VIER EEUWEN
KERKVISITATIE ZEELAND
De omgekeerde volgord
kardinaal Polarisatie niet de weg om
willebrands tegenstelling te overwinnen
KARPOV WINT IN SKOPJE
a f
Él
MWim
i
-V"
k.
fi
t
i
SE
TEL DE HAND VAN EEN TEGENSTANDER
ZATERDAG 27 MAART 1976
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
UTRECHT - Kardinaal Willebrands, opvolger van kardi
naal Alfrink als aartsbisschop van Utrecht. Is zich aan het
Inwerken als hoofd van de katholieke kerk ln Nederland.
Na vele jaren Internationaal kerkelijk werk vanuit Rome
gebruikt liij zijn'tijd op het" ogenblijk voor een groot deel
met het bestuderen van niet alleen de religieuze, maar
ook van de sociaal-economische structuur ln Nederland.
Geschoold ln de Vaticaanse diplomatie, toont hij zich een
voorzichtig maar beslist mens, die vindt dat de kerk niet
moet aarzelen te spreken als blijkt dat een bepaalde
maatschappelijke structuur mensen dupeert.
Het vraaggesprek ging over een
aantal belangrijke onderwerpen,
waarbij de kardinaal ln Rome al
min of meer betrokken was, of die
ln Nederland zijn aandacht vra
gen. Hieronder volgen om de
beurt de vragen en de antwoor
den.
ben Je naar mijn mening een heel
stuk op weg naar die overwin
ning".
- Hoe ziet u de oecumene toena
dering tussen de verschillende
christelijke kerkenin het jaar
1976? Moeten we niet meer gaan
letten op wat bindt dan op wat
scheldt? Gaat het niet om de eigen
waarde van de verschillende gees
telijke stromingen? Is er niet één
groot bos, bestaande uit allerlei
soorten bomen, die er vaak geen
rekening mee houden dat zij sa
men dat bos vormen?
,Jk kan het daar helemaal mee
eens zijn. We moeten ons bewust
worden van hetgeen ons bindt. Dit
zou zelfs van toepassing zijn op de
verhouding tot de niet-christelijke
godsdiensten, maar meer ln het
bijzonder geldt dit de christenen.
Het letten op hetgeen ons bindt,
mag dan niet leiden tot een ge
meenschappelijk zoeken van het
minimum, waarbij ook waarde
volle en zelfs wezenlijke zaken
zouden worden opgeofferd. Het
zoeken naar een minimum zou
gemeenschappelijke armoede en
strikte eenvormigheid gaan bete
kenen, omdat we dan ook datgene
wat ons ln de kerken scheldt,
maar wat binnen de eenheid in
verscheidenheid wel bestaanbaar
is. zouden weglaten. Door uit te
gaan van hetgeen ons bindt, kun
nen wij elkaar dieper verstaan en
zodoende ook komen tot overwin
ning van wat ons scheldt. Als je
goed kunt beschrijven wat de
overeenkomsten en de verschillen
zijn, en hoe die zo zijn ontstaan,
„Het is natuurlijk zo, dat Ik nog
niet heb deelgenomen aan het di
recte oecumenische leven in Ne
derland, maar Ik weet dat hier een
Raad van Kerken bestaat en func
tioneert, en dat de Katholieke
Kerk daar lid van ls. Ik geloof dat
wij dit instrument moeten gebrui
ken tot een groei van eenheid tus
sen de christenen. Ik weet ook.
dat op andere gebieden, bijvoor
beeld op maatschappelijk terrein,
samenwerking bestaat tussen de
kerken in Nederland. Veel belang
hecht lk aan de katholieke vre
desbeweging Pax Christl. en aan
organen als Justltia et Pax".
- Hoe ziet u missie en zending in
1976? Hebben de westerse zende
lingen en missionarissen in de
Derde Wereld niet te veel vanuit
hun eigen cultuur en waarden
gewerkt en daardoor de eigen
waarde van de plaatselijke cul
tuur verwaarloosd of zelfs ont
kend? Behoort er geen wisselwer
king te zijn met de filosofie van
andere volkeren?
„De brief, genaamd „Een nieuw
missionair tijdperk", die kortgele
den door de Nederlandse bis
schoppen werd geschreven, raakt
de vraag die u mij stelt. Ik dacht
dat het duidelijk was dat de mis
sionaire beweging, die in het ver
leden voornamelijk is uitgegaan
van Europa en Noord-Amerika,
daardoor vanzelfsprekend Inhield
dat de kerk, die ln feite universeel
ls. ln de landen waar werd gemis
sioneerd een Westers gezicht heeft
laten zien Zelfs als de missionaris
deze bedoeling niet had, was het
onmogelijk voor hem iets anders
te zijn dan hij was. Het was onmo
gelijk voor hem - uitzonderingen
daargelaten - de Inheemse cultuur
zo te kennen, dat hij van daaruit
kon denken en van daaruit een
gemeenschap kon vormen. Het
missie- en zendingswerk ge
schiedde lange tijd op Individuele
basis. Om een eigen cultuur te la
ten spreken ln de vormgeving van
het kerkelijk leven, ls het niet vol
doende enkele Individuen voor de
kerk te winnen. Dan moet men ei
genlijk een heel volk, of althans
een grote gemeenschap ln dat
volk kunnen overtuigen. Alleen
dan kan die cultuur een eigen uitr
drukklngsvorm krijgen".
