Het droeve leven van Nina 31 -toonsmuziek wint snel veld Op bezoek bij de moeder van de dissident Boekovski Inez van Dullemen "VROEGER IS DOOD ZATERDAG 10 APRIL 1976 Ruim vijfjaar geleden was Vladimir Boekovski de eerste die de feiten over da opsluiting van Russische dissidenten in psychiatrische inrichtingen bekendmaakte in het Westen. Wegens deze „laster tegen de Sowjel-Unie" werd hij veroordeeld tot 12 jaar. Nu. na vijfjaar, zijn de gevangenen voor wier lot Boekovski de aandacht vroeg, zoals generaal Grigorenko, uit de psychiatrische inrichtingen vrijgelaten. Boekovski zit nog steeds vast. Elisabeth Fisher van de Alexander Herzen Stichting, die zich het lot van de Russische dissidenten aantrekt, schreef voor ons bijgaand artikel over de beproevingen, waaraan Boekovski nog steeds bloot staat. Inlichtingen over de actie „Redt Vladimir Boekovski" zijn verkrijgbaar bij Postbus 51049 in Amsterdam. Bijdragen voor de actie zijn zeer welkom op postgirorekening 5301846 Juist om die vele sombere, grauwe dagen verafschuwt Nina Ivanovna de winter. Soms ziet ze bij het wakker worden al tegen de dagen op. „Waarom zou ik me aankle den?" denkt ze wel eens. „Er komt toch niemand". En ze loopt in haar ochtendjas door de eenzame woning in een bui tenwijk van Moskou - een van de grote grijze ongezellige flat gebouwen. Wie niet per se door de kou de straat op moet, blijft thuis. Niemand belt op. Want de telefoon, die gaat niet meer. Die is afgesneden. Niet wegens wan betaling. Nee, „ze" hebben 'm afge sneden, al in juni 1975. „Ze" waren tegen de vele gesprekken die vooral nit het buitenland kwamen: uit Ro me, nitDuitsland, uit Nederland, zelfs uit New Vork. Officieel sneden „ze" die telefoon af voor zes maanden. Maar eind januari 1976 sloten „ze" hem niet weer aan. Begin februari wist iemand haar uit New York tele fonisch te bereiken. Eindelijk! Maar nazevenminuten praten werd ook dit gesprek afgebroken. En sindsdien heeft niemand Nina Ivanovna onder haar eigen telefoonnummer kunnen bereiken. Trouwens bij velen van haar vrienden isde telefoon eveneens afgesneden. Bij Tatja Sergejevna Chodorowitsj de vnendin van Lonja en Tanja Plioetsj, nadat deze naar het Westen zijn ver trokken Bij Joeri Orlov en Valentin Toertsjin, de voorzitter van de Am nesty International groep van de Sowjet-Unie sinds december 1975. En probeer maar eens een telefoonge sprek te voeren met Andrej Dimitri- vitsj Sacharov zonder dat het wordt gestoord of da t er wordt meegeluisterd of dat het gesprek ontijdig wordt ver broken... Die telefoongesprekken uit het buiten land mist Nina Ivanovna heel erg. In deloop der jaren had ze zich een beeld gevormd van de mensen achter die stemmen uit Rome. uit Amerika, uit Nederland, uit Engeland, uit Duits land. Slechts een enkeling van hen had ze ooit in levende lijve gezien. Nu denkt zs vaak aan al die mensen en ze hoopt, dat ze net als tevoren bezig zijn met de zaak van haar zoon Voloaja, haar 33-jarige zoon Vladmimir Boe kovski. Nina Ivanovna denkt aan haar 33- jarige zieke zoon. die van zijn prilste jeugd af een erg moeilijk leven had - zoals ze - als getuige - tijdens zijn pro ces van 30 augustus tot 1 september 1967 verklaarde. Ze denkt aan haar be zoek op 28 januari jl. aan haar Volodja in die afschuwelijke gevangenis van Vladimir. Aan die lange, ijskoude reis te zamen met de vrouw van Gabriel Soeperfin. de vriend en medewerker van Alexander Soizjenitsyn. die al sinds 22 januari in hongerstaking was omdat ze hem in die gevangenis zijn Bijbel en zijn Gebedenboek hadden afgenomen, die hij had mee weten te brengen uit het beruchte kamp 35 in Perm. waar hij eerst zat. „Oh, wat zag hij er verschrikkelijk uit", denkt Nina Ivanovna, „zijn