Europa niet in staat atoomtaak over te nemen KATERS VAN VIETNAM EN WATERGATE BESTAAN NOG PZC/opInle en achtergrond Democratische verkiezingen in Portugal Semi-districten kiesstelsel (Van onze correspondent Henk Kolb) WASHINGTON - Het grootste vuurwerk In de Amerikaanse ge schiedenis sal op de vierde juli aan de oevers van de Potomac worden afgestoken: de Verenigde Staten be staan 200 jaar en dit feit wordt luid ruchtig gevierd met staaltjes pyro- techniek die bun inspiratie recht streeks putten uit de knallende bombast waarmee Frankrijk voor been belangrijke gebeurtenissen placht op te luisteren. Vrijwel geen seconde van hun door waakt bestaan kunnen de Ameri kaanse burgers meer ontsnappen aan het dubbele eeuwfeest - het woord „Bicentennial" dekt even ementen, een cycloon van commer ciële exploitatie, en een bij tijden bijna huiveringwekkend beroep op patriottische gevoelens. John William Wamer jr., oud minister van marine onder Nixon, staat aan het hoofd van de feestvie ring. Hij vertrouwde een verslagge ver van de Washington Post onlangs toe dat voor hem het meest opwin dende aspect is van deze baan: maar een klein stadje gaan in het Midden-Westen, met ongeveer 10.000 mensen, om een lint door te knippen. Dc steek dan zo'n ouderwetse rede af over het rood-wlt-en-blauw en houd dan dit boek omhoog, de Bicentennial-agenda, en lk zeg: waarvan is dit het symbool? Het symboliseert dat het volk het alle maal heeft gedaan. Wij zijn springle vend en maken het goed in dit land- Dat", voegde Wamer eraan toe, „ls altijd goed voor een stevig rondje ap plaus". Zo gaat dat in dit verkiezingsjaar. Een rondje applaus in een conserva tief stadje, waar mensen wonen wier bestaan in allerlei opzichten mijlen ver verwijderd is van de samenleving in New York, Washington, San Fran cisco. Bicentennial is helaas ook het woord geworden voor talloze voor wendsels, waarmee conservatieve politieke denkers alsook andere kortzichtigen de onmiskenbaar groeiende afkeer stimuleren van Amerikaanse bemoeienissen met het buitenland, dat dikwijls als een vijandig buitenland wordt afgeschil derd. Katers De kater van Vietnam, de nawerking van Watergate, zijn nog niet gewe ken. Weliswaar wandelen de kandi daten voor het Witte Huis met de uit erste voorzichtigheid om deze gege vens uit de recente geschiedenis heen, maar die zijn voor het jaar 1976 en de wijdlopige aandrang tot bezin ning die de Amerikanen wordt opge drongen vermoedelijk van wezenlij ker betekenis dan het historisch fol klorisme waarmee de Amerikaanse onafhankelijkheid voornamelijk ten behoeve van de toeristen wordt aan gesleept. Ronald Reagan, voormalige filmac teur, oud-gouverneur van California en tegenkandidaat van president Ford in het republikeinse kamp, heeft minister van buitenlandse za ken Kissinger er losjesweg van be schuldigd dat die de macht van de Verenigde Staten heeft verkwanseld ter wille van de „detente", de ont spanning tussen Oost en West. Henri Kissinger heeft opstandig vastge steld dat dit niet meeris.dan 'n boos aardig sprookje, doch Reagans op merking heeft althans één verdien ste: ze is de aanzet geworden voor een noodzakelijk debat over de positie die de Verenigde Staten in de wereld van vandaag moeten innemen. En daarmee ontstijgt de aanloop naar de presidentsverkiezingen althans enigszins aan het dorpsniveau van een Amerika dat de wereld slechts zelden te zien krijgt, en waar het be staan zich doorgaans voltrekt in kleinsteedse afzondering. Daar be sproeien dè kandidaten de wortels van het electoraat met handdrukken en vage beloften, want op hun manier behoren ook deze kiezers tot de structuur van Amerikaanse politieke macht. Reagans opmerkingen hebben bij veel mensen, wier politiek besef nimmer behoefde te ontgroeien aan het kieinbeeld van het lokale gebeu ren, de indruk gevestigd dat Ame rika (of beter in het jaar van zijn triomfantelijke