Schrikkelzondag
dertien maal in vier eeuwen
DE BESTE BEENTJES
VAN DE DAMES (SLOT)
3 28 FEBRUARI 1976
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
23
*SW&i
iVan onze wetenschappelijke medewerker)
Allerlei folkloristische toestanden die de vrouw op schrikkel
dag bijzondere voorrechten gaven, zijn allang uit onze samen
leving gebannen. Daar was het juist voltooide jaar-van-de-
vrouw niet voor nodig. Eigenlijk wel jammer voor die vrouwen,
dit jaar, want gewoonlijk valt schrikkeldag op een werkdag
als manlief en de kinderen toch het huis uit zijn en ze haar
voorrechten minder duidelijk kan botvieren. Juist dit jaar zit
ten we met een schrikkel-zondagdat wil zeggen dat de kortste
maand vijf zondagen telt.
Een hoge uitzondering? Nee, dat niet. Ogenschijnlijk gebeurt
zoiets eens in de 28 jaar. In onze eeuw deed het verschijnsel
zich dan ook driemaal voor: in 1920, in 1948 en nu, in 1976. De
volgende schrikkelzondag valt weer over 28 jaar: in 2004. Toch
het ingewikkelder als gevolg waarvan een schrikkelzondag
slechts dertien maal voorkomt in vier eeuwen, dat wil zeggen
gemiddeld met tussenpozen van meer dan 30 jaar.
Een en ander is het gevolg van de
betrekkelijk ingewikkelde tijdreke
ning en kalenderindeling die wij erop
na (moeten) houden om de kalender
zogoed mogelijk gelijk te laten lopen
met de seizoenen.
De seizoenen keren in een zeer
nauwkeurige regelmaat terug. Ze zijn
afhankelijk van de plaats die de
aarde inneemt in haar baan om de
zon. Deze omlooptijd verandert na
genoeg niet Het gaat daarbij hooguit
om wijzigingen van een fractie van
een seconde over een periode van
vele eeuwen.
Niettemin is het moeilijk op basis
van die omlooptijd een juiste kalen
der op te stellen, omdat een volledige
omloop om de zon, het „tropische
jaar", niet een nauwkeurig veelvoud
is van het aantal omwentelingen van
de zon om de eigen as. En dat is een
ander belangrijk element in onze tijd
rekening: een etmaal, dus een dag en
een nacht. In het tropische jaar
naakt de aarde 365,2422 omwente-
'agen om de eigen as. Dat is het aan
tel dagen dat wij een jaar zouden
coeten geven om met de kalender
.tij te blijven" bij de seizoenen.
Zouden wij ieder kalenderjaar 365
digen geven, dan loopt de kalender
op den duur aanzienlijk voor op de
seizoenen. De jaarwisseling op de ka
lender zou dan geleidelijk van hartje
winter naar de herfst en later de zo
mer verschuiven. Weliswaar zou dat
een langzaam proces zijn, maar toch
duidelijk voelbaar. Over slechts 300
jaar zou het vuurwerk van oudejaars
avond ongeveer samenvallen met
wat op het noordelijk halfrond de in
trede van de herfst is op 23 septem
ber en over zes eeuwen zouden wij die
jaarwisseling vieren in hartje zomer,
omstreeks de kortste in plaats van dc
langste nacht van het jaar.
Toegegeven moet worden dat we
op die manier iets sneller zouden zijn
met periodieke salarisverhogingen,
maar maatschappelijk zou dit uiteen
lopen van kalender en seizoenen toch
uitermate bezwaarlijk zijn. Er moet
dus iets gecorrigeerd worden.
Correctie
Die correctie werd gevonden door
het invoeren van een schrikkeldag,
de toevoeging van een 29e februari
eens in de vier jaar, namelijk in die
jaren waarin het jaartal van onze
christelijke tijdrekening (waarover
straks meer) zonder rest deelbaar is
door vier. Zoals dat in 1976 het geval
is.