Marxisme
- Hoe ziet u het contact tussen het
christendom en de marxistische
levensbeschouwing? Zijn er moge
lijkheden voor gesprekken? De
poging tot hervorming, het opko
men voor de zwakken, zijn dat
geen zaken die christenen en
marxisten gemeen hebben?
„Er zijn inderdaad zaken die wij
zeker kunnen appreciëren. Zoals
de aandacht voor de armen, voor
gelijke rechten, voor de beperking
van de ophoping van rijkdom ln
één hand, voor de beperking van
winstmaken ln bepaalde groepen
of voor enkelingen Wat lk als kri
tiek wil zeggen, ls dat ln alle vor
men van marxisme een materiële
mensbeschouwing schijnt te over
heersen De waarde en de waar
digheid van de mens worden be
paald zonder aandacht voor, en
zonder erkenning van de geeste
lijke dimensie ln de mens. Hier
scheiden zich de wegen tussen
marxisme en christendom. Een ge
sprek ls mogelijk, want vanuit het
christendom is een gesprek met
ieder mogelijk. Ik geloof wel dat
het marxisme, door de verwaarlo
zing van de geestelijke dimensie
ln de mens. tekortschiet en dat
het daardoor het totale welzijn
van de mens niet kan verzekeren"
- Hoe moeten de christenen in het
jaar 1976 gaan kijken naar de
economische structuur? Er zijn
tegenstrijdige beelden: in som
mige landen komen de kerkelijke
leiders op voor de zwakke groe
pen, en in andere landen geven zij
soms steun aan politieke groepe
ringen, die misschien wel tijdelijk
rust en orde beloven, maar tege
lijkertijd een structuur handha
ven die hele bevolkingsgroepen
dupeert.
„Economische structuren zijn his
torische werkelijkheden, die dus
veranderen met de historie. De
kerk zal er telkens opnieuw haar
oordeel over moeten vormen Na
tuurlijk moet de kerk opkomen
voor de rechten van de mens. Als
een economische structuur ertoe
leidt dat mensen ln hun rechten,
ook materiële rechten, te kort
worden gedaan, dan moet de kerk
vanuit haar zending ln de wereld
kritiek uitoefenen op die economi
sche structuur. Als u mij vraagt
een oordeel uit te spreken over het
gedrag van andere bisschoppen in
andere landen, dan ben ik daartoe
niet bereid"
Ik begrijp wat u bedoelt met die
verschillende benaderingen in an
dere landen, waarover u hier ln de
kranten leest. Ik vind het ook een
verschrikkelijk moeilijke zaak. Ik
geloof dat de kerk en de bisschop
pen ln die landen worstelen om
hun eigen visie te krijgen op de
concrete situatie die daar is. Er
wordt ook geworsteld om te ko
men tot een gemeenschappelijk
oordeel van de bisschoppen over
dit soort zaken, voor zover dat
mogelijk is. om daar een christe
lijk licht op te laten schijnen. Of
dat altijd lukt. ls een andere
vraag. Op het ogenblik ben ik vol
ledig ln beslag genomen met het
bestuderen van dit soort proble
men ln ons land"
Polarisatie
- Hoe moeten de mensen zich ont
worstelen aan de dwang tot pola
risatie, die zou leiden tot grotere
duidelijkheid en daardoor tot een
betere maatschappij, omdat dan
ledereen zou weten wat hij moet
kiezen?
„U zegt dat er een zekere dwang
bestaat tot polarisatie, omdat er
een zekere dwang bestaat tot ver
duidelijking. Ik vind dat polarisa
tie een schijnbare verduidelijking
brengt, omdat polarisatie een uit
eendrijvende beweging ls. die
voert naar extremlsmen en naar
een zwartrwlt beeld. De werkelijk
heid ls anders ln het extremisme
ligt een eenzijdigheid, waardoor
bepaalde aspecten overbelicht
worden en andere aspecten ln het
donker komen te liggen. Die an
dere aspecten zie Je niet meer.
maar ze zijn er wel, en Je zult er
mee te maken krijgen".