huid helemaal grijs, schrompelig, zijn ogen. die hem zo'n pijn doen. diep in hun kassen en wat was hij mager! Die be waaksters; die er aldoor bij zaten. Die haar niet toestonden haar kind stevig in haar armen te sluiten en lang tegen zich aan te drukken. Ze mocht zijn handen niet strelen. Die magere, dorre handen. Ze kon alleen maar naar hem zitten kijken en proberen de tranen in haar ogen en haar keel te onderdruk ken. Zoveel maanden had ze hem niet gezien en nu ze hem eindelijk weer eens mocht zien. zaten ze tegenover elkaar - op aanrakens-afstand -. vlak bij en toch weer zo veraf Saronov en Bober Sjakirov gedurende tien dagen. Joeri Grodetsky. die ook had geprotesteerd, hoefde niet in de strafcel In die strafcel is het ijskoud Er is geen verwarming. De vloeren en muren zijn van beton. De gevangenen mogen zich niet extra-warm aankle den Er is geen brits, die wordt 's avonds pas gebracht Er is geen stoel, geen kruk De enige zitgelegenheid is hetzij een nis. hoog boven in de muur en erg ongemakkelijk, of de ijskoude grond. Lezen mag men niet. De gevan gene in de kartser krijgt alleen wat wa ter om te drinken, geen brood, eens in de 24 uur wat gort in warm water - dat is tenminste warm. En dat is alles. Na die twee weken kartser kreeg Boe kovski. die maagzweren heeft, een reumatisch hart. een leveraandoening en last van zijn ogen - in de cel brandt een lamp van 40 watt en naar buiten komen de gevangenen zelden of nooit- gedurende twee weken ziekendiëet. Dathielp iets. maar niet veel. Wanthet normale gevangeniseten zorgt ervoor dat zijn maagzweren telkens weer op spelen. Na die twee weken diëet werd hij weer op „streng regime" geplaatst. Dat betekent, dat de voeding de tegenwaarde van 19 kopeken per 24 uur niet te boven mag gaan. (Een roe bel telt 100 kopeken en de tegen waarde van een roebel is op het ogen blik 3.35 gulden) sche C P gedragen en over de gevan genen hebben gesproken met hoi"1" Maar waarom heeft Nina Ivanovna Boekovskaja dan nog geen antwoord gekregen van George Marchais. de se cretaris van de Franse communisti sche partij, op haar brief van 26 de cember 1975 waarin ze diens aandacht vroeg voor het lol van haar zoon en van Semjon Gloezman. de jonge psy chiater, vriend van Leonid en Tanja Plioetsj. die in Perm zit? Waarom kreeg ze geen antwoord op haar brief aan Giscard d'Estaing, evenming van senator Edward Ken nedy, van het Internationale Rode Kruis, niet van Waldheim. de secreta ris van de Verenigde Naties? De enige die op haar brief reageerde, was George Meany, de Amerikaanse vak bondsleider Hij schreef over Boeko vski aan president Ford En waarom nam dan niemand van die- vele buitenlandse communisten tij dens het. congres van dc- Russische C.P. de moeite om Nina Ivanovna te bezoeken? Of om eens bij Valentin Toertsjin, bij Joeri Orlov, bij Tatja Chodorowitsj langs te gaan? Of bij Andrej Sacharov? Je zou toch kunnen denken, dat ze misschien belangstel ling zouden hebben om de feiten eens rechtstreeks uit de monden der be trokkenen te ervaren? Bijdrage Brief Dokter Vladimir vertelde haar, dat hij op 18 oktober van het vorig jaar met nog vier gevangenen in zijn ce! luidkeels, door op de deur te bonzen en te schreeuwen, had geprotesteerd tegen het feit dat hun medegevangene Gun nar Rode uit Letland, levensgevaar lijk ziek en voortdurend bloed opge vend. toch geen medische hulp kreeg. De dienstdoende bewaker Michailov weigerde botweg om de dokter te roe pen. Die dokter werd pas de volgende ochtend gewaarschuwd, toen was Gunnar Rode al de hele nacht ver schrikkelijk beroerd geweest. Hij werd naar de ziekenafdeling ge bracht. maar niet lang, al spoedig werd hij teruggebracht naar de cel. Maar Volodja Boekovski en