U ®N^ÏIJDDELLIJK' met uwe familics naar «n veilige plaats
Gekkenwerk was het
Aan Bewoners van de
Eilanden in de Monding van
de Rivier de Schelde
WAABSC1IÜWI
BURGEMEESTER BIJ ONTVANGST 'DRA GERS VAN DE BRONZEN LEEUW
ZATERDAG 24 APRIL 1976
provincie
11
onder redactie van Jacques Cats
TT O Pf 4> Verlaat de eilanden of indien daHhcHnogcïijÏÏs^crr
Vanmorgen staat-ie er weer: op de plek waar hij op 1 novem
ber 1944 als eerste commando de plaats markeerde waar de
landing bij Vlissingen moest plaats vinden: Bill de Liefde. Om
tien uur legt hij bij het landingsmonument een krans. Sergeant
De Liefde zat in de eerste verkenningsboot. die op die geden
kwaardige novemberdag 's-morgens in alle vroegte om kwart
voor zes arriveerde bij Uncle Beach, de codenaam voor de
Vlissingse Dokhaven. Onder vijandelijk vuur klauterde hij
aan wal en gaf met een lantaarn aan, waar de andere lan-
dingsboten uiteindelijk terecht moesten komen. „Gekkenwerk
was hét", zegt Bill de Liefde nu, „maar ja, we deden in die tijd
wel meer rare dingen".
Het is maar bij weinig Nederlanders
bekend, dat aan de landingen van de
geallieerden bij Vlissingen en bij
Westkapelle ook in de twintig Ne
derlanders meededen. Zij traden tij
dens de gevechten op als tolk. namen
deel aan verkenningspatrouilles en
legden contacten met de binnen
landse strijdkrachten en de bevol
king. Bill de Liefde was één van die
mannen uit de voorste linies. In
Vlissingen ontmoette hij van de
week een oude makker, commando
sergeant Jaap Bothe uit Rotterdam,
over wie al eerder in deze kolommen
is geschreven. Beiden zijn op Wal
cheren om het congres mee te maken
van de vereniging van dragers van
het Bronzen Kruis en de Bronzen
Leeuw. Bij het landingsmonument
bracht ik ze donderdag in contact
met wéér een andere congresganger.
die destijds vanuit de lucht de bezet
ter in het nauw dreef: het was oor
logsvlieger Sydney Aldride uit een
van de Lancasters van de 3e en de 5e
RAF-group, die met zware bommen
de zeedijk bij Westkapelle stukgooi
den, waardoor Walcheren onder wa
ter kwam te staan.
Bill de Liefde. Een oer-Nederlandse
achternaam. Een erg buitenlandse
voornaam. „Eigenlijk heet ik Wim".
doet Bill uit de doeken. „Maar die
Engelsen kunnen geen W. uitspreken.
Die maken er een V van. En ik heb er
altijd een hekel aan gehad om uitge
maakt te worden voor een reini
gingsmiddel".
Old Comrade
Die Bill de Liefde dus. is voor een
paar dagen vanuit Engeland waar hij
al geruime tijd woont naar Nederland
afgereisd om de gebeurtenissen in
Vlissingc-n mee te maken. Hij is niet
direct hier om samen met andere Old
Comrades oorlogsherinneringen op
halen. „Op reünie's. die de oud
commando's in Engeland elk jaar in
Londen hebben, praten we zelfs bijna
nooit over de oorlog", meldt Bil] „Wij
praten er meer over algemene dingen
Bovendien hebben we het meestal te
druk met drinken. Goed, kom je ie
mand tegen die je sinds de oorlog
niet meer hebt gezien dan praat je
wat over dingen die je destijds hebt
meegemaakt. Maar daar houdt het
ook mee op. We zijn geloof ik uitge
praat over de oorlog. We hebben het
nu meer over de dingen die ons nu
bezig houden We praten over onze
kinderen en we vragen elkaar hoeveel
kleinkinderen we hebben. Het zijn ei
genlijk gewoon gezelligheidsbijeen
komsten geworden Natuurlijk heb je
wel je stille momenten Bij kransleg-
gingen en zo. Op zo n moment gaat er
echt wel even iets door je heen. Maar
als ze dan de Last Post blazen, denk
ik toch altijd: gelukkig blazen ze dat
niet voor mij. En als we het dan
daama nog over de oorlog hebben
praten we meestal alleen over de gek
ke, de leuke dingen. Het is dan nel
als met een terugblik op je vakantie.
