MONTEDISON:
'Internationaal sterk
goed voor Italië'
LIBERALEN IN EERSTE EUROPESE GROEPERING VERENIGD
Den HAAG - De liberalen staan,
als eerste Europese politieke groe
pering, gereed om zich op Europees
niveau in de politieke strijd te stor
ten. Met de oprichting in Stuttgart
tijdens het afgelopen weekeinde
van de „Federatie van Liberale Par
tijen in de Europese Gemeenschap"
hebben de liberalen hun eerste stap
gezet op weg naar de verkiezingen
voor het eerste rechtstreeks geko
zen Europese Parlement. Als nie
mand roet in het eten gooit - er zijn
in de Europese arena nogal wat po
tentiële roetgooiers - vinden die
verkiezingen in 1978 plaats.
ONTSTEMMING IN
GRIEKENLAND OVER
VERDRAG VS-TURKIJE
Er heerst bij de liberalen enige trots over
het feit dat zij het als eersten eens zijn gewor
den over het gezamenlijk optreden bij de Eu-
Aan de Federatie van Europese Li-
oerale Partijen nemen de volgende
partijen deel: WD (Nederland), Libe
ral Party (Groot-Brittanni), FDP
West-Duitsland), PVV (Vlaams), PLP
(Waals) en PL (Brussels) (België), Ven-
stre (Denemarken), Parti Radical en
Parti Radical Socialiste (Frankrijk),
Parti Dmocratique (Luxemburg). On
der voorbehoud doen de Radikale
Venstre (Denemarken) en de PRI, de
Italiaanse Republikeinse Partij mee
ropese verkiezingen van 1978. Christen
democraten en socialisten zijn nog niet zo
ver. In tegenstelling tot wat wel eens is ge
dacht blijken de onderlinge verschillen tus
sen de diverse nationale partijen bij de libera
len muider emstig te zijn dan bij christen
democraten en socialisten. Op 5 en 6 novem
ber willen de liberalen uit acht EEG-landen
Ierland bezit geen partij die men liberaal zou
kunnen noemen) op een congres in Den Haag
hun gezamenlijk verkiezingsprogramma
vaststellen.
De voorbereiding van dat congres is een
van de belangrijkste taken van de zaterdag
voorlopig benoemde secretaris van de libe
rale federatie, drs. F. A. Wijsenbeek. „Wij zijn
inderdaad heel wat verder met de integratie
dan de socialisten en christen-democraten",
verteld de heer Wijsenbeek. „Er zijn bijvoor
beeld bij de christen-democraten nog grote
problemen bij de Nederlandse en Belgische
linkervleugels, die zich niet zo thuisvoelen in
een partij met de CSU uit Beieren".
De verkiezingen van 1978, als ze tenminste
doorgaan, zullen nog op nationaal niveau
worden georganiseerd De burgers van elk
EG-land mogen uit een aantal lijsten de ver
tegenwoordigers uit dat land voor het Euro
pese parlement kiezen Volgens het rapport
van het Nederlandse lid van het Europees
Parlement Schelto Patijn (PvdA), dat door
het EP werd overgenomen, zullen de vol
gende verkiezingen werkelijk Europees moe
ten worden, met Europese lijsten, zodat bij
voorbeeld een Nederlandse kiezer ook kan
stemmen op een Franse kandidaat.
De liberalen lopen in zoverre op deze ont
wikkeling vooruit, dat tijdens de oprich
tingsvergadering in Stuttgart van de liberale
federatie is vastgesteld dat het verkiezings
program dat in Den Haag zal worden vastges
teld, bindendzalzijnvooralleliberalendiezich
in de acht landen kandidaat stellen.
Drs. Wijsenbeek ontveinst zich niet, dat de
opkomst bij de Europese parlementsverkie
zingen wel eens lelijk kan tegenvallen. De As
semble van Straatsburg, zoals wijlen presi
dent De Gauile het Europese Parlement ge
ringschattend placht te noemen, mag zich
niet verheugen in een grote bekendheid, laat
staan populariteit.
