'Als een varken
wordt gekeeld, wil
het soms onfatsoenlijk
hard schreeuwen'
NIEUWDORPEN DE TOEKOMST
NIEUWDORP
IN DISCUSSIE
ZATERDAG 3 APRIL 1976
PROVINCIALE ZEEUWSE COURAM
Aan weerszijden van de weg
zit het land goed in de ruimte.
De dijk lijkt eindeloos, maar
voert plotseling toch nog naar
beneden. Nleuwdorp. En ja
wel - P. J. 't Hooft - 'Dorpen in
Zeeland' - krijgt weer gelijk.
'Ergens in een bocht van een
weg of langs een kruispunt
begon men te bouwen',
schreef hij. „Nooit op een dijk,
maar in den polder, verdicht
de bebouwing zich tot een
dorp". Ook in Nieuwdorp.
Links het oude dorp, een
soort ring, de gereformeerde
kerk in het midden. Naar
rechts ligt de uitbouw. En aan
het eind van het dorp ligt het
het nieuwe land. Het Sloege-
bied. Zicht op de industrie,
die vlammen werpt in de
avondlucht en royaal is met
lichtpunten.
Maandagavond Het. verenigingsge
bouw 'Eben Haézer' Tot hiertoe heeft
de Heere ons geholpen. De wind is
straf en staat uil het westen en gede
puteerde Boersma verklaart in de
loop vande avond, dat-ie bij aan
komst duidelijk de industne heeft ge
roken Er valt even een stilte, vóór er
van Nieuwdorpse kant wordt gerea
geerd. dat de aankleve van de indus
trie hooguit tien dagen per Jaar in het.
dorp kan worden opgesnoven „Voor
ml) stinkt de industrie dan niet", zegt
Mannus Moerdijk en Van de Weele
stelt vast „De bevolking hoor je niet.
klachten komen alleen van mensen,
die van oorsprong niet uit Nieuwdorp
komen". Van Waes: „Ik woon hier
niet, ik ruik het soms ook wel. maar
uit Nieuwdorp hoor ik nooit klach
ten"
Nieuwdorp de industrie en de hinder
ze blijven lang hangen In werkelijk
heid én in de discussie Joost Moer
dijk. „Toen besloten werd dat het
.Sloegebied industriegebied zou wor
den is eigenlijk heel de omgeving in
een min of meer negatief daglicht ge
steld. Het zou mogelijk wezen, dat er
dorpen zo dicht bij de industrie
kwamen te liggen, dat de leefbaar
heid in het gedrang zou komen De
gemeente 's Heer Arendskerke is er
mee begonnen mensen, die trouwden
konden wel een huis in Arendskerke
krijgen, maar niet op Nieuwdorp Zo
doende zijn er tientallen gezinnen
vertrokken, er waren hier geen wo
ningen voor aanwezig. En dat heelt
de bevolkingsopbouw van Nieuwdorp
een goed gedaan Toen er hier geen
uizen kwamen en negatieve gelui
den de overhand kregen, hebben mi-
:eugroepen daarop ingehaakt En
'oen er in Borssele en 's Heerenhoek
wel gebouwd kon worden, bleef alleen
Nieuwdorp over. Er ontstond een
soort stemming, dat heeft allemaal
..ijn weerslag gekregen in de regio, in
de pers - Nieuwdorp was niet meer
eetbaar. Ze hebben alle weeën, die In
MAR1NUS MOERDIJK
Openbaringen staan, van toepassing
gebracht op Nieuwdorp"
Niet meer last
Die gang van zaken verdriet Moerdijk
en de drie andere gesprekspartners
uit het dorp Moerdijk. „Ik geioof, dat.
