SINT-EUSTATIUS:
saluutschoten voor
een nieuw begin
Komen de kleine Antillen
'in het luchtledige'?
-1
Wil Zeeland ons
uit vergeethoek
helpen halen?'
'ZAIhHUAG 7 FEBRUARI 1976
FKUVlNwALfc ZttuWbh CüUftAN
Gedenkplaat van begroeting Andrew Doria' op 16 november
1776 Geschenk van de Amerikaanse president Franklin Roose-
iFoto Sticusai
Wat wordt de positie van onze 'kleine' Nederlandse Antillen, boven de wind. wanneer ons laatste koninkrijksdeel tn de
nabije toekomst ook onafliankelijk wordt en de afzonderlijke eilanden naar een arotere zelfstandigheid koersenOp
Sint-Eustatius - het zorgehjkste stukje Nederlandse grond in het Caraibisch gebied - durft men er eigenlijk niet aan te
denken Het kleine, haast ingeslapen eiland met zijn doodgelopen ontwikkeling, maakt samen met Saha en het bestuurs-
centrum Sint-Maarten deel uit van een eilandgebied dat vrijwel volledig steunt op de grotere, maar op ruim 800 kilometer
afstand gelegen Benedenwinden Curagao, Aruba en Bonaire.
Blijven de tnu nog Nederlandse Antillen op langere termijn werkelijk als een Jederalieve eenheid on eucaarr ook spatien ze
uiteen en gaan ze ieder liun eigen weg? De huidige Antilliaanse rêgering-Evertz probeert een dreigende versnippering zo
sterk mogelijk tegen te houden en ook de Nederlandse regering en het Nederlandse parlement wensen niet mee te werken
aan een onafhankelijkheid voor Antilliaanse eilanden die ieder hun eigen weg willen gaan Toch is het niet uitsluitend een
denkbeeldig probleem Dat bewijst het bezoek van een delegatie van ae grootste Arubaanse oppositieipartij. de Mome
mento Electoral di Pueblo MEPideze week aan Nederland Aruba zegt de strijdvaardige partijleider Betxcn Croe wil
af van de dominerende positie van Curacao als grootste eiland en zijn eigen onafhankelijkheid Voor de kleine Antillen
zou zo'n ontwikkeling funest zijn Ze komen dan helemaal in het luchtledige te hangen
Oranjestad - Fort Oranje op St-Eustatius.
iFoto Sticuso
DEN HAAG - Zal de herhaling van een historisch salvo sa
luutschoten, precies twee eeuwen geleden afgevuurd vanaf het
Fort Oranje, voor het bijna vergeten Sint-Eustatius opnieuw
trefzeker zijn? Trefzeker om dit zowat kleinste eiland van de
Ned. Antillen (21 km2. even 1400 inwoners) in de belang
stelling te schieten die het hard nodig heeft om in de toekomst
te kunnen kruipen uit de verlammende sfeer van steeds ge
stolde mogelijkheden, die er nu al weer zo veel jaren achtereen
heerst? In het minuscule Oranjestad gokt men erop. Trou
wens, ook de Antilliaanse landregering-Evertz is er veel aan
gelegen dat de Verenigde Staten op 16 november aanstaande -
in het jaar van de viering van twee eeuwen Amerikaanse onaf
hankelijkheid - op en voor de rede van Sint-Eustatius de her
denking komen bijwonen van het moment waarop in 1776 de
vlag van de Amerikaanse vrijheidsstrijders, in top gehesen op
de brik 'Andrew Doria'. voor het eerst een groet van een bui
tenlandse mogendheid kreeg.-
een serieuze poging te starten is nog
niet zo lang geleden begonnen met. de
aanleg van een pier bij Oranjestad,
waar schepen kunnen afineren Op
het ogenblik beschikt St-Eustatlus
over niet meer dan baaien, waann
schepen voor anker kunnen gaan.
Met sloepen gaat het dan naar het
strand Dat plan voor die pier bestaat
al lang. Er is jaren over gepraat. Nu
zal het er dan eindelijk van komen.