„Dus de duidelijkheid die Je
schept door een hard licht te
gooien op éën aspect. Is een valse
duidelijkheid. Daarom geloof lk
dat polarisatie niet de weg ls om
te komen tot een werkellike dui
delijkheid. en zeker niet om te
komen tot het overwinnen van
tegenstellingen. Er ontstaat wel
een dreiging tot het scheppen van
onverzoenlijkheid, hetgeen zeker
ln strijd ls met een christelijke le
venshouding, die meer alom va t-
tend is en tevens een samengaan
van contrasten binnen een een
heid toelaat. Je moet een ander
niet alleen tolereren, je moet hem
ook appreciëren ln zijn anders
zijn".
- De kerkelijke verhouding tussen
Utrecht en Rome kunt u straks, op
grond van uw Vaticaanse werk en
uw ervaringen in Nederland, van
twee kanten bekijken. Hoe ziet u
die relatie nu?
„Ik ben ervan overtuigd dat er ln
het diepst van de Nederlandse
kerk zeker een eenheid is blijven
bestaan. Verder ben ik hier nog te
veel aan het begin van mijn taak.
Ik za! ervaring moeten hebben
met concrete problemen die zich
gaan voordoen tussen Nederland
en Rome, of lk zal een persoon
lijke ervaring moeten hebben met
een oud probleem. Ik zie die rela
tie overigens helemaal niet
zwart".
- Er is in Nederland nogal hard
gereageerd na de publikatie van
het laatste pauselijke document
over de beleving van de sexuali-
teit. Kunt u daar nu op reageren?
„Op het ogenblik kan ik niets an
ders zeggen dan dat lk me aan
sluit bij de eerder gepubliceerde
reactie van de Nederlandse bis
schoppen".
schaken/c.jansen
Wereldkampioen Anatoly Karpov
beeft opnieuw laten zien, dat hij
zijn titel toch ten volle verdient.
Het toernooi in Skopje was voor
hem een zegetocht van begin tot
einde. De manier waarop hij met
zijn krachten omspringt.waar-
borgt een langdurige heerschap
pij. Ook de Russische schaakbond
doet zijn uiterste best om de
meest begeerde titel in de sport
wereld (voor een Rus dan) onbe
reikbaar te maken voor iedere be
lager. Volgens de laatste berich
ten is men op het ogenblik
doende om het reglement voor
de match om de wereldtitel zoda
nig te veranderen, dat Karpov in
de komende decennia gebeiteld
zit
Fischer heeft destijds geijverd
voor een onbeperkt aantal par
tijen en om tien winstpunten. Hij
kreeg wat dat betreft zijn zin Zijn
voorstel (eis!), dat de wereldkam
pioen bij een stand van 9-9 zijn ti
tel zou behouden, werd door het
FIDE-congres verworpen, waarna
Fischer weigerde om te spelen en
Karpov aldus de wereldtitel ln de
schoot geworpen kreeg. Men vond
allerwegen Fischers voorstel bela
chelijk, omdat de uitdager dan
met 10-8 zou moeten winnen. Men
komt nu met het voorstel, op in
stigatie van de Russen, om de
match te doen spelen om zes
winstpartijen, terwijl de wereld
kampioen bij een stand van 5-5
zijn titel behoudt, hetgeen dus fei
telijk betekent, dat een eventuele
uitdager met 6-4 moet winnen. De
Russen nemen dus Fischers voor
stel versterkt over. Als het niet om
te lachen is, dan is het om te hui
len
TERUG NAAR SKOPJE
In de eerste ronde van dit ook
voor Jan Timman zo uitstekend
verlopen toernooi, ontmoette
Karpov zijn land- en leeftijdge
noot Rafael Waganjan. Waganjan
was in het verleden voor Karpov
een vervelende tegenstander ge
bleken. Om de schande van een
negatief saldo uit te wissen ging
Karpov er eens goed voor zitten
Er ontstond een adembenemend
schaakgevecht, waarin de wereld
kampioen zich de sterkste toonde.
Wit; A. Karpov Zwart: R. Wagan
jan Franse verdediging
1 e4 e6 2 d4 d5 3 Pd2
De Tarrasch-variant. Karpovsspe-
cialiteit. Er ls geen andere speler,
die zo goed de strategische en tak-
tische finesses van deze variant
beheerst als de huidige wereld
kampioen. Ook Kortsjnoi moest
dat in zijn match met Karpov in
het kandidatentoernooi ervaren,
hoewel niet helemaal in zijn na-
deeL
3 .c5 4 ed5: ed5: 5 Pgf3 a6
De bedoeling van deze zet ls na
tuurlijk om Lb5 uit de stelling te
halen. Er zijn schakers, die in ie
dere partij a6 en h6 spelen uit
angst voor onverwachte gebeur
tenissen op b5 of g5 In de meeste
gevallen betekenen die zetten ge
woon tijdverlies. Als grootmees
ters van het kaliber Kortsjnoi, die
de tekstzet weer in de belangstel
ling heeft gebracht, zulke zetten
spelen, dan kan men er zeker van
zijn, dat zéér subtiele overwegin
gen een rol hebben gespeeld.