Helaas, helaas, daar zijn we er nog
niet mee. Met deze betrekkelijk een
voudige correctie lopen we de andere
kant op de fout in Wel veel langza
mer. maar toch iets. Het aantal etma
len in een jaar is namelijk niet precies
een kwart meer dan een geheel aan
tal (365), maar slechts 0.2422. Met de
invoering van een schrikkeldag om
de vier jaar wordt er dus „over-
gecorrigeerd" en er moet iets worden
teruggenomen
Vandaar dat is bepaald dat „eeuw
jaren" niet als schrikkeljaar zullen
gelden, ondanks het feit dat zij deel
baar zijn door vier. Dat zijn dus de ja
ren 1500. 1600. 1700. 1800, 1900, etc.
Maar dan gaan we eigenlijk weer iets
te ver terug-corrigeren. Er is derhalve
nog een derde correctie ingevoerd op
gecorrigeerde correctie. Eeuwjaren
die zonder rest deelbaar zijn door 400,
gelden weer wel als een schrikkeljaar,
dus 1900 niet. maar het komende
magische jaar 2000 wel.
Met al deze ingewikkelde regelin
gen klopt het nog niet helemaal,
möar op deze manier loopt het pas
over duizenden jaren iets uit de hand,
en daar moeten ze dan maar weer
wat op vinden.
Deze „gregoriaanse kalender" die
wij thans kennen, telt per jaar over
lange tijd genomen gemiddeld
365.2425 dagen en dat ligt zeer dicht
bij het aantal etmalen van het tropi
sche jaar, dat wil zeggen 365,2422.
Het gaat om een verschil van 25,92
seconde per jaar. Over ruim 3000 jaar
zou eigenlijk nog eens een dag moe
ten worden gesjoemeld om kalender
en seizoenen in de pas te brengen.
Een schrikkeldag, de 29e februari
die eens in de vier jaar op onze ka
lender prijkt, kan natuurlijk op elke
willekeurige weekdag vallen. Dat
hangt af van de weekdag waarop
nieuwjaar valt. Op het eerste gezicht
zou men dus zeggen dat een op de ze
ven schrikkeldagen een zondag is en
dat februari dus eens in de 28 jaar vijf
zondagen telt, zoals wij deze maand
beleven. Toch blijkt dat niet het ge
val te zijn en dat komt door de „uitr
zonderingsregellngen" m de eeuwja
ren en de correctie op die correctie.
Schrikkeljaren
In onze eeuw waren er drie schrik
keljaren met vijf zondagen, namelijk
1920. 1948 en 1976. Door onregelma
tigheden bij de eeuwwisseling (en in
het eeuwjaar 2000 in het bijzonder,
omdat dit weer wél een schrikkeljaar
zal zijn. in tegenstelling tot drie van
de vier eeuwjaren), komen diezelfde
jaartallen van de 20e eeuw. waarin
vijf zondagen in februari vallen, weer
terug in de 24e eeuw. dus in de eeuw
die met 2300 begint. Iedere vier eeu
wen begint zo n nieuwe cyclus En die
vier eeuwen blijken niet lang genoeg
te zijn om iedere weekdag dezelfde
kans te geven om vijfmaal in februari
voor te komen
In de vier eeuwen van 1 januari
1900 tot en met 31 december 2299
komen in totaal 97 schrikkeljaren
voor In deze vier eeuwen valt schrik
keldag vijftien maal op een maandag,
ook vijftien maal op een woensdag,
verder veertien maal op een vrijdag
en ook veertien maal op een zater
dag, maar slechts dertien maal op
een dinsdag, eveneens dertien maal
op een donderdag en bovendien der
tien maal op een zondag. zoaLs wij dit
jaar meemaken.
Wie het allemaal nauwkeurig wil
napluizen en bijvoorbeeld ook wil
nagaan hoevee) vrijdagen de der
tiende wij minimaal en maximaal per
jaar moeten zien 1e overleven, raden
wij aan een groot vel ruitjespapier ter
hand te nemen en weloverwogen de
zaak op papier te zetten. De zondagse
schrikkeldagen in de vier genoemde
eeuwen vielen en vallen in 1920. 1948,
1976, 2004. 2032, 2060. 2088. 2128. 2156.