drie van zijn protesterende medegevangenen werden voor straf in de „kartser". - de kerker - het strafblok gestopt. Daar zaten ze van 30 oktober tot 14 november. Boekovski en Witold Ab- ankin de volle veertien dagen; Alexej Iedere maand moet Nina Ivanovna een vast bedrag aan de gevangenis overmaken als haar bijdrage in de kosten van verpleging en bewaking van haar zoon. Tijdens zijn verblijf in de 'kartser' zat Volodja overigens de volle veertien dagen in een cel met een gevangene die aan open tubercu lose lijdt. Daaraan denkt Nina Ivanovna Buko- vskaja tijdens de lange grauwe win terdagen in Moskou Ze herleest de Franse detectiveverhalen, die haar ooiteens werden gebracht. Als iemand toch eens een paar nieuwe exemplaren bracht... Ze legt eindeloos patience - om haar gedachten af te leiden. Maar daarin slaagt ze niet al te best. want vanwege het congres van de Russische Communistische Partij gingen hon derden politieke gevangenen in de kampen van Mordovië. Perm en ook in Vladimir in hongerstaking. En natuur lijk was ook haar zoon daarbij! En ve len zijn al zo zwak... „Of het echt waar is. dat sommige communistische partijen in het buiten land zich kritischer jegens de Russi- Op 29 maart 1971 werd Vladimir Boe kovski gearresteerd. Dat is nu vijf jaar geleden. In januari 1972 werd hij ver oordeeld tot de gecombineerde straf van 12jaar: 7 jaar opsluiting in dwang- arbeidskamp van het strenge regime, gevangenis en in aansluiting daarop 5 jaar binnenlandse verbanning Dit ..vanwege anti-Sowjet-agitatie en propaganda' Maar Vladimir Boekov ski sprak de waarheid en de Sowjet- autoriteiten hebben dit zelf bevestigd. Victor Fainberg is vrij. Vladimir Boris- sov is vrij. Natalja Gorbanewskaja is vrij. Pjotr Grigorenko is vrij - allemaal vrijgelaten uit de speciale psychiatri sche inrichtingen waarin zij opgeslo ten zaten vanwege hun afwijkende mening of gedrag, maar wel volkomen in het bezit van hun geestvermogens. En Leonid Plioetsj is vrij - hij heeft niet alleen alles bevpstigd wat Boekovski in 1971 meedeelde - hij heeft verteld, dat het sindsdien allemaal nog veel er ger is geworden. Agitatie Op 28 januari 1971 stuurde IV'ladimir Boekovski documenten betreffende de opsluiting in psychiatrische in richtingen in de Sowjet-Unie - de me dische verklaringen en argumentatie - van Pjotr Grigorenko, Victor Fain berg. Natalja Gorbanewskaja, Vlad mimir Borissov en I. Jachimowitsj alsmede fragmenten van de docu menten betreffende V. Koesnetsnv naar het Westen. Hij deed er een brief bij. gericht aan het Internationale Genootschap voor Psychiatrie, de Liga van Mensenrechten en een aan tal met name genoemde psychiaters in Canada. Amerika en Engeland. In die open brief stond o.a „Het is vooreen mens. die geestelijk gezond is. het meest afschuwelijke lot om voor onbepaalde tijd in een inrichting voor geesteszieken te worden opgesloten". En Boekovski sprak de hoop uit. dat degenen waaraan de brief en de do cumenten gericht waren, en die een groot deel van hun tijd wijden aan het genezen van mensen, bereid zouden zijn op te komen tegen het misbruik van hun weten-schap ten nadele van mensen. Niet Vladmimir Boekovski maakte zich schuldig aan anti- Sowjet- agitatie", het zijn de betrokken Sowjet-autoriteiten zelf, die dat doen. Zij stellen door hun handelingen de medische wetenschap in de Sowjet- Unie in een kwaad daglicht. En sinds 1971 zijn er heel wat gegevens bijge komen, die alleen maar aantonen dat Vladimir Boekovski de waarheid sprak. Maar Vladimir Boekovski zit nog altijd in Vladimir. De kaarten, die velen hem zenden, komen de laatste tijd met het stempeltje 'inconnu' (on bekend) terug. Nina Boekovski heeft uiteraard reden tot neerslachtigheid