„Ik wist niet
dat de mensen
zo lelijk
konden zijn..."
ADRIAAN WELLEMAN,
SOCIALIST
ZATERDAG 27 MAART 1976 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
„Ja dan dacht ik bij mezelf: Nou is Bom dat altijd geweest en wie ben ik
eigenlijk. Vroeger heb ik nog aardappels ingelegd, met zo'n korf aan m'n
arm en zo zachtjes aan ben ik overal een beetje ingekomenWe waren
verlagen mensen, eigenlijk een minderwaardigheidscomplex. Vroeger
als je bij een boer terecht kon, je zou ik weet niet wat gedaan hebben
voor zo'n ventEn dan dacht ik toch: Nou is Bom dat geweest en ja
Bom is Bom hè, een flinke, zakelijke vent, die overal verstand van heeft
en die erg intelligent is, maar dan kom je zelf en dan denk je: Zouden ze
me wel accepterenen dan blijkt dat ze dat doen
Adriaan Welleman (begin maart 64 geworden), een lange man op klompen (thuis) en ln het
zwarte uniform van de Provinciale Zeeuwse Brug Maatschappij (als hij zijn werk als tol
gaarder bij de Zeelandbrug doet) Wethouder, sinds nauwelyks een paar jaar Vooral
PvdA-er Dé PvdA-er op Noord-Beveland Wethouder dus. van de gemeente Kortgene en
opvolger van zyn partijgenoot Bom die er de brul aan gaf na meningsverschillen over een
gebrulksverordenlng voor tweede woningen.
Lange gesprekken, waarin vooral "De Telegraaf en Den Uyl een rol spelen Over Welleman,
de correspondent van de Prov Zeeuwse Courant, de tolgaarder, de 'muziekman', over het
schrijven van Ingezonden stukken als uitlaatklep, heel even over de oorlog ('Vechten voor
het vaderland? Nee, lk was geen held en vader had trouwens geen land 'i. En op de ach
tergrond steeds zyn vrouw ('Pietje, waar was dat ook weer in CoUJnsplaat. in 'De Pa-
trijB'?'), die fluisterend vraagt of het een Frans dan wel een Hollands cognacje moet zyn
Fluisterend vanwege de bandrecorder. Maar laten we het nou eens niet over bandrecorders
hebben
Welleman ls veranderd sedert hy wethou
der is Hel valt hem niet. mee ln het kleine
college (met ook nog burgemeester P J
Evers - vroeger PvdA - en de christeiyke
wethouder A Markusse) Ze hebben wel
eens tegenover elkaar gestaan de bur
gemeester en Welleman, maar daarover
vertelt-le verder niks „Bom kwam langs
en dat was een maand nadat die zaak van
de gebrulksverordenlng door de gemeente
raad was weggestemd Ik zou net naar de
kermis gaan en toen kwam Bom met z'n
vrouw langs om te zeggen dat-ie het zo
zwaar opnam, dat hy ermee wilde stop
pen Ik verschrok wel Ja Later in de afde
ling hebben we bekeken hoe het verder
moest. Toen zei Nlcootje; 'Wil jy?' Ik zei "Ik
sta er niet om te springen, maar we hebben
een grote fractie en lk zou het met kunnen
verdragen als we geen wethouder hadden
M'n vrouw had altijd gewerkt, maar toen is
ze gestopt. Ze zei. 'Nu moet lk Je opvangen'
Vroeger kon ik m'n eigen potje nog wel ko
ken, want dan was lk altyd op tyd thuis,
maar dat werd nu anders Het gaat me
trouwens helemaal met gemakkeiyk af.