2184. 2224. 2252 en 2280
Uit deze getallenreeks blijkt al dat
over het algemeen, zoals te verwach
ten was. de schrikkeldag eens in de
28 jaar op een zondag valt Maar door
de onregelmatigheden bij eeuwwisse
lingen verloopt er ook wel eens een
periode van 40 jaar tussen twee
schrikkelzondagen. bijvoorbeeld tus
sen 2088 en 2128, maar ook tussen
2184 en 2224 Veertig jaren verlopen
er ook tussen de schrikkelzondagen
in 2280 en 2320. waarmee weer een
vier-eeuwencyclus is begonnen, die
gelijk loopt met de cyclus die in 1900
begon.
Ook tussen 1880 en 1920 verliepen
er veertig jaar tussen twee schrikkel
zondagen.
Het lijkt allemaal nogal ingewik
keld. maar daar kunnen de knutse
laars. die deze kalender-regelingen
hebben opgesteld, echt niets aan
doen Het ging er om zeer nauwkeu
rige natuurlijke verschijnselen op een
of andere manier harmonieus te pas
sen in de menselijke behoefte aan re
gelmaat.
Min of meer verwonderlijk is wel.
dat eigenlijk over de gehele wereld
deze christelijke kalender-regeling is
aanvaard, terwijl zovele problemen
die de hele mensheid aangaan ook in
de huidige tijd nog zo moeizaam of
niet internationaal geregeld blijken
te kunnen worden.
In de loop van de tientallen e
geboekstaafde geschiedenis van de
mensheid hebben er minstens even-
vele tientallen tijdrekeningen, kalen
ders of chronologieën bestaan. Zij
probeerden alle om de tijdrekening
min of meer te harmoniseren met de
seizoenen Sommige regelingen gin
gen uit van de zonnestand, andere
van schijngestaltes van de maan of
zeer plaatselijk zelfs van periodieke
overstromingen of het rijpen van de
maisoogst. overigens beide verschijn
selen die nauw met de seizoenen ver
band hielden Hel startpunt van jaar
tellingen hield meestal verband met
godsdienstige gebeurtenissen en my
then en in nauw verband met reli
gieuze hoogtijdagen. Vandaar ook.
dat kalenderindeling en chronologie
veelal een specifieke taak van pries
ters was. In enkele gevallen baseerde
men de jaartelling op heersehappij-
penoden van de hoogste machtheb
bers.
Uiteraard moest een dergelijke di
versiteit van kalenderindeling en
jaartelling met het toenemen van de
onderlinge menselijke contacten over
steeds grotere gebieden op den duur
volkomen scheef lopen.
'Ster van Bethlehem'
De thans universeel erkende (hoe
wel nog niet overal gangbare) jaartel
ling gaat uit van de geboorte van
Christus. Dat is een uitermate twijfel
achtig uitgangspunt We weten niet
exact het jaar en de dag van die ge
boorte. dat wil zeggen het moment
waarop wij onze jaren zijn gaan tel
len. Er is nog nimmer een nauwkeu
rige datering gevonden die aansloot
of paste in toen bestaande chronolo
gieën waarvan wij de positie ten op
zichte van onze huidige jaartelling
wel nauwkeurig weten Het fenomeen
van de „Ster van Bethlehem" geeft
bij terugrekening aan de hand van
onze huidige betrekkelijk nauwkeu
rige astronomische kennis ook geen
duidelijk houvast
Men heeft wel eens gedacht, dat het
toen een zeer heldere komeet geweest
is. of een ster-explosie zoals een
super-nova Ook heeft men terugge
rekend. of het hemelverschijnsel mis
schien de conjunctie van een aantal
planeten was Voor geen van deze
verklaringen bleken evenwel sterke
gronden te bestaan.