tijdens grauwe winterdagen en van haar geduld wordt verschrikkelijk veel gevergd. Ze weet. dat vooraanstaande kunstenaars en hoogleraren in Amerika er niet tegen opzien om voor de Sowjetrambassade aldaar met borden om hun hals tegen de gevangenhouding van Boekovski te protesteren. Wat ze nog niet weet is. dat de Universiteit van Leiden een brief aan premier Joop den Uyl heeft gestuurd met het verzoek in deze tot diplomatieke activiteit te komen. Een paar jaar geleden sprak Max van der Stoel in de pauze van een balletop voering met zijn ambtgenoot Gro- myko in Moskou over Boekovski - maar dat maakte kennelijk geen in druk. Misschien zou het nuttig zijn als hoogleraren uit Leiden zich persoon lijk naar de Andries Bickerweg 2. in Den Haag. zouden begeven Ir. op tocht. „Ik verwacht binnenkort een door braak". Anton de Beer propageert nu al jaar 31-toonsmuziek en het is be paald geen gevecht tegen de bierkaai Pionier l)< 31-t veld. Steeds meer componisten wen den zieh tot dit systeem en steeds meer luisteraars verlaten elke eerste zondagmiddag van de maand verrukt de aula van het Tcylers Museum in Haarlem, waar Anton de Heer en het vioolduo Bouw Lemkesen Jeanne Vos ziek hebben ontsloten. Van een plaat rncl louter 31- toonsmuzick zijn. buiten de officiële platenhandel om. duizend exempla ren verkocht. Een erkenning schuilt ook ln de opdracht van de NOS-radio aan Anton de Beer om een stuk te componeren ter inzending aan het radio- en tv-conc urs voor de Pnx d'Italia. Het wordt een compositie voor het vocaal kwintet Gesualdo di Venosa. met begeleiding van onder meer de archlfoon. een 31- toonsinstrument waarvan Anton de Beer de enige bespeler is. Hij zegt„Ik hoop dat er iets bruikbaars uit mijn vingers komt, want dan bereik je het podium van de hele wereld" Wat is nu 31-toonsmuziek? Het ons bekende octaaf Is verdeeld in twaalf halve tonen. Sinds het begin van de 17e eeuw is men daaraan gewend ge- raaktdoordatdetoen moderne klavier- instrumenten niet anders te stemmen waren. Door de werken van de grote componisten ligt dit stelsel ons ver trouwd in de oren. Toch klopt het niet helemaal. Uitgaande van het trillings getal van elke toon afzonderlijk blijkt datons huidige toonstelsel onzuiveris. Het verschil is klein, maar toch zoveel, dat onze toonladder niet beantwoordt aan de wetten van de natuurlijke zui verheid. zoals die universeel gelden. De grote Nederlandse wis- en natuur kundige Christiaan Huygens bere kende een nieuwe harmonische cyclus met31 tonen. Een eeuw tevoren had de Italiaanse componist Nicolo Vicentino al getracht een 31-toonsinstrument te vervaardigen, de zogenaamde archi- cembalo. In de huidige tijd hebben studenten per computer ontdekt dat de zuiverste verdeling van het octaaf die in 31 tonen is. Intervallen klinken dan zo zuiver, dat de boventonen gaan meetrillen. Dat geeft de toon zijn na tuurlijke rijkdom terug, die bij het ons bekende toonstelsel verloren was. Anton de Beer. die een leidende func tie heeft bij de muziekprogrammerlng van de NOS-radio, n de grote voor vechter geworden van dit stolsel. „Tijdens mijn conservatortumtljd las ik een boekje van prof dr Adriaan Fokker over samenklanken HIJ werkte daarin de Inzichten van Vicen tino en Huygens verder uit Ik bezocht hem in zijn werkkamer en daar liet hij mij dc- maquette zien van een 31- toonsorgel zoals hem dat voorde geest zweefde Jn die tijd nam men hem niet zo serieus en ik ben dat bezoek geleide lijk aan weer vergeten" .Maar als afgestudeerd musicus moest ik voor een krant een interview maken met prof Fokker. Het orgel was toen klaar en Henk Badlngs had er een compositie voor geschreven Het inte resseerde mij in hoge mate en ik heb mij grote moeite