feest) in verschrik kelijk gevaar verkeert. Kissingers barse waarschuwingen tegen het opnemen van communisten in de re gering van westelijke landen zoals Italië, en de verzekering dat een dergelijk gebeuren onherroepelijk zal moeten leiden tot een herwaar dering van de relaties binnen de NAVO, hebben in sommige kringen uitsluitend het gevoel gestimuleerd dat het communisme (en dat is dan in Amerika als een vijand) aan een moeilijk te stuiten opmars begon nen. Amerikaanse politieke commenta toren hebben reeds de vrees uitge sproken dat Kissingers „onaan vaardbaar" ten aanzien van een Ita lië met communisten in de regering de invloed van de Verenigde Staten in dat land verzwakt. Want zo on aanvaardbaar als het mag lijken, Amerika zal zich bij een uitspraak van de Italiaanse kiezers moeten neerleggen. Als de Europese poli tieke ontwikkeling vervolgens een herziening vereist van de westelijke veiligheidsstructuur, en dus van de betrekkingen tussen Amerika en zijn bondgenoten van het ogenblik, dan moet dat maar zo zijn. In het volle besef dat een neutralistischer Eu- opa voor Amerika natuurlijk een Jidere partner moet vormen dan een Turopa dat gehoorzaam van jaar op .aar zijn defensiebudget blijft verho- De buitenlandse politiek van de Ver enigde Staten is uiteraard een be- langenpotitiek. Het is dus ook be- trekktijk zinloos er al te veel morele waarden aan te willen vastknopen. Want die zouden toch nimmer toerei kend zijn om te verklaren dat meere- gerende communisten in Westelijk Europa „onaanvaardbaar zijn", zoals AUende blijkbaar, „onaan vaardbaar" was in Chili, maar regi mes als dat van Franco jarenlang en tot groot verdriet van vele Ameri kaanse bondgenoten blijkbaar zeer acceptabel. Afrika Kissinger gaat deze maand nog op reis naar Afrika, met als voornaam ste doelstelling te voorkomen dat de nieuwe zwarte republieken de inzet worden van een strijd tussen de su permachten. Het falen van de Ame rikaanse bemoeienissen in Angola heeft de noodzaak van een duidelij ker gedefinieerd beleid alleen maar dringender gemaakt. En ook bij die gelegenheid heeft Kissinger ge dreigd. Tegen Cuba, datzijn soldaten beschikbaar stelde aan de partij die de Verenigde Staten niet wilde zien winnen. In een belangrijk en boven dien uiterst strijdvaardig deel van zwart-Afrika heeft dit de Verenigde Staten nog minder populair gemaakt dan ze al waren. Wanneer Kissinger straks zeer opval lend hoopt te worden gezien met nieuwe zwarte leiders van linkse sig natuur, wanneer hij - naar wordt vermoed - zal oproepen tot meer ontwikkelingshulp en een recht vaardig beleidsaandeel voor de zwarte meerderheid in de nog door blanken geregeerde gekleurde delen van Afrika, komt wederom de vraag aan de orde welk links aanvaardbaar is en welk links niet. Het links van Moskou en zijn expansie in elk geval niet. Maar het valt ook moeilijk in te zien hoe nieuwe regimes ineens met open armen de vertegenwoordiger zullen ontvangen van een land dat ze in veel opzichten altijd ais een steun pilaar van him onderdrukkers heb ben leren kennen. Mozambique is daar een treffend voorbeeld van. Amerika viert zijn 200-jarig bestaan. Van die 200 jaar is het nog maar zeer kort eigenlijk een supermacht, om dat het instituut supermacht pas sinds de Tweede Wereldoorlog be staat. Omstreeks de tijd dat de kleine Kissinger naar Amerika emigreerde, hadden de Verenigde Staten (vol gens William Manchester in The Glory and the Dream) het 16e leger ter wereld. Het was kleiner dan dat van landen als Tsjecholsowakije, Turkije, Spanje, Roemenië en Polen. Van de ruim 132.000 soldaten waren er 100.000 druk bezig met het bewa ken van de grens met Mexico, bu reauwerk en het beschermen van Amerikaanse bezittingen overzee. De overblijvende 30.000 vormden het inzetbaar leger, dat kleiner was dan de strijdmacht die de Britse koning ooit wegstuurde om zijn rebellerende Amerikaanse