Je denkt alleen aan de zonnige dagen
en je vergeet de regenachtige".
..Vlissingen blijft anders roei onuit
wisbaar in je geheugen staan", zegt
Bill de Liefde. „Want waar of niet
waar, ik heb eens ergens gelezen dat
de slag om Walcheren een van de
zicaarste slagen was voor zover hel
de verliezen betreft. Er zijn hier op
Walcheren meer mensen gesneuveld
dan ergens anders.
Toch is er over die strijd in Zeeland
maar vrij weinig geschreven. Daar
door komt het", zo zegt Bill de Liefde,
„dat het ook maar bij heel weinigen
bekend is. dat er een tijd voor ons een
groepje van zes zeven man bij Vlis
singen is geland om een verkenning
uit te voeren Dat was een groep
Franse commando's. Je zou wel erg
ver en diep moeten zoeken om dat
gegeven ergens terug te vinden. Al
die commando's zijn neergeschoten".
Van die spannende momenten, die hij
met zijn gevaarlijke opdracht als
vooruitgezonden commando beleefde
weet Bill de Liefde zich maar weinig
te herinneren. Maar zo af en toe komt
er nog wel eens een merkwaardig de
tail terug in het geheugen. „Zo herin-
ner ik me nu ineens", zegt Bill hal
verwege het gesprek, „dat we toen we
halverwege de 'eerste stoot' in dat
bootje zaten midden op die grote
sloot (lees Westerscheldemonding), ik
zo'n tinnetje vast had met die zelf-
verwarmde soep. Daar zat carbid
onder in. Je trok zo'n ding open en
dan werd die soep heet. Ik weet wel,
dat we toen aan land zijn gegaan, ik
met dat tinnetje soep in de hand liep.
Dat heb ik voorzichtigjes ergens
neergezet. Maar toen ik het even later
wilde pakken was het tinnetje toch
mooi weg".
Uitgevaardigd duor liet Hoofd
kwartier vara den Opperbevel
hebber van liet Oeailieerde
Exjieditieleg'er.
1) Het is zeer waarschijnlijk, dat dc vijandelijke troepen en
installaties op uwe eilanden binnenkort aan een hevig en langdurig
luchtbombardement zullen blootstaan.
2) Het is de vurigste wensch van het geallieerde oppercom
mando dat dc burgerbevolking zal worden gespaard voor de
gevolgen van deze noodzakelijke militaire actie voorzoover dit
eenlgszins mogelijk zal zijn.
Merkwaardig, breng ik in het mid
den, merkwaardig dat een mens zich
dit soort ondergeschikte details her
innert.
„Ondergeschikt", roept De Liefde
quasi-verontwaardigd uit. „Het was
verrekte koud daar en ineens is daar
die warme soep weg
„Ik maakte", vertelt Bill, destijds
deel uit van het Vierde Commando
dat uiteindelijk Vlissingen heeft be
vrijd En dat waren niet de Cosby's of
zo. Die kwamen later „De Liefde zegt.
dat allemaal nogal nadrukkelijk
„Dat komt", legt hij uit. „omdat die
eer alsmaar wordt opgeëist door leger
eenheden die op een latere datum
aan land kwamen toen alles weer
kalmer werd. Toen waren wij al lang
weer ergens anders. Want zo was het:
zodra wij het vuile werk hadden ge
daan gingen we weer verder"
Bill de Liefde heeft het oorlogsgebeu
ren nu wel verwerkt Maar direct
na de oorlog heeft hij er duidelijk
moeite mee gehad. „We zaten in de
Biesbosch. toen we hoorden dat het
afgelopen was", vertelt hij. ..Het
klinkt gek, maar dat kwam op mij net
zo over als een bericht dal je uit een
goeie baan was geschopt. Ik heb toen
tijden lang veel moeite gehad om de
leegte van die plotseling wegvallende
spanning op te vullen. Net zoals zo
veel anderen ben ik toen een lijd aan
de drank geweest. En 's-nachts zat ik
vaak plotseling rechtop in bed. had
ik weer eens een nachtmerrie, dacht
ik dat ik in een gevecht zat".