de provincie en de gemeente aan die
sfeer hebben meegewerkt Zo zelfs,
dat ze op den duur zelf geloofden, dat
het er zo erg met Nieuwdorp voor
stond We hebben hier niet meer en
niet minder last van de industrie dan
andere dorpen in de buurt. En ik zou
graag zien, dal er geen mensen meer
naar een ander dorp worden gestuurd
als ze hier willen blijven wonen. De
menspn. dip hier wonen, zien he! be
hoorlijk zitten Mag de Margriet-
straat nog volgebouwd worden, oi
krUgt de burgemeester daar geen
toestemming voor'"
Een zaak voor de gemeente Burge
meester Van Waes zet uiteen, dat er
in Nleuwdorp nu een goedgekeurd
bestemmingsplan ligt. waar nog der
tig woningen kunnen worden neerge
zet Maakt gewag van de verschillen
in opvatting over de ontwikkeling
van Nieuwdorp tussen het gemeente-
TEKST:
H KEES CUSOUW
I FOTO'S:
DICK FABER
bestuur en de provincie. Hoe zowel in
's Heerenhoek als in Nieuwdorp in de
jaren zestig bestemmingsplannen
niet werden goedgekeurd, hoe ze la
ter door de gemeenten zijn gehal
veerd en hoe juli 1970 - de gemeente
Borsele ze als 'erfenis' overkreeg en er
een conflict over de soort bouw in
Nieuwdorp ontstond tussen gs en de
gemeente, dat drie jaar duurde en de
bouw in het dorp vertraagde Traas:
„En die dertig woningen wilt u nu zo
vlug mogelijk realiseren?"De ge
meente voelt daar wel voor, zegt Van
Waes. ..Maar men moet zich wel een
paar dingen realiseren. „Er mocht
zowel in s Heerenhoek. Borsseie als
Nieuwdorp worden gebouwd 's Heer
enhoek en Nieuwdorp hadden ge
meen, dat de provincie er een andere
visie op nahield dan het gemeente
bestuur en dat er verkleinde plannen
werden goedgekeurd Op het mo
ment. dat in Nieuwdorp vijftig huizen
konden worden gebouwd was er In s
Heerenhoek een bestemmingsplan
beschikbaar voor tachtig woningen.
Dat viel samen met het ogenblik,
waarop de afbraak van de boerde
rijen en de huizen in hel Sloegebied
in volle gang begon te komen Het
verloop van het aantal inwoners heeft
zich geleidelijk voorgedaan, er is twee
keer een soort administratieve- herin
deling geweest en m feite is het tus
sen 1972 en 1976 teruggelopen van
1389 mensen naar 1123 In het Sloe
gebied - gemeen lelijk Borssele ol
Nieuwdorp zijn 89 huizen afgebroken.
27 in Borssele 82 in Nieuwdorp. Nu
moeien we één ding goed in de gaten
houden van al die boeren, die in het
Sloegebied woonden was een groot
percentage katholiek En dat ver
klaart waarom zij zich voor een groot
percentage hebben teruggetrokken in
's Heerenhoek Nieuwdorp had vrij
wel geen boeren, die zich in het dorp
vestigden, s Heerenhoek zag het
tegenovergestelde En toen ontstond
daar een stemming van hup jongens,
zie je wel iedereen heeft er vertrou
wen in. Van Nieuwdorp uit is in die
zelfde tijd - ook vanuit de raad Bors
sele - de indruk gewekt, dat het dorp
werd verpest, dat men er geen ver
trouwen in had - en dat is een sfeer
waar je als gemeente moeilijk
tegenop kunt roeien. Wij dirigeren
niemand Als iemand een huis wil
bouwen, zeggen we nou meneer, de
goedkoopste grond ligt in Dnewegen
en Oudelande Nu nog Maar waar
men wil wonen is een persoonlijke
zaak. Er is alleen van Nieuwdorp uit
wel vaak gezegd, dat het dorp kapot
ging"
Ongunstig
Nieuwdorp. de toekomst en de pro
vincie Gedeputeerde J P Boersma
„Nieuwdorp ligt ten opzichte van de
industrie het meest ongunstig. Nu
nog twee kilometer er vandaan, maar
dat zal in de definitieve vormgeving
niet zo blijven, ook al zullen we ons
uiterste best doen de fabrieken met
de meeste verontreiniging zo ver mo-
iFPUTEERDE MR F BOERSMA Hl EN BURGEMEESTER G. H. E. M. VAN WAES 'Tl
