Europa niet in
staat atoomtaak
over te nemen
KATERS VAN
VIETNAM EN
WATERGATE
BESTAAN NOG
PZC/opInle en achtergrond
Democratische
verkiezingen
in Portugal
Semi-districten
kiesstelsel
(Van onze correspondent Henk
Kolb)
WASHINGTON - Het grootste
vuurwerk In de Amerikaanse ge
schiedenis sal op de vierde juli aan
de oevers van de Potomac worden
afgestoken: de Verenigde Staten be
staan 200 jaar en dit feit wordt luid
ruchtig gevierd met staaltjes pyro-
techniek die bun inspiratie recht
streeks putten uit de knallende
bombast waarmee Frankrijk voor
been belangrijke gebeurtenissen
placht op te luisteren.
Vrijwel geen seconde van hun door
waakt bestaan kunnen de Ameri
kaanse burgers meer ontsnappen
aan het dubbele eeuwfeest - het
woord „Bicentennial" dekt even
ementen, een cycloon van commer
ciële exploitatie, en een bij tijden
bijna huiveringwekkend beroep op
patriottische gevoelens.
John William Wamer jr., oud
minister van marine onder Nixon,
staat aan het hoofd van de feestvie
ring. Hij vertrouwde een verslagge
ver van de Washington Post onlangs
toe dat voor hem het meest opwin
dende aspect is van deze baan:
maar een klein stadje gaan in het
Midden-Westen, met ongeveer 10.000
mensen, om een lint door te knippen.
Dc steek dan zo'n ouderwetse rede af
over het rood-wlt-en-blauw en houd
dan dit boek omhoog, de
Bicentennial-agenda, en lk zeg:
waarvan is dit het symbool? Het
symboliseert dat het volk het alle
maal heeft gedaan. Wij zijn springle
vend en maken het goed in dit land-
Dat", voegde Wamer eraan toe, „ls
altijd goed voor een stevig rondje ap
plaus".
Zo gaat dat in dit verkiezingsjaar.
Een rondje applaus in een conserva
tief stadje, waar mensen wonen wier
bestaan in allerlei opzichten mijlen
ver verwijderd is van de samenleving
in New York, Washington, San Fran
cisco. Bicentennial is helaas ook het
woord geworden voor talloze voor
wendsels, waarmee conservatieve
politieke denkers alsook andere
kortzichtigen de onmiskenbaar
groeiende afkeer stimuleren van
Amerikaanse bemoeienissen met het
buitenland, dat dikwijls als een
vijandig buitenland wordt afgeschil
derd.
Katers
De kater van Vietnam, de nawerking
van Watergate, zijn nog niet gewe
ken. Weliswaar wandelen de kandi
daten voor het Witte Huis met de uit
erste voorzichtigheid om deze gege
vens uit de recente geschiedenis
heen, maar die zijn voor het jaar 1976
en de wijdlopige aandrang tot bezin
ning die de Amerikanen wordt opge
drongen vermoedelijk van wezenlij
ker betekenis dan het historisch fol
klorisme waarmee de Amerikaanse
onafhankelijkheid voornamelijk ten
behoeve van de toeristen wordt aan
gesleept.
Ronald Reagan, voormalige filmac
teur, oud-gouverneur van California
en tegenkandidaat van president
Ford in het republikeinse kamp,
heeft minister van buitenlandse za
ken Kissinger er losjesweg van be
schuldigd dat die de macht van de
Verenigde Staten heeft verkwanseld
ter wille van de „detente", de ont
spanning tussen Oost en West. Henri
Kissinger heeft opstandig vastge
steld dat dit niet meeris.dan 'n boos
aardig sprookje, doch Reagans op
merking heeft althans één verdien
ste: ze is de aanzet geworden voor een
noodzakelijk debat over de positie
die de Verenigde Staten in de wereld
van vandaag moeten innemen. En
daarmee ontstijgt de aanloop naar
de presidentsverkiezingen althans
enigszins aan het dorpsniveau van
een Amerika dat de wereld slechts
zelden te zien krijgt, en waar het be
staan zich doorgaans voltrekt in
kleinsteedse afzondering. Daar be
sproeien dè kandidaten de wortels
van het electoraat met handdrukken
en vage beloften, want op hun manier
behoren ook deze kiezers tot de
structuur van Amerikaanse politieke
macht.