kolonieën te onder werpen. Dat gebeurde ln 1776. een jaartal dat men tegenwoordig onder andere tegenkomt op damesonder broeken. Dat is dan de commercie waarmee een supermacht zich bezighoudt, maar het verhaal van het kleine le ger werd door Manchester voorna melijk gesignaleerd om aan te tonen hoe provincialistisch Amerika nog slechts zeer kort geleden was, en hoezeer van dat provincialisme ook vandaag de dag nog de nagalm is blijven hangen. VOOR HET EERST IN HALVE EEUW Kissinger Portugal kiest volgens het Belgische d'Hondt-systeem. Anders dan in Ne derland zijn er geen nationale kandidatenlijsten, maar districtslijsten. Elk district heeft een op grond van de bevolkingsdichtheid vastgestela aantal zetels in hetparlement (totaal 263, dat Is 16 meer dan vorig jaar bij de verkiezingen voor de grondwetgevende vergadering, omdat er sinds dien ruim 100.000jongeren 18 jaar zijn geworden en het land „verrijkt" is met tegen de 500.000 ex-Angolezen). Lissabon vaardigt bijvoorbeeld 58 vertegenwoordigers af, het dunbe volkte Faro Algarvemaar negen. Omdat de kiesdeler (aantal uitgebrachte stemmen gedeeld door het aan tal zetels) in Portugal per district kleine verschillen vertoont en omdat de zetelverdeling volgens een zeer ingewikkeld afvalprocédé verloopt, zijn er geringe vertekeningen mogelijk. Zo kon de ultra-linkse UDP vorig jaar in Lissabon een zetel veroveren, terwijl ze, landelijk opgeteld, minder stem men kreeg dan twee andere zeer linkse splintergroepen, wier kiezers echter te veel verdeeld zaten over de diverse districten. Bijzonder is nog dat vier van de 263 zetels zijn gereserveerd voor het grote, aantal Portugese emigranten, die hun stem schriftelijk kunnen uübren- gen. Ter vergelijking tot slot de uitslag van de verkiezingen van vorig jaar: PS (socialisten) 37,8 procent en 115 zetels; PPD volksdemocraten26,3 pro cent en 81 zetels; PCP (communisten) 12,5 procent en 30 zetels; CDS (christen- democraten) 7,6 procent en 16 zetels; MDP en UDP (ultra-links), samen 4,9 procent en vijf zetels. De huidige regering-Pinheiro de Azevedo blijft, aan tot de presidentsver kiezingen van 25 juni. De nieuwgekozen president (volgens velen wordt dat een militair, zodat de grondwettelijk vastgelegde waakhond-functie van het leger gehandhaafd blijft) benoemt vervolgens de nieuwe premier (de lijstaanvoerder van de zondag winnende partij). Die gaat dan - en zoals het er nu uitziet kan het een kwestie van maanden worden - probe ren een regering te vormen. (Van onze militaire medewerker. M. H. von Meyenfeldt). Den HAAG - Het veiligheidsbeleid van het CDA voor de komende jaren is neergelegd ln hoofdstuk 4 van het ontwerp- program: „Verantwoordelijkheid voor de wereld". Het CDA is bezorgd over de ongebreidelde bewapening „zoals manifest in de zgn. bewapeningswedloop" en zal zich inzetten voor effectieve maatregelen tot beheersing en vermindering van de bewapening, en met name van wapens voor massale vernietiging. De nadere uitwerking van dit voornemen in de program mapunten duidt op een uiterst voorzichtige aanpak, in het bijzonder als het gaat om het terugdringen van de rol van kernwapens in het spanningsveld tussen Oost en West in de Europese regio. Wij kunnen met de twijfel aan de Ame rikaanse nucleaire garantie ook een an dere kant uit. Zoals uit het voorgaande kan worden begrepen, heeft het nu cleaire evenwicht tussen Amerika en Rusland de militaire betekenis van atoomwapens aanzienlijk verminderd en ertoe geleid dat deze wapens in de militaire strategie niet zonder meer de- plaats kunnen innemen van conventio nele militaire middelen. De voornaamste reden voor deze terug houdendheid is de zorg over de kwanti tatieve achterstand op conventioneel militair gebied van de NAVO ten op zichte van het Warschaupact, en de overtuiging dat deze achterstand kan worden goedgemaakt door ons dreige ment om in voorkomend geval