De laatste pagina's van een dramatisch verhaal handelsblad grootscheepse zoekactie naar massagraf in de drunense duinen 'VANONDER DE KOPEREN PLOERT', een wat wrevelig maar boeiend reisverhaal ZATERDAG 28 FEBRUARI 1976 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT gens Van Hombergh verdienden deze twee leden eerder het predikaat oor logsmisdadiger dan v erzetsstnjder Verder veroorzaakte Van Homoeren de nodige opschudding toen r:.; tegenover de hoofdcommissaris var. politie in Tilburg beweerde, dat er in rijn politiekorps oud-SS-ers zitten. Van Hombergh heeft echter ook ce nodige beschuldigingen naar zijn hoofd geslingerd gekregen. Zo is hij ervan beticht, dat hij er enige jaren geleden met de kas van de Expoge vandoor is gegaan. Kees van Hombergh weet. zegt hij. waar het graf var. de veertien zien bevindt. Hij zou de plek :n de Dru nense Duinen vrij nauwkeurig kun nen aanwijzen, ware het niet dat het terrein in de loop der jaren door zandverstuivingen een heel ander aanzicht heeft gekregen. Waar op kaarten uit die tijd heuvels van tien tallen meters hoogte liggen, daar lig gen die heuvels nu honaerd meter verder. Maar het moet mogelijk zijn om het massagraf te vinden, zegt van Hombergh. En hij is er ir. geslaagd om het ministerie van defensie warm te maken voor zijn vermoedens. Sinds een dag of veertien graven zes grote graafmachines van t.et Neder landse leger een stuk van de Dru nense Duinen af. op zoek naar het graf. Een gigantisch karwei. De ma chines graven zo'n acht meter diep. In twee weken tijds hebben de graafmachines zo'n vijfentwintig- tot dertigduizend kubieke meter zand verzet. En de graafmachines gaan door tot het graf vanonder het duin zand tevoorschijn komt. of tot blijkt dat Van Hombergh er fall kant naast zit Maar Van Hombergh is er rotsvast van overtuigd, dat de grootscheepse zoekactie succes zal opleveren. Is het vandaag niet. dan morgen wel. Hij baseert zijn vermoedens op reeds lang verloren of vernietigd gewaande documenten, die hij heeft weten te bemachtigen. Daaronder zouden zich ook de rapporten bevmden van on dercommandant Blankenagel en chef-bewaker Frits Boehm van het kamp Haaren. die ooggetuigen waren van de executie in de Drunense Duinen. Hij heeft metershoge dos siers over het drama, waarin tot alle details zou zijn terug te vinden, wat er zich die lentedag van 1944 heeft af gespeeld. Kees van Hombergh praat graag. Maar als hem gevraagd wordt, hoe hij in het beat is gekomen van al die pa pieren. reageert hij zeer terughou dend Dal heeft de BVD mij ook ge vraagd". is alles wat hij daarop zegt. Wat later vertelt hij. dat al die docu menten ergens in België zijn opge borgen. „Bij mij thuis zullen ze mets vinden" Ondercommandant Blankenagel kan niets meer vertellen over de plek waar de veertien zijn omgebracht. Blankenagel is inmiddels overleden Frits Boehm weigert naar Nederland te komen. En dan de (nu zeventig jarige» toenmalige majoor Furk, die commandant was van het executie peloton. Ook hij weigert aanwijzin gen te geven, omdat hij nog steeds trouw blijft aan de eed die hij destijds 2ande Führer heeft afgelegd. Dan is er dr. Zartl nog, de voormalige arts van de Grüne Polizei. die bij de executie de dood moest vaststellen. Toen hem gevraagd werd Inlichtin gen te verstrekken stelde hij ais eis: ..Ga eerst maar eens naar Jullie ko ningin en zorg dat de drie van Breda vrijkomen". Van Hombergh: „De schoft.. Van mij mogen ze de drie vrijlaten. Maar dan onder één voor waarde. ze moeten ons laten weten waar en wanneer. Dan zullen wij wel zorgen dat we erbij zijn" En: „Ze moesten mij maar eens acht dagen directeur van de koepel maken Dan was er geen probleem meer rond de drie van Breda DODENLIJST Kees van Hombergh zat samen met de veertien ter dood veroordeelde verzetsstrijders in het