Niettemin baseert de christelijke
jaartelling zich op deze nauwelijks te
dateren geboorte De telling en de ka
lenderindeling bestaan uit een men
gelmoes van oude Egypüsche joodse
en Arabische en ook Romeinse ka
lenders en jaarrekeningen Maar aan
vankelijk liep de kalender volledig
uit de hand doordat hij ach niets
scheen aan te trekken van de seizoe
nen.
We zeiden het al eerder priesters
en hogepriesters waren In de meeste
gevallen de ..regisseurs' van de tijd
rekening. Het was daarom in het ge
heel niet verwonderlijk, dat het paus
Gregorius XIII was die in 1582 een
beter kloppende regeling liet ontwer
pen Hij voerde het kalendersysteem
ln. dat thans over de gehele wereld
wordt aanvaard en vrijwel overal ook
gehanteerd
Zonder moeilijkheden ging de in
voering van deze kalenderindeling
echter niet In vele landen wilde men
er niet zo meteen aan. merkwaardig
genoeg ook in vele Landen waar toen
al de „christelijke" voorganger, de
Juliaanse kalender, wel in zwang was.
Gregorius bepaalde dat - om het
verband tussen kalender en seizoe
nen en vooral ook de paasdatum te
herstellen, zijn tijdrekening op 15 ok
tober 1582 zou ingaan Maar voor ve
len was het volgens de Juliaanse ka
lender op die dag dertien dagen vroe
ger. Men voelde zich veelal genomen
en beroofd van bijna twee weken le
ven Er waren ook maatschappe
lijke bezwaren van allerlei aard en
een en ander had op vele plaatsen rel
len en zelfs reguliere opstanden tot
gevolg.
Niettemin won Gregorius op den
duur het pleit. In Holland en Zee
land werd de nieuwe regeling in 1583
officieel in gebruik genomen, in
Groningen en Friesland duurde dit
echter tot 1701. Enkele voorbeelden
buiten onze grenzen: Engeland en
koloniën wachtten tot 1752 met er
kenning, Duitsland volgde in 1776,
Zweden pas in 1824 en Rusland ging
pas in 1918, na de Oktober-revolutie
(die nu in november wordt gevierd)
van 1918 tot erkenning over.
Joni Mitchell is haar poppe bijnaam
'de groupie van dc sien' nagenoeg
kwijt. En dat zou tijd worden ook.
Aanvankelijk lag het blijkbaar voor
de hand har te bestempelen als ccn
merkwaardig soort muzikale para
siet. Eentje die weliswaar haar eigen
nummers maakte, maar die trachtte
le slijten aan de lieden die eertijds
de trend bepaalden. Bovendien
papte ze om die reden met deze mu
zikanten aan, althans: dat beweer
den de alom tegenwoordige boze
tongen. Ze trok op met Stills, werd
gesignaleerd met Young, raakte be
vriend met Nash en verwierf par
does die weinig verheffende bij-
Ondertussen vervaardigde ze de
mooiste composities en bracht de
geweldigste elpees uit. die er ook best
waren gekomen zonder de steun van
genoemde heren. Joni is een waan
zinnig muzikale vrouw, die het zich
zelf en haar luisteraar niet gemakke
lijk maakt met een volkomen, ken
merkend eigen geluid. Daarin is een
zodanige afwisseling aangebracht,
dat dc spanning van begin tot eind is
gewaarborgd. Boeiende muziek met
daarop een elastische stem en duide
lijke - meestal verhalende - teksten
en ziedaar: Joni in een notedop.
Haar nieuwste elpee heet The his
sing of summer lawns' (Asylum AS 53
018), de subtiele titel die het te bele
ven sfeertje goeddeels omvat. Aan de
instrumenten staan: Robben Ford.
Jeff Baxter, Joni Mitchell, Larry Carl
ton en James Taylor (gitaren) Victor
Feldman, Joni Mitchell en Joe Sam
ple (toetsen). Max Bennett en Wilton
Felder (basgitaren) John Guenn
(drums) en nog een handvol blazers.
Vanzelfsprekend is ook het typische
hoesontwerp weer van de zangeres.