als eerste gebruik te maken van atoomwapens. Zolang die achterstand niet is inge haald, moet de dreiging overeind wor den gehouden. Een van de kerngedachten van de JK^m^WO/Oen-VXll CDA-veiligheidsfilosofie is, dat atoomwapens in de militaire strategie de plaats ln kunnen nemen van conven- tionele militaire middelen. Mede met het oog daarop is samenwerking in at- lantisch verband met Amerika, als grote atoommacht, een hoeksteen van het beleid. Een Westeuropese kemwa- penmacht om in dit conventionele te kort te voorzien, wordt door het CDA afgewezen. voor wat betreft de strijdkrachten In Centraal-Europa een troepenreductie te accepteren die groter is dan die van de NAVO. En zolang het Warschaupact daar niet in toestemt, zal het CDA noodgedwongen blijven vasthouden aan atoomwapens, Realiteit Het is de vraag of het CDA bij zijn be nadering van de veiligheidsproblema tiek wel voldoende rekening heeft ge houden met de politiek-strategische realiteit. Immers, handhaving van een overmacht op conventioneel militair gebied ten opzichte van West-Europa, is een van de doelstellingen van het Russische veiligheidsbeleid. En het ziet er niet naar uit dat de Russen op dit punt aan verandering toe zijn. Niet iedereen in christen-democratische kring deelt deze filosofie. Velen realise ren zich dat, nu Rusland Amerika op atoomgebied opzy is gestreefd, de be reidheid van Amerika is afgenomen om in een conflictsituatie als eerste gebruik te maken van atoomwapens voor de verdediging van West-Europa. Het Rus sische antwoord op een dergelijke daad zou wel eens catastrofaal kunnen zijn. Twijfel aan de Amerikaanse nucleaire garantie heeft in het CDA de stroming versterkt die pleit voor oprichting van een Westeuropese kernmacht. Nu is het mij niet duidelijk wat men daarmee wil bereiken. Immers, een Westeuropese kernmacht, die zich nimmer zal kunnen meten met de Russische strategische kemwapenmacht, kan mijns inziens de achterhaaldeAmerikaanse atoom- taken in het Europese verdedigingssys teem niet overnemen. De dreiging van een Russische atoom- aanval op West-Europa zal tenslotte ook ons afschrikken om in een conven tioneel militair conflict met het War schaupact als eerste eigen atoomwa pens te gebruiken. Bovendien geloof ik niet dat Rusland de vorming van een Westeuropese kernmacht zal toelaten. De mogelijkheid dat West-Duitsland mede-eigenaar wordt van atoomstrijd krachten, iijktmij voor Rusland een re den om in West-Europa militair in te grijpen. Nu ben ik van mening dat deze toestand van evenwicht ons een uitstekende mo gelijkheid biedt om de rol van kernwa pens in Europa ver terug te dringen. En ik denk daarbij onder andere aan over leg over een totaal gebruiksverbod van atoomwapens, en het kernwapen-vrij maken van Europa. Maar daarmee heb ben wij nog geen oplossing aangereikt voor het NAVO-probleem op conven- tioneel sebled. welke mogelijkheden en op wapenbeheerstag en wapenver- ziet het CDA? mindering binnen de Europese regio, is het raadzaam deze Russische doelstel- ling als uitgangspunt te nemen. Dit be- wie deze politieke groepering serieus „eer dat het convenUo- nonmt ln hoor- elrauon r»m Ho rr.1 bon nele tekort met moet worden opgeheven Voor een beleid gericht op ontspanning neemt in haar streven om de rol van kernwapens terug te dringen, en boven dien rekening wil houden met de CDA- opvattlng dat wy „helaas" nog afhanke lijk zijn van atoomwapens vanwege het conventionele tekort, zou verwachten dat het CDA-defensiebeleid voorziet in de vermindering van dit tekort door meer aandacht voor de nationale defensie-inspanning. Het tegendeel blijkt echter het geval te zijn. Het CDA volgt niet het voorbeeld van onder meer West-Duitsland, maar zoekt op defensiegebied een weg tussen enerzijds handhaving van de huidige defensie-inspanning, anderzijds de be reidheid om de krijgsmacht niet bui ten schot te laten bij mogelijke