Problemen? Ik barst van de problemen Ik
ben een jaar of tien. twaalf fractievoorzitter
geweest, lk ben nogal impulsief en lk stelde
erg veel schrifteiyke vragen Dat werd nog
al eens als lastig gezien Toen lk wethouder
werd, waren er een heleboel dingen waar
mee ik me helemaal niet kon verenigen. Ik
krfjg nou ln de gaten dat het mogelijk is om
veel harder op te schieten dan eigeniyk ge
beurt en dat kan m'n karakter eigenlijk met
hebbea Ik wil opschieten D'r zyn van die
rotdingen, die hard nodig zyn, maar die dan
worden afgewimpeld
Volksmens
„Ik ben een volksmens hè. daar sny lk nou
niet over op. maar d'r komen by ons zoveel
mensen over de vloer Vragen, ook van po
litieke tegenstanders. Ik kreeg, toen lk wetr
houder werd, van alle kanten felicitaties,
ook van die tegenstanders ook van m'n
dokter, die de Wellemannetjes kent We zyn
nogal vinnig. 'Pas-trer-op'. schreef de dok
ter Er zyn een heleboel dingen, die ik met
kan verwerken. Toch moet ik het uiten Dan
scheld ik soms iemand z'n huid vol en dan
ga lk later lopen denken: 'Had lk dat nou
eigenlijk wel moeten doen?' Maar lk ben er
dan wel van af. Als ik tegengewerkt wordt,
kan ik soms met eten En ik ben een goeie
eter hè"
Een paar gesprekken Het eerste erg ge
spannen, ook emotioneel als het gaat over
Den Uyl. We moeten zelfs even stoppen
Welleman moet een brok in de keel weg
werken. Welleman ze) het zo. „En dan staat
er in 'De Telegraaf een mooi verhaaltje dat
Den Uyl een villa laat bouwen in Belgiè In
hel onderste regeltje staat dan wel dat het
niet voor Den Uyl is, maar intussen heeft
het z'n kwaad gedaan hoor,, die vergiftige
kritiek van die lui en lk snap niet dat de
mensen dat willen lezen
Die komt bij my hier niet binnen. Ik zou
hem nog met in m'n klomp leggen als Je
ziet wat er uitgekraamd wordt, dan zeg lk:
'Maar mensen wat zijn Jullie toch gemeen
hè en ze hebben de media in bezit je
hebt Wibo van der Linde en je hebt de
AVRO. 's zondagsmiddags met die Hoog-
endyk en Hilterdinges En dan de pers no-
tabene wat is er nou voor linkse pers Die
is er helemaal niet. want daarom zou ik ook
zo graag willen dat 'Het Vrije Volk' overal
weer te krijgen was. De mensen worden er
toch door beïnvloed hoor, door zo'n 'Nieuws
van de Dag' Het 'Algemeen Dagblad' is ge
lukkig een beetje bijgedraaid Die kunnen
nog eens een pluimpje geven zo hier en
daar Weetje nog met die Gulf-affaire? 'een
socialist', riepen ze en zelfs de VPRO met
Feike Salverda deed mee, maar de volgende
dag had het 'AD' toch een verontschuldi
ging hè Maar die 'Telegraaf ik wist
met dat de mensen zo lehjk konden zijn
Boekenkast
Welleman ln z'n stoel naast de boekenkast.
In het arheiderswoninkje aan de Torendljk.
Hy wyst het raampje ln de gang. waarlangs
hyzelf, z'n vrouw en zoon Ko ontsnapten
toen het water kwam. ln 1953 We praten
over kleurentelevisies en 'dat natuurfilms in
kleur zo mooi zyn' Hy bekykt alle actuali
teitenrubrieken op de tv, zoals hy ook een
groot aantal kranten leest. Die leest hij op
'de tol', waar dagefijks verse exemplaren
van nagenoeg alle dagbladen worden afge
leverd.
Adriaan Welleman is ln Kortgene geboren
en er altyd gebleven. Hy heeft wel eens de
neiging gehad om verder te kijken dan het
eiland, waar nagenoeg iedereen van de
landbouw leefde. De neiging wel ja. maar
het ls er toch niet van gekomen Na de
zesde klas moest hij. pienter of niet pienter,
naar het land De Wellemannetjes (ze waren
met vyf kinderen én pa en mai konden die
paar extra guldens best gebruiken In 1929
ging hy in het fruit en hy bleef knecht tot
1965. Toen kreeg hij de baan op de tol van
de Zeelandbrug „Ja en dat bevalt me bij
zonder goed Ik zie graag mensen en dan
komt er onverwachts iemand, die in dertig
jaar met op het eiland geweest is Dan gaat
het van 'Jie bin toch wè. zeg bin jie noe
Welleman?' Die zijn dertig jaar geleden hier
weg gegaan en dan denken ze dat al die
mensen nog leven
En 's nachts gebeurt er niks Lezen en puz
zelen doet Welleman dan, of snel een krab
bel maken voor een Ingezonden stuk in de
krant. En verder wachten op de kranten:
om drie uur komt er een krant, om vijf uur
weer en om half zes weer
„En van die kranten leer je veel hè. Ik héb
lagere school, maar lk ben mezelf een beetje
gaan ontwikkelen door toedoen van m'n
vroegere baas. De Looff was zo belezen, zo
intelligent. Die zei: 'Je moet eens gaan le
zen Het eerste boek dat ik van hem las
was Merijntje Gyzen's Jeugd Toen was ik
achttien. Ik ben later nog voorzitter gewor
den van het leesgezelschap 'Elck wat wils'
Ja. dingen die me met interesseren lees ik
weL maar die hou lk met vast. Politieke za
ken, die weet ik allemaal"
Amerika
De roerige belevenissen van een Jonge dor
peling op Noord-Be vel and. Het ls te begrij
pen dat de Duitsers ln '40-'45 naujvelijks
naar Noord-Beveland hebben omgekeken.