6 dc5. Lc5. 7 Pb3 Lb6 8 Ld3 Pe7 9
0-0 Pbc6
Zwart heeft zich keurig ontwik
keld. Het enige nadeel van zijn
stelling is de zogenaamde geïso
leerde pion op d5. Zo'n pion is
echter vaak helemaal geen nadeel.
Zwart moet alleen oppassen, dat
het veld voor de pion (d4) met vast
in wit handen komt
10 Tel Lg4
Plausibele ontwikkeling. Een
kreet, die betekent, dat iedere wil
lekeurige schaker ook zo gespeeld
zou hebben. Ook die vreselijke
prutser, die steeds maar beweert,
dat Karpov niet kan schaken en
aldus bewijst, dat het geloof ln de
autoriteit bij schakers niet sterk
ontwikkeld is, en blijkbaar nog
het minst bU krukken en hout
sprokkelaars.
11 c3 h6 12 h3
Strijd om veld d4.
13 ..0-0 14 Lb6:Db6: 15 De2
Tfd8 16 Tadl a5 17Lbl!
Zeer diep berekend. Het was ook
wel nodig de grijze hersencellen
wat aan het werk te zetten, want
zwart dreigde het initiatief te grij
pen. De tekstzet komt neer op een
pionoffer van grootmeesterlijk ni-
17 .Lf3: 18 Df3. a4 19 Pd4 Db2:
20 Pc6:l Pc6 21 D15 g6 22 Df6
Zwart staat moeilijk, maar heeft
wit voldoende compensatie voor
de pion? Er dreigt een offer op g6
22 Rd7
i
i i
i
e a
23 L15Ü
Een prachtzet. die meteen duide
lijk maakt, dat Karpov ook formi
dabel kan kombineren. De loper
23 .g15: 24 Td3! f4 25 Df4:, met
de dreigingen Tg3+ en Dg4*.
23 .Te7
Een schijnoffer om de witte aanval
te verzwakken, maar dat lukt niet
helemaal.
24 Te7: Pe7: 25 Ld3! Pf5
Niet goed was 25 Pc6 wegens
26 Lg6: met winnende aanval en
25 .Te8 26 Tel Da3 27 Lb5 was
helemaal niets.
26 Lf5: gfo.
Zwart heeft nu een ernstig ver
zwakte koningsvleugel, maar ge
vaarlijke tegenkansen aan de an
dere kant.
Dreigt mat in een zet.
30 Kg8 31 Df5: Dd2 32 Te7
Niet 32 Te3: wegens De3:! 33 fe3:
a2.
32 .TfB 33 Dg4t Kh7 34 Te5
Dh6
Legt het hoofd in de schoot. Het
enige trouwens wat zwart over
bleef!
35 Th5 Ta8 36 Df5+ Kg7 37 Th6:
Kh6: 38 DfB* Kh7 39 Df7:- Kh8 40
Db7:
Zwart gaf het op.
bridgen/t. schipperheijn
Ook de Italiaanse bridgereus Pietro Forquet, ster-speler
van het Blue Team, heeft zich in de strijd gestort om de
Bols bridgetipprijs. Een competitie tussen 7 internatio
nale grootmeesters, die een speeltechnisch advies moeten
geven, dat in de praktijk toepasbaar is. Forquet heeft zijn
tip heel charmant opgedragen aan zijn vrouw. Het woord
is aan Forquet.
Hoe dikwijls hoor je niet: 'Sorry partner, als ik goed had
geraden had ik het contract gemaakt'. En hoe dikwijls was
die zogenaamde ongelukkige beslissing inderdaad onge
lukkig? Kijk bijvoorbeeld eens naar een spel dat mijn part
ner onlangs speelde in een paren wedstrijd.
Sch. B 9 8
Ha. H 9 7 5
Ru A 4 3
KI. 8 7 6
Sch. 10 3
Ha. 10 8 3 2
Ru. VB 109 86
KI. 4
Sch. A H V 4 2
Ha. A B 6
Ru. H 2
KI. A H 5
Sch. 7 6 5
Ha V6
Ru. 7 5
KI. V B 10 9 3 2
/ij bereikten het goede elndcontract van 6 Ha. waartegen
Vest startte met KI 4. Zuid nam het aas en speelde drie
onden troef, eindigend ln de hand. Ru A werd gevolgd door
een kleine harten naar de boer, waarna onder het aas de
vrouw viel.
Mijn partner had nu 'n kritiek punt bereikt. Het contract,
was zeker, maar de overslag lilng af van de Juiste beslissing
in harten. Was Oost begonnen met vrouw-tweede, of met V
10 x, in welk geval het misleidende bijspelen van de vrouw
in de tweede ronde min of meer automatisch is, althans
voor een goede tegenstander. Aangezien het een parenwed
strijd betrof was de overslag uiteraard van vitaal belang en
-lit partner nam dan ook even de tijd om dit uit te werken.