„Eigenlijk zou er een geregeld tv-
programma van en over het Europees parle
ment moeten zijn, in alle EG-landen. Ook de
ministerraden en de vergaderingen van de
Europese Commissie krijgen veel te weinig,
te incidenteel aandacht. Er zou net zoiets
moeten komen als Den Haag Vandaag, en het
wekelijkse gesprek met de minister
president voor de televisie. Genscher (de li
berale Westduitse minister van buitenlandse
zaken) heeft die kwestie in Stuttgart aan de
orde gesteld. Berkhouwer (VVD'er. oud
voorzitter van het Europees parlement) ha
mert er ook al jaren op"
„We moeten Europa meer voor de burgers
laten spreken. Er zijn prachtige maatregelen
voor het geluidsniveau van landbouwwerk
tuigen en voor het vochtgehalte van diep
vrieskip, maar niemand weet dat dat iets te
maken heeft met de EG. De harmonisatie
van de gewone dingen blijft achter. Waarom
zou er geen Europees team naar de Olympi
sche Spelen kunnen?"
De liberale federatie is, net als de Liberale
Internationale in 1927 en 1947 in Oxford
deed, haar bestaan begonnen met een Ver
klaring, de Verklaring van Stuttgart, Deze
beginselverklaring zal uitgangspunt zijn
voor het verkiezingsprogram, waar zeven
werkgroepen de komende maanden de voor
bereidingen voor treffen. De Verklaring legt
grote nadruk op de burgerrechten, funda
ment van het liberalisme. Geëist wordt een
versterking van het Europees parlement, dat
ook zeggenschap moet krijgen over de poli
tieke samenwerking van de Negen, dat bo
vendien via evenredige vertegenwoordiging
moet worden gekozen. Verder spreekt de
Verklaring zich uit voor een economisch stel
sel van vrije ondernemingsgewijze produktie
binnen door de overheid gestelde regels en
voor handhaving van de Atlantische samen
werking.
Via een door WD-fractieleider Hans Wie
gel ingediende resolutie werd in Stuttgart
nog eens extra nadruk gelegd op de verkie
zing via evenredige vertegenwoordiging- een
absolute voorwaarde, willen bijvoorbeeld de
Britse liberalen ook maar een zetel in het Eu
ropese Parlement krijgen.
Met dat al bestaan er natuurlijk wel dege
lijk verschillen tussen de liberale partijen in
de verschillende Europese landen. Drs. Wij
senbeek: „De Britse liberale partij uit zich
dikwijls heel anders dan de VVD. Maar dat
komt ook doordat die partij al zeker 50 jaar
geen regeringsverantwoordelijkheid heeft
mogen dragen. Je moet ook onderscheid ma
ken tussen wat de partij zegt en wat de par
lementariërs zeggen. De opstelling van de li
berale fractie in het Lagerhuis verscnuc neus
niet zo veel van die van de WD of de West
duitse FDP. Trouwens, voor een goed team
heb je toch een linksbuiten zowel als een
rechtsachter nodig?"
Wat is Montedison pre
cies voor een bedrijf?
Welke overwegingen
hebben een rol gespeeld
bij de plannen tot inves
teringen in Noord-
West-Europa?
Om een beeld te krijgen
van de beweegredenen
achter en bij de buiten
landse vestigingspoli-
tiek van het concern
reisden PZC-
redacteuren Kees C'ij-
souw en Kees van der
Maas door Italië en be
zochten daar een aantal
Montedison-fabrieken
die wat produktieproces
en ligging betreft verge
lijkbaar kunnen worden
genoemd met een com
plex zoals Montedison
dat eventueel in het
Sloe zou willen bouwen.
Vandaag de tweede af
levering in een serie van
vier artikelen: waarom
naar Noord-West-Europa?