De organisatoren van de
Bicentennial-herdenking proberen
tegen 16 november een Amerikaans
marineschip en enkele cruisers naar
de rede van Sint-Eustatius te dirige
ren. En het afvuren vai. de 11 saluutr
schoten zal zich ditmaal met meer
franje afspelen dan de Statianen er
zelf ieder jaar aan verbinden. Verder
hoopt men dan maar dat het nadien
mogelijk zal blijken om St-Eustatius
'een bescheiden injectie' met toeris
tenbezoek toe te dienen en er nog en
kele andere ontwikkelingen van de
grond te brengen. Zo wordt er met
verwachting uitgekeken naar de
bouw van een olie-overslagstation
voor de kust dat op niet al te lange
termijn aan een 100 man werkgele
genheid zou moeten kunnen bieden.
Sint-Eustatius heette In die dagen
'The Golden Rock': een handelscen
trum en smokkelnest voor het Carai
bisch gebied waar stevig werd gepro
fiteerd van rondom woedende oorlo
gen. In korte tijd had het eiland zich
een enorme reputatie opgebouwd
nadat de Zeeuwse familie Snouck en
compagnons er in 1636 op de onbe
woonde rotsen een slavenplantage
voor tabalt hadden gesticht. Van die
gouden tijd zijn nu alleen nog ruines
over. Sint-Eustatius vandaag is een
eiland waar de tjjd heeft stilgestaan
en de economie is Ingezakt. Land
bouw, visserij, toerisme - het wordt
allemaal uitsluitend wat in de marge
bedreven. Daarom kijken de Antillen
er naar uit of die ln 1776 min of meer
'heilig verklaarde' saluutschoten
tegenover de Amerikaanse Grand
Union dit jaar misschien bruikbaar
zijn voor het begin van een herople
ving van de volkshuishouding op de
Bovenwindse eilanden
Eén van de eerste activiteiten waar
mee de Nederlandse Antillen willen
inspelen op het eeuwfeest van de
Amerikaanse onafhankelijkheid dit
jaar ls de uitgifte van een gouden
200-gulden munt en een zilveren 25-
gulden munt. Trots kondigde de An
tilliaanse regering in advertenties
aan dat het hier ging om het eerste
gouden muntstuk waarop de beelde
naar van koningin Juliana voorkomt.
Op de keerzijde van de munt de af
beelding van de Andrew Doria Hil-
berto Thomas, secretaris van het.
Central Bicentennial USA-
Committee. - afgelopen weken tn Ne
derland op zoek naar authentiek ma
teriaal als geweren en uniformen voor
ie opvoering van het. viaggesaluut op
26 november op het Fort Oranje -
meldt dat er voor die bijzondere
munt alom grote interesse is Ze is
oedoeld voor verzamelaars en als een
'rekker op de toeristenmarkt in de
i Verenigde Staten en ook in Neder-
and. die men in de komende jaren
net nieuwe ijver voor de Antillen wil
aobiliseren Thomas „Wij hebben
als comité voorgesteld om een deel
an de opbrengst van deze gouden
i munt te bestemmen voor de restau
ratie van het Fort Oranje op St-
Eustatius. Dat moet een museum
worden van overblijfselen uit. de gou-
uen periode van het eiland Hij kon
digt verder aan dat in de loop van de
I .armer nog een boek over de historie
van Sint-Eustatius zal verschijnen
an de hand van de auteur Joh Har-
og die al een hele reeks werken over
ie Nederlandse Antillen op zijn naam
ieeft staan.
restauraties
vlet de plannen voor restauratie van
een aantal ruines duidt de regerlng-
Evertz aan welke richting ze op zou
willen met het toerisme op St-
Eustatlus: die van dagtrips naar mo
numenten en langer verblijf voor
rustzoekers. Om in deze sfeer nu met
Historisch spel
onbekwaam tot de ontworpen plan-
t-agie' bevonden De schepen bezoch
ten nog wat andere eilanden in het
Caraibisch gebied en kwamen ten
slotte op Sint-Eustatius terecht: on
bewoond. een tegen de passaat be
schutte open rede en gunstig geleden
voor de handel met. St-Kitts en Anti
gua. Op 25 april 1636 streken de
kolonisators-van-het-toeval er neer.
troffen een vervallen Frans fortje aan
en doopten het eiland 'Nieuw-
Zeeland' Corselles werd comman
deur. hij liet zich bijstaan door een
luitenant, een vaandrig een chirur
gijn, een sergeant, een korporaal en
een handvol gewapende burgers.