Reagans opmerkingen hebben bij
veel mensen, wier politiek besef
nimmer behoefde te ontgroeien aan
het kieinbeeld van het lokale gebeu
ren, de indruk gevestigd dat Ame
rika (of beter in het jaar van zijn
triomfantelijke feest) in verschrik
kelijk gevaar verkeert. Kissingers
barse waarschuwingen tegen het
opnemen van communisten in de re
gering van westelijke landen zoals
Italië, en de verzekering dat een
dergelijk gebeuren onherroepelijk
zal moeten leiden tot een herwaar
dering van de relaties binnen de
NAVO, hebben in sommige kringen
uitsluitend het gevoel gestimuleerd
dat het communisme (en dat is dan
in Amerika als een vijand) aan een
moeilijk te stuiten opmars begon
nen.
Amerikaanse politieke commenta
toren hebben reeds de vrees uitge
sproken dat Kissingers „onaan
vaardbaar" ten aanzien van een Ita
lië met communisten in de regering
de invloed van de Verenigde Staten
in dat land verzwakt. Want zo on
aanvaardbaar als het mag lijken,
Amerika zal zich bij een uitspraak
van de Italiaanse kiezers moeten
neerleggen. Als de Europese poli
tieke ontwikkeling vervolgens een
herziening vereist van de westelijke
veiligheidsstructuur, en dus van de
betrekkingen tussen Amerika en zijn
bondgenoten van het ogenblik, dan
moet dat maar zo zijn. In het volle
besef dat een neutralistischer Eu-
opa voor Amerika natuurlijk een
Jidere partner moet vormen dan een
Turopa dat gehoorzaam van jaar op
.aar zijn defensiebudget blijft verho-
De buitenlandse politiek van de Ver
enigde Staten is uiteraard een be-
langenpotitiek. Het is dus ook be-
trekktijk zinloos er al te veel morele
waarden aan te willen vastknopen.
Want die zouden toch nimmer toerei
kend zijn om te verklaren dat meere-
gerende communisten in Westelijk
Europa „onaanvaardbaar zijn",
zoals AUende blijkbaar, „onaan
vaardbaar" was in Chili, maar regi
mes als dat van Franco jarenlang en
tot groot verdriet van vele Ameri
kaanse bondgenoten blijkbaar zeer
acceptabel.
Afrika
Kissinger gaat deze maand nog op
reis naar Afrika, met als voornaam
ste doelstelling te voorkomen dat de
nieuwe zwarte republieken de inzet
worden van een strijd tussen de su
permachten. Het falen van de Ame
rikaanse bemoeienissen in Angola
heeft de noodzaak van een duidelij
ker gedefinieerd beleid alleen maar
dringender gemaakt. En ook bij die
gelegenheid heeft Kissinger ge
dreigd. Tegen Cuba, datzijn soldaten
beschikbaar stelde aan de partij die
de Verenigde Staten niet wilde zien
winnen. In een belangrijk en boven
dien uiterst strijdvaardig deel van
zwart-Afrika heeft dit de Verenigde
Staten nog minder populair gemaakt
dan ze al waren.