Noord west~E u r o p a 2
VRIJDAG 2 APRIL 1976
(Van onze redacteuren Kees van der Maas en Kees Cijsouw)
MILAAN - De driehonderd kilometer tussen Mestré (Venetië) en Milaan duurden vorige week
donderdag nauwelijks tweeëneenhalf uur. De 'superstrada' ligt er stilletjes bij, verkeer is betrekke
lijk schaars, want in Italië woedt een staking. De drie grote Italiaanse vakbonden hebben ertoe
opgeroepen - en als hun machtige arm dat wil ligt het Italiaanse radarwerk nogal eens stil. Op
kantoren, banken en in bedrijven wordt niet gewerkt. Een protest - ditmaal - tegen het regerings
beleid inzake de economische crisis. De recente, scherpe waardedaling van de lire speelt er in door,
evenals de verhoging van een aantal prijzen en belastingen, waarvan de optrekking van de benzi
neprijs van ongeveer één gulden tot ééntwintig een van de meest aansprekende is.
Toen twee dagen eerder het tijdstip
van de staking bekend werd. ging bij
Montedison het gesprek over hel ver
langen van het concem om sterker dan
tot nu toe de internationale markt op
te gaan. En als voorbeeld werd aange
haald het voornemen om in
Noordwest-Europa tot de vestiging van
een petr>cher.iióch complex te komen.
„Daar zou twee jaar na de beslissing
een fabriek kunnen draaien zei men.
„Maar de arbeidsonrust is in Italië zo
frequent, datje dat hier maar zou moe
ten afwachten."
Een vlucht
Het speuren naar een vestigingsplaats
in Noordwest-Europa - een vlucht uit
Italië dus? Nee. nee, verzekert men bij
Montedison op zo'n vraag haastig en
bezwerend. „Lu geen geval." En er
wordt gewezen op de investering van
biljoenen lires in uitbreiding van fa
brieken in Italië zelf. waarvan de
bouw van twee chemische bedrijven
in Ferrara (ten -zuid-westen van Ven
etië) als de aansprekendste voorbeel
den worden genoemd. De 'slogan' bij
Montedison is: „Het sterker we ons in
ternationaal maken, hoe beter dat is
voor de positie van Montedison in Ita
lië.
De redenen om de activiteiten sterker
op het. buitenland te richten, liggen
niet eerst en vooral bij de arbeidson
rust in eigen land. als wel bij de handel
en wandel van de chemie in het buiten
land en de positie van het eigen con
cern. Men heeft bij Montedison - na de
fusie - gesignaleerd, dat in het buiten
land de chemische industrie bezig was
op te rukken naar andere landen, de
vestigingen te spreiden over verschil
lende landen. Aan de andere kant zag
men de ontwikkeling van de eigen
produktie en waar zich die afspeelde:
van de produktie gaat vijfenzestig pro
cent naar de Italiaanse, de binnen
landse markt, en vijfendertig procent
wordt afgezet in het buitenland- Maar
tweeënnegentig procent van de pro-
dukten worden in Italië vervaardigd.
'Onbalans'
Bij Montedison spreekt een woord
voerder dan ook van 'een onbalans' en
dat verklaart mede de trek naar bui
ten. De laatste jaren is men daar op
twee manieren mee bezig. Er is - aan
de ene kant - de in een vorig artikel
aangeduide 'export van technologie':
Montedison heeft vrij recentelijk nog
contracten afgesloten met - onder
meer - de Sowjet-Unie en Kenia voor
de verkoop van complete chemische
fabrieken met de 'engineering', de
mankracht om die te bedienen. Dat in
ruil voor produkten, die het concern
èn de staat konden gebruiken en ook
onder het motto: „Waar wij zitten, kan
een ander niet meer zitten."
De andere mogelijkheid om de ver
houding tussen produktiegebieden en
afeet meer in evenwicht te krijgen ziet
het Italiaanse concern in de vestiging
van een petrochemisch complex - in
bijvoorbeeld - Noordwest Europa, een
belangrijk afzetgebied Daartoe zijn
tussen Frankrijk en Noorwegen moge
lijkheden verkend. De keuze gaat
daarbij wat het bedrijf betreft naar het
zich laat aanzien tussen met name drie
lokaties: aan de Engelse oostkust, in
de buurt van het Duitse Wilhelmshafen
en het Middenzeeuwse Sloegebied.