HIJ speelde uiteindelijk een harten naar de heer en
maakte slechts 12 slagen
'Sorry partner", zei hy en legde uit dat hij. als hij op de tien
zou hebben gesneden, down zou zijn gegaan als de snit zou
zijn mislukt. Op dit moment gaf ik hem mijn Bols-tip, liever
gezegd een deel ervan: TEL DE HAND VAN EEN TEGEN
STANDER. Het was beter geweest als hij de derde troef-
ronde op tafel zou hebben genomen en vervolgens de har
tensnit. Met 12 zekere slagen kan hij zich nu een juist beeld
gaan vormen van de verdeling bij de tegenpartij.
Drie ronden ruiten, waarvan de derde getroefd, gevolgd
door KI H maakt het mogelijk de distributie van West uit te
tellen: een doubleton schoppen, een zeskaart ruiten, een
singleton klaveren en derhalve een vierkaart harten. De
leider kan nu met zekerheid op Ha 10 snijden en een veel
betere score beoeken
Maar nu komen wij aan het tweede deel van mijn tip en
opnieuw is daar een verhaal aan verbonden. Ik speelde on
langs een partijtje robberbridge met mijn vrouw, die mij er
soms van beschuldigt, naar mijn mening overigens niet te
recht, dat ik ten opzichte van haar aan de tafel wel eens een
superieure houding aanneem. Dientengevolge concentreer
ik me te weinig, zegt ze. en daarmee is ze waarschijnlijk
dichter bij de waarheid, zoals de lezer zou kunnen conciu-
deren aan de hand van een spel dat ik die avond speelde:
Sch. 9 6
Ha. H V B 7 4 3 2
Ru. V
Sch. A 3 2
Ha. A 10 6
Ru. H B
KI. A H V 8 6
Sch. B 10 9 4
Ha. geen
Ru. 9765432
KI. 10 5
Ik zat als West in 6 SA en Noorö. die met 3 Ha had geopend.
kwam uit met Ha H. Zuid gooide een ruiten af en ik nam
met het aas, gevolgd door vijf ronden klaveren. Zowel
Noord als de dummy gooiden tweemaal harten af: Zuid
ruimde twee ruitens op. Ik Incasseerde vervolgens Sch AH.
waarop ledereen bekende. Nu ben lk een consequente jon
gen en volg ook zelf de adviezen die ik anderen geef. Op dit
moment bracht lk dus het eerste deel van mijn tip ln
praktijk en begon de handen van de tegenpartij uit te tellen.
Noord was begonnen met een 7-kaart harten, drie klavers en
tenminste een doubleton schoppen. Zijn 13e kaart was of
een schoppen of een ruiten. Als het een schoppen was. was
de rultensnit via Zuid gemarkeerd, terwijl ln het andere ge
val de kans 7.1 was dat Noord's singleton ruiten niet de
vrouw was. Gewapend met deze wetenschap speelde ik rui
ten van tafel, sneed met de boer en gingvier down!
'Sorry partner', zei lk, trachtend me er zo goed mogelijk uit
te redden. 'Met de ruitens 7-1 was het natuurlijk pech dat
Noord uitgerekend de vrouw sec had'. "Vier down?' zei
mijn vrouw. 'Ja, een ongelukkig spel', antwoordde ik, in de
hoop dat ze mijn fout niet gezien had. (Hebt u het gezien?).
'Zou het niet beter zijn geweest om Zuid met de vierde
schoppen aan slag te brengen, waarna hij ruiten had moe-
tenspelen?' 'Dat had ik zeker kunnen doen', zei ik, 'Maar
het zou niet hebben geholpen. Als Zuid Ru V heeft en een
kleine speelt blokkeert de kleur'. (Ik begon te vermoeden
dat ze mijn fout had gezien). 'Geblokkeerd? Hoe kan dat?
