PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
cnro
MAXIMUMPRIJS
AARDAPPELEN
Gevaarlijk hoge arsenicum-gehalten
op stortplaats gemeente Terneuzen
Den Uyl: Spoedig akkoord
over Lockheed-documenten
VANAF DINSDAG: VERPAKT ƒ1,05,- ONVERPAKT ƒ1,-
RECHERCHEURS
NS BESCHOTEN
as m
de krant
Droom
NIEUW
AKKOORD
OVER BASES
VS-TURKIJE
'KNELPUNTEN' COMMISSIE DONNER IN VS
Veto VS over
Israël-resolutie
Veiligheidsraad
D'j
W:i
JUNTA-GENERAAL JORGE VIDELA
NIEUWE PRESIDENT ARGENTINIË
Kissinger: geen
direct gevaar
crisis Rhodesië
Van Beveren
iael geschorst
Pagina 17
219e laargang no. 74
Zaterdag 27 maart 197-
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Met ingang van dinsdag wordt een maximumprijs
van kracht voor aardappelen. Bintjes mogen dan niet duurder
zijn dan 1,05 verpakt, en 1,- onverpakt. De winkels die op dit
moment al een lagere prijs berekenen, moeten die prijs op dat
niveau bevriezen.
Dit heeft de regering vrijdag be
sloten. Om te voorkomen dat de
aanvoer van aardappelen door
de prijsmaatregel stagneert,
heeft de regering in samenwer
king met het produktschap een
regeling in de maak, die
constant aanbod garandeert. De
inhoud van de regeling wordt
maandag bekendgemaakt.
SCHIEDAM Twee rechercheurs
van de Nederlandse Spoorwegen zijn
vrijdagavond bij het station in Schie
dam beschoten- De mannen waren in
hun auto bezig aan een routinecontro
le van het spoorwegemplacement,
toen zij een geparkeerde auto aantrof
fen.
De twee inzittenden daarvan, vermoe
delijk buitenlanders, losten onmiddel
lijk daarna een schot uit een geweer
en sloegen oip de vlucht Eén van de
NS-mannen zette de achtervolging in
en werd toen nogmaals beschoten. Op
de grens van Schiedam en Rotterdam
werden de vluchters klem gereden
door de Rotterdamse politie. Zij
sprongen uit hun auto en slaagden
erin te voet te ontkomen. De spoor
wegrechercheurs bleven ongedeerd.
Zeeuws nieuws op de
pagina's 2,5,6,7,9,12 en 13;
Binnen- en buitenlands
nieuws op de pagina's 1,3
en 11;
Opinie en achtergrond op
pagina 4;
Sport op de pagina's 16 en
17;
Radio en tv op pagina 38;
Financieel nieuws op pagina
39.
BCIEKIENWIEIEK
Vandaag op vijf pagina's extra
aandacht voor de boekenweek die
gisteravond in de Rotterdamse
Doelen is geopend.
School
Pag. 21: Schrijvers op school, een
project in ontwikkeling.
Rein Bloem aan het
woord; Schrijvers willen
geld zien. Ernst, van Alte-
na over het leenrecht.
Pag22: Duizend pagina's over
Amerilca's glorie en
droom; Oude en nieuwe
geschiedenis te boek.
Rode rozen
Pag. 23: Abel Herzberg schreef
een nieuw boek en Hans
Warren bespreekt het-, 'In
Opstand' van Alexander
Cohen- herdrukt-, boek-
ontwerper Alje Olthof
Een goed boek verdient
een goed omslag'.
Spiegel
Pag. 25: Vic van Vrieslands Poë-
ziespiegel wordt afge
stoft: Het zeer korte le
ven van sportboeken: De
laatste Jan de Hartog en
Wissers van de Noordzee'
Smartlappen
Pag. 27: Over Jaap vn de Merioe's
Groot Geïllustreerd Keu
kenmeiden Zangboek,
over Snikken en Smart-
lapjes. Zing je Moerstaal
en andere (collectieve)
propaganda.