Bij de markt
Over de vraag hoe de kaarten liggen,
wil men bij Montedison op het moment
Overzicht van hei Sloegebied bij Vlis-
singen, waar Montedison zich even
tueel wil vestigen
f Luchtfoto Slagboom en Peters)
weinig kwijt: de lokaties zijn geïnven
tariseerd. de top zal ze tussen nu en
eind april tegen elkaar afwegen. Een
woordvoerder liet weten, dat in
Vlissingen-Oost de aanwezigheid van
diep vaarwater, een zeker
agglomeratie-effect, het opleidingsni
veau voor het bedrijf gunstige factoren
zijn. Vóór op Wilhelmshafen heeft het
Sloegebied. dat het voor Montedison
'dichter bij de markt' ligt. Aan de an
dere kant - zo werd er al dan niet uit
tactische overwegingen aan toege
voegd - heeft Wilhelmshafen op Zee
land voor. dat de overheid in Bonn en
in de regio genegen lijkt tot een grotere
premieëring, tot gunstiger financiële
faciliteiten. Zoals bekend onderhande
len het ministerie van economische
zaken en Montedison nog over de pre
mieëring van Nederlandse kant.
In eerste instantie mikt Montedison in
West-Europa op een chemisch complex
voor de produktie van plastics en an
dere polymere stoffen. Bij een even
tuele komst naar het Sloegebied zou
Montedison - aoals bekend - worden
gestiueerd tussen de vestiging van To
tal en het optieterrein van Pechiney
(120 hectare). De aanzet zou in de ver
dere toekomst mogelijk een vervolg
kunnen krijgen in de bouw van een
kraakinstallatie voor nafta en gasolie
en in een complex voor de bereiding
van butadieen en chloor en vinylchlo-
ride. In Vlissingen-Oost zou dat - moe
ten gebeuren op een tweede terrein bij
de Quarleshaven. dat van de eerste
produktiefase is gescheiden
opinie en achtergrond
(Van onze correspondent)
IsTANBOEL - De Griekse regering heeft de onderhandelingen
met de Verenigde Staten over een nieuw defensieverdrag, dat de
status van de Amerikaanse bases in Griekenland zal regelen, op
geschort. Zij heeft haar gedelegeerde bij deze onderhandelingen
uit Washington teruggeroepen voor nader beraad, na de „klimaats
verandering' die is voortgevloeid uit het vrijdag gesloten
Amerikaans-Turkse defensie-akkoord, waarbij de Verenigde Sta
ten het gebruik van de 26 bases op Turks grondgebied - die nu
onder Turks commando en Turkse vlag staan - terugkrijgen tegen
een vergoeding van een miljard dollar aan wapenhulp over een
periode van vier jaar.
Het sluiten van dit verdrag heeft, al
dus de woordvoerder van het ministerie
van buitenlandse zaken in Athene, de
Grieken een „schok" bezorgd. Inder
daad kan men zeggen dat de lichte aan
loop tot een wending ten gunste in de
Griekse houding jegens de Verenigde
Staten, die zich de laatste weken voor
deed - onlangs verscheen in een och
tendblad het eerste pro-Amerikaanse
hoofdartikel in de Griekse pers sinds de
val van de junta - met dit akkoord in de
kiem is gesmoord.
Men vraagt zich in Griekenland afhoe
Washington de Turken een miljard dol
lar aan wapenhulp kan beloven in een
periode waarin de regering in Ankara
openlijk verkondigt dat internationale
conferenties - zoals de nu aan de gang
zijnde VN-conferentie betreffende het
zeerecht- mets voor haar betekenen, en
de fascistische vice-premier Turkesj in
een interview laat weten dat de eilanden
Samothraki. Lesbos. Gios. Samos, Kos
en Rhodos. die minder dan 50 kilometer
van de Turkse kust liggen, eigenlijk
Turks zouden moeten zijn. De twee
laatstgenoemde zouden, samen met de
rest van de Dodekanesos, na de Tweede
Wereldoorlog aan Griekenland zijn toe
gewezen door onvergeeflijke onverschil
ligheid van de toenmalige Turkse rege
ring. aldus Turkesj. Turkse dagbladen
publiceren ook kaartjes waarbij de ter
ritoriale scheidslijn ten westen van deze
Griekse eilanden loopt.