besnoeiin gen op de overheidsuitgaven. Met an dere woorden: een zuinig defensiebe leid. Uit deze opstelling mag niet worden ge concludeerd dat het CDA de NAVO op dit punt in de kou wil laten staan. Het meent echter dat het conventionele te kort primair moet worden weggewerkt via onderhandelingen, en niet door uit breiding van bijvoorbeeld de parate strijdmacht. In Wenen, waar NAVO en Warschaupact vergaderen over weder zijdse troepenreducties, moet het War schaupact ertoe worden gebracht om door te streven naar een globaal (kwan titatief) gelijk bewapeningspeil, al dan niet op een lager niveau. Het lijkt mij zeker op langere termijn meer in het be lang van onze veiligheid om te trachten dit tekort te compenseren door uitbui ting van onze sterke punten, o.a. op eco nomisch, technisch en politiek gebied, en door een verbetering van de kwaliteit van onze defensie-inspanning na te streven, door onder meer een beter ge bruik van de morele krachten waarover wij beschikken. Met het oog op dit laatste ben ik nog steeds een warm voorstander van de dienstplicht. Door vast te houden aan traditionele opvattingen op militair gebied, met name waar het gaat om de rol van atoomwapens, en door onvol doende rekening te houden met de werkelijke machtsverhoudingen Europa, heeft het CDA mijns inziens een kans voorbij laten gaan om met een veiligheidsbeleid te komen dat, beter dan het nu gepresenteerde, had kunnen bijdragen aan het terugdringen van de rol van kernwapens in Europa en aan het doorbreken van de bestaande im passe op militair gebied. Amerikaanse bommen. (Van een speciale verslaggever) LISSABON - Portugal gaat zondag naar de stembus om - precies op de tweede verjaardag van de rode anjer-revolutie - voor het eerst in een halve eeuw in vrijheid een par lement te kiezen. „We gaan de ver pieterde bloem van de bevrijding nu eindelijk in een fatsoenlijke vaas zetten", zei een Lissabonese socia list. Want er is met die vrijheid verschrik kelijk gesold. Zowel uiterst-links als uiterst>rechts hebben met een hand vol mislukte coups geprobeerd dit volk een politiek eenrichtingsver keer op te leggen. Politiserende mili tairen en rode jongeren, ondergedo ken ex-profiteurs van het oude Caetano-reglme en een half miljoen tot de bedelstaf gedoemde koloniale repatrianten, zij allen hebben twee jaar lang geprobeerd Europa's achte rop geraakte arme en chaotische bui tenbeetje met zijn helse problemen naar hun hand te zetten. De moei lijkheden zijn er nog, groter en veel- vuldlger zelfs, maar de atmosfeer lijkt rustiger nu, rustig genoeg - on danks een serie verkiezingsveldsla gen tussen de extremen- om de grote stap naar een echte burgerdemocra tie te wagen. Zondag zullen de 6,5 stemgerech tigde Portugezen hun wensen voor de nabije toekomst kenbaar maken. De socialistische partij van Mario Soares (PS), bij de verkiezingen van vorig jaar voor de grondwetgevende vergadering (die haar taak inmiddels heeft volbracht) Portugals grootste (bijna 38 procent), wil bijvoorbeeld alléén regeren. Desnoods met een minderheidskabinet. Mario Soares. door velen als de toekomstige pre mier gedoodverfd (door sommigen echter getipt als de belangrijkste burger-kandidaat voor het presi dentschap, waarvoor de Portugezen over precies twee maanden opnieuw naar de stembus moeten), reist stad en land af met zijn verkiezingskara vaan om de conservatieven in het Noorden te verzekeren dat hij „nooit" met de communistische par tij van Alvaro Cunhal ln zee zal gaan, om de kiezers in de „rode gordel" rond Lissabon te paaien met een af wijzing van elke binding met „rechts" en om de twijfelaars in het straatarme Zuiden voor te houden dat zowel links als rechts van de PS niemand te vinden zou zijn die het land een leefbare toekomst kan be zorgen. Voorspelbaar is hier niets, onder meer omdat de regering de maatre gel heeft genomen tijdens de verkie zingscampagne