gegeven om dat orgel te leren bespelen. Toen werd ik al gauw vaste bespeler van het instru ment. dat een plaats kreeg ln het Tey- lers Museum te Haarlem" „Samen met Bouw Lcmkes en Jeanne Vos. die al jaren lang felle propagan disten van de 31-toonsmuzlek zijn. de celliste Nelly Duin en Wlm Daim. die formidabel op dat orgel Improviseert, verzorg ik nu al 25 Jaar zondagmid dagconcerten in de aula van het mu seum. Er is enorme belangstelling, vooral uit de Engels-sprekende lan den. Veel musici en musicologen vin den mij wel een curieuze kerel. maar. zeggen ze. „Je verdient er het zout in de pap niet mee" Na 1950 zijn de jonge componisten te ruggevallen op de twaalftoonstech niek van Schoenberg. Bergen Webem. De inventie is nu op. De oudere garde van componisten vindt het 31- toonsstelsel wel interessant, maar ze zijn te.oud om het nog te leren. De Jon geren worden er in hun opleiding niet mee geconfronteerd. Dc- enige compo nisten die er zich voor Inzetten zijn Henk Badings. Hans Kox en ikzelf. Ge.ukkig neemt het aantal componis ten dat stukken schrijft in de 31- toonstechnïek steeds toe. De Ameri kaan Joel Mandelbaum componeerde de eerste opera in dit stelsel. Aloys Haba uit Tsjechoslowaklje heeft zo juist een strijkkwartet voltooid. Maar het gaat langzaam, want het zwaarte punt van het conservatoriumonder wijs ligt op de romantiek. lil! Ou, "ud worden willen we misschien allemaal wel, mits redelijk gezond en zonder al te grote gebreken. Maar oud zijn valt meestal niet mee en we zijn oud eer we er erg in hebben. Het gaat. tegen alle schijn in, zo verschrikkelijk vlug. Een baby wordt geboren en we hebben nauwelijks geduld eer hij lacht, loopt, praat. Maar hij lacht, loopt en praat in een mini mum van tijd en gaal naar school, en dan begint ook zo'n beetje zijn eigen leven, dat wat hij zich herin nert. Dc tijd dat een zomervakantie nog eindeloos duurt. Met twintig en o, hoe verlang je er naar. twintig te zijn. sta je lichamelijk zo'n beetje op je hoogtepunt, met dertig beslist al niet meer. Dan be gint dc aftakeling, o, heel geleidelijk. Rimpeltjes, haaruitval of grijs worden, lichte verkalking, on- gemakjes en dat gaat zo maar door, bij dc een lang zaam, bij de ander ontstellend snel. De statistieken vertellen ons dat wc gemiddeld ruim zeventig wor den, vrouwen nog een paar jaar ouder. Maar hoe. en is het altijd dc moeite waard Dan denk je aan die ongelooflijk vitale mensen van in de tachtig die nog op de planken slaan, zingen, quicksteppen, een land regeren of de ingewikkeldste- muziek uit het hoofd vertolken. Dan hoop je te beho ren tot die begenadigden die. pijnloos zoals een blad van een boom valt in november, in hun slaap haast ongemerkt heengaan, na een nog welbestede dag. Maar dat zijn uitzonderingen. Er wordt niet aan je gevraagd hoe je sterven wil. Waardig sterven in over eenstemming met de wijze waarop je hebt willen le ven. word je in tegendeel in de meeste gevallen ont zegd of onmogelijk gemaakt. Zelfs al wil je dood. dan mag je met, ai is er ook medisch geen greintje hoop meer. dan wordt je nog kunstmatig gemarteld, je bent volkomen machteloos geworden en jehebt je maar neer te leggen bij de ethische motieven en de absolute over macht van de meerderheid Je gaat van machine naar machine, letterlijk totjelaatstesnik. die dan misschien wat maanden uitgesteld wordt. Vraag aan ieder die ouder wordt en die nog goed gezond is hoe hij er over denktenbijnaaltijdzuljehoren:„Alsikgasukkelen.een last vooreen ander wordt, hoefthetvoor mij nietmeerea zeker met als ik dement zou worden, of ongeneeslijk ziek". Maar er wordt nietmeer naar gevraagd als puntje bij paaltje komt Wie gaat sukkelen went geleidelijk aan z'n vreselijke