Tijdens het gesprek met Bill de
Liefde en Jaap Bothe in hotel Picard
spreken we af dat er een plaatje zal
worden gemaakt bij het landings
monument.
Onderweg daar naar toe wip ik even
Herdenken
Vanmorgen om tien uur leggen Jaap
Bothe en Bill een krans hij het lan
dingsmonument. Eindelijk zullen de
Nederlandse commando's zeggen,
eindelijk zijn die kransleggers eens
geen hoge militairen met een goud
randje rond hun pet die nooit aan de
Slag om Walcheren hebben deelge
nomen. maar mensen die destijds in
de landingsboten zaten en het vuile
werk deden.
Herdenken? Heeft- dat nu nog wel
zin Bill de Liefde vraagt zich dat dt-
laatste tijd wel meer af. zeker nadat
hij bij een eerdere herdenking in Vlis
singen enkele jongelui die vanaf de
dijk stonden toe te kijken duidelijk
hoorbaar over 'dat stelletje ouwe lul
len' had horen spreken.
„Die jongelui hebben natuurlijk ge
lijk. stelt De Liefde vast. Want we zijn
ook oud. Maar die woorden maken je
Ontmoeting bij hel Landingsmo-
nument in Vlissingen: links en rechts
twee van de mannen van Uncle
Beach'. Jaap Both en Bill de Liefde
In het midden oorlogsvliegcr Sydney
Aldride die de dijk bij Westkapelle
kapot gooide.
ook duidelijk dat het allemaal voorbij
is Afgelopen. De Interesse is weg".
Toch leeft dat oorlogsverleden nog
sterk, voer ik aan. ..Ja. bij de ouderen
misschien", reageert Bill de Liefde.
Maar de jongeren zegt het niks. Ik
merk het aan m'n eigen kinderen.
Bovendien: dat woord commando
heeft nu een heel andere klank ge
kregen. door die gijzelingen. Er wordt
nu gesproken over Palestijnse com
mando's en Arabische commandos
Iedereen noemt zich nu commando
Door die kapingen en zo heeft dal
woord 'commando' een andere in
houd gekregen. Het is gewoon ver
kracht
aan in hotel Goes, waar volgens mijn
informatie al een paar dagen oud-
oorlogsvlieger Aldride logeert, in af
wachting van het begin van het con
gres van de vereniging van dragers
van het Bronzen Kruis en de Bronzen
Leeuw. Oorlogsdocumentatieverza-
melaar Piet Eekman die ten tijde van
de drukke paasdagen, toen de hotels
vol waren, zijn huis open stelde voor
Aldride. had hem al een keer meege
nomen naar Westkapelle. waar de 52-
jarige Sydney, die in een voorstad
van Londen woont na zoveel jaar
eens met eigen ogen de omgeving
kon opnemen waar hij destijds zijn
bommenlading loste. De piloot was er
stil van. Hij was eerder al in Neder
land geweest na de oorlog, maar in
die tijd had hij steeds in het noorden
van het land gezeten bij vrienden die
hij tijdens een ontsnapping had leren
kennen. Geruime tijd na het bom
bardement op de dijk bij Westkapelle
was Aldride namelijk boven Dort
mund neergeschoten. Acht medebe
manningsleden kwamen daarbij om.
Samen met nog een andere piloot
wist Aldride zich te redden. Hij viel
echter in Duitse handen, maar wist te
ontsnappen. Via Nederland slaagde
hij erin om naar Engeland te ontko
men.
Verder dan de vrienden in het
noorden van het land was Aldride
nooit gekomen. Voor het eerst na 32
jaar was hij deze week in Westkapel
le. „Dat was een heel erg vreemde be
levenis", zegt de oud-oorlogspiloot.
,.Ik herinner me niet veel van toen.
maar staande op een duintop zag ik
toch weer beelden voor me die ik zag
toen ik over de dijk vloog. Wat me
ook is bijgebleven dat er een man die
over de weg fietste van schrik met
fiets en al omviel toen hij me zo laag
over zag komen".