Wanneer Kissinger straks zeer opval
lend hoopt te worden gezien met
nieuwe zwarte leiders van linkse sig
natuur, wanneer hij - naar wordt
vermoed - zal oproepen tot meer
ontwikkelingshulp en een recht
vaardig beleidsaandeel voor de
zwarte meerderheid in de nog door
blanken geregeerde gekleurde delen
van Afrika, komt wederom de vraag
aan de orde welk links aanvaardbaar
is en welk links niet. Het links van
Moskou en zijn expansie in elk geval
niet. Maar het valt ook moeilijk in te
zien hoe nieuwe regimes ineens met
open armen de vertegenwoordiger
zullen ontvangen van een land dat ze
in veel opzichten altijd ais een steun
pilaar van him onderdrukkers heb
ben leren kennen. Mozambique is
daar een treffend voorbeeld van.
Amerika viert zijn 200-jarig bestaan.
Van die 200 jaar is het nog maar zeer
kort eigenlijk een supermacht, om
dat het instituut supermacht pas
sinds de Tweede Wereldoorlog be
staat. Omstreeks de tijd dat de kleine
Kissinger naar Amerika emigreerde,
hadden de Verenigde Staten (vol
gens William Manchester in The
Glory and the Dream) het 16e leger
ter wereld. Het was kleiner dan dat
van landen als Tsjecholsowakije,
Turkije, Spanje, Roemenië en Polen.
Van de ruim 132.000 soldaten waren
er 100.000 druk bezig met het bewa
ken van de grens met Mexico, bu
reauwerk en het beschermen van
Amerikaanse bezittingen overzee.
De overblijvende 30.000 vormden het
inzetbaar leger, dat kleiner was dan
de strijdmacht die de Britse koning
ooit wegstuurde om zijn rebellerende
Amerikaanse kolonieën te onder
werpen. Dat gebeurde ln 1776. een
jaartal dat men tegenwoordig onder
andere tegenkomt op damesonder
broeken.
Dat is dan de commercie waarmee
een supermacht zich bezighoudt,
maar het verhaal van het kleine le
ger werd door Manchester voorna
melijk gesignaleerd om aan te tonen
hoe provincialistisch Amerika nog
slechts zeer kort geleden was, en
hoezeer van dat provincialisme ook
vandaag de dag nog de nagalm is
blijven hangen.
VOOR HET EERST IN HALVE EEUW
Kissinger
Portugal kiest volgens het Belgische d'Hondt-systeem. Anders dan in Ne
derland zijn er geen nationale kandidatenlijsten, maar districtslijsten.
Elk district heeft een op grond van de bevolkingsdichtheid vastgestela
aantal zetels in hetparlement (totaal 263, dat Is 16 meer dan vorig jaar bij
de verkiezingen voor de grondwetgevende vergadering, omdat er sinds
dien ruim 100.000jongeren 18 jaar zijn geworden en het land „verrijkt" is
met tegen de 500.000 ex-Angolezen).
Lissabon vaardigt bijvoorbeeld 58 vertegenwoordigers af, het dunbe
volkte Faro Algarvemaar negen.
Omdat de kiesdeler (aantal uitgebrachte stemmen gedeeld door het aan
tal zetels) in Portugal per district kleine verschillen vertoont en omdat de
zetelverdeling volgens een zeer ingewikkeld afvalprocédé verloopt, zijn er
geringe vertekeningen mogelijk. Zo kon de ultra-linkse UDP vorig jaar in
Lissabon een zetel veroveren, terwijl ze, landelijk opgeteld, minder stem
men kreeg dan twee andere zeer linkse splintergroepen, wier kiezers
echter te veel verdeeld zaten over de diverse districten.
Bijzonder is nog dat vier van de 263 zetels zijn gereserveerd voor het grote,
aantal Portugese emigranten, die hun stem schriftelijk kunnen uübren-
gen.
Ter vergelijking tot slot de uitslag van de verkiezingen van vorig jaar: PS
(socialisten) 37,8 procent en 115 zetels; PPD volksdemocraten26,3 pro
cent en 81 zetels; PCP (communisten) 12,5 procent en 30 zetels; CDS
(christen- democraten) 7,6 procent en 16 zetels; MDP en UDP (ultra-links),
samen 4,9 procent en vijf zetels.