Het lag te geïsoleerd „Toen lk veertien
was. toen was het voor het eerst dat ik naar
de overkant ging, naar Goes. Dat was een
sensatie. Het was Pasen. En lk kwam terug
met een vriend en toen vroeg m'n broer
'Hoe is het gegaan'. Net of we naar Amerika
geweest waren Veertien was ik en dat
was bij veel mensen zo. by werkmensen ze
ker, want dat bootje moest je betalen en
wat moest je er eigeniyk gaan doen"
„Je had eigenlijk met veel op Noord-
Beveland. De bibliotheek. De muziek en de
zangvereniging Ik was zeventien toen ik in
de muziek ging, thuis waren ze er nogal
tegen geweest. Van 1934 zit lk in het be
stuur van de muziek en vanaf 1940 ben ik
voorzitter.
Eendracht Maakt Macht heet de vereniging.
Ik zeg- Als je by de muziek zit, doe Je dat
om je muzikale gevoel te bevredigen en dan
doe je dat zo goed mogefijk. Doe je dal met,
dan denk ik 'wat doe je dan eigeniyk ln de
muziek', maar dat mag Je met uitspreken,
want dan lopen ze weg. Ik ben begonnen
met trombone, toen bariton, toen tuba en
nu bas. Die bas ls wel eentonig, maar ie
moet het ln het geheel zien Ik speel wel
eens thuis en dan denk ik: 'er is toch niet
veel aardigheid aan. zeker voor de buren
met Ik ben muzikaal aangelegd af en toe
een plaatje d'r zyn muziekstukken van
Grieg byvoorbeeld, daar kan lk niet best
tegen, dan zit m'n keel vol. Ik ben mis
schien wel een grote kerel om te zien, maar
lk ben erg snel ontroerd, ik ben erg gevoelig.
Als ik mooie muziek hoor, ben lk weg en
dan kan lk met begrijpen dat ze, als we een
koraalconcertje geven, dat kunnen ver
knoeien. Als ik die koraaldingetjes hoor.
dan kan ik even met praten, zo mooi
Machines
Overdag net als alle Noordbevelanders het
land op. Zo ging dat. Toen de mechanisatie
doorzette en de eerste maaimachines zich
aandienden, zetten landarbeiders stukken
ijzer in de grond, zodat de machines be
schadigd werden Maar het was met tegen
te houden En toen de verbindingen beter
werden, kochten de boeren machine, na
machine Welleman kon tot 1965 bij
boer De Looff blijven. In de fruitteelt. En
's avonds de partij
„M'n grootvader en m'n vader waren zo'n
beetje de eerste mensen, die op de SDAP
stemden in Kortgene SDAP-ers rooie
en meestal nog buitenkerkeUjk ook dat
was een misdaad. In Kortgene was er al snel
een afdeling. Kals was vanouds al een rood
dorp D'r was vroeger een ds. Mol en die had
het altijd over de rooie rakkers van Kats.