Twee jaar later werd de eerste partij
8tatiaanse tabak verhandeld op de
markt van Vlissingen. En verder was
er het geijkte patroon: verlegen om
arbeidskrachten roofde men India
nen van naburige eilanden, 'rode sla
ven' (in 1665 telde het eiland er ruim
400). die later werden vervangen door
zwarte slaven, toen de beurs op Cu
rasao op gang gekomen was.
Sint-Eustatius is daarna nogal eens
van 'eigenaar' verwisseld totdat het
in 1816 definitief in Nederlandse han
den is overgegaan. In die tussenlig
gende periode ls Sint-Eustatius wel
varend. beroemd en berucht geweest.
In de achttiende eeuw groeide het ei
land uit tot een van de belangrijkste
handelsposten in de Caribbean en
deed het dienst als doorvoerdepót
voor de slavenhandel naar de omlig
gende eilanden. Smokkelhandel,
vrijhandelsvoordelen, kaperü. pirate
rij. - Sint-Eustatius was een baken in
zee waar iedereen voor allerlei duide
lijke en onduidelijke zaken terecht
kon. In die sfeer ontstond er tussen
de Statianen en Amerikaanse op
standelingen een handel in kruit en
wapens De winsten daarbij liepen zo
ongehoord hoog op dat het eiland er
de naam 'The Golden Rock' aan over
Meld Tot grote ergernis van de En
gelsen die voor hun ogen zagen ge
beuren hoe hier de basis werd gelegd
voor de onafhankelijkheidsoorlog in
Amerika, maar er officieel weinig of
niets tegen konden doen Dat werd
anders toen de gebeurtenis gepas
seerd was die voor dit jaar precies
twee eeuwen geleden ln de geschie
denisboeken staat genoteerd het
eerste officiële buitenlandse saluut
aan de Amerikaanse vlag In op
dracht van de commandeur van
Sint-Eustatius, Johannes de Graafi
beantwoordde op 16 november 1776 de
commandant van het Fort Oranje,
Ravené. elf saluutschoten van het
scMp Andrew Doria dat met de vlag
van de Amerikaanse vrijheidsstrij
ders in top voor anker was gegaan op
de rede voor het eiland. De Engelse
gezant ln Nederland. Sir Joseph
York, beschouwde het voorval als een
erkenning van de rebellenvlag en
eiste van de staten-generaal terug
trekking van commandeur De Graaft
Deze werd ter verantwoording geroe
pen. maar mocht terug naar het el-
land Vijf jaar later heeft Sint-
Tekst reportage
KEES VAN DER MAAS
Eustatius overigens wel moeten boe
ten voor dit voorval. De Engelse ad
miraal Georges Bridges Rodney
kreeg opdracht om St-Eustatius te
bezetten en te ontmantelen als han
delscentrum en belangrijke haven
Het was het einde van een bloeipe
riode de ruines in de zogenaamde
benedenstad herinneren er nog aan.