geen opiniepeilingen toe te staan. Die worden te vaak door de organisatoren verkleurd en beïn vloeden onzekere kiezers te veel. Voorspelbaar is echter wel dat de so cialisten - als ze al de grootste partij blijven - nooit een absolute meer derheid gaan halen. Op het PS-hoofdkwartierin het oude hart van Lissabon (alle deuren en ko zijnen knalrood geverfd) onthulde Soares' rechterhand Rui Mateus me echter welke druk hier in het spel is. De socialisten rekenen zelf niet op winst ten opzichte van vorig jaar. Welke politieke partij immers zou het aandurven om in de laatste week voor de verkiezingen geen winst te voorspellen? WeE de PS, aldus Ma- teus, „hoopt ongeveer gelijk te blij ven". Een duidelijker bewijs voor weinig optimisme is nauwelijks te bedenken. Wel nu, als de socialisten bij hun 38 procent blijven, betekent dat, bij Portugals variant op het dis trictenstelsel ongeveer 45 procent van de zetels. Soares en de zijnen re kenen ln dat geval - „nooit samen met de communisten" zeggen ze tegen de buitenwacht - echter wel degelijk op de parlementaire steun van de PCP of op z'n minst op afzij digheid van de communistische par lementariërs ais het op stemmingen over moties van rechts zou aanko- Geen ramp De PCP zelf wil niets liever dan sa men met de socialisten regeren. Het is hun enige kans om uit de verdruk king te raken waarin ze terecht kwamen door hun nauw verholen steun aan de linkse putsch van vorig jaar. En zo'n ramp zou het niet zijn voor dit land als een met regerings- verantwoordelijkheid ingekapselde communistische partij van de barri caden wegblijft. Cunhals partij at bovendien al sedert de revolutie van 1974 in de regering c-n Portugal is nog steeds lid van de NAVO, om maar eens een Westeuropees paniekthema te noemen. Het is trouwens veelzeggend dat de» PCP haar grootste tegenstanders aanhaar. linkerzijde vindt. Van de 14 partijen die aan de verkiezingen, van zondag deelnemen, staan e: maar liefst acht links van de PCP.' splintergroepen van Trotzkisten. maoïsten, marxistisch-leninistische communisten, arbeidersllga's. Ze noemen de PCP „sociaal- fascistisch". Als ze samen een hand vol veroveren is het vee). Rechte wind De stemming van het moment. Hetis er een waarin professor Freitas do Amaral als partijleider van de CDS weer openlijk kan pleiten voor de vrije onderneming, voor een nieuwe rol van het kapitaal, voor opheffing van de nationalisaties, de produktie-collectieven en fabriekj- en wijkraden. Voor een ruk naar rechts kortom. Zelfs PS-ministe; Zenha geeft toe dat hier „een wind naar rechts waait". De CDS is de enige partij die tegen de nieuwe grondwet heeft gestemd. Daar staat dan ook letterlijk in dat de republiek een klasseloze maatschappij moet worden in een socialistische samen leving en dat alle nationalisaties (70 procent van de ondernemingen) on herroepelijke veroveringen zijn van de werkende klasse. Als het aan df CDS ligt verdwijnt deze socialisti sche grondwet onmiddellijk. Het is een stemming ook waarin zelfs hardop wordt gespeculeerd over de kans op een rechtse coalitie. Een re gering van de CDS die haar men totaal volgens de meest redlcale voorspellers zal zien verdubbelen tot zo'n 15 procent, met de volksdemo craten van Sa Cameiro. Diens PPD, weieens een linkse WD genoemd, was tweede bij de verkie zingen voor de constituanten van vo rig jaar (26 procent) en rekent nu op winst. Winst van overlopers (of beter: terugkomers) uit het socialistische kamp. Vorig jaar verstopten heel Mi Portugezen hun niet zo linkse p pathie, doch uit veiligheidsoverwe gingen in een stembiljet voor de»- cialisten. Dit „strategische stem men" had tevens tot doel de commu nisten af te remmen. Nu het lichtidet langer op rood staat, keren velen van deze stemmers naar verwachting te rug naar hun eigenlijke PPD-iiefóe.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1976 | | pagina 4