Ik zou natuurlijk eerst Ru H hebben geïncasseerd in plaats
van die stomme snit te nemen. Als Noord niet bekent bete
kent dat dat de schoppens oorspronkelijk 3-3 waren ver
deeld en zijn er 12 slagen. Als Noord wel bekent zou ik een
voudig Sch V spelen, gevolgd door nogmaals schoppen. Zelf
gooi lk Ru B af en Zuid mag vervolgens ln de ruitenvork
spelen'. Zoals u ziet had mijn vrouw gelijk, besluit Forquet
en aan haar draagt hij dan ook zijn complete Bols-tip op:
Eens In de rijf jaren beleren de berronnde gemeenten een kerkvisitatie en daarna «teIIt
de visitatoren een rapport op ran dit kerkelijk ondersoek. Door Iedere cUsals wordte-r
ouderling en een predikant benoemd, die lot taak hebben een aantal gemeenten te bei«"
ken. Vroeger was dit een classicaJe ***k en dan werden door hen de gemeenten ln elgei
classis bezocht. Sinds de nieuwe kerkorde In de Nederlands Hervormde Kerk functlo
neert. Is het meer een zaak van de provinciale kerkvergadering geworden. I>eie henoemi
de voorzitter van de kerkvlsltatorrn en onder zijn leiding w ordt de kervlallatle geregel
Bij voorkeur komen de visitatoren nu niet meer terecht In eigen classis, maar In ander»
delen van de provincie. Doch dit zijn bijkomstigheden. Het rapport dat de provincial'
visitatoren opmaken eens In de vijfjaar, komt ook terecht bij de vUltafiren-generaal ei
deze maken een globaal overzicht van hetgeen er zoal In de Nederlandse Hervormde Ker)
in on* gehele land gaande la Dit rapport nu I* de vorige week door de generale tynon-
besproken en naar aanleiding daarvan zijn enkele besluiten genomen.
In een van onze dagbladen lazen we van een
'röntgenfoto van de hervormde kerk', een
woord dat gezegd ls door een van de leden
van de synode Dat ls te veel gezegd, want
een röntgenfoto Iaat rien wat met het blote
oog niet ls te zien. Een ander synode lid
vond dan ook. terecht, da» het maar een
gewone foto was Zo'n vis. Ue blijll ge
woonlijk wat meer aan de buitenkant en
dat kan bijna niet anders wanneer van de
tien provinciale verslagen er eén landelijk
wordt gemaakt. Bovendien nog ls het een
bekend feit dat de kerkeraden bl» de visita
tie gewoonlijk aan de oppen-lakte blijven
en vooral naar voren brengen wat er aan
goeds van hun gemeenten te zeggen ls.
Wanneer men wat dieper wil graven, ls hel
ook moeilijk een antwoord te geven op de
vraag hoe het staat met het geestelijk leven
In de gemeente. Maar toch Is er ln zo'n rap
port van visitatoren-generaal nog wel het
een en ander te lezen wat kerkelijk de
moeite van het weten waard ls Men kan er
in lezen wat in andere delen van ons land
plaatsvindt en wat in sommige andere ge
meenten wordt gedaan tot stimulering van
het gemeenteleven. Waarom zouden wij dal
ook eens niet proberen' Zo kunnen ook vi
sitatoren het een en ander doorgeven.
Sinds het begin van het gereformeerd pro
teslantisme in ons land ls die kerkvisitatie
een belangrijk middel geweest om de ge
meenten, die zeker ln die begintijd van ver
schillende signatuur waren, sarnen te sme
den tot één kerk. Trouwens, dat laatste 1;
nog steeds een van de taken waarvoor d<
visitatie zich gesteld ziet. De kwestie van di
modaliteiten ligt er nog steeds, zeker in di
Nederlandse Hervormde Kerk
Dit Jaar zal het vier eeuwen geleden zijn dat
die kerkvisitatie ln ons gewest begonnen Is
In de kerkelijke wetten, die op last van di
Staten van Holland en Zeeland werder
ontworpen, werd dan ook bepaald dat d«
'ondersoeckinge der Parochlén' izo spral>
men toen nog) wel door enkele ouderlingen
en predikanten zou geschieden, maar dat de
resultaten daarvan aan de betreffende ma
gistraten zouden worden gemeld, opdat bij
gebleven onbehoorlijkheden, zij maatrege
len zouden kunnen treffen. Kerk en staat wa
ren ln die jaren nauw met elkaar verbonden.
De magistraat die ook ln kerkelijke zaken
gaarne een vinger in de pap wilde hebben,
stond er zelfs op dat de visitatie der kerken
van harentwege werd gehouden. Dit be
schouwde zij blijkbaar als een stukje van
haar christelijke verantwoordelijkheid. De
kerk is er toen echter niet ln getrapt ZU
heeft de visitatie altijd beschouwd ais een
zuiver kerkelijke zaak en ls op eigen wijze
met de visitatie begonnen. Zo althans ln
Zeeland. In sommige van de zeven provin
cies kwam het anders te liggen. Dat de sta
ten later een machtige stem ln de kerk kre
gen, ls een andere zaak.
Die visitatie strekte zich uit zowel over per
sonen als zaken, de leer en het leven, vooral
van de ambtsdragers. Voor hen was men
zeer streng. Het ging over geestelijke en
materiële kerkrechtelijke en administratieve
aangelegenheden. Heel het gemeentelijk le
ven ln al zijn aspecten werd doorgenomen.