.Daar hebben ze zelfs nog eens gestaakt,
landarbeiders. Ja. daar had Je de SDAP-ers
en ook het NVV. In Kortgene had je alleen
het CNV en er waren een heleboel mensen,
die niet tot de christelijke groep behoorden,
die wilden geen lid van dat CNV worden
„Dan gingen we op een oude vrachtwagen
naar Colijnsplaat. In het voorjaar van '46.
toen de partij is opgericht. En dan in een ca
fé Daar hadden we dan een vergadering
met Van Oorschot uit Vlissingen. We gingen
dan met een boekje rond om leden te win
nen. Uiteindeiyk hadden we drie afdelingen
en dat ging uitstekend BIJ de eerste verkie
zingen hadden we direct veertig procent
van de stemmenToen zyn we ook op Wis-
senkerke en Kamperland gaan proberen,
maar dat liep eerst met zo lekker. Daar wa
ren ze allemaal nogal streng en ze moesten
niks van die rooie bandieten hebben. Jantje
Roodenburg. een onderwyzer deed er van
alles aan. maar toen die vertrok kwam het
op niks. Toen zijn Pietje en lk ons er ook
mee gaan bemoeien. Iedere maand gingen
we contributie Innen. En langs de deuren
met pamfletjes. Dat deden we samen en la
ter ook met m'n zoon Jarenlang ging het
met zo best en toen plotseling, bij de laatste
verkiezingen, kregen we twee van de zeven
zetels ln de raad. Ja, je moet de mannen
hebben hè..."
Briefjes
„Dat hebben we ons hele leven gedaan, tot
lk wethouder werd. En we deden het altyd
samenbriefjes rondbrengen voor de par
tijDan waren er veertig hulzen gebouwd
en zodra de mensen er woonden, gingen we
langs voor de partij en de VARA-gids. Altijd
huisbezoek gedaan, net als een dominee.
Vooral Pietje. Toen kwamen we eens bij
Cees Filius. Nico Fllius z'n vader en toen
hebben we Nico ook lid gemaakt. Diens
naam kwamen we tegen op een lijst van de
VARA." Nico Filius, eerder in dit verhaal
aangeduid met 'Nicootje', het statenlid.
„Vroeger zaten de mensen zonder eten en
dan was het allemaal heel anders, ook met
de partij. Bij ons - we hadden het niet
slecht hoor - werd altijd direct gezegd: 'Ben
je nou alweer aan een nieuwe broek toe Oi
eten. Kijk. die boeren, als die geen eten
hadden slachtten ze een koe of een varken.
En als de zoon van zo'n boer een nieuwe
broek wilde, kon hij die krijgen. Dan zeggen
ze wel eens dat geld niet gelukkig maakt,
maar dat is maar tot op zekere hoogte waar.
want als je thuis bent met een hele hoop
kleine Jongens en Je kan niet ln Je behoefte
voorzien, dan zul Je onder mekaar sneller
gedonder hebben, dan wanneer er gezegd
wordt: 'Jongen, Jij Je zin' Dat is nu anders.
Ook met de partij. Wat zullen ze nog naar
een vergadering van de afdeling komen, het
gaat ze toch allemaal goed?"
Ouwe Drees
„Ze zijn met meer actief te krijgen tegen
woordig. Als je eens wist, hoevel tijd wij
steken in die papiertjes en dat doe ik nog
eens graag ook dan zeggen ze. 'Ja. het
komt allemaal op dezelfde mensen neer' en
dat is eigenlijk ook wel zo. Dan hadden we
van die kaartjes van Drees en die moesten
we 's avonds in de bus gooien. Toen hebben
we trouwens goeie verkiezingen gemaakt,
met de ouwe Drees. Maar dan hadden we
afgesproken dat ieder een wijk zou doen en
aan kwamen er weer een paar met. Dót viel
tegen hé. Met Nieuw-Guineatoen was
er een actie om er met naar toe te gaan.
Toen hebben we met z'n drieén. Pietje en ik
en Ko 546 handtekeningen opgehaald op
Kortgene..." Alleen de PvdA-vrouwengroep
doet lekker mee.
Mevrouw Welleman „Ik beleef de party an
ders als m'n man. want ik lees er minder
over. Ik hoor het liever vertellen, dan neem
ik het beter op. Ik ga iedere keer naar de
raadsvergaderingendan kan lk me zo
zitten ergeren En dan gaan we d'r thuis
over praten. Vroeger ging dat niet, want
dan werkte ik. Soms is het moeilijk, we
kunnen er nogal behoorUjk over doorbek-
vechten. Ik kom trouwens uit een heel an
der nest. wy waren heel wat armer, we wa
ren met z'n veertienen en dan dacht ik al
tijd: 'Ik hoop dat lk het met zo arm krijg als
moeder, dat lk met teveel kinders krijg' En
dat is dan ook heel beperkt gebleven".
