„Als de onderwijzer
vertelde over de
oordeelsdag, dan
benauwde me dat
een beetje......"
GERRIT VAN DEN BERG; PORTRET VAN
EEN SGP-DORPSBURGEMEESTER
LhuAO 24 JANUARI 1976
rnuviiMUlAUfc acuwic. GGur\Mi*
SINT-PH1L1PSLAND - Om twee uur hadden we afgesproken. Hij is vijf
minuten te laat en komt gejaagd de hal van het gemeentehuis binnen.
Vrij klein, donkerblond krullend haar, bril, donkerblauw kostuum, licht
blauw overhemd en bijpassende stropdas. Uitgebreide verontschuldi
gingen. „Sorry hoor, maar ik heb tot half twee zitten vergaderen. Toen
ben ik nog even naar hxiis geweest. En de jongste had voor het eerst een
bolus in de pot gelegd. Daar moetje natuurlijk ook nog even vol bewon
dering naar staan kijken. Enfin, ik hoop dat u het begrijpt." We gaan
naar de commissiekamer. Een sfeerloos vertrek. In de vensterbank wat
planten. Aan de muur een kalender, een plattegrond, een afbeelding van
de Goese Grote Kerk en een schilderij van een oud huisje, dat ooit eens
ergens in Sint-Philipsland moet hebben gestaan. In het midden van de
kamer een bruine rechthoekige tafel. „Dat is de vroegere raadstafel. We
hebben pas een andere aangeschaft. We hebben nu zo'n ding in de vorm
van een hoefijzer. Vroeger zat de publieke tribune constant tegen de
ruggen van een paar raadsleden aan te kijken. En dat is niet zo galant
ten opzichte van je bezoekers."
Gerrit van den Berg: „Sinds mei 1973 burgemeester van Sint-
Philipsland. Zeer actief binnen zijn eigen partij. Zo is hij landelijk voor
zitter van de S.G.P.-jongeren en een van de vijf SGP-ers in de provin
ciale staten van Zeeland. Voorzitter van het bestuur van de christelijke
mavo Tholen-Sint-Philips land, secretaris van de regionale schoolart-
sendienst, vice-voorzitter van de landelijke vereniging voor het christe
lijk vormingswerk en voorzitter van de vereniging voor SGP-
overheidspersonen. Vader van drie kinderen. Hij is pas veertig gewor
den. Lachend: „Ik durf er haast niet voor uit te komen. Toen mijn vader
veertig was, dacht ik: tjonge, wat een ouwe man. Maar nu ben ik het zelf'.
Het interview begint weinig hoopvol De
(geleende) bandrecorder weigert dienst Het
is een zeer ingewikkeld apparaat. Zo een
met welgeteld negenentwintig knoppen en
nog enkele metertjes De gemeentesecreta
ris wordt opgetrommeld Hij schijnt er ver
stand van te hebben. Ook hij frunnikt aan
tal van knoppen. Schroevedraaiers worden
voor de dag gehaald Of Van den Berg maar
even iets in de microfoon wil zeggen. ,.ls de
koffie al klaar?" Nadat hij dat een stuk of
acht keer heeft geroepen, is het bandje nog
steeds maagdelijk. Er wordt overwogèn om
de plaatselijke elektricien in te schakelen.
Maar dat hoeft niet, zegt de gemeentesecre
taris. Hij heeft thuis nog een recorder. En
als dat apparaat is opgehaald en op tafel
staat, kunnen we eindelijk beginnen
Van den Berg werd geboren in Rotterdam.
Hij komt uit een zeer orthodox 'nest' Gerrit
van den Berg is de oudste van negen kinde
ren. Zijn vader was vertegenwoordiger bij
een drukkerij, waar allerlei theologische ge
schriften werden vervaardigd Hij doorliep
de drogistenvakschool en volgde een
ondernemers- en inkoopcursus. Ging na
zijn schooltijd in een drogisterij werken ..Ik
heb het vak geleerd van een heel klassieke
vakman. Zo'n man in een witte jas. dansend
voor wat bruine flessen met Latijnse namen
erop geplakt," Hij solliciteerde naar de
functie van chef-inkoop bij de universiteit
in Amsterdam, en werd er tot z'n eigen ver
bazing aangenomen Van den Berg was in
middels verhuisd naar Veenendaal, waar hij
veel aan kerkelijk werk deed Zijn vrouw
opende er een drogisterij. In z'n vrije tijd
hielp Gerrit van den Berg een handje. Hij
belandde via voorkeurstemmen in de
SGP-fractie van de Veenendaalse gemeen
teraad. Hij zat ruim zes jaar in die raad.
