PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
MINI KRANT
STEEKPENNINGEN WERKSPOOR:
MINISTERS VERANTWOORDELIJK
Regering vroeg brief
over '3 van Breda'
'Open pijlerdam' Oosterschelde wordt
honderden miljoenen guldens te duur
Bevestiging Den Uyl in antwoord op vragen
Topambtenaren gaven fiat
„Holtrop wist van
steekpenningen en
was er tegen"
m
WINKELS MOETEN OP ZATERDAG
ÉÉN UUR EERDER SLUITEN
Zie pagina 18
Healy kandidaat
opvolging Wilson
Eaadsml
rookloos
m- z
519e jaargang no. 67
Vrijdag 19 maart 1976
LONDEN: Meer dan duizend man
politic is door Scotland Yard in
geschakeld voor een grootscheep
se beveiliging van de Londen se
ondergrondse. Na drie bomaan
slagen in drie dagen neemt de
politie het zekere voor het onze
kere. Politiemannen in burger en
tn uniform patrouilleren gewa
pend op de stations, rijden mee
in de treinen en doorzoeken
steekproefsgewijs de bagage. Dat
leidde donderdag icel tot flinke
vertragingen in de ochtendspits.
Om deze grootscheepse actie te
kunnen uitvoeren zijn veel poli-
tieverloven ingetrokken, en ma
ken fuel wal agenten overuren.
De politie heef! ook de reizigers
aangespoord zlf te letten op ver-
dn"'ite pakketjes en personen.
DEN HAAG In oktober 1949 is na een vergadering van twee topambtenaren van de ministeries van
economische zaken en financiën met een directeur van de Nederlandsche Bank toestemming aan Werk
spoor verleend voor een deviezentransfer die nodig was om 30 miljoen gulden (in dollars) aan steek
penningen te kunnen uitbetalen aan onder meer de Argentijnse president Peron. Dit leverde Werk
spoor een order van 258 miljoen op uit Argentinië.
Het lijdt ge entwrjfel dat de functionarissen hebben gehandeld "binnen het raam van de hun toever
trouwde bevoegdheden en er zeker van zijn geweest te handelen in overeenstemming met hun minis
ters. Er is dan ook geen enkele twijfel dat de betrokken ministers (v. d. Brink en Lieftinck) verant
woordelijk zijn geweest." Aldus het antwoord dat premier Den Uyl heeft gegeven op vragen die het
PvdA-kamerlid Van der Hek heeft gesteld over de Werkspoor-steekpenningen.
OUD-DIRECTEUR NEDERLANDSCHE BANK:
DDEN HAAG (ANP) Dr. Holtrop, de oud-president-directeur
van de Nederlandsche Bank, is van de steekpenningen, die Werk
spoor in 1952 aan de Argentijnen betaalde om een order aan spoor-
wegmaterieel van 258 miljoen in de wacht te slepen, op de hoogte
gesteld, zo heeft een oud-directeur van de Nederlandsche Bank be
vestigd.
Dr. Holtrop maakt thans deel uit van de commissie-Donner, die onderzoekt in
hoeverre prins Bernhard en andere Nederlanders betrokken zijn bij het ont-
rangra van steekpenningen van de Amerikaanse vliegtuigfabriek Lockheed.
Banier Den üyl heeft donderdag in antwoord op vragen uit de tweede kamer
gezegd, dat de directie van de Nederlandsche Bank in 1949 nota heeft genomen
ran de belissing van topambtenaren van de ministeries van economische zaken
«n financiën en van de Nederlandsche Bank om Werkspoor alsnog toestemming
te geven voor het overmaken van de steekpenningen. De voltallige directie heeft
daarvan nota genomen, aldus de oud-directeur.
Dr. Holtrop maakte deel uit van die voltallige directie. Dat hij slechts nota
kon nemen van de beslissing, waarvan het principe in overleg met de ministeries
was aanvaard, deed hem pijn. Dr. Holtrop was, aldus de voormalige directeur,
tegenstander van de transactie.
In juli 1948 heeft hij geprobeerd de transactie tegen te houden, omdat hij vond
dat deze met een dergelijk groot bedrag aan steekpenningen niet door de beugel
ion. De Nederlandsche Bank heeft de aanvraag van Werkspoor toen afgewezen.
Ka het gesprek van de topambtenaren kon Holtrop zich niet meer tegen de
transactie verzetten, omdat de ministeries de uiteindelijke verantwoordelijkheid
droegen.