sele Is de visie van Boersma moeilijk
te accepteren, maakt Van Waes dui
delijk Waarom moeten de afstanden
tot de Industne hier zo minltleus ge
meten worden?" is zijn vraag en de
burgemeester verwijst naar plaatsen
in soortgelijke omstandigheden A;--
ik dezelfde cirkels in Middelburg zei
kom ik middenin de stad Iri Temeu-
zen middenin de stad Van de fabr.i -
Ken Sluiskil naar Axel aan de rand
van het uitbreidingsplan Waarom
dan hier zo millimeterenWaarop
Boersma tegenwerpt, dat er elders of
een afgeronde situatie bestaat of een
foute toestand in het verleden is ont
staan „Geen reden om nu een toege
vend beleid te voeren, dat tenslotte
de burger benadeelt" Overeind biijn
- vindt Van Waes - namelijk de vraag
wat er met Nleuwdorp moei gebeu
ren. De gemeente - zo maakt hij dui
delijk - staat op het standpunt, dal er
ir. Nleuwdorp meer dan dertig wo
ningen gebouwd moeten kunnen
worden ..Waarom' Wil je een dorp
leefbaar houden, dan heb je absoluut
een basisschool nodig. In Nieuwdorp
zijn er twee. op levensbeschouwelijke
basi& Je moet dus je bevolking op
peil houden, ik praat niet over echt
uitbreiden. Dat wil het gemeentebev
tuur niet. laten we daarover ook geen
onduidelijkheid laten bestaan. Nu zie
ie. dat de gemiddelde bevolking per
woning terugloopt en dat er sprake is
van gezinsverdunning Ais Je het be-
houc van de basisscholen absoluut
noodzakelijk noemt voor de leefbaar
heid. zul je dus wat moeten groeien
We willen er niet nog een school bij
bouwen. Maar als Je de botte cijfers
neemt, dan kom je voor 1981 op 55
leerlingen voor de openbare school f-r,
27 - nu 31 - voor de christelijke."' Er
wordt op gewezen, dat een aantal
kinderen naar de christelijke schoei
in Borssele gaat en Boersma vindt,
dat de christelijke gemeenschap er
toch wel op bedacht moet zijn dat
men met die houding de eigen chris
telijke school op het dorp verloren
kan laten gaan.
Hoe kan Nieuwdorp self-supporting
blijven?
Naar de opvatting van Boersma zou
den de twee «cnolen 'gehéld moeten
blijven bestaat, ook als hel leerlin-
gental wal naar beneden gaat. .Je
zou dat kunnen vragen ook al omdat
de overheid een bepaaJd beleid ten
opzichte van dit dorp voert. Als dat
te realiseren is en er terzake op mij
een beroep wordt, gedaan, zal ik daar
al hel. mogelijk voor doen Een dorp
aui om andere redenen wegkwijn'
krijgt die hulp mei. maar misschien
Is -uer met succes eens iet* te door
breken op bet terrein van vereiste
leerlingenaantallen
Renovatie
Joost Moerdijk Ik zie het toch wel
zitten Maar het is wel van belang om
te weten of je na die dertig hulzen In
de Margnetstraat ook nog wat aan
rertovaue kunt doen
Van Waes ..Op het punt. van de reno
vatie heeft Nleuwdorp dezelfde moge
lijkheden als andere kernen, als Nis-
se Baarland of Oudel8nrie Maar re
novaue uitspreken Is eén zaak en hei
realiseren een tweede Bovendien
kun je als je tien huisjes afbreekt er
maar zes voor terugzetten Moei Je
ook oppassen, dat je niet terugloopt
Ik teken r.u vnjwel elke dag een ga
rantieverklaring om een woning mei
een premie op te knappen. Ik kijk
aan ook weieens naar Nleuwdorp
Laat ze maai komen. Als je 30.000
verdient, kun je een huis van
120 000 zetten Van de Weeie: „Een
bungaJowpiannetje hebben we niet
En Mannus Moerdijk „Er rijn ook
gewezen Nieuwdorpers. die terug wi:
len komen. Het zou toch jammer zijn
als daar geen mogelijkheid vooi
Boersma: „Gewezen Nleuwdorperv
zyn voor mij grensgevallen. Als eet,
gezin in Borssele met tranen in de
ogen at te verlangen om naat
Nieuwdorp terug te komen dan ze.