En in
ntprrTof-rrant
Sociólisf
Pag. 31: Inter-portret van een
Noordbevelands socia
list. Wouter Bareman in
gesprek met A. Welleman.
wethouder te Kortgene.
Kardinaal
Pag. 33: Jan kardinaal Wille-
brands, aartsbisschop van
Utrecht; Stemmen uit de
kerken; Denksporten.
Premier Den Uyl zei vrijdagavond dat
(Van onze correspondent).
ISTANBOEL Aan het eind
van een driedaags bezoek van
de Turkse minister van buiten
landse zaken Caglayangil aan
de Verenigde Staten hebben hij
en zijn Amerikaanse collega
Kissinger een verdrag onderte
kend dat de defensierelaties tus
sen de twee landen in de toe
komst regelt. Het nieuws werd
vrijdagavond door Kissinger be
kend gemaakt.
Het verdrag komt in de plaats van
het desbetreffeade verdrag van 1962,
dat de Turken vorig jaar hadden
opgezegd uit protest tegen het Ameri
kaanse wapenembargo. Het nieuwe
(Zie slot pagina 3 kolom 6)
de regering tot de prijsstop heeft be
sloten uit ongerustheid over de prijs
stijging van 0,9 procent in de maand
februari. „Dat was na het gunstige
cijfer over januari een gevoelige tegen
valler", aldus Den Uyl.
Eerder had de regering al maatregelen
genomen om te voorkomen dat er te
veel aardappelen zouden worden uitge
voerd. De uitvoer naar landen buiten
de EEG is verboden en die naar lid
staten is gereguleerd. Voorts is de in
voerregeling op bewaaraardappelen
geschorst. De ministerraad heeft die
schorsing nu verlengd tot 1 mei.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Premier Den Uyl verwacht binnen enkele dagen een oplossing voor de moeilijkheden
waarop de commissie-Donner in Amerika is gestuit bij het lospraten van de Lockheed-documenten.
Waar de vertraging door wordt veroorzaakt, wilde Den Uyl vrijdagavond op zijn wekelijkse perscon
ferentie niet zeggen. De knelpunten liggen echter niet in het feit, dat Nederland geen strafrechtelijk
onderzoek naar de Lockheed-omkoping heeft ingesteld.
NABLUS In het door Israël be
zette deel van Jordan: moeter.
Arabieren in een rij gaan staan om
door Isrëlische troepen geïdentifi
ceerd te worden. De stemming op
de westelijke oever was gespan
nen maar rustig vandaag, na de ge
welddadige demonstralies tegen de
Israëlische bezetting eerder deze
week.
Den Uyl zei, dat er veel obstakels te
overwinnen zijn bij het opstellen van
een overeenkomst waarbij, in ruil
voor garanties inzake geheimhouding,
de documenten over de rol van prins
Bernhard naar Nederland gaan. „Er
bestaan nogal wat verschillen tussen
onze verlangens en de mogelijkheden
van de Amerikaanse strafwetgeving.
Wij hopen echter op een soortgelijke
overeenkomst ais Japan enkele dagen
geleden heeft gesloten en zelfs nog op
een betere", zo zei minister-president
Den Uyl.
Problemen ten aanzien van de open
baarheid van Amerikaanse gegevens
zei Den Uyl niet te verwachten. Hij
houdt nog steeds vast aan zijn uit
spraak, gedaan tijdens de interpellatie
van Van der Lek in de Tweede Ka
mer, dat het parlement geen enkele
informatie zal worden onthouden. Den
'S GRAVENZANDE De in ja
nuari op de kust geworpen 'Star
dust' ligt er op het strand bij
's Gravenzande meer dan ontta
keld bij en het zal niet lang meer
duren voor ae gehele schroothoop
is verdwenen.