St-Eustatlus is die plundering nooit
meer te boven gekomen. Aan het be
gin van deze eeuw beleefde het eiland
tot tweemaal toe een grootscheepse
uittocht van mannelijke arbeids
krachten: in 1920 naar Curagao toen
zich daar de Shell vestigde en in 1935
naar Aruba De exodus van de eigen
eilandbewoners en de komst van
vreemdelingen wisselden elkaar in de
jaren '20 en '30 af. overigens zonder
dat er iets aan de economische situa
tie veranderde: die is er sedert de
gouden periode een van 'tobben' ge
bleven
Veel mislukt
De Wageningse landbouwkundige
Wout van den Bor heeft enkele jaren
geleden een uitvoerige sociale studie
gemaakt van de huidige samenleving
op het eiland St-Eustatius. Hij be
schrijft daarin wat er - vooral op het
gebied van de ontwikkeling van de
De van het 'armste eiland van de Ne
derlandse Antillen' afkomstige Sta
tianen die in de afgelopen jaren op
zoek naar betere vooruitzichten een
enkeltje-Schiphol hebben genomen,
proberen hier ook in te haken op de
unieke gelegenheid die zich dit jaar
voordoet Een actieve kem onder hen
heeft een Stichting Sint-Eustatius
opgericht, die een poguig wil onder
nemen om een band te smeden tus
sen de provincie Zeeland en het. ei
land Sint-Eustatius 'omdat het van
oorsprong 'n Zeeuwse kolonie is ge
weest.' Er zijn plannen om die oude
relaties 'zichtbaar te maken' in een
Mstorisch spel waarvan de scène
moet teruggaan tot het begin van de
zeventiende eeuw toen Hollanders en
Zeeuwen zich danig roerden in de
West-Indische Compagnie In 1634
was er een kolonie gesticht op Cura
gao en twee jaar later kreeg de on
dernemende Vlissinger Jan Snouck
samen met enkele andere notabelen
uit deze stad - notaris Gideon Moris
en schepen Claes Cornzn Brouckaert
- octrooi om op het eiland Sint-Kruis
(St-Croix. het behoort nu tot de VSi
een plantage in te richten Twee an
deren. bij deze onderneming betrok
ken, waren de Zeeuwse bewindheb
bers van de WIC. Abraham van Pere
en Pieter van Rhee Als leider van de
expeditie werd aangetrokken Pieter
van Corselles. een ervaren volksplan-
ter die al in 1928 een plantage had
gesticht op Tobago Begin 1636 zeil
den twee schepen uit Zeeland met
deze opdracht naar de West. Het liep
allemaal wat anders dan men zich
had voorgesteld, want het eiland
Sint-Kruis werd 'onvruchtbaar en
RICO- rSABA
STEUSTATIUS^F^ =3
PBUDA
iNEDERLANDSEfc
l ANTILLEN
ARUBA/
V - BONAIRE
^EURACAO 7
--^zeAReADps-1
landbouw allemaal ls geprobeerd en
mislukt Van den Bor geeft ook de
oorzaken aan. de natuurlijke bodem
gesteldheid is niet best. het wisse
lende klimaat gooit plant- en oogst
tijden door de war. er komen veel
plantenziekten en schadelijke dieren
voor. loslopende geiten vreten het
landschap kaal, jonge Statianen voe
len weinig voor landbouw, de afeet
van produkten naar (onder meeri de
Benedenwindse Antillen is met ver
zekerd. de Antilliaanse gulden is te
hoog in vergelijking met andere va
luta op omringende eilanden, er ls
een tekort aan bedrijfskapitaal en
dan zijn er nog allerlei factoren van
organisatorische en emotionele aard.
die een rol spelen. Aldus komt het
erop neer dat de overheid op St-
Eustatius de grootste werkgever is.
Van den Bor noemt de 'dienst open
bare werken een veredelde vorm
van werkverschaffing. Ongeveer 20
procent van de beroepsbevolking is
werkzoekend. Andere bronnen van
bestaan zijn: verkoop van rundvee en
geiten, pensioenen en kindertoela
gen. inkomsten uit loonwerk en dan
de weinig lucratieve landbouw, visse
rij en dagtoerisme Volgens Van den
Bor - op het ogenblik opnieuw voor
een voortgezette studie op het eiland
- zal St-Eustatius het in de toekomst
moeten hebben van. een bescheiden
vorm van toerisme (afgeleid dagtoe
risme van het mondaine Sint-
Maarten i. de teelt van groenten en
fruit en huisindustrie In de sociale
sector valt er nog veel te verbeteren
aan woningbouw (hygiënische voor
zieningen) en onderwijs. Kapitaal,
arbeid en kundig bestuurlijk kader,
daar ontbreekt het op St-Eustatius
aan.
De Antillen draalen dit jaar de ge-
sclüedenis van hun armste eiland te
rug. Het 'officiële' Bicentennial
Committee vooral tegenover de Ame
rikanen. die nog altijd een zwak heb
ben voor die vlaggenceremonie uit
hun jonge historie. De Stichting St-
Eustatius tegenover Zeeland, dat er
in de ruige tijd de eerste kolonisten
heeft heen gestuurd In beide geval
len met de duidelijke bedoeling om
St-Eustatius de kans te geven een
start te maken.