VENETIË - Maquette van een complex
van afvalwaterbehandelingsinstalla
ties, zoals Montedison die bouwt aan
de oever van de lagune van Venetië
'Foto PZCi
Strategisch
In die tweede fase - zegt men nu bij
Montedison - speelt vooral het belang
om er zeker van te zijn, dat het bedrijf
over de basisstoffen kan beschikken.
Tegen die achtergrond noemde Mon
tedison 'de zekerheid, dat we een ter
rein hebben nog belangrijker dan het
daadwerkelijk gebruik ervan." Die
opmerking impliceert, dat men niet
'met handen en voeten gebonden' wil
zijn aan leveranciers van basisgrond
stoffen, zonder dat men zeff de moge
lijkheid heeft om tot de produktie van
die basisgrondstoffen over te gaan. In
dit opzicht zou 'fase 2' (terrein Quar-
lespolder) mede functioneren als 'een
strategische positie' voor Montedison.
Daarbij liet men bij Montedison ook
weten, dat men niet afwijzend staat
tegen relaties met bijvoorbeeld
Hoechst of/en Total waar het gaat om
de effectuering van de produktiepro-
cessen in fase 2. in een verdere toe
komst. als de keuze op Vlissingen-Oost
zou vallen.
AIS Montedison voor Vlissingen-Oost
opteert blijkt dat over ongeveer een
maand. Dan is - na de voorspelen in
de Zeeuwse staten en de raden van
Vüssingen en Borssele - het beslis
sende woord aan het bestuur van het
havenschap Vlissingen-Oost.
Congres
.Afgewacht moet nu worden of het
Amerikaanse Congres, waarin de
Griekse lobby sterk is. onder de indruk
zal komen van deze Griekse houding, en
het verdrag met Turkije zal afstemmen.
Dat zou dan weer een storm in Turkije
veroorzaken, die waarschijnlijk de
rechtse regering-Demirel zou meesleu
ren. Minister van buitenlandse zaken
Caglayangil, van wie Kissinger later zei
dat hij de hardste onderhandelaar was
met wie hij ooit te maken had gehad „Ik
ben blij dat ik tenminste mijn jas nog
heb behouden"), heeft Washington er
ongetwijfeld deelgenoot van gemaakt
dat het aanblijven van zijn regering af
hankelijk is van een gunstig resultaat.
De Turkse oppositieleider Ecevit, die
de laatste tijd toespelingen maakt op
een „nieuw concept" waarop de Turkse
defensie zou moeten worden gegrond
vest, zonder nog openlijk te pleiten voor
uittreding uit de NAVO, heeft nog geen
commentaar op het akkoord gegeven.
Hy is op bezoek in Lybië.
Een mogelijke ontwikkeling zou zijn,
dat het Amerikaanse Congres wel eerst
zijn fiat verleent aan dit akkoord (af
stemming ervan zou volgens Kissinger
catastrofaal zijn), maar meteen daarop
van de Amerikaanse regering eist dat zij
een verklaring afgeeft waarin de status
quo in de Aegeische Zee wordt gegaran
deerd. Dit zou ook de voorwaarde zijn
die premier Karamanlis stelde voor het
staatsbezoek dat eventueel in juni aan
Washinton zou worden gebracht, en dat
in het voorbijgaan aan president Ford
een aanzienlijk deel van de 1,5 miljoen
Grieks-Amerikaanse stemmen zou
kunnen opleveren.
Beide landen zouden dan van Ame
rika zwaar begeerde garanties hebben
gekregen: Turkije dat het Congres vier
jaar lang geen nieuwe concessies op
Cyprus zou proberen af te dwingen, met
nieuwe inhouding van de wapenhulp,
en Griekenland dat Turkije met die
wapens geen expansie-oorlog zou kun
nen voeren in de Aegeische Zee.
I