kamp Haaren. Hij was door de Duitsers gevangen genomen, omdat hij piloten en krijgsgevangenen had geholpen om naar Zwitserland te ontkomen Hij was lid van de Belgische Witte Bri gade. Als employé van de PTT wist hfj belangrijke Duitse dlenstpost te verduisteren Hij voorkwam daarmee onder meer de arrestatie van zeven enveertig Nederlanders, van wie er drie op de dodenlijst van de SD ston den. Van Hombergh „Ik slaagde er zelfs in aangetekende stukken van Seiss-Inquart te onderscheppen" Van Hombergh heeft gezien hoe de veertien jonge Nederlandse verzets strijders door de bezetters in een vrachtwagen werden geladen. Hij weet welke afschuwelijke taferelen zich in de Drunense Duinen hebben afgespeeld Maar daarover wil hij mets loslaten ..Dat komt later wel eens. Ik wil het de nabestaanden be sparen" Sinds die lentemorgen is het voor Van Hombergh een ware obsessie geworden hij zal en moet het graf van de omgekomen verzetshelden opsporen „Ik heb 's drie dochters van een verzetsman aan m'n deur ge had. Meneer, vroegen ze. weetje waar onze pappie is? Daar ga ik aan kapot Ik zal blij zijn als de zaak is afgelo pen. Dan pas ben ik ervan verlost Het is een stuk van m'n leven. En daar stap je niet zo maar even over heen Ik heb mezelf beloofd, dat die jongens een graf krijgen waar zij recht op hebben. En die belofte zal ik nakomen. Het is een kwestie van recht doen". Het ziet er naar uit. dat Van Hom bergh een dezer dagen zijn doel be reikt. Bij iedere hap zand. die de grote graafmachines in de Drunense duinen verzetten, wordt de kans gro ter dat het massagraf tevoorschijn komt. En wat dan? Van Hombergh gelooft niet. dat er zich problemen Wethouder Lindenbcrgh ion Goes staat de graafwerkzaamheden in de Drunense Dumen gade Ergens onder die gigantische zandmassa moet hel stoffelijk overschot van ajn zwager Jacob Everaers liggen zullen voordoen rond de Identificatie van de stoffelijke overschotten Hij verwacht, dat de lijken vnj gaaf ge bleven zijn. doordat ze in droog zand begraven zijn. Het gemeentebestuur van Drunen heeft inmiddels al aan geboden om voor de veertien een ere- graf in te richten. Een aanbod, waar over de nabestaanden ach nog moe ten beraden. Dan meldt zich een verslaggever van een Belgische tv-ploeg aan on* ta feltje in het restaurant 'Bos en Duin', vlak aan de rand van de Drunense Duinen. Of Van Hombergh zo goed zou willen rijn even mee te komen om rijn relaas te doen voor de tv- camera's. Hij gaat maar al ie graag op die uitnodiging in. Een ijdel man. Maar wel de laatste hoop van de na bestaanden van de veertien verzets helden, die in de Drunense Duinen op zo'n tragische wijze aan hun einde kwamen. 7 -trtiscf '■Soiirc rbi-rS 76 19VV VEERTIEN DOODVONNISSEN VOLTROKKEN odntd >l' poWw-wnMkWlW. .CJVJI «p distfih-jSe-htircutt G AAN HET IE FRONT U1 Het Algemeen Handelsblad van 26 mei 1944 DRUNEN - Je kunt Kees van Hombergh moeilijk een be scheiden figuur noemen. Hij vindt het prachtig, dat zijn naam de laatste tijd herhaal delijk in de krantekolommen opduikt. Hij laat zich als een echte routinier voor de tv- camera's interviewen. Hij ver telt met net iets te veel na druk. dat hij een paar dagen geleden werd opgebeld door Slmon WiesenthaL Hij be roemt zich erop, dat 'ie Henk mag zeggen tegen defensie minister Vredeling. Hij ver kondigt trots, dat kamerleden hem vriendschappelijk op de schouder slaan. Kortom, de vijfenzestigjarige Tilburgse' schoolmeubelenfabrikant voelt zich een belangrijk man. Maar dat is hij ook wel. Want Kees van Hombergh vervult een hoofdrol in een drama rond veertien omgekomen verzetsstrijders. Een drama tisch verhaal, dat zo'n 32 jaar geleden begon en waarvan de laatste pagina's waarschijn lijk nu pas voltooid kunnen worden. Vrijdagmorgen 26 mei 1944. Drie !e- eervraerftwagens rijden in alle vroegte