ongemakken, wie dement wordt gaat in een inrichting, wie ongeneeslijk ziek wordt, wordt geopereerd, des noods tot nog maar de helft van z'n lichaam over is. We wetenhetallemaal.wewillenhethaastgeenvanallenen wedoenerzogoedalsnietsaan.Eenenkeling.eensterke geest piept er dan stiekum tussen uit, maar meestal op een uiterst moeizame manier, wat niet zou hoeven. En dan. we bergen al deze mensen op. Dal wil zeggen we worden straks zelfs ook opgéboregen. Verzor gingsflats. bejaardentehuizen, inrichtingen voor ie dere kwaal en afwijking, en daar zitten ze dan. Af en toe gaan we ze opzoeken, worden we opgezocht. Niet eens vaak en vaak niet eens, Opgeruimd staat netjes, ze zijn verzorgd, beter dan we het zelf kunnen doen, zogezegd en we hebben het veel te druk. Bovendien zijn ze lastig en vervelend, zeuren altijd over hetzelf de, kennen je niet meer. je hebt er niets meer aan. Zo is het De enkeling die een oude van dagen, een hulpbehoevende, een zieke, een demente nog thuis verpleegt wordt voor gek verklaard. O», ver dit allesbehalve opwekkende maar ons allen diep aangaande probleem schrijft Inez van Dullemen (1925) in haar boek 'Vroeger is dood'. Inez van Dulle men is de dochter van de in de jaren twintig bekende schrijfster Jo de Wit (geb. 1894) en van mr. A A. L. F. van Dullemen. die na zijn rechtenstudies in Leiden eerst kantonrechter was in Zierikzee en later Procureur-Generaal ln Amsterdam Jo de Wit was in haar jeugd een mooie, hartstochtelijke vrouw die goed schreef tin 1923 kreeg ze de Haagse Post prijs van de Mij der Ned. Letteren voor haar bundel novel len 'Open Zee'), ze hield van het leven, van mannen io a. Nijhflff was een van haar minnaars). En mr. Van Dullemen. met wie ze in 1923 huwde, was een on kreukbaar rechter van de oude stempel, die onder andere geruchtmakende zaken als de bankzwendel van Onnes van Nyenrode of de zaak Anneke Beek man te behandelen kreeg. Kortom: het waren beiden mensen van formaat die, als ze gekund hadden, be slist niet de ellendige en vernederende dood gekozen zouden hebben die hun dochter in 'Vroeger is dood' beschrijft. Ze werden allebei tachtig en ouder, maar hoe! De vader dement, incontinent, een absoluut wrak in een rolstoel in een inrichting, de moeder aanvankelijk nog thuis, maar ernstig versukkelend, dan ook dement en wegkwijnend in een kliniek. Hun dochter heeft deze volkomen aftakeling scherp geobserveerd en getekend. Genadeloos, maar wel met liefde. Het verhaal doet, ook als het over het af- wikkelen van de erfenis gaat, vaak sterk denken aan letterkundige kroniek door hans warren het tweede deel van de onlangs verschenen memoires van R. J. Peskens: 'Twee vorstinnen en een Vorst', waarin immers ook op onthutsende manier de neer gang en versukkeling van twee uitzonderlijke men sen (Peskens ouders) getekend werd en het opruimen van wat dan rest. En ook het geval-Peskens is naar de werkelijkheid getekend, niet J-nez van Dullemen. die haar beide ouders regelma tig bezocht tijdens hun laatste levensjaren, neemt geen stelling en klaagt niet aan. Ze pleit niet voor eu thanasie. ze verheelt niet dat ze zelf ook meehielp aan het 'opbergen' van haar ouders, ze toont het ver plegend personeel en de doktoren met hun gebreken en goede kanten, het kleurloze, fijngemaakte voedsel, het gesjouw met mensen die men mogelijk beter rus tig zou kunnen .laten sterven' „Op een dag zie ik dat ze van mijn vader een collage hebben gemaakt. Er bovenop zit nog wel zijn eigen gezicht, hoewel zijn haar gemillimeterd is en mei meer de pluizige krulletjes in de nek vertoont die de zorg van mijn moeder uitmaakten. Maar daaronder prijkt een mij onbekend Amerikaans overhemd met korte mouwen waar zijn oudemannen armen wit