Uyl maakte we! het uitdrukkelijke-1
voorbehoud dat de regering alleen die,
gegevens zal publiceren, die de com-
missie-Donner openbaar zal maken.
De commissie heeft in dit opzicht een
eigen verantwoordelijkheid, aldus Den
Uyl.
Den Uyl gaf toe, dat de kwestie van
de ministeriële verantwoordelijkheid
in geval de commissie-Donner met de
Amerikaanse autoriteiten een afspraak
maakt omtrent geheimhouding, niet
eenvoudig is. Achteraf zal het voor
het parlement moeilijk zijn om op
een eenmaal genomen beslissing van
de commissie terug te komen, zo
meende Den Uyi. Op de vraag of de
regering niet in laatste instantie ver
antwoordelijk is voor het sluiten van
de overeenkomst met Amerika, ant
woordde Den Uyl bevestigend. De pre
mier: „Maar dat houdt niet in. dat de
commissie-Dor.ner in enig opzicht aan
de leiband van het kabinet loopt".
NEW VORK (RTR) Amerika heeft
.donderdagavond in de veiligheidsraad
zijn veto uitgesproken tegen een reso-
I lutic van Benin, Guyana, Pakistan.
Amerilcaanse ministerie van justitie Panama en Tanzania, waarin kritiek
■er de overhandiging van Lockheed-; wordt geoefend op Israels optreden
„De taal die mijn
moeder bewaarde
Hosuijkheden
De Nederlandse ambassadeur, mr
G. Taramenoms Bakker, heeft in
afgelopen dagen onderhandelingen ge
voerd met afgevaardigden van
documenten.
Senator Charles Percy, lid van de
onderzoekcommissie van senator
Frank Church, zei dat er van de zijde
van de commissie niet ae minste
bezwaren bestonden om het bewijs
materiaal vrij te geven.
Van Nederlandse zijde werd echter
gesuggereerd dat de moeilijkheden bij
het bereiken van een overeenkomst
niet bij het Amerikaanse ministerie
'Zie slot pagina 3 kolom 5)
Jeruzalem en op de westelijke
Jordaanoever-
De overige veertien leden van de
raad. waaronder Engeland. Frankrijk
en Italië, stemden voor de resolutie-
De Amerikaanse afgevaardigde Willi
am Scranton zei dat het niet juist is
te spreken van maatregelen 'door Is
raël genomen' met het doel het reli
gieuze karakter van de bezette gebie
den te wijzigen. „Mijn regering en ik
geloven da". Israels beheer van de
heilige plaatsen in Jeruzalem de span
ningen heeft verminderd".
VS erkennen nieuwe bewind
BUENOS AIRES (AFP) Luitenant-generaal Jorge Rafael Vide-
la, een van de leden van de militaire junta die woensdag in Argen
tinië de macht overnam en president Isabel Peron arresteerde,
is benoemd tot president.
De Verenigde Staten hebben vrijdag het nieuwe militaire bewind
in Argentinië erkend. Dit heeft het ministerie van buitenlandse
zaken vrijdag in Buenos Aires bekendgemaakt.
Het state department heeft meegedeeld
dat de Amerikaanse ambassadeur in
Buenos Aires de nieuwe Argentijnse
regering ervan op de hoogte heeft ge
steld 'dat wij onze diplomatieke be
trekkingen met Argentinië zullen voort
zetten'.
Jorge Videla werd in 1955 gearresteerd
wegens zijn aandeel in de coup die een
eind maakte aan het bewind van Juan
Peron- De nu 52-jarige Videla is lange
tijd docent en directeur geweest van
de militaire academie van Argentinië.
Hij werd in augustus 1975 benoemd
tot bevelhebber van de landmacht nis
opvolger van generaal Alberto Numa
Laplane. die vee: verzet opriep van
wege zijn nauwe banden met de zeer
omstreden ex-minister Jose Lopez Re
in Buenos Aires werd donderdagavond
fjmtlijn
laat officieel bekendgemaakt dat de
nieuwe militaire junta van Argentinië
drie jaar aan de macht zal blijven. De
president zal verantwoording schuldig!
zijn aan de junta.