De huidige regering-Pinheiro de Azevedo blijft, aan tot de presidentsver
kiezingen van 25 juni. De nieuwgekozen president (volgens velen wordt
dat een militair, zodat de grondwettelijk vastgelegde waakhond-functie
van het leger gehandhaafd blijft) benoemt vervolgens de nieuwe premier
(de lijstaanvoerder van de zondag winnende partij). Die gaat dan - en
zoals het er nu uitziet kan het een kwestie van maanden worden - probe
ren een regering te vormen.
(Van onze militaire medewerker. M. H. von Meyenfeldt).
Den HAAG - Het veiligheidsbeleid van het CDA voor de komende jaren is neergelegd ln hoofdstuk 4 van het ontwerp-
program: „Verantwoordelijkheid voor de wereld". Het CDA is bezorgd over de ongebreidelde bewapening „zoals manifest
in de zgn. bewapeningswedloop" en zal zich inzetten voor effectieve maatregelen tot beheersing en vermindering van de
bewapening, en met name van wapens voor massale vernietiging. De nadere uitwerking van dit voornemen in de program
mapunten duidt op een uiterst voorzichtige aanpak, in het bijzonder als het gaat om het terugdringen van de rol van
kernwapens in het spanningsveld tussen Oost en West in de Europese regio.
Wij kunnen met de twijfel aan de Ame
rikaanse nucleaire garantie ook een an
dere kant uit. Zoals uit het voorgaande
kan worden begrepen, heeft het nu
cleaire evenwicht tussen Amerika en
Rusland de militaire betekenis van
atoomwapens aanzienlijk verminderd
en ertoe geleid dat deze wapens in de
militaire strategie niet zonder meer de-
plaats kunnen innemen van conventio
nele militaire middelen.
De voornaamste reden voor deze terug
houdendheid is de zorg over de kwanti
tatieve achterstand op conventioneel
militair gebied van de NAVO ten op
zichte van het Warschaupact, en de
overtuiging dat deze achterstand kan
worden goedgemaakt door ons dreige
ment om in voorkomend geval als eerste
gebruik te maken van atoomwapens.
Zolang die achterstand niet is inge
haald, moet de dreiging overeind wor
den gehouden.
Een van de kerngedachten van de JK^m^WO/Oen-VXll
CDA-veiligheidsfilosofie is, dat
atoomwapens in de militaire strategie
de plaats ln kunnen nemen van conven-
tionele militaire middelen. Mede met
het oog daarop is samenwerking in at-
lantisch verband met Amerika, als
grote atoommacht, een hoeksteen van
het beleid. Een Westeuropese kemwa-
penmacht om in dit conventionele te
kort te voorzien, wordt door het CDA
afgewezen.
voor wat betreft de strijdkrachten In
Centraal-Europa een troepenreductie te
accepteren die groter is dan die van de
NAVO. En zolang het Warschaupact
daar niet in toestemt, zal het CDA
noodgedwongen blijven vasthouden
aan atoomwapens,
Realiteit
Het is de vraag of het CDA bij zijn be
nadering van de veiligheidsproblema
tiek wel voldoende rekening heeft ge
houden met de politiek-strategische
realiteit. Immers, handhaving van een
overmacht op conventioneel militair
gebied ten opzichte van West-Europa,
is een van de doelstellingen van het
Russische veiligheidsbeleid. En het
ziet er niet naar uit dat de Russen op dit
punt aan verandering toe zijn.
Niet iedereen in christen-democratische
kring deelt deze filosofie. Velen realise
ren zich dat, nu Rusland Amerika op
atoomgebied opzy is gestreefd, de be
reidheid van Amerika is afgenomen om
in een conflictsituatie als eerste gebruik
te maken van atoomwapens voor de
verdediging van West-Europa. Het Rus
sische antwoord op een dergelijke daad
zou wel eens catastrofaal kunnen zijn.