VLISSINGEN - „Uw daden hebben het mogelijk gemaakt dat
Vlissingen is geworden wat het nu is." Dat zei burgemeester
drs. Th. J. Westerhout vrijdagmiddag tot de deelnemers aan de
reünie en de jaarvergadering van de vereniging 'Dragers van de
Bronzen Leeuw en het Bronzen Kruis', die door het gemeente
bestuur in het stadhuis werden ontvangen. „Het is belangrijk,
wat ook u gedaan hebt om het ons mogelijk te maken thans in
Vlissingen te wonen en te werken", zei de burgemeester in zijn
toespraak tot deze oud-strijders, voor het merendeel behorend
tot commando-groepen, die in geallieerd verband meehielpen
Nederland te bevrijden van de Duitse overweldiger.
Burgemeester Westerhout consta
teerde dat er onder de reünisten velen
3jn. die in 1944 hielpen Vlissingen te
bevrijden en uit die dagen ongetwijfeld
herinneringen koesteren van het Vlis
singen van toen. „Er is nu een heel an
der Vlissingen. dat er in vele opzichten
'weer bovenop is gekomen, maar toch
ook nog de sporen draagt van de zware
gevechten om de bevrijding in 1944."
De burgemeester vroeg zich af of het
zin had zich nu af te vragen „was het
geen we gedaan hebben allemaal wel
no~jj,; Waar was die inspanning goed
voor?" „Bij die vragen wil ik niet stil
staan. Belangrijk was dat uw inzet de
Phis was voor de bevrijding van een
poot deel van Europa!" De heer Wes
terhout vertelde zijn gasten verder
ri«e^e Seschiedenis van Vlissingen en
de diverse stadhuizen, die ook vaak
vpi oorlogshandelingen hebben gele-
,®.n'nchtte zich ook in het Engels
„'.fe Britse gasten onder de oud-
stnjders.
De toespraak van de Vlissingse bur
gemeester werd beantwoord door ko
lonel b.d. P. W. van Schenkel, de voor
zitter van de vereniging dragers 'Bron
zen Leeuw en Bronzen Kruis'. De kolo
nel constateerde met vreugde dat de
keus van het bestuur om Vlissingen
met zijn 'toch wat exentrisehe ligging'
tot vergaderplaats te kiezen, een goede
was geweest. Hij gaf ook een definitie
van het begrip 'commando'. Deze mili
tairen zijn volgens de kolonel mensen
'mensen die het kunnen fixen als ande
ren dat niet meer kunnen', „en dat
hebben ze dan ook gedaan
De kolonel gaf het woord aan oud
commando Klaas Kniit, die vond dat
de commando's nooit erkenning heb
ben kunnen vinden voor wat zij voor
de bevrijding van Walcheren deden.
Hii had daarbij kritiek op de pers: „Het
is onbegrijpelijk dat er een situatie kan
ontstaan waarin herdenkingen als deze
niet de voorpagina's halen van de Ne
derlandse kranten. De jeugd moet toch
bijgebracht worden wat het betekent
geheel door een tirannie te worden
overheerst. En wij wilden niets dan al
leen maar ons steentje bijdragen om
ons land daarvan weer vrij te krijgen.
De verwachting mocht toch niet wor
den gekoesterd dat wij dit alleen maar
aan onze geallieerde vrienden mochten
overlaten."
De heer Kruit herinnerde eraan dat bij
de bevrijding van Walcheren en de
Scheldemonden 23.000 geallieerde mi
litairen het leven hadden gelaten.
„Daarom hopen wij dat de komende
bevrijdingsherdenking niet de laatste
herdenking zal zijn
Dolk
Oud-commando Kruit bood na deze
woorden de gemeente Vlissingen een
fraai uitgevoerde vergulde dolk aan,
die hij aan burgemeester Westerhout
overhandigde
De burgemeester uitte zijn dank voor
dit sienvapen en zei een goede
Zeeuwse traditie te willen huldigen'
„Als wij een mes of een scherp voor
werp cadeau krijgen, geven wij in dit
landsdeel de goede gever altijd een ko
peren munt. om te voorkomen dat de
vrienschap wordt afgesneden". De
burgemeester voegde de daad bij het
woord en gaf de schenker van het wa
pen een koperen cent. Ook dankte hij
voor het ontvangen van de 'Table de
honour', de ere-lijst van plaatsen, waar
de commando's waren opgetreden, die
ook een plaats in het Vlissingse stad
huis krijgt.