ix. dat ajn voor mij autochtone be
woners gebleven - In zo n gevai moe
je niet hard ajn. Maar met mense:
van buiten bedoel ik ook wel werk
nemers van bedrijven hier. ook al kan
dat lastig zyn voor de bedrijven"
Wat geai er - wii Joost Moerdijk we
ipr - in het beleid van de gemeen
oor de groei van de sumulertnav
kernen of de opvang in de kleine k*
„Dal gaat hand in hand," vindt Va:
Waes ..Je moet met denken, dat er
op Nleuwdorp elk jaar plaats is vi"
zes of acht woningen Dat kun Je i- i.
enkele keer doen. als je daarna de
rest van de voorraad in één groei*
- s-Graveripulder of Helnkenszand
kwijt kunt. Je moet de bouw inBo-<
sele. s-Heerenhoek. Kwadendami:
Lewedorp. Nieuwdorp en Ovezance
combineren met een groot conting'
tn de groeidorpen
Nieuwdorp leelbaar houden. Er 1*
zegt Joost Moerdijk - in het dorp n g
een warme bakker Ook een element
in ae leefbaarheid Die man zit met
een oude oven. Kan Nleuwdorp nu
bujven beslaan en kan die bakker
oven nu vervangen?
Van Waes ..Dal van die oven kan ik
niet zeggen. Maar het beleid van 'i>-
gemeente is erop gericht Nieuwdorp
op pel! te houden
Boersma „Ik heb het anders gefor
muleerd- maar het kan misschien op
hetzelfde uitkomen
Van Waes ..Als wy als gemeentebe
stuur in onze lijn redelijk blijven..."
Boersma „En als wij m ons beleid
redelijk blijven, zijn er misschJer
marges te vinden
Van de Weele En Nieuwdorp zit
daar waarschijnlijk tussen
KO TRAAS <U EN JOOST MOERDIJK'r,
nou moei je maar nlei in Nieuwdorp
gaan wonen En de mensen die er r.l
zitten' Daarvan zeg ik als iemand er
wil blijven wonen, moet flat kunnen
.moet dal mogelijk blijven Dat is hel
type van *en consobriatiekem P«-r
soonliJK zou ik verder willen gaan
persoonlijk vind IK dal iemand die
uit Nleuwdorp naar een andere ken.
in fle buurt wil verhuizen. daart</i-
een redelijke wijze door de overheid
in de gelegenheid zou moeten worden
gesteld Ik vind dal redelijk ma."
dat krijg ik niet voor elkaar er
weinig ammo om zoiets te doen Ik
erken de inconsequenties wei om ei
dan mensen te laten wonen en de
bewoners, die weg willen niet de hel
pende hand le bieden Voor de men
sen. die willen blijven moeten behoor
lijke mogelijkheden bestaan Dat is
bij elkaar misschien een somber ge
luid. maar het is in ieder geval duide
lijk en ik heb geen behoefte aan fa
beltjes. Nleuwdorp is een van de
moeilijkste kernen van de provincie
Uitdaging
Het valt nogal rauw. bij het gezel
schap in 'Eben Haëzer' Marinus
Moerdijk „Als het er zo voorstaal.
hoef je ook geen grote bebossing voor
Nieuwdorp in te planten, je hebt dan
helemaal geen maatregelen meer te
nemen" Traas Het moet toch voor
een gemeentebestuur, voor de pro
vincie een enorme uitdaging zijn om
zo'n kem te bewaren En dan krijgen
we een beleid voorgeschoteld van we
zuilen wel proberen te stimuleren als
er iemand weg wil gaan Nou ja - dan
rijzen mijn haren toch ten berge
Joost Moerdijk „Als een varken ge
keeld wordt, dan wilt-ie nog weieen-
onfatsoenlijk hard schreeuwen Is hel
een wonder, dat dat in Nleuwdorp
gebeurt?"