In de bekendmaking stond dat het
driemanschap van krijsmachtcomman-
danten het hoogste orgaan van de staat
zou zijn. Naast de president zal een
wetgevend comité van negen hoofaoffi-
eieren worden aangesteld dat het
staatshoofd zal adviseren over juridi
sche en andere zaken.
Kranten in Buenos Aires melden, dat'
de nieuwe junta al tussen de 600 en1
1800 mensen heeft, laten arresteren-
meest aanhangers van mevrouw Peron.i
Uit veel verlaten auto's blijkt- dat
ronisten over de Rio Plata naar Uru
guay zijn uitgeweken. Onder hen Is ook
de vakbondsleider Lorenzo Miguel.
NSM-AFVAL GAAT ZO VLUG MOGELIJK TERUG NAAR FABRIEKSTERREIN
BEDRIJF GAF TEN
ONRECHTE GIF-
VR! I-VERKLARINGEN
TERNEUZEN Het op de ge
meentelijke stortplaats in de
Bontepolder te Terneuzen te
recht gekomen NSM-afval bevat
zeer hoge arsenicumgehalten.
Dit is vast komen te staan uit
het monsteronderzoek door het
rijksinstituut voor de volksge
zondheid.
De arsenicumgehalten overschrijden
ruimschoots de norm van de wet che
mische afvalstoffen. Het afval vormt
een gevaar voor de volksgezondheid en
moet zo snel mogelijk worden terug
gebracht naar het NSM-terrein in Sluis-1
kil 'om de risico's te verminderen', al-1
dus dr. Adriaanse. inspecteur milieu-1
hygiëne en volksgezondheid in Zeeland.
In de komende week zal over deze zaak j
overleg worden gevoerd tussen dej
NSM, de gemeente Terneuzen en de
inspectie. Met de gemeente Sas van
Gent zal nog worden gesproken over
het eerder op de Axelse Vlakte gede
poneerde afval, eveneens afkomstig
van de NSM. Ook deze hoeveelheid zal
waarschijnlijk terug naar de fabriek
gaan.
Het gaat om duizenden tonnen afval
die de NSM in verband met uitbrei
dingsplannen kwijt moest. Half januari
al kwam de zaak in het nieuws toen
bleek dat enkele aannemers zonder ver
gunning hadden gestort op de Axelse
Vlakte. Voor alle zekerheid werden
hiervan monsters genomen. De stortin
gen werden op last van de gemeente
Sas van Gent onmiddellijk stopgezet.
De aannemers kregen een proces-ver
baal. Vervolgens week men met het af
val'uit naar de gemeentelijke stort
plaats van Terneuzen. waarvoor het ge
meentebestuur toestemming gaf. Toen
de belt in de Bontepolder met ruimte
gebrek kreeg te kampen- diende de
stortplaats van de entrale Vuilverwer-
kende Industrie (GVI) in de Kanaal
polder zich aan als nieuwe mogelijk
heid. Tot vorige week werd hier het
NSM-afval heengebracht: toen de voor
lopige uitslag van het monsteronder
zoek de aanwezigheid van arsenicum
aantoonde, heeft de CVI al het inmid
dels gestorte afval onmiddellijk laten
terugbrengen. Eind vorige week was
haar stortplaats in de Kanaalpolder
weer vrij van het gevaarlijke spul. Nu
is de stortplaats van Terneuzen
de beurt voor gif vrij maken.
Verwijt
De verwikkelingen rond het afval van
de NSM zijn des te merkwaardiger om
dat het bedrijf voor al het afval dat
het fabrieksterrein verliet steeds zoge
naamde gifvrij-verklaringen heeft afge
geven. Milieu-inspecteur dr. Adriaansei
kijkt op dit punt wat verwijtend naar
de NSM.