In de kerkorde van Wezel 1568 werd spe
ciale aandacht van de visitatoren gevraagd
voor de boekenkast van de predikant. Naar
de verslagen van de visitatoren handelde de
classis en ais het nodig was de provinciale
synode. Van zoveel betekenis als de kerkvi
sitatie in de begintijd van de gereformeerde
kerk ln onze provincie was, ls ze niet geble
ven. Wanneer de reformatie eenmaal geves
tigd ls. krijgt alles in de kerk een meer re
gelmatig beloop. Er komt een stuk traditie,
die streng ln stand wordt gehouden, mede
door de overheid. Wie de kerkgeschiedenis
van Zeeland wil bestuderen, kan dit niet
doen zonder de notulen van de staten van
ons gewest De kerkvisitatie zakt af tot een
stuk routine, tenzij er een brandende kwes
tie opdook.
In de dertiger jaren van deze eeuw. toen er
in de Nederlandse Hervormde Kerk steeds
meer werd aangedrongen op reorganisatie
van heel de kerk. kreeg ook de kerkvisitatie
een ander accent welke z'n neerslag vond
in de nieuwe kerkorde. De gemeenten wer
den veel meer in verband gezien met het le
ven van de gehele kerk. Vandaar dat er ook
die visitatoren-generaal zijn gekomen.
Wanneer we nu het rapport van hen lezen
en zien welke besluiten er nadien door de
synode zijn genomen, lijkt het er op dat er
een nieuwe periode van de kerkvisitatie op
komst ls. Zij schrijven: „Onze kerk maakt
ongetwijfeld een moeilijke periode door.
Deze tijd werpt vragen op. Als een lawine
komen die op ons af'. De kerk als instituut
is een aanvechtbare zaak geworden. Vanuit
een 'diep ln de historie gewortelde traditie'
aanvaardt men ook de kerkvisitatie, maai
de vragen komen steeds meer op of ze nog
wel toereikend ls voor de huidige tijd.
Welke zijn de voornaamste bezwaren dl»
tegen de visitatie zijn gebracht? Op z'n best
krijgen we door haar een zo volledig moge
lijk overzicht van wat er zo ln de gemeenten
omgaat Maar. zoals reeds gezegd, ontkomt
men niet aan de gedachte dat alles toch te
veel aan de oppervlakte blijft en dat men te
weinig doordringt tn de diepte van het ge
meentelijk leven Spanningen die er rijn.
worden nogal eens verzwegenen dat, tenrij)
er menige gemeente is aan te wijzen waar ze
kort na de visitatie tot uitbarsting kwamen
Wanneer we vier eeuwen teruggaan, rien we
dat de visitatie de gemeenten echt ln het
gelid van de kerk heelt gezet, daarbij dan
geholpen door de overheid Aan dit laatste
ls nu niet meer te denken. Volgens de kri
tiek op het rapjjort van de visitatoren-
generaal ln de synode, ls de viriiaue te veel
passief registrerend'
.Via ta toren zouden meer stimulerend berig
moeten ajn met gemeente-opbouw en met
het werk van de raden van bijstand om dit
naar hel grondvlak te brengen" Met andere
woorden er ls een te grote afstand luwen
de generale synode en de gemeenten. De rt
sitaue doet er weinig om die afstand te
overbruggen. Als ln de 16e eeuw moet de
kerk meer worden samengesmeed tot een
geheeL Dat hier de modaliteiten, de oude
richtingen ter sprake moesten komen,
spreekt vanzelf. Hoe moeilijk die taak la. la
ln de afgelopen 25 Jaren wei gebleken en
de noodkreet van de buitengewone wljk-
gemeenten ln wording het vorige Jaar ge
uit. had leis van moedeloosheid ln zich
Wat die modaliteiten betreft, constateerde
men ln Zeeland geen bloelende dialoog*
Het kost de gereformeerde bond hier moeite
een andere modaliteit te aanvaarden en een
kerkelijke plaats te gunnen.
De overgang van agrarisch gewest naar In
dustriële samenleving verandert de struc
tuur van de bevolking grondig. De verstede
lijking van een deel van het platteland
brengt ook ln Zeeland z'n moeilijkheden
mee. Deze komen op twee manieren tot ui
ting. Een groeiend getal gemeenten Is niet
meer in slaat zellstandlg te blijven en ook
bij combinatie blijken de lasten te zwaar In
delen van onze provincie heeft men ge
vraagd om streekgemeenten. maar het rap
port van visitatoren-generaal leert ons dat
dJt niet anders zou zijn dan een verschui
ving van de moeilijkheden, zodat by deze
wens een vraagteken moet worden gezet
De tweede moeilijkheid ls de verstedeHJklng
van een deel van het platteland en daarmee
samenhangend de tegenstelling tussen de
oorspronkelijke bewoners en de import In
steeds meer gemeenten geeft dal 'recen tot
grote zorg'
Dat men hier 'kritische noties' heeft ge
hoord over hei. dienstboek der kerk (nog al
tijd ln ontwerp) en over het liedboek der
kerken, is vanzelfsprekend. Die zijn er uit
het hele land te horen Maar toch werd ge
constateerd dat. wat het liedboek betreft
hier 'geen grote blijvende moeilijkheden
zijn' Steeds meer komt men echter tn Zee
land ook te staan voor de huivering een
kerkelijk ambt te aanvaarden. Incidenteel
wil men nog wel wat doen voor de kerk.