Premier Den Uyl deelt in zijn
schriftelijke antwoord mee dat. Werk
spoor al in 1948 de Nederlandsche
Bank had gepolst over de mogelijk
heid een commissie „steekpennin
gen") ter waarde van visr miljoen
dollar (toen ongeveer f15 miljoen)
over te maken in verband met een
grote order uit Argentinië. Onder toen
geldende deviezenbepalingen had de
directie van de Nederlandsche Bank
toen laten weten een erge'.ijke devie
zentransactie niet te kunnen toes
taan.
Toestemming
Werkspoor had zich vervolgens ge
wend tot de directeur-generaal voor
Buitenlandse Economische Betrekkin
gen bij het ministerie van economi
sche zaken. Na een vergadering waar
bij ook 'een directeur van de Neder
landsche Bank', (Den Uyl zegt niet
wie) en dethesaurier-generaal bij het
ministerie van financiën aanwezig wa
ren, werd uiteindeljk in oktober 1949
aan Weikspoor meegedeeld dat, ge-
zen het belang van de order voor het
bedrijf ,de deviezentransfer toch kon
worden toegestaan, aldus Den Uyl-
Nadat op 10 april 1951 president
Peron de bestelling voor Werkspoor
had bevestigd en nadat op 2 mei de
ministerraad van een en ander op de
hoogte was gesteld, werd tussen 29
juni en 9 juli 1951 de betaling van
f 30.028.774,50 in dollars met
toestemming van de Nederlandsche
Bank verricht door de Nederlandsche
Handel Maatschappij, in opdracht van
Werkspoor.
De hele transactie werd door Werk
spoor verzekerd bij de Nederlandse
Creaietvertekering. Uit de polis, die
(Zie slot pagina 3 kolom 3)
DR. VAN DEN HEUVEL (HERV. KERK):
ZEVENAAR De regering zelf heeft de Raad van Kerken verzocht een brief te
schrijven, waarin om vrijlating van de Drie van Breda wordt gevraagd. Dit
verzoek kwam nadat ongeveer anderalf jaar eerder vertegenwoordigers van de
Raad van Kerken een gesprek over deze kwestie hadden met minister-president
Den Uyl en minister Van Agt (justitie). Bij die gelegenheid zou minister Van
Agt hebben gezegd dat het vasthouden van de drie oorlogsmisdadigers Aus der
Fuenten, Kotaella en Fischer eigenlijk niet meer kan. Maar, aldus de bewinds
man toen, er Is geen politiek meerderheid In de tweede kamer voor vrijlating
te vinden. Van Agt zou de kerken ook toen al om steun hebben gevraagd.
(Van onze correspondent)
LONDEN De Britse minister van
financiën, Denïs Healy, heeft zich na
nlteebroken na de beslissing van pre
mier Harold Wilson om af te treden.
Healy moet worden beschouwd als
een van de grote kanshebbers in de
verkiezingen die maandag binnen de
parlementaire Labour-fractie zullen
beginnen en die vermoedelijk tegen
I het einde van de volgende week een
nieuwe Britse premier zullen opleve
ren.
ïïalradarketen
De ministers Vredeling en Cha-
'oert openden gisteren broederlijk
de walradarketen langs de Wes-
terschelde (pagina 2);
Vooruitlopend op een anti-rook-
campagne laat de raad Oostburg
alle rookgerei uit de raadzaal
verwijderen. Voor sommige
raadsleden een zware pijp
(pagina 2);
Toernee
Het Zeeuws Orkest maakt dit
jaar een bijzonder toernee: het
gaat op bezoek in Folkestone,
waar het 12 juni concerteert (pa
gina 7).
Nieuws uit Zeeland op de
ina's 2, 5, 6, 7 en 9.
Nieuws uit binnen- en bui
tenland op de pagina's 3 en
13.
Opinie en achtergrond op
pagina 4.
Sport op de pagina's 14 en
15.
Radio en televisie op pagi
na 17.
Financieel nieuws op pagi
na 21.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De winkelmiddag op zaterdag zal een uur moeten
worden bekort. Dat staat in de nieuwe winkelsluitingswet, die de
tweede kamer volgende week zal aannemen. In plaat-s van om
18.00 uur moeten de winkels om 17.00 uur dicht; bovendien mo
gen de winkels totaal 52 uur open zijn in plaats van 55 uur en
worden de gemeenteraden verplicht een koopavond in te stellen,
naar keuze op de donderdag- of vrijdagavond. Dat zijn de voor
naamste resultaten van het winkelsluitingsdebat van donderdag.