de poort uit van het toenma lige kamp Haaren. Twee vrachtwa gens afgeladen met leden van de Ordnungspolizei. In de derde wagen zitten veertien Nederlandse verzets strijders. waaronder drie Zeeuwen bakkersknecht Jacob Everaers (26) uit Tholen, de 23-jarige student Cor Waghto (eveneens uit Tholen» en de evenoude landbouwer Nap Hage uit Sint-Maartensdijk. De bestemming van het konvooi: de Drunense Dui- -nen, tussen Waalwijk en Den Bosch. Kees van Hombergh ..Ze moesten mij maar eens acht dagen directeur van de koepel maken. Dan was er geen probleem meer rond de drie van Breda" Daar worden de veertien in die len temorgen geblinddoekt en door een vuurpeloton neergeknald De lijken worden in twee graven gegooid In elk graf zeven. Nog diezelfde dag maakt het Alge meen Handelsblad melding van de executie De veertien waren aange sloten bij de verzetsgroepen Tiiburg Groningen en Bergen op Zoom. Z-ii kregen ae doodstraf - zo berichtte het Algemeen Handelsblad - 'wegens sa botage. poging tot moord op een .politis-ambtenaar. aanranding van banlcloper. overval op distributie- bureaux en deelneming aan terreur groepen' Het vonnis werd op 24 mei 1944 uitgesproken door het Pollzei- standgericht 's-Hertogenbosch. Bak kersknecht Jacob Everaers en zijn vriend Nap Hage werden ter dood veroordeeld, omdat zij wapens had den geleverd aan wat de Duitse be zetters een 'terreurgroep' noemden. Cor Waghto moest voor het vuurpelo ton sterven, omdat hij een aandeel had gehad in een overval op een dis tributiekantoor in Bergen op Zoom. Het graf van de veertien verzetshel den is - ondanks verscheidene zoek acties in het verleden - nooit meer- teruggevonden. FAHAGNOST Zo is er bijvoorbeeld vlak na. de be vrijding een poging ondernomen net massagraf op te r-r-oren. Wethouder J. P Lindenbergh var. Goes, een zwager var. de vermoorde Jacob Everaers. is '.aar toen nauw bij betrokken ge weest. Hy herinnert ach „We wisten ongeveer waar ze moesten liggen. Er zijn een paar Duitsers bijgehaald, die de fusillade hebben meegemaakt. We hebben hen een paar schoppen gege ven en ze konden graven. Maar niets gevonden. Dat is toch vreemd, want we wisten die plek waar het gebeurd moest zijn. vrij nauwkeurig Maar het is natuurlijk heel goed mogelijk, dat de situatie er is veranderd door zand verstuivingen en dat soort dingen. Zelfs de beroemde Utrechtse parag- nostGerard Croiset werd ingescha keld Maar ook hij kon de plaats met aanwijzen, waar de gefusilleerde ver zetsstrijders begraven zijn. En nu is daar Kees van Hombergh. Een voormalige verzetsheld, die al heel wat van zich heeft laten horen. Zo stapte hij vorig jaar uit de vereni ging van ex-politieke gevangenen (Expoge», uit protest tegen de uitke ring van buitengewone pensioenen aan twee leden van de Expogé. Vol- lllllillllilllllllllillllllllllillllllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIRIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIilllllllllllIllllllllllllllllllllllllllllllllllllHllllllllllllllll ICoperen ploert is een vulgaire en denigrerende aanduiding. De zon is de enige, de heerlijkste levens bron die we hebben, wellicht het enige hemelli chaam dat wij, mensen, ooit met enig recht als 'God' hebben vereerd. En Indonesië is een van de meest begenadigde en paradijselijke gebieden van deze door de zon beschenen aarde. Door de zon wordt het daar mogelijk te leven op een wijze waar wij, West-Europeanen, nooit veel van begrepen hebben. Wij, die altijd zon te korl komen en die daarom bij elke onbewolkte hemel een ligstoel te voorschijn halen om die kostbare uren te verdromen in een zonnehoekje, in de hoop op een gebronsd huidje, wij hebben eigenlijk direct genoeg van de 'overdaad' aan zon daar, van de hitte, geen waardering voor het zalige, de siësta, en we raken dan ook prompt verslaafd