Ten voeten uit ligt ze in een zwembad
te luisteren naar het bijna onhoor-
loptientoptientoptientoptientoptientoptientoptientoptiento
Titel
1 1) Love Hurts
2 2) La Ballade des Gents
3 (11) Georgie
4 8) Ich bin wie Du
5 4) Theme from Mahogany
6 3) Volare
7 (17) Rain
8 5) King Kong
9 (14) J'attendrai
10 (15) The lies in your eyes
Artiest
Nazareth
Gerard Lenorman
Pussycat
Marianne Rosenberg
Al MarUno
Status Quo
Jimmy Castor Bunch
Dallda
The Sweet
ptientoptientoptientoptientoptientoptientoptientoptientop
bare gehis. Wie een ogenblikje tijd
heeft, zou maar eens mee moeten
luisteren.
Emmylou Harris
Er valt deze week trouwens nog meer
fraais te beluisteren. 'Elite hotel' van
Emmylou Harris bijvoorbeeld (Re
prise 54 060). De tweede langspeel
plaat van de als metgezellin van wij
len Gram Parsons bekend geworden
zangeres met de bijzonder aange
name stembanden.
Emmylou is de vertolkster van het
levenslied in de country-rock. het
muziek-genre dat haar gewezen com
pagnon nota bene heeft uitgevonden,
zeg maar. Van de achtergrond is ze
na het verscheiden van Gram op de
voorgrond getreden. Ze heeft zich
verzekerd van een groep op zorgzame
vaders lijkende muzikanten en wordt
allerwegen verwelkomd als 'the
sweetheart of the rodeo in eigen per
soon.
Aangezien ze zelf vrij weinig accepta
bels schnjft is ze aangewezen op wat
anderen voor haar hebben gemaakt.
In de gevallen 'Feelin' single - Seeing
doublé'. 'One of these days', 'Till I
gain control again'. 'Sweet dreams'
en 'Satan's jewel crown' is dat geen
ramp. Het zijn - zeker voor de lief
hebbers van country-rock en dat is
tegenwoordig L.^na iedereen - voor
het merendeel onbekende titels. In de
andere gevallen van 'Elite hotel' is
het echter wel een ramp. tenminste
iets dat er veel op lijkt. Wie trapt er
nou nog onbekommerd in tamelijk
overbodige uitvoeringen van het
oude Burrito-meesterwerk 'Sin City',
de Buck Owens-klassieker 'Together
again', het Lennon-McCartney stuk
'Here, there and everywhere'. 'Jamba-
laya' van Hank Williams en 'Wheels'
weer van de Flying Burrito Brothers.
Emmylou mag dan beeldig zingen, de
repertoire-keus van haar 'Elite hotel'
valt bitter tegen en is misschien het
best te vergelijken met die van het
orkest dat dagelijks van acht tot vijf
in de studio zit te werken aan flauwe
achtergrondmuziek voor supermark
ten en winkelstraten.
Als ik Emmylou een voorstel mag
doen; verstevig de banden met Rod
ney Crowell en leg je samen toe op
nieuwe country-rock van de 'Boulder
to Birmingham-allure'. Daaraan be
staat volgens mij behoefte Trou
wens, als ik nog even mag: Voorkom
dat iemand anders dan Herb Peder-
son zich met de achtergrond-vocalen
bemoeit.
'Elite hotel' is fraai. De vorige. Pieces
of the skv', is veel fraaier en de derde
moet straks fraaist worden met in
achtneming van deze als heilzaam
bedoelde - in alle vriendelijkheid ge
sproken - woorden. De vaderlijke
muzikanten mogen gerust blijven,
maar dat wisten Glen D. Hardin.
Hank diVito, James Burton, Herb
Pederson. Emory Gordy. John Ware.
Ron Tutt en Brian Ahem al lang.
Carole King
Het stapeltje dames wordt al wat
kleiner. Bovenop ligt nu Thorough
bred' van Carole King (Ode Records
SP 77 034) Aan deze plaat is hier ei
genlijk weinig toe te voegen. Alles is
even gaaf. Een nadeel is de eentonig
heid Steeds hoor je hetzelfde ritme of
een ritme dat de King-minnaars
sinds Tapestry' erg vertrouwd in de
oren zal klinken Zet een nummer op
en geniet er van. Draai er straks nog
een en beleef er evenveel plezier aan.