Boersma wijst erop, dat. er een be
hoorlijke kans was geweest op leeg
loop in Nieuwdorp als er geen indus
trieterrein was gekomen. De leegloop,
die over het hele platteland te signa
leren viel „Nieuwdorp vertoont mei
zo'n afwijkend beeld van de normale
plattelandskern, waar het met zo ge
weldig gaal. Het komende beleid
moet erom gaan. dat Nieuwdorp geen
bestemmingsplan meer krijgt, maar
moet scharrelen en moet kijken ol
het kan saneren Wanneer er voor de
eigen mensen, voor de inwoners, die
willen blijven wonen nog wat ruimte
moet worden gemaakt, zai ik altijd
zeggen: oké. daar zal ik graag aan
meewerken. Maar geen plaats maken
voor mensen van buiten. Ik heb er in
mijn beleid wel rekening mee te hou
den. dat het slechter wordt. Nu is de
bezetting nog geen kwart Als net
Sloe helemaal bezet zou zijn en het
zou wonderbaarlijk schoon blijken -
wel. op dat moment mag Nieuwdorp
van mij weer de ontwikkeling hebben
van een normale plattelandskern.
Maar voor we dat weten zijn we twin
tig jaar verder"
Schalen houden
Voor het gemeentebestuur van Bor-
gelijk weg te plaatsen en verscherpte
eisen stellen. Er is verschil ui de dor
pen rond het Sloegebied. Het gaat er
echt met om nou zomaar eens een
kern uit de lucht te plukken en daar
eens een vuil beleid tegen te voeren
Beleid is, dat Je moet zorgen voor een
behoorlijke afstand tussen woon- en
industriegebied Nieuwdorp is zo'n
kem. waarvan ik zeg daar is een be
paalde hinder van het industriege
bied met uit te sluiten, daar is geen
Nieuwdorp is de laatste
maanden met grote regelmaat
:n het nieuws: het Bpvelandse
dorp is een van de kernen, die
hel dichtst bij de mogelijk
nog verder oprukkende - in
dustrie in hel Sloegebied lig
gen. Dal hnudl onzekerheden
in over de toekomst. Wat kan
er in Nieuwdorp nog gebeu
ren" Mag het dorp nog
groeien, moet het worden 'af
gerond'. moet het inkrimpen"
Vier inwoners van Nieuwdorp
Joost Moerdijk (551 operator
bij HoechsL Ko Traas (321.
ploegbaas bij Pechiney. Jaco
bus van de Weele (39). electro-
technisch installateur en lid
van de dorpsraad en Marinus
Moerdijk (471 groothandelaar
in landbouwprodukten en lid
van de dorpsraad discus-
sieéerden onder leiding van
PZC-hoofddredacteur G. A. de
Kok over de toekomst van
Nieuwdorp met gedeputeerde
mr J. P. Boersma (ruimtelijke
ordening) en burgemeester G.
K. E. M. van Waes van Borsele.
Bij dat gesprek bleek onder
dat het gemeentebestuur
van Borsele niet tocwii naar
ee-n afronding sari Nieuwdorp,
maar voor een kleine groei
kiest om zo zeker mogelijk te
zijn van het behoud van de
beide basisscholen in het
dorp: een clement, dat burge
meester Van Waes 'onmisbaar'
noemde voor de leefbaarheid
van een plaats als Nieuwdorp:
dat hel beleid van gedepu
teerde Boersma erop gericht is
Nieuwdorp tot 'consolidatie-
kern' te verklaren, tot een
dorp, dat in feite niet meer
mag groeien. Wel wil mr
Boersma de mogelijkheid
open laten, dat de groei van de
eigen bevolking wordt opvan
gen en is hij bereid om - zo no
dig - de helpende hand te bie
den bij het behoud van de
beide scholen;
dat het gemeentebestuur
Nieuwdorp bij renovatieplan
nen - het herstel, de verbou
wing van oude huizen - gelijk
wil stellen met de andere dor
pen in Borsele en geen be
lemmeringen op dit punt wil
opvoeren.