maar het op zich nemen van de zorgen van
het ambt wordt steeds meer afgeweerd
Gesprekskringen krijgen ln grotere en mid
delgrote gemeenten steeds meer betekenis,
maar ln Zeeland komen ze sporadisch voor
op het platteland Gemeenteavonden bhj-
ven 'onder de maat' De zending leeft, wat
echter niet kan worden gezegd van wereld-
cliaconaat en apostolaat Maatschappijver
nieuwing en politieke verantwoordelijkheid
blijken in onze provincie niet aan te slaan
„Deze zaken staan ver van de gemeente"
Het funcloneren van de presbyter!aie struc
tuur van de kerk wordt hier "niet optimaal'
genoemd. Het medeleven met het werk van
de synode gaf de provinciale visitatoren
'geen reden tot voldoening'
Echte oecumenische bewogenheid hebben
visitatoren in onze provincie wetnlg kunnen
ontdekken. Het contact met gereformeer
den begint meer en meer gestalte te krij
gen, behalve in de gereformeerde bondsge-
meenten. Wat de Rooms-Katholleke Kerk
betreft staan de contacten 'op een laag
pitje' en met de Christelijk-Gereformeerde
Kerken en de Gereformeerde Gemeenten
zijn ze er ln het geheel niet. Alles met elk aai
geeft het rapport van visitatoren-generaal
ook voor het land langs Ooster- en We; ter
schelde wel enige reden tot bezinning. n
a
Jezus zegt m het verhaal
vqn Levi de tollenaar tot de
mensen die zich aan hem
ergeren: ..Ik ben niet geko
men om rechtvaardigen te
roepen maar zondaren"
(Mare. 2:17). Levi is geen
rechtvaardige, hij is zoals
hij daar in zijn tolhuis met
zijn zaakjes bezig is, niet het
type dat we bij Christus's
volgelingen zouden ver
wachten - hij is niet alleen
een verrader van zijn volk.
maar ook een uitbuiter en
een dief.
Bovendien heet hij nog Levi:
Een naam, die de joden her
innert aan het oude pries
tergeslacht, een naam, die
verplichtingen oplegt en die
hij naar beneden haalt.
Maar deze Levi heeft het
niet op kunnen brengen
volgens de normen, die van
hem verwacht werden, te
leven. De Bijbel vertelt ons
niet, wat de oorzaak daar
van was, of hij het wél of
niet 'kon helpen' of beide, de
Bijbel is altijd erg schaars
met het opgeven van zulke
redenen. Dat is ook niet
eens zo belangrijk. Het punt
is. dat deze mens een mens
in nood is. Een mens. die zo
eenzaam is als een mens
maar kan zijn, omdat hij
veracht wordt.
Hij heeft zichzelf door zijn
hebzucht uit de gemeen
schap verbannen. En nu
kan hij niet anders meer
dan tollenaar zijn, want hij
is voor iedereen een tolle
naar.
Hij is volledig geboeid aan
zichzelf, in zijn eigen een
zaamheid opgesloten. En nu
komt Jezus deze mens in
nood bevrijden. Hij komt
regelrecht op hem af om zijn
boeien los te maken - Jezus
zegt eenvoudig Volg Mij".
Voor het eerst, wie weet
sinds hoelang wel. is er tot
deze man gesproken. Dit
goddelijke en toch zo men
selijke gebeuren, dat er tot
hem gesproken wordt.
maakt hem vrij Hij staal
en volgt Jezus, hij kan h--:
We moeten er goed op It-
ten, dal dit roepen, dit spr.
ken van Jezus, niet öepj-.
met een berouwvol woon
van Levi over zijn bednp
Nee. dat is juist het aan.\t.
keltjke voor de mensen j.
zus begint helemaal van
'andere kant' over de kt-
heen te komen: de klottj u
de mensen scheidt tn t-
soenlijke en onfatsoen n)
tn goede en slechte mei.
Maar ook de kloof die
mensen van God sckevli
Jezus brengt deze man
eenvoudig naar de a
kant van de kloof, die
de nette mensen, mieg
deel. Hij gaat zelf naur
andere kant - de kant u„,
de mens is in schuld
nood opgesloten tn ztp, r.-
zaamheid. Daar icaar
ons allen bevinden
Hij bevrijden, uitzicht
toekomst schenkt