Twijfel aan de Amerikaanse nucleaire
garantie heeft in het CDA de stroming
versterkt die pleit voor oprichting van
een Westeuropese kernmacht. Nu is het
mij niet duidelijk wat men daarmee wil
bereiken. Immers, een Westeuropese
kernmacht, die zich nimmer zal kunnen
meten met de Russische strategische
kemwapenmacht, kan mijns inziens de
achterhaaldeAmerikaanse atoom-
taken in het Europese verdedigingssys
teem niet overnemen.
De dreiging van een Russische atoom-
aanval op West-Europa zal tenslotte
ook ons afschrikken om in een conven
tioneel militair conflict met het War
schaupact als eerste eigen atoomwa
pens te gebruiken. Bovendien geloof ik
niet dat Rusland de vorming van een
Westeuropese kernmacht zal toelaten.
De mogelijkheid dat West-Duitsland
mede-eigenaar wordt van atoomstrijd
krachten, iijktmij voor Rusland een re
den om in West-Europa militair in te
grijpen.
Nu ben ik van mening dat deze toestand
van evenwicht ons een uitstekende mo
gelijkheid biedt om de rol van kernwa
pens in Europa ver terug te dringen. En
ik denk daarbij onder andere aan over
leg over een totaal gebruiksverbod van
atoomwapens, en het kernwapen-vrij
maken van Europa. Maar daarmee heb
ben wij nog geen oplossing aangereikt
voor het NAVO-probleem op conven-
tioneel sebled. welke mogelijkheden en op wapenbeheerstag en wapenver-
ziet het CDA? mindering binnen de Europese regio, is
het raadzaam deze Russische doelstel-
ling als uitgangspunt te nemen. Dit be-
wie deze politieke groepering serieus „eer dat het convenUo-
nonmt ln hoor- elrauon r»m Ho rr.1 bon
nele tekort met moet worden opgeheven
Voor een beleid gericht op ontspanning
neemt in haar streven om de rol van
kernwapens terug te dringen, en boven
dien rekening wil houden met de CDA-
opvattlng dat wy „helaas" nog afhanke
lijk zijn van atoomwapens vanwege het
conventionele tekort, zou verwachten
dat het CDA-defensiebeleid voorziet in
de vermindering van dit tekort door
meer aandacht voor de nationale
defensie-inspanning.
Het tegendeel blijkt echter het geval te
zijn. Het CDA volgt niet het voorbeeld
van onder meer West-Duitsland, maar
zoekt op defensiegebied een weg tussen
enerzijds handhaving van de huidige
defensie-inspanning, anderzijds de be
reidheid om de krijgsmacht niet bui ten
schot te laten bij mogelijke besnoeiin
gen op de overheidsuitgaven. Met an
dere woorden: een zuinig defensiebe
leid.
Uit deze opstelling mag niet worden ge
concludeerd dat het CDA de NAVO op
dit punt in de kou wil laten staan. Het
meent echter dat het conventionele te
kort primair moet worden weggewerkt
via onderhandelingen, en niet door uit
breiding van bijvoorbeeld de parate
strijdmacht. In Wenen, waar NAVO en
Warschaupact vergaderen over weder
zijdse troepenreducties, moet het War
schaupact ertoe worden gebracht om
door te streven naar een globaal (kwan
titatief) gelijk bewapeningspeil, al dan
niet op een lager niveau. Het lijkt mij
zeker op langere termijn meer in het be
lang van onze veiligheid om te trachten
dit tekort te compenseren door uitbui
ting van onze sterke punten, o.a. op eco
nomisch, technisch en politiek gebied,
en door een verbetering van de kwaliteit
van onze defensie-inspanning na te
streven, door onder meer een beter ge
bruik van de morele krachten waarover
wij beschikken.