Speel de plaat echter liever niet ach
ter elkaar af. Dan is het gevaar name
lijk niet denkbeeldig datje een hekel
aan 'carole krijgt en dat is nou ook weer
niet nodig.Elk nummer is een hoogte
punt. Mede dankzij Robert 'Waddv'
Wachtel, Danny 'Kootch' Kortchmar,
Russell Kunkel. Leiand Sklar. Tom
Scott, Ralph McDonald, JamesTaylor.
David Crosby en Graham Nash
Als de huishoudbeurs het toelaat is
de gang naar de platenhandelaar
voor deze 'Thoroughbred' een mooi
tijdverdrijf.
JONI MITCHELL
Bonnie Raitt tenslotte zou best wat
meer aandacht kunnen krijgen dan
nu. Ze zingt pittig. Geeft aan Emmy
lou een mooi voorbeeld van een
prima repertoire-keus. Op haar trou
wens al geruime tijd verkrijgbare
'Home Plate' (Warner Brothers WB 56
160i staan tien mooie dingen die uit
eenlopen van 'What do you want the
boy to do' van Allen Toussaint, via
'Run like a thief van J D. Souther'en
'Sugar Mama' van Delbert McClinton
Tot zover de dames, die eens wat
meer ruimte kregen dan gewoonlijk.
In de loop der maanden is een aantal
platen blijven liggen. Sommige te
recht andere zeer ten onrechte. In
deze rubriek is nog niets gezegd over
de zeer waardevolle 'Clang of the
Yankee Reaper (Warner Bros WB 56
1611 van Van Dyke Parks.
Liefhebbers van 'Carribean music'
kunnen hun hart weer ophalen, ook
al blijft 'Discover America' iets aan
trekkelijker. Op "Clang of the Yankee
Reaper' staat daarentegen het onna
volgbare nummer "Cannon in D' van
Pachelbel. waarin we het oude ver
trouwde "Een vaste burchther
kennen. Maarten Luther's lied ver
taald in een heel aanvaardbare Dyke
Parks-toonzetting. Dne elpees in
acht jaar is een zowel haast unieke
als vrij povere produkue Van David
Allen Coe verscheen op CBS '80 9081
de weinig opzienbarende elpee 'Once
upon a rhyme' met als fraaie uit
schieter 'You never even called me
by my name' van Steve Goodman.
Kevin Coyne nodigt zijn fans uit een
feestje te bouwen met 'Let's have a
party' (Virgin 89 8001. Een (bekendei
studiokant en een 'live-kant. Een
aardige plaat en Kevin Coyne zingt
rauw.
John McLaughlin is present met 'In
ner worlds' (CBS 69 216). Ray Wylle
Hubbard met 'Ray Wylie Hubbard
and the Cowboy Twinkies 'Reprise
MS 2231). de groep 'Ace met Time
for another' (Anchor ANCL 2013), de
groep 'Boxer' met "Below the belt'
1 Virgin 27 030 XOTi en Spooky
Tooth' met "The best of Spooky
Tooth' (Island 89 483/. Van Tom Jans
tenslotte The eyes of an only child'
(CBS PC 33 699). Van deze laatste
platen hoeft niemand wakker te lig
gen.
en Glen Clark naar Tm blowin' away'
van Eric Kaz. Ook dc begeleidings
groep ziet er weer naar wens uit:
Bonnie Raitt 'let op. slide-guitari.
Feebo. Gary Mallaber. Wil! McFarla-
ne. John Hall, Fred Tackett. Bill
Payne. Jai Winding. Dennis Whitted
en nog vele anderen. J. D. Souther,
Jackson Browne. Emmylou Hams en
Tom Waits vullen de achtergrond
met zang. Zoals men weet. kan het
dan niet meer mis gaan.
F*
SAMENSTELLING: FLIP FEIJ