,.Die verklaringen dekten de lading
niet. Er is mogelijk sprake van een on-,
overzichtelijke situatie op het NSM-ter
rein. Mogelijk hebben de aannemers
zich niet gehouden aan de instructies j
van het bedrijf. Maar de NSM gaf de.
gifvrijverklaringen toch maar uit. Er
heeft kennelijk wat ontbroken aan con
trole en toezicht. Die verklaringen
nota bene wettelijk omschreven kon
den voor dat afval nooit worden afge
geven. Overigens is de NSM bereid er
aan mee te werken dat het afval nu zo
spoedig mogelijk van de gemeentelijke
stortplaats terug gaat naar het fabrieks
terrein. Het kan in de Bontepolder
niet blijven liggen, gezien het gevaar,
de schade en hinder voor het milieu.
Dat het afval op het NSM-terein moet
blijven, is ook geen permanente oplos-
sing. Maar dat is een volgend hoofd-1
stuk."
De gang van zaken rond het gevaarlij-1
Groningse taalgeleerd*
professor K. H. Hooro
ITrut overfeod in
V^JY\ 1972 m wiLS °"k 115
PW de dichter Muus Jaoobee
Ut l] heeft eens ;n een voordraefct
gewezen op spanningen tus
sen een nationale taai en een streek
taal: het gaat om twee verschillende
'spreekhoudingen'. Heeroma sprak in
dit verband over een 'gebroken cul
tuur'. een tweeërlei werkelijkheid:
vaderland en moedertaal. Ter illiwkra-
Ue citeerde hij enkele dichtregels: 'Be
volkt met vaderlijk blood, ontwaak ik
als kind dezer aarde. En schrijf wat
ik schrijven moet, In de taal die mijn
moeder bewaarde'. Vandaag gaat bet
ons om die laatste zin. Elder* in deze
krant wordt namelijk bet overlijden
gemeld van doctor Hendrik* Cutis*
rirta Mana Ghijsen, samensuJ-ster van
het Woordenboek der Zeeuwse dialec
ten. Zij heelt een groot deel van baar
lange leven eenennegentig Jaar ls ze
geworden gewijd aan de systema
tische en weteri-schappel ij k-verant
woorde registratie van datgene wat
voor de Zeeuw is 'do taal die mijn
moeder bewaarde'.
,rU hebben eerder in deze kolom
ver mevrouw Ghljsen geschre
ven. Er was alle aanleiding toe:
zij was een unieke persoonlijkheid. In
de eerste plaats was daar haar onver
moeide werken voor het woordenboek.
haér woordenboek. Voorts was zij tot
in details op de hoogte van de cultu
rele geschiedenis van Middelburg, met
name van die merkwaardige periode
in de tweede helft van de negentiende
en begin twintigste eeuw, toen ln ae
Zeeuw.se hoofdstad sprake was van
de elltair-cuiturele bloei, zo kenmer
kend voor provinciesteden van Neder
land. Nationale waardering verwierf
mevrouw Ghi;sen voor haar studies
over Betje Wolff en voor haar weten
schappelijk werk bestond met name
in vakkringen groot respect. Haar le
ven was een voorbeeld van vrouwen
emancipatie. al afficheerde zij dat
nimmer: ze vond
het heel normaal.
Toch trok ze naar
de universiteit in
een periode waarin
dat voor een meisje
nog tamelijk ongewoon was. Met haar
groot gevoel voor traditie was xe er
trots op leerling te zijn geweest van
het Middelburgse gymnasium. h«* in
stituut dat zovele illustere alumni
heeft afgeleverd. Zij werd er in 1995
toegelaten, de tiende vrouwelijke leer
ling op de lange lijst van Middelburgse
gymnasiasten. In dat jaar kwamen er
voor het eerst twee tegelijk: zij en
Henriette Johanna de Vey Mesdagh.