uit te voorschijn steken, een vuurrode stropdas hangt hem als een enorme tong over de borst, en een broek reikt met de pijpen tot halverwege de blote kuiten. Tersluiks komt aan de binnenkant van zijn been een roze slangetje gegleden en kruipt zijn sok binnen waar het in een mysterieuze bult verdwijnt, i j „Waarom heb je je eigen kleren niet aan zeg ik verontwaardigd- Er zijn toch patiënten die nog be hoorlijk in het pak zitten, waarom moet hij juist er uil zien als een verklede aap Ik begin aan' die broekspijpen te trekken om dat roze slangetje te be dekken waarvan ik begrijp dat het tot een geheim afwateringssysteem behoort. Hij lacht een beetje „Trek niet zo hard. Ik kan het niet helpen", zegt hij en legt zijn hand met een verontschuldigend gebaar op het Amerikaanse borststuk. Zijn liand ziet groen als het blad van een vingerplarit. Hij ziel mijn blik en houdt zijn gespreide vingers voor zich uit. ..We hebben wasknijpers moeten verven", zegt hij, „ik denk om ons een beetje bezig te houden". Gsk is dal. dal je via baby. via gymnasiast in kuit broek. kantonrechtertje in Zierikzee via Procureur- Generaal terecht komt bij de wasknijpers Je wordt wasknijperverver en je hebt een draineerbuis aan je piemel hangen. En toch. daar kan geen misverstand over bestaan, ben je nog 'dezelfde Arnold' pp73174 En dit is de moeder, nog in een heider ogenblik: „Dan bindt zij als vanouds een blauw lint in haar ha ren en wuift naar de glazenwassers - uiteindelijk toch gekomen - in witte pakken voor de ramen han gend. „Ik hield veel van jonge mannen vroeger", zegt ze „Van die lange benen, mooier eigenlijk dan vrou wenbenen" „De ene is heel blond, de zon glinstert in dat krank zinnig blonde haar. ..Mijn kinderen hadden ook zulk blond haar. vooral R.. voordat hij kaal werd, mooier zelfs nog dan dit. van dal vlaskleurige weel je wel" f.i Van achter de planten in de vensterbank kijkt ze naar de icitte glazenwassers met hun lange haren als moderne Christussen. - tussen het groen een grijze nimf. een Suzanna in het bad. Maar dat was omgekeerd, toen keken die oude mannen naar het jonge vlees van een vrouw en zij kijkt ook niét op die manier, met dat begeren, dalis al lang voorbij, ze kijkt vanuit het loergat van de dood naar het jong- zijn. naar dal moeiteloos beiuegen tussen hemel en aarde, naar die zwaai van zo'n been op de ladder Ze wuift en zij lachen terug", ip. 71172) En Inez van Dullemen, die het soms te veel wordt, dat vechten met de ouderdom terwijl ze haar eigen gezin heeft en straks haar eigen ouderdom, vraagt zich af; „Hoe werden de mensen vroeger oud De notaris, mijn grootvader, had een eigen huis met een huis houdster en een dienstbode tot zijn beschikking tol zijn laatste snik. Maar die behoorde tot de geprivile gieerden: andere oude mensen lagen in een alkoof, oj in een stinkende bedstee, of ze werden in een stoel voor de deur in het zonnetje gezet, die kregen niet de tegenwoordige hygiënische zorg die leidt lot een hy giënische dood. Maar misschien hadden die nog een ouwe hond onder hun bed. misschien hoorden ze hun kleinkinderen krakelen of hun kippen kakelen op hun erf. Die gingen dood m hun eigen bed. in hun ei gen huis. die wisten ai 'waar hun graf kwam op het kerkhof 'p 791 En die ouwe hond onder het bed. die -doet het hem nu eigenlijk: die gaf nog een beetje aanhankelijk heid. Dc wasknijpers zijn stompzinnig en de gla zenwassers. hoe aardig ook. klimmen naar een vol gend raam waar ze misschien en graag met een echte jonge Suzanne flirten. Maar die ouwe hond, die gaf je een lik. Verschrikkelijk onhygiënisch. Inez van Dullemen. Vroeger is dood. Querido. Amsterdam.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1976 | | pagina 19