De drie wijzigingen werden bij
amendementen aangebracht, niet ge
heel met instemming van de verdedi
ger van het wetsontwerp, staatssecre
taris Hazekamp (economische
ken).
Het compromis van sluiting om vijf
uur op de zaterdag werd duidelijk
toen amendementen van de PvdA en
de PPR voor sluiting om 16.00 uur
respectievelijk om 14.00 uur waren
ingetrokken.
Daartoe bracht de bewindsman
zwaar geschut in stelling. Hij dreigde
met intrekking, omdat eerdere slui
ting dan 17.00 uur wetstechnisch niet
waar te maken is. Daarvoor kan ik de
verantwoordelijkheid niet aanvaarden.
Ik moet aan het kabinet intrekking
vragen. Zou ik geen machtiging krij
gen, dan moet ik zelf opstappen,
hij. Deze argumentering deed wel de
amendementen verdwijnen, maar
bracht ook grote verbazing.
Slordig
PvdA-fractieleider Van Thijn snelde
zelfs naar de interruptiemicrofoon om
te zeggen, dat het politiek en staats
rechtelijk slordig van de 'staatssecre
taris was dergelijke mededelingen te
doen zonder tevoren in het kabinet te
hebben overlegd. Van KVP-zijde werd
daar weer tegen ingebracht, als steun!
voor de bewindsman, dat men diens
eerlijkheid zou moeten waarde
ren.
Het amendement voor de 17.00-uur-
sluiting was van de KVP en D"66:
tegen stemden WD, PPR en BP. Be
korting van de totale openingsduur
tot 52 uur werd aangenomen op voor
stel van de PvdA; vóór waren PvdA,
CPN, PSP, ARP en KVP, meeste leden
(Zie slot pagina 3 kolom 2)
vertelde tijdens een eemeenteavond
over het „politiek-spreken van de
kerk" dat deze kwestie in eerste in
stantie aanhangig is gemaakt door de
geestelijk verzorgers van de oorlogs
misdadigers. .Daarnaast kregen wij te
horen dat we weliswaar anderen wij
zen op verkrachting van het recht,
maar óns daar zelf ook schuldig aa-
maken".
Volgens Van den Heuvel is over het
vrijlat ingsverzoek aan de regering
overleg gevoerd met organisaties van
het voormalig verzet en de joodse
gemeenten in Nederland- De verzetsor
ganisaties waren verdeeld; de joodse
gemeenten waren van mening da',
vrijlating van de Drie alleen mogelijk
was wanneer er voldoende opvang
zou zijn voor de oorlogsslachtoffers
Prof. dr. Bastiaans heeit al verklaard
dat er nu weliswaar meer opvangmo
gelijkheden zijn voor mensen met een
concentratiekampsyndroom. maar dat
die nog niet toereikend genoemd kun
nen worden.
Dat de kerken in 1972. toen de zaak
van vrijlating van de Drie ook speel
de. hebben gezwegen vindt zijn oor
zaak in het feit dat mm toen heeft
gekozen voor de grootste groep slach
toffers. namelijk zij dielijdenaanhet
concentratiekampsyndroom. ..Nadien
is de vraag of deze mensen in vrij
heid moeten worden gesteld om de
drie maanden, steeds dooranderen,
op tafel gelegd- Wij menen dat het
beter is de wonden bij velen niet
iedere keer opnieuw open te halen,
maar de Drie in één keer vrij te
laten", aldus dr. Van den Heuvel .die
eraan toevoegde dat er ook verzets
mensen zijn die vragen om er nu een
eind aai
VERWACHTING WATERSTAAT DESKUNDIGEN EN POLITICI
OVER EINDRAPPORT STUDIE RIJKSWATERSTAAT:
„AFSLUITING VOLGENS
HET DELTAPLAN WORDT
STEEDS
WAARSCHIJNLIJKER"
(Van onze Haagse redacteur)
DEN HAAG Ook afsluiting
van de Oosterschelde met een
waterdoorlatende dam op een
pijlerconstructie wordt enkele
honderden miljoenen guldens
te duur. Dat komt naar de stel
lige overtuiging van zowel wa
terstaatdeskundigen als politici
te staan in het eindrapport, dat|
de rijkswaterstaat in mei zal!
uitbrengen over de studie naar,
de mogelijkheden de Ooster
schelde af te sluiten met een wa
terdoorlatende dam.