Oranjestad - ruïne van een suikermolen.
55
I"
ANDRE PATRICK
- mogelijkheden om veelbelo
vende jongelui elders te laten stu
deren.
Patrick - die zichzelf 'een bruine
Zeeuw' noemt - beseft heel goed
dat Sint-Eustatius het eerst en
vooral van de eigen Antilliaanse
regering en vervolgens (via hulp
gelden! van de Nederlandse over
heid zal moeten hebben. Maar hij
is ervan overtuigd dat een beetje
extra aandacht ertoe zaJ kunnen
bijdragen dat de wezenlijke
vraagstukken van het eiland met
langer worden toegedekt Want
daarmee heeft Sint-Eustatius nu
juist het meest te kampen ge-
ANDRE PATRICK:
AMSTERDAM - ..Er zitten nu ongeveer 125 Statianen in Nederland. De
meesten zijn gekomen om hier iets te leren en vastbesloten om terug, te
gaan. Ze houden van hun eiland en ze willen het helpen ophouwen.
Maar Sint-Eustatius is altijd buiten de ontwikkelingen gehouden. Fv>
aldus vijftien jaar achter op de rest van de Antillen. Daarom moet er
nu werkelijk iets gebeuren. Anders zie ik het aankomen dat Sint'
Eustatius voorgoed in de vergeethoek raakt." Andre Patrick (29) loopt',
over van plannen en initiatieven. Alleen: hij kan ze niet op z'n eentje
uitvoeren. Patrick is voorzitter van de twee maanden terug opgerichte
Stichting Sint-Eustatius. Met een kleine groep enthousiastelingen om v
zich heen wil hij langs twee wegen proberen Ie bereiken dat het kleine
Antilleneiland de kans krijgt om zich uit zijn hulpbehoevend bestaan
te tillen.
Dat zou kunnen door op Slnt-
Eustaaus zelf een kleine reeks be
scheiden projecten van de grond
te helpen brengen, die de samen
leving er economisch, sociaal en
cultureel een stuk gezonder op
zou kunnen maken Dat zou kun
nen door de jonge Statianen in
Nederland een steun in de rug te
geven bij hun opleiding en vor
ming Want als het ergens aan
ontbreekt op het eiland, dan is dat
kaderpersoneel om dergelijke pro
jecten te sturen en te bemannen.
Is wat Sint-Eustatius vraagt mis
schien op maat gesneden voor
een stukje ontwikkelingssamen
werking, gencht bedreven vanuit
een Nederlandse provincie waar
de schaal van de samenleving ook
nog overzichtelijk is? Patrick wil
proberen in Nederland 'levendige
aandacht' te krijgen voor zijn ei
land en de bevolking die er zonder
veel uitzicht rond ploetert „Het
gaat om begrip voor onze positie,
een startkapitaal' om ons daar uit
te halen en een blijvende hand
voor de toekomst legt hij me uit
Aanknopingspunt
En 'zijn' Stichting 8int-Eustatius
hoopt die alle drie in de komende
jaren in Zeeland te vinden. De his
torische schakels die er tussen
Zeeland en Sint-Eustatius liggen
zijn alleen een aanknopingspunt
om Mer hei vraagstuk van dit
achterop geraakte Antillen-eiland
op tafel te Leggen. Geen verkapte
poging om de Zeeuwen een soort
van schuldbesef over een minder
fraaie bladzij uit het verleden aan
te praten. Wel wil de 8tichting
Sint-Eustatius langs de lijnen van
de gescteedenis - en door middel
van een Mstorisch spel - proberen
uit te leggen hoe Sint-Eustatius
in de hoek is geraakt waar het nu
zit, zonder enig perspectief Sint-
Eustatius is een eiland van doffe
berusting geworden. Iedereen wil
wat. maar memand lukt wat Pa
trick: „We hebben een klein zie
kenhuis, maar het ontbreekt er
nogal eens aan medicamenten. In
het onderwijs kampen we doorlo
pend met gebrek aan onderwij
zers. Ze komen voor een paar jaar
en vertrekken dan weer. Het on
derwijs stagneert verder omdat
geschikt lesmateriaal vaak niet
voor handen is. Dat lesmateriaal
is in het Nederlands opgesteld,
terwijl bij ons Engels de voertaal
is. De meeste kinderen komen met
in de gelegenheid om meer dan zes
klassen van de lagere school te
doorlopen. Studie op Curagao of
Aruba is alleen voor een enkeling
weggelegd.