Zoals vaak voorkomt bij hoogbejaar
de fiugren die een rol hebben ge
speeld in het leven van een ge
meenschap: mevrouw Ghijsen was al
deel van de historie geworden. Een
historie waarin zij echter een onver
vreemdbaar monument had opgericht:
het Zeeuws woordenboek. Jarenlang
heeft zij met volharding aan dit groot
se project gewerkt totdat het eindelijk
na de tweede wereldoorlog in
druk kon verschijnen. Menigeen ln
Zeeland stond er aarzelend tegenover:
zou er wel belangstelling bestaan voor
een dergelijk werk? Toen het boek
eenmaal was uitgekomen, was al spoe
dig een herdruk nodig en enige jaren
later volgde een derde arak. Mevrouw
Ghijsen bleek op haar eigen manier
uiterst bescheiden, maar onver
moeid werkend met de discipline van
öe wetenschap de weg naar het
hart van haar mede-Zeeuwen te heb
ben gevonden. Zij had namelijk de
taal vastgelegd waarin zij zich kunnen
uitdrukken met a! die nuances, die
alleen worden verstaan door diegenen
die tot dezelfde cultuurkring behoren.
Gisteravond hebben we nog wat ge
bladerd in dit omvangrijke boek.
deze schatkamer van woorden en
uitdrukkingen van de Zeeuwse dialec
ten. We kwamen daarbij het woord
'vrete' tegen, de vroeger in stad en
dorp gangbare mondelinge kennisge
ving van een overlijden, een zinvol
gebruik in een tijd waarin men elkaar
nog kende bij naam en toenaam. Van
daag wordt Zeeland de 'wete gedae'
van het overlijden van de hoogbejaar
de Rika Ghijsen uit Domburg, de
vrouw die voor ons allen 'de taal op
schreef die onze moeder bewaarde'.
We nemen met droefheid kennis van
haar dood-
ke NSM-afval heeft volgens de Zeeuw
se milieu-inspecteur opnieuw aange
toond dat een centrale vuilverwerking
in de regio Zeeuwsch-Vlaanderen Tut
ter noodzakelijk' is. Het is in zijn ogen
betreurenswaardig dat de arseenhou-
dende stoffen zo verspreid terecht zijn;
gekomen: ,.Er is geleurd met afval"
In de Zeeuws-Vlaamse kanaalzone zijn
de laatste jaren meer soortgelijke ge-;
vallen aan het licht gekomen. „Er is j
structureel wat mis hier", meent dr.
Adriaanse. „In overig Zeeland is de;
regionalisatie van de vuilverwerking a!|
wel van de grond gekomen. In 1
Zeeuwsch-Vlaanderen. waar het pro-:
bleem des te meer klemt omdat je er!
ook nog zit met de mogelijkheid van;
afval dat de grens met België over;
komt- is de regionalisatie nog niet ge
lukt. Ik betreur dat in hoge mate. Hetj
aantal stortplaatsen in Zeeuwsch-
Vlaanderen is we! verminderd de laat-l
sie jaren. Ook hebben de afzonderlijke 1
Zie slot pagina 13 kolom 2j
WASHINGTON (AFP/UPI/RTR) Er
bestaat geen enkel direct gevaar voor
een internationale crisis om Rhodesië.
zo heeft de Amerikaanse minister van
buitenlandse Raken. Henry Kissinger,
vrijdag voor de ondercommissie voor
buitenlandse zaken van de senaat ver
klaard.
Kissinger voegde eraan toe dat het
besluit van de Verenigde Staten mili
taire plannen voor te bereiden als te
genzet zegen een mogelijke Cubaanse
interventie, slechts een voorzorgsmaat
regel was.
Met de bekendmaking van deae plan
nen wilden de Verenigde Staten Cuba
en de Sow jet-Unie opmerkzaam maken
op de gevolgen van hun acties in Afri
ka. voor deze twee landen onherroepe
lijke besluiten namen, aldus de Ameri-
mïnister.