Volgens leringen rond minister Wes
terterp van verkeer en waterstaat is
ae bewindsman er nu al op voorbe
reid. dat hij in he tkabinet en in de
rweede Kamer het standpunt zal
moeten verdedigen, dat de Ooster-
tehelde moet worden afgesloten vol-
rens de oorspronkelijke plannen-
In het eindrapport zal, zo meent
men in Den Haag. de conclusie wor
den getrokken, dat de pijlerconstruc
tie zeker niet goedkoper zal worden
dan de bouw van een stormstuwcais-
sondam. Al eerder is gebleken, dat die
stormstuwcaissondam meer dan drie
miljard gulden zou kosten. In novem
ber 1974 stelden regering en Tweede
Kamer vast. dat de kosten voor af
sluiting van de Oosterschelde de twee
miljard met een marge van 20
procent naar boven niet te boven
mogen gaan.
In het interimrapport, dat in janua
ri van dit jaar verscheen, werden de
kosten aan de hand van prijsstijgin
gen en rekening houdend met de com
partimentering van de zeearm gesteld
op 2,6 tot 2,7 miljard. De stormstuw-
caissondam zou echter nog enkele
honderden miljoenen guldens meer
kosten en daarmee op rond de drie
miljard gulden komen.
De studie naar de pijlerdam heeft
volgens deskundigen Inmiddels uitge
wezen, dat deze oplossing niet goedko
per zal zijn dan de stormstuwcaisson
dam- „Er is door de rijkswaterstaat
wel gezocht naar mogelijkheden om
de kosten terug te schroeven, maar
dat zou ertoe leiden, dat bepaalde
(Zie slot pagina 2 kolom 6)
Gruijters dreigt met aftreden
(Van onze Haagse redacteur)
DEN HAAG Volgens de sa
menstellers van de parlementaire
rubriek .Den Haag Vandaag" ran
de NOS dreigt minister Gruijters
van volkshuisvesting en ruimtelij
ke ordening met aftreden als de
regering zou willen besluiten de
Oosterschelde alsnog volgens de
oorspronkelijke plannen af te
sluiten. Den Haag Vandaag stelde
donderdagavond dat men het
dreigement tot aftreden „uit de
best denkbare bron" had verkre
gen.
In een vraaggesprek dat NOS-
medewerker Henk van Hoorn
had met de heer Terlouw. fractie
leider van D'66 in de Tweede
Kamer en partijgenoot van mi
nister Gruijters. gaf de heer Ter
louw geen bevestiging van her.
bericht over het dreigement var,
de bewindsman- Hij stelde dat
„op termijn dreigen" niet zo veel
zin heeft, maar hij voegde daar
aan toe dat hij zich niet kon
voorstellen dat het kabinet zou
besluiten tot totale afsluiting van
de Oosterschelde. Hij zei verder,
dat minister Gruijters en hij wat
hun gedachten over de Ooster
schelde betreft, op één lijn zit-
ten.
Minister Gruyters was don.de; da
gavond niet bereid commentaar
te geven-
Het dwangbuis van
de vakbeweging
D',
Jjmrffjm
vakbeweging voelt niet
■eel voor hot plan van
do drie PvdA-economen
om terug te keren tot de
p;^gelelde loonpolitiek van na
de tweede wereldoorlog.
Trouwens, de ondernemer»
evenmin, maar dat is minder opval
lend: ln die kringen heeft rnen altijd
gereserveerd gestaan tegenover een
loon beleid dat door regering en parle
ment werd opgelegd. De vakbonden
echter waren er destijds wel vóór: aan
vankelijk beschouwde men daar de
invoering van een vrij loonbeleid als
een liberaal stokpaard, dat alleen al
daarom als brandhout moest worden
beschouwd. De ontwikkelingen van de
vrije loonpolitiek begon namelijk op
de „grens van twee werelden", de schei
ding tussen het laatste kabinet-Drees
en het kabinet De Quay. De ploeg var.
De Quay kwam in 1959 aan het bewind
onder het motto liberaliseren': de b»
lastingdruk moest omlaag, de woning
markt zou geleidelijk aan worden ge
liberaliseerd, een aantal subsidies werd
afgeschaft of verminderd en er zou
worden overgegaan tot wat toen heet
te 'een gedifferentieerde loonvorming'.