Met het oog op dit laatste ben ik nog
steeds een warm voorstander van de
dienstplicht. Door vast te houden aan
traditionele opvattingen op militair
gebied, met name waar het gaat om de
rol van atoomwapens, en door onvol
doende rekening te houden met de
werkelijke machtsverhoudingen
Europa, heeft het CDA mijns inziens
een kans voorbij laten gaan om met een
veiligheidsbeleid te komen dat, beter
dan het nu gepresenteerde, had kunnen
bijdragen aan het terugdringen van de
rol van kernwapens in Europa en aan
het doorbreken van de bestaande im
passe op militair gebied.
Amerikaanse bommen.
(Van een speciale verslaggever)
LISSABON - Portugal gaat zondag
naar de stembus om - precies op de
tweede verjaardag van de rode
anjer-revolutie - voor het eerst in
een halve eeuw in vrijheid een par
lement te kiezen. „We gaan de ver
pieterde bloem van de bevrijding nu
eindelijk in een fatsoenlijke vaas
zetten", zei een Lissabonese socia
list.
Want er is met die vrijheid verschrik
kelijk gesold. Zowel uiterst-links als
uiterst>rechts hebben met een hand
vol mislukte coups geprobeerd dit
volk een politiek eenrichtingsver
keer op te leggen. Politiserende mili
tairen en rode jongeren, ondergedo
ken ex-profiteurs van het oude
Caetano-reglme en een half miljoen
tot de bedelstaf gedoemde koloniale
repatrianten, zij allen hebben twee
jaar lang geprobeerd Europa's achte
rop geraakte arme en chaotische bui
tenbeetje met zijn helse problemen
naar hun hand te zetten. De moei
lijkheden zijn er nog, groter en veel-
vuldlger zelfs, maar de atmosfeer
lijkt rustiger nu, rustig genoeg - on
danks een serie verkiezingsveldsla
gen tussen de extremen- om de grote
stap naar een echte burgerdemocra
tie te wagen.
Zondag zullen de 6,5 stemgerech
tigde Portugezen hun wensen voor
de nabije toekomst kenbaar maken.
De socialistische partij van Mario
Soares (PS), bij de verkiezingen van
vorig jaar voor de grondwetgevende
vergadering (die haar taak inmiddels
heeft volbracht) Portugals grootste
(bijna 38 procent), wil bijvoorbeeld
alléén regeren. Desnoods met een
minderheidskabinet. Mario Soares.
door velen als de toekomstige pre
mier gedoodverfd (door sommigen
echter getipt als de belangrijkste
burger-kandidaat voor het presi
dentschap, waarvoor de Portugezen
over precies twee maanden opnieuw
naar de stembus moeten), reist stad
en land af met zijn verkiezingskara
vaan om de conservatieven in het
Noorden te verzekeren dat hij
„nooit" met de communistische par
tij van Alvaro Cunhal ln zee zal gaan,
om de kiezers in de „rode gordel"
rond Lissabon te paaien met een af
wijzing van elke binding met
„rechts" en om de twijfelaars in het
straatarme Zuiden voor te houden
dat zowel links als rechts van de PS
niemand te vinden zou zijn die het
land een leefbare toekomst kan be
zorgen.
Voorspelbaar is hier niets, onder
meer omdat de regering de maatre
gel heeft genomen tijdens de verkie
zingscampagne geen opiniepeilingen
toe te staan. Die worden te vaak door
de organisatoren verkleurd en beïn
vloeden onzekere kiezers te veel.
Voorspelbaar is echter wel dat de so
cialisten - als ze al de grootste partij
blijven - nooit een absolute meer
derheid gaan halen.
Op het PS-hoofdkwartierin het oude
hart van Lissabon (alle deuren en ko
zijnen knalrood geverfd) onthulde
Soares' rechterhand Rui Mateus me
echter welke druk hier in het spel is.