Kinderen. Pas nog. tydens het tv-
programma 'Sonja 's-avonds' zetten dr Lou
de Jong en zanger Rob de Nys daarover een
leuke boom op. De Jong wilde De Nljs
een kind aanpraten, maar de zanger wiide
met De derde man ln het gezelschap, de po
liticus Andnessen, zei mets.
Hij voelde net of z'n haar goed zat
Welleman over kinderen: „We zyn ln 1934 ln
dit huisje gaan wonen en toen was er al snel
een kina, als je begrijpt wat lk bedoel. Daar
schrokken we eigeniyk een beetje van en
toen hebben we tegen elkaar gezegd: 'Dat
gaan we anders doen'. Het ls er dan ook bij
één gebleven. We hebben er buitengewoon
veel plezier mee gehad en nog trouwens.
Een grote verantwoording om kinderen op
de wereld te brengen, want dan kun je het
nog zo goed hebben. Je barst toch van de
zorgen en die kinderen hebben d'r niet om
gevraagd, maar toch moeten ze dan door
die rotwereld
Actueel
Nog even wat actuele zaken: recreatie in
een dorp als Kortgene. De redding? En. o ja.
van welke partij moet de volgende burge
meester zijn? En tenslotte Ingezonden
stukjes schrijven in de krant, kan dat we!''
Welleman heeft de recreatie In zijn wethou
dersportefeuille „Ja. er zijn een heleboel
mensen niet voor die recreatie hier. maar
dan zeg ik: 'Moet je eens kijken wat Kort
gene zonder die recreatie was geworden.
Een dood dorp'. Want lk verdien er geen
cent aan, maar lk geniet als lk 's zomers die
jachthaven en al die mensen zie. Waar nu
die bungalows staan, liep vroeger een "her
der met z'n schapen. Maar nu die bedrij
vigheid Overigens moet dat niet ver
keerd begrepen worden, want ik vind ook
dat de zaak wel in de hand gehouden moet
worden. Jaren geleden al heb ik gezegd dat
het eens op moest houden. We moeten net
karakter van het dorp in de garen houden".
Tweede punt: wie moet de opvolger worden
van burgemeester Evers, die van de zomer
met pensioen gaat? Evers heeft alweer een
paar jaar geleden het lidmaatschap van de
PvdA opgezegd, omdat hij het naar zijn
zeggen niet eens kon zijn met het standpunt
dat die partij ten aanzien van de Ooster-
schelde Innam. Volgens Welleman is dat
niet de enige reden: „Dat was maar een stok
cm de hond mee te slaan" En daarna over
ae opvolging: „Het ligt natuurlijk voor de
hand dat het een PvdA-er wordt. We heb
ben hier veertig procent van de stemmen
Als je in Zeeland als PvdA nou drie burge
meesters hebt. met zeventwintig procent
van de stemmen en de WD nu al vijf bur
gemeesters, terwijl die veel minder stem
men hebben Als we Kortgene en Temeu-
zen nou ook nog eens kregen, dan hadden
we er nog maar vijf. Op dit moment is het
belachelijk, discriminerend
Keuning
Derde punt: een wethouder, die regelmatig
felle ingezonden stukken aan de krant
schrijft Kan dan nou? Welleman: „Ze zijn
er. ook in het college, niet gelukkig mee. ge
loof ik. maar het is voor mij een uitlaatklep.
Zo'n Keuning. die van DS'70 overstapt naar
de WD. Daarover kan ik me mateloos op
winden en dat moet lk kwijt Soms ver
scheur ik het allemaal een paar keer en dan
zegt m'n vrouw:.'stop er toch mee' Maar
dat kan lk niet. Keuning komt wel eens
langs de toL Die ziet me niet graag meer.
maar daar geef ik niks om. Eerst PvdA. toen
DS'70 en nu WD. want nu zlet-le daar
weer kansen en dan kan hij weer ln de ka
mer. Ja, als lk dat lees. kom lk los hè. Dan
zit lk hier 's zondagsmiddags en dan moet
dat er uit Dan ben lk het kwyt ook