He', duurde echter een hele tijd voor
dat de vakbeweging haar mogelijkhe
den in het spel van de vrije loonvor
ming volledig besefte; ze was dat spel
verleerd-
Karakteristiek voor de jaren van de
geleide loonpolitiek waren wat
men zou kunnen noemen de
topconferenties". Regering, onderne
mers. vakbondsleiders, met elkaar hiel
den ze de zaak in evenwicht en dat
leidde in het naoorlogse Nederland
tot een redelijk-snel economisch her
stel. De verdwijning van het laatste
kabinet-Drees in december 1958 en het
optreden van het politiek anders ge
kleurde kabinet De Quay markeerde
in dit opzicht een breuk in de tijd en
leidde al spoedig tot spanningen. Dat
had onder meer te maken met de om
standigheid dat bijvoorbeeld het NW
niet. langer meer een
reden had om lief-
te-zijn voor de rege
ring: de met haar
verwante PvdA
maakte er immers
geen deel meer van uit. De belangrijk
ste oorzaak van de spanningen echter
was dat de vakbeweging zelf een pe
riode van moeilijkheden doormaakte:
de ledenwinst was tot stilstand geko
men. terwijl allerwege het besef groei
de dat de afstand tussen leiding de
mannen die aan de 'topconferenties'
hadden deelgenomen en de achter
ban te groot was geworden. De cate
gorale organisaties bijvoorbeeld groei
den wel. Er waren nog meer tekens
aan de wand: wilde acties, bijvoorbeeld
een staking in 1960 door buschauffeurs,
waar de bonden niet achter stonden,
maar die wel succes had. Zo ontstond
langzamerhand een heroriëntatie bin
nen de vakbeweging, waarbij in me
nig opzicht sprake was van een ver
scherping: het begin van wat later als
'polarisatie' werd
zich af te tekenen.
De vrije loonpolitiek gaf de vakbon
den meer mogelijkheden dan in
de dagen van het geleide loonbe
leid. Het besef daarvan was in het be
gin van de jaren zestig in de vakbewe
ging stop gemeengoed geworden. Zo
hield Kloos in 1963 een rede, waarin
hij zich openlijk uitsprak voor een ge
heel vrije politiek. Dat was in de da
gen van krapte op de arbeidsmarkt:
„er zit een mogelijkheid voor forse
loonsverhogingen in" aldus Kloos
in juli 1963. Hij vond dat er een vrije
loonpolitiek per bedrijfstak moest ko
men de beide andere vakcentrales
hadden daar al eerder voor gepleit
want „dan komt er stroming in de ar
beidsmarkt en de mensen gaan wer
ken waar ze het hardste nodig zijn."
In die dagen van overvloed wilde ce
vakbeweging er uit halen wat er uit
te halen was. En dat hikte tamelijk
goed, mede dank zij de gunstige con
junctuur. De druk op de lonen werd
zo hoog dat zelfs sprake was van een
loonexplosie'. Het ging allemaal zo
snel in die dagen dat de rakbonden
toch nog vrij lang achter de feiten
aanholden: de periode van de zwarte
lonen en de wilde acties. Het duurde
jaren voordat de vakbeweging weer
een stevige greep op de arbeidsver
houdingen had gekregen. Op dat mo
ment ook had. zij haar interne crists
overwonnen-
rPegen deze achtergrond is het begrij-
I pelijk dat de vakbeweging er op
dit ogenblik weinig voor voelt te
rug te keren naar het 'dwangbuis' van
de geleide loonpolitiek: het zou haar
optreden aan banden leggen en d.e po
larisatie doen verminderen. Toch is
de uiterste consequentie van de doel
stellingen, die de vakbonden thans zo
nadrukkelijk nastreven, dat er uitein
delijk een volledig geleide, strengge-
reglementeerde loonpolitiek komt. Men
wenst immers een vérgaande inko
mensnivellering wat is vaststelling
van een maximum-inkomen voor ieder
anders dan geleide loonpolitiek?
afroming van winsten via de vermo-
gensaanwasdeling en een zo koog mo
gelijk minimumloon. Als dat allemaal
is gerealiseerd, is tegelijkertijd een
streng geordend loonsysteem ontstaan,
dat niets meer heeft te maken met
vrije loonpolitiek. Een soortgelijke ont
wikkeling kan zich voordoen rond het
stakingsrecht, het koninklijke strijd
middel' van de vakbeweging. Een over
wegende mate van medezeggenschap
in de ondernemingen zal in de praktijk
leiden tot een afzwakking van het sta
kingsrecht. Vakbondsleiders aan wie
als regel een dialectische levensbe
schouwing niet vait te ontzeggen
(Voor vervolg zie pagina 3
kolom 1