De socialisten rekenen zelf niet op
winst ten opzichte van vorig jaar.
Welke politieke partij immers zou
het aandurven om in de laatste week
voor de verkiezingen geen winst te
voorspellen? WeE de PS, aldus Ma-
teus, „hoopt ongeveer gelijk te blij
ven". Een duidelijker bewijs voor
weinig optimisme is nauwelijks te
bedenken. Wel nu, als de socialisten
bij hun 38 procent blijven, betekent
dat, bij Portugals variant op het dis
trictenstelsel ongeveer 45 procent
van de zetels. Soares en de zijnen re
kenen ln dat geval - „nooit samen
met de communisten" zeggen ze
tegen de buitenwacht - echter wel
degelijk op de parlementaire steun
van de PCP of op z'n minst op afzij
digheid van de communistische par
lementariërs ais het op stemmingen
over moties van rechts zou aanko-
Geen ramp
De PCP zelf wil niets liever dan sa
men met de socialisten regeren. Het
is hun enige kans om uit de verdruk
king te raken waarin ze terecht
kwamen door hun nauw verholen
steun aan de linkse putsch van vorig
jaar. En zo'n ramp zou het niet zijn
voor dit land als een met regerings-
verantwoordelijkheid ingekapselde
communistische partij van de barri
caden wegblijft. Cunhals partij at
bovendien al sedert de revolutie van
1974 in de regering c-n Portugal is nog
steeds lid van de NAVO, om maar
eens een Westeuropees paniekthema
te noemen.
Het is trouwens veelzeggend dat de»
PCP haar grootste tegenstanders
aanhaar. linkerzijde vindt. Van de
14 partijen die aan de verkiezingen,
van zondag deelnemen, staan e:
maar liefst acht links van de PCP.'
splintergroepen van Trotzkisten.
maoïsten, marxistisch-leninistische
communisten, arbeidersllga's. Ze
noemen de PCP „sociaal-
fascistisch". Als ze samen een hand
vol veroveren is het vee).
Rechte wind
De stemming van het moment. Hetis
er een waarin professor Freitas do
Amaral als partijleider van de CDS
weer openlijk kan pleiten voor de
vrije onderneming, voor een nieuwe
rol van het kapitaal, voor opheffing
van de nationalisaties, de
produktie-collectieven en fabriekj-
en wijkraden. Voor een ruk naar
rechts kortom. Zelfs PS-ministe;
Zenha geeft toe dat hier „een wind
naar rechts waait". De CDS is de
enige partij die tegen de nieuwe
grondwet heeft gestemd. Daar staat
dan ook letterlijk in dat de republiek
een klasseloze maatschappij moet
worden in een socialistische samen
leving en dat alle nationalisaties (70
procent van de ondernemingen) on
herroepelijke veroveringen zijn van
de werkende klasse. Als het aan df
CDS ligt verdwijnt deze socialisti
sche grondwet onmiddellijk.
Het is een stemming ook waarin zelfs
hardop wordt gespeculeerd over de
kans op een rechtse coalitie. Een re
gering van de CDS die haar
men totaal volgens de meest redlcale
voorspellers zal zien verdubbelen tot
zo'n 15 procent, met de volksdemo
craten van Sa Cameiro.
Diens PPD, weieens een linkse WD
genoemd, was tweede bij de verkie
zingen voor de constituanten van vo
rig jaar (26 procent) en rekent nu op
winst. Winst van overlopers (of beter:
terugkomers) uit het socialistische
kamp. Vorig jaar verstopten heel Mi
Portugezen hun niet zo linkse p
pathie, doch uit veiligheidsoverwe
gingen in een stembiljet voor de»-
cialisten. Dit „strategische stem
men" had tevens tot doel de commu
nisten af te remmen. Nu het lichtidet
langer op rood staat, keren velen van
deze stemmers naar verwachting te
rug naar hun eigenlijke PPD-iiefóe.