Kranten zijn er niet. Wat er bui
ten 't eiland gebeurt gaat dus vrij
wel volledig aan de Statianen
voorbij. En de jongelui die naar
Nederland komen kampen met de
moeilijkheid dat ze de Neder
landse samenleving niet kunnen
bijbenen. Dat wreekt zich bij het
zoeken naar werk, naar huisves
ting en naar een mogelijkheid om
het eerste gat in hun opleiding op
te vullen. - dat van het vervolg
op de lagere school. Komt nog bij
dal ze zich afzijdig houden van de
andere Anullianen omdat Statia
nen nauwelijks net Nederlands en
zeker niet het Papiaments van de
Beneden-Winden beheersen." De
Stichting Sint-Eustatius wil Zee
land zien warm te krijgen voor een
doelgerichte actie om het verge
ten Antillen-eiland, zyn bevolking
en vooral zijn jeugd wat beter op
weg te helpen. En daarbij denkt ze
dan aan:
- veroeiermg van het onderwijs:
- verbetering van de medische
voorzieningen:
-verbetering van de volkshuisves
ting.
- verbetering van ce mogelijkhe
den voor landbouw, veeteelt en
pluimveehouderij:
- verbetering van de visserij
(schepen, koel- en vriesinstallaties
enz.)
'Postwissel'-eiland
De tweede-kamerleden Piet van
Zeil (kvpi en Arie van der Hek
(pvdai - beiden lid van de vaste
kamercommissie voor de West -
zijn adviseur van de Stichting
Sint-Eustatius Van Zeil: ..Als je
op Sint-Eustatius komt en rond
kijkt krijg je uit allerlei ruines de
indruk dat er een korte oorlog ia
gevoerd, waarna het leven er ia
verdwenen doordat de mannelijke
bevolking tussen de vijftien en de
vijfendertig er ls weggetrokken.
Het eiland heeft - wat men noemt -
'een postwisseleconomie'. De
mannen werken op andere Antil
liaanse eilanden en sturen geld
naar huis. En dat terwijl er toch
van alles gedaan zou kunnen wor
den. Maar: er zijn geen mensen, er
is geen geld en er kan geen kader
worden geformeerd. Opbrengsten
voor de overheid zijn er bijna niet.
doodeenvoudig omdat de bevol
king straatarm ls. De stichting is
ervan doordrongen dat het op net
eiland anders kan en beter moet
dan op het ogenblik het geval ls.
Zeeland zou op bescheiden schaal
voor de bescheiden verlangens
van Sint-Eustatius iets te kun
nen doen dat hier aanspreekt en
ginds een wezenlijke bijdrage
voor de samenleving betekent.
Het hoeft allemaal niet zo gewel
dig te zijn om toch uiterst waar
devol te zijn".
Van der Hek: „Het zou erg goed
zijn wanneer bij de politieke par
tijen, actiegroepen en organisaties
in Zeeland die zich bezighouden
met ontwikkelingssamenwerking
om te beginnen de aandacht voor
Smt-EustaUus zou kunnen wor
den gemobiliseerd- Een volgende
stap zou dan kunnen zijn dat óe
provincie samen met een aantal
gemeenten Sint-Eustatius op een
of andere manier 'adopteert'. Ik
zie daar wel mogelijkheden voor:
de Antillen vallen binnen het ko
ninkrijk dus je bemoeit Je aar. in
Zeeland niet met 'buitenlands be
leid' Bovendien, het is een pro
bleem dat men in Zeeland aan zou
kunnen met een gemeenschappe
lijke actie Er zijn een aantal pro
jecten die zich aandienen: medi
sche voorzieningen, drinkwater
voorzieningen en onderwijs.
Sint-Eustatius heeft bescheiden
wensen onder een bevolking die er
beroerd aan toe is Ais Zeeland de
Stichting Sint-Eustatius een
handje zou kunnen helpen zou dat
geweldig zijn".