„Die gewoonte hebben wij in Engeland
ook", repliceerde generaal James
Moulton. destijds commandant van de
in de Scheldemonding opererende 48
Commando's', wijzende naar de tradi
tie van de koperen munt. „Onze beide
volken hebben heel wat gemeenschap
pelijks". zei de generaal die herinnerde
aan de inzet bij de landing van de
commando's in 1944 en dankte voor de
ontvangst in Vlissingen.
Verenigingsvooratter kolonel Van
Schenkel uitte nog zijn dankbaarheid
tegenover de heer Adriaanse van de
gemeente Vlissingen ,die zich zeer voor
het welslagen van de reünie had inge
spannen. Hij kreeg een herinnerings
vaantje aangeboden.
Herinneringen
Voor de ontvangst in het stadhuis
hadden de ruim 170 deelnemers aan de
reünie elkaar al getroffen hotel Bri
tannia. Al even na zessen 's morgens
waren er ook een ongeveer 25 oud-
mihtairen en hun dames met de boot
uit Engeland aangekomen. Een aantal
van hen maakten in de morgenuren
een bustocht over Walcheren.
Op het kerkhof achter de vuurtoren te
Westkapelle werd bij het monument
voor de gevallenen een krans gelegd
door generaal Moulton. De Britse
oud-strijders bekeken in Westkapelle
ook nog foto's destijds genomen tij
dens en na de landing op Walcheren.
Veel belangstelling van de oud-
strijders had ook de in Britannia inge
richte tentoonstelling 'Walcheren ge-
mobileerd - Walcheren bevrijd', een
expositie, die een beeld geeft van de ja
ren '40 «jud-sergeant Pooter uit Rot
terdam ontdekte tot zijn verbazing dai
een etalage-pop. die het uniform van
de 'No 2 Dutch Troop Commando's' uit
India in 1944 toonde, een militaire
tropen-hoed droeg, waarvan hij eens de
bezitter was. hetgeen de nodige vro
lijkheid opwekte.
Boek
Generaal Moulton vertrouwde ons toe
dat zijn vierde boek over de oorlog vol
gend jaar lente zal verschijnen. De
strijd om de Schelde-monden en dé
voor de geallieerden en daarmee voor
de bevrijding zo belangrijke haven
Antwerpen zal er het onderwerp van
zijn.
Madame Kiefer' weduwe van de com
mandant van de Franse afdeling bij de
'No 4 Commando's' was eveneens aan
wezig. evenals vlieger Sydney Aldride
van de Lancasterbommenwerkpers-
groep van de RAF. die destijds de dijk
bij Westkapelle bombaardeerde.
Vlissinger en Pools oorloogsveteraan
luitenant Billy Strenk had ook volop
gelegenheid herinneringen op te halen.
Het ontbrak mevrouw Riet van der
Hatert-Grunsven. bekend koerierster
uit het verzet en nu nog in een rolstoel
vanwege de in de oorlog opgelopen
verwondingen, niet aan belangstelling
van de oud-strijdmakkers.
Oud-commando-sergeant W. Blyth uit
het Londense Walthamstow was bereid
iedereen die daar nieuwsgierig naar
was, het fijne van een commando-
uitrusting uit te leggen. Engelsman
Bill Hudson wist zich nog maar al te
goed te herinneren hoe hij in een
buffalo-tank ergens in de buurt van Se-
rooskerke deelnam aan de bevrijding
van Walcheren. Hij zat in Buffalo nr "1.
De nummers 2 en 3 werden prompt
door de vijand opgeblazen. Hudson is
er nu nog verbaasd over
Vandaag - zaterdag - leggen de deel
nemers aan de reünie van 'Bronzen
Leeuw en Bronzen Kruis-dragers' om
10.00 uur een krans bij het Comman
domonument in Vlissingen.
Om 11 uur hebben zij de jaarvergader
ing van hun vereniging in de kantine
van de Marinekazerne 's Middags
kwart voor twee na de gezamelijke
maaltijd vertoont majoor b.d. jhr D C.
Valkenier van Geusau films met een
Burgemeester Westerhout van Vlissm
gen ontvangt de doos met de vergulde
commando-dolk uit handen van oud
commando Kruit, iFoto PZC,.