aan de air-conditioning, we kruipen in een koude bus, een gekoelde trein die door het hete land rijdt, we betrekken een koele kamer in een hotel, en komen dan eigenlijk liever niet meer buiten, want de klamme broeihitte slaat ons neer. We kunnen er niets aan doen, we zijn geboren voor laten we zeg gen hoogstens 25 graden, en onze energie, al onze energie, ligt voor Pampus als het kwik boven de 30 stijgt. Zelfs al hebben we geen blank vel en blonde haren, maar echt wel wat pigment Toerisme naar Indonesië is de laatste jaren vrij ge woon geworden. Voor een paar duizend gulden ben je uit en thuis, en het hangt er een beetje van af of je er familie, vrienden en kennissen hebt, hoeveel duizend gulden daar nog eventueel bij komt. Eten is er onge looflijk goedkoop, vervoer ook; hotels zijn, als Je een beetje zoekt, ook niet te duur. De stroom toeristen vanuit ons land naar Indonesië wordt dan ook ieder jaar groter Dat zijn bijna allemaal mensen die een sentimental journey maken, die het land van hun oorsprong nog eens terug willen zien. Oud- Indischgasten. Indische Nederlanders, zelfs mensen die er bijvoorbeeld enkel als soldaat zijn geweest. Hans Vervoort, van beroep marktonderzoeker, maar ook een zeer verdienstelijk prozaïst, behoort tot de groep die in Inaiè geboren is. zo'n 35. 36 jaar geleden. Hij heeft er zijn prille jeugd in een kamp doorge bracht. heeft er later de lagere school en de middel bare school doorlopen (in Surabaya» en hij is, als ik het goed begrijp, zo omstreeks zijn zestiende jaar met zijn ouders naar Nederland gerepatrieerd, dat moet dus omstreeks 1956 geweest zijn. Nu is hij dan terug gegaan voor een vrij lang verblijf ienkele maanden) met zijn vrouw Maja. wier voorouders ook in Batavia begraven liggen len haar moeder was arts in Sura baya - voor zover uit de tekst op te maken valt» maar hij nam ook nog mee zijn vriend Bouke. eens stuur man, en kennelijk vrijgezel, of althans in elk geval los- en tegen de veertig lopend, en zijn twee kinderen, een jongetje van drie en een jongetje dat nog aldoor poepluiers heeft en in een karretje meegezeuld moet worden. De toon van zijn hele - overigens niet onaar dige en heel interessante reisboek - is intens wreve lig. en nu vraag ik me af: is dat een wonder wanneer je. als kennelijk wat lijvig geworden, bierdrinkende Hollander met een vrouw én een vriend én twee dreumessen heel Java en Bali af gaat sjokken? Er lijkt me minder nodig om zelfs engelen volkomen hun humeur te doen verliezen. Goed, het is niet met desertie, moord en doodslag geëindigd, maar of het nu een plezierig reisje was, blijft een open vraag. De constantrgeprikkelde toon van 'Van onder de kope ren ploert' is eigenlijk het antwoord. Het lijkt me dat Hans en Maja en Bouke in voortdurende spanning geleefd hebben in plaats van ontspannen te gemeten en dat het daarom allemaal zo verdomd tegenviel. En wat die twee schapen er aan gehad hebben? Vervoort wil cliché s kennelijk vermijden, en zwijgt dus haast angstvallig over natuurschoon en couleur locale, in de gedachte dat ieder het wel weet. Langs de reliefs van de Borobudur rent hij verveeld heen. Djakarta lijkt enkel op een monsterlijk vergroot Rot terdam. het Indonesische eten is in Nederland eigen lijk lekkerder dan in het land van oorsprong, en zijn bezoek aan Bali wordt zodanig beschreven dat je je precies voelt of je je door een gruwelijke souvenir- letterkundige kroniek door hans warren winkel in de Kalverstraat heen geworsteld hebt met de plaklucht van goedkope wierook nog in je longen. Overal wordt je afgezet en gedwongen tot dingen die je eigenlijk niet wilt, en ja. de sawahs en de bergen, daar viel niet aan te prutsen, die zijn nog steeds mooi. en er schettert nog geen electrische versterker op. Maar die sawahs - zeg ik er dan maar bij - en die bergen kun je ook op je gemak vanuit je luie stoel op een film bekijken met een glas stroop met schaaf- ijs bij de hand, terwijl je beo fluit en je perkoetoet koekeroet. want vlinders en vogels zijn er haast niet meer op Java. waar de spuitbus oppermachtig re geert, zodat zelfs een muskiet een bezienswaardig heid is geworden. En geen tjitjaks meer. en geen ge cko's, vergeet het maar. Kortom.waarom zou je naar Indonesië? Ook die 'antieke' kris kun je veel voordeliger kopen in de eerste de beste zaak op 't Noordeinde. of waar dan ook. En toch is het een aardig boek geworden, en vooral ook een boek dat mensen met toch hardnekkige reis plannen in die richting, met vrucht zullen kunnen raadplegen. In de eerste plaats dus wegens al de ont goochelingen Ontgoochelder dan de Vervoorts kun je niet worden - maar vroegen ze er niet om? Hadden ze dan werkelijk nog het paradijs verwacht? Een ge schonden paradijs dan, met drukke handel in 'batik-paintings' en volkomen aangepaste mooie Ba- lische jongens die zich graag over eenzame meisjes toeristen ontfermen. Ja. ze zijn daar achterlijk. Wat Griekse en Noordafrikaanse knapen kunnen, kunnen de Balische ook; heerlijk, zo'n door de wol geverfd blondje op je showbrommer Wie zich er aan stoort is een kniesoor Vind ik. Om een indruk te geven van deze vaak wat korzelige, maar toch boeiende notities geef ik een paar citaten. 'Malang telt een paar hon derdduizend inwoners, maar oogt provinciaal. Er is veel groen in de stad. en er loopt een prachtige bou levard doorheen met twee rijen palmen aan elke kant en een grasstrook in het midden. Het hart van de stad wordt gevormd door de aloon-aloon, een fors plein met waringins eromheen. In het midden stond vroeger ook een waringin, maar die is door een voortvarende overheid weggehaald en vervangen door een kneuterig fonteintje dat geeneens water geeft. Aan de aloon-aloon staan twee witte kerkjes alsof ze nooit weggeweest zijn, een protestantse en een katholieke. We lopen langs de katholieke kerk, de deur van de pastorie gaat open en er verschijnt een in een witte jurk geklede blozende pastoor, ge volgd door een wat magerder collega. Een paar pas sen achter hen aan komt een meisje met een foto toestel. De welgedane pakl het apparaat en fotogra feert zijn collega voor het kruisoeelö d2t m de tuin staat. Daarna wisselen ze de rollen om. Dan gaan ze allebei bij het kruisbeeld staan, terwijl het meisje af drukt. Het drietal gaat weer naar binnen, het meisje achteraan. Soms is het alsof de tijd stilstaat Even verderop vinden we een halve pagina van een Zeeuwse krant' ip. 1571 In Malang lijkt dus niet veel veranderd, maar elders bafen blanken soms opzien. „In kleinere plaatsjes wekt het zien van een witte vreemdeling met zelden krampreacties op In Sito- bondo. een kleine plaats in Oost-Ja va proberen we een mes te kopen. Bouke en ik lopen een winkel om- nen en ae eigenaresse breekt, in een zenuwlach los. Ze heeft het met meer. De te hulp geroepen dochter slaat éen blik op ons en krijgt ook de slappe lach. Knomg mee grinnikend wachten we af tot ze de kracht kunnen vinden om ons hel gewenste artikel ie verschaffen" ip. 93» Knomg meegrinnikend, dat is wel tekenend. Hans Vervoort is van goede wil. maar hij gaat telkens onderuit. Soms eeioof ik hem ook met. Dat iemand in zijn jeugd teugelloos een galoppe rend paard bereed en twin tigjaarlatererals eer. zoutzak opzit? Maar een absurd verhaal is het, dat bezoek aan de Bromo. Enfin, ze zijn weer thuis m Amsterdam, en met hun te boek gestelde ervaringen kan menig aspirant-toerist naar Indonesië zijn voordeel doen. Aan practische gegevens en waarschuwingen geen gebrek. Hara Vervoart Vanonder de koperen ploert. Erven Thema» Rati. Am-

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1976 | | pagina 21