waarvan 2.5 jaar als wethouder. Toen naar
Sint-Philipsland. Van den Berg: ..Mijn bur
gemeester in Veenendaal (het oud-kamerlid
P. Bode van de CHU) had al eens gezegd'
„Je moet gaan solliciteren naar een burge
meestersfunctie. Er zit een burgemeester in
je." (Kijkt uiterst bescheiden). Ik zag dat
niet zo. En bovendien, mijn partij kan na
tuurlijk niet zo'n grote claim leggen op een
aantal leuke gemeenten. Maar mijn hoofd
bestuur zei op een gegeven ogenblik, dat ik
het doen moest. Ze hadden toch al zo
weinig geschikte kandidaten. Nou ja, en
toen kwam deze burgemeesterspost va
cant
Schoolvoorbeeld
Gerrit van den Berg is het schoolvoorbeeld
van een dorpsburgemeester geworden. Is er
iemand overleden. Van den Berg komt de
familieleden persoonlijk condoleren. Zijn
vrouw 'doet' de geboorten. „Daar nemen we
echt de tijd voor Niet zo maar even vijf mi
nuten naar binnen en dan weg wezen. Nee.
we proberen echt mee te leven met de blijd
schap en met de droevige omstandigheden
waarmee de Fliplanders geconfronteerd,
worden Bij de meeste huwelijken, die in
zi)n gemeente gesloten worden, treedt
Van den Berg op als ambtenaar van de bur
gerlijke stand Bij de planning van de huwe
lijksdatum houden ze er in Flipland zelfs
rekening mee. of de burgemeester die dag
wel kan „Ik probeer er iets van te maken.
Ik doe wat meer dan een gemiddelde amb
tenaar moet en kan doen. Ik ken de mensen
ook veel beter. Ik probeer de belevenissen
van de mensen te vervlechten in mijn toe
spraken Ik geloof wel.batmen hetergop prijs
stelt, dat Ik het doe."
De bejaarden in Sint-Philipsland kunnen op
nun verjaardag steevast rekenen op een be
zoekje van hun burgemeester. Is er een
schoolreis, Van den Berg zorgt, dat hij - al Is
het maar voor een uur - erbij kan zijn.
Schooljongens die wat uitspookten. Van
den Berg liet ze strafregels pennen. Komen
er nieuwe inwoners. Van den Berg wipt al
tijd even aan In de hoogste klassen van de
lagere school komt hij vaak een paar uur
tjes staatsinrichting geven. Als er één man
is die eigenlijk geknipt is voor de rol van de
gemoedelijke dorpsburgemeester in een tv-
serie dan is het Van den Berg,
Van den Berg verhaalt uitvoerig over de
moeilijkheden, die de teruggang van het
aantal inwoners voor Sint-Philipsland heelt
meegebracht. Hij vertelt trots, dat het In
wonertal van Flipland voor het eerst sinds
jaren niet achteruit is gegaan. Van den Berg
treedt niet zelden op als een soort 'onbezol
digd makelaar' „Ik verkoop huizen, zou je
kunnen zeggen. Als ik weet. dat mensen
plannen hebben om hier te bouwen, dan
breng ik ze in contact met de aannemer. Ik
heb er soms slapeloze nachten van gehad.
Ik dacht wel eens- ik verkoop geen woning.
Maar het gaat nu de goeie kant weer op Ge
lukkig. Er zijn op het ogenblik zestig nieuwe
woningen in aanbouw. En voor een ge
meente met tweeduizend inwoners is dat
heel wat."
Burgemeester Van den Berg zegt alles in
het werk te stellen om Flipland leefbaar te
houden. „We hebben een fijne gemeen
schap. En dat moet zo blijven. Als er proble
men zijn met verenigingen, ben ik altijd be
reid in te springen. Wat voorbeelden: de
Oranjevereniging had geld nodig. Ik heb
een persoonlijke actie gehouden, en het
geld is er gekomen De middenstandsver
eniging kwam veel geld te kort. Ik heb er
voor gezorgd, dat het er kwam. Ik doe nogal
wat voor de middenstand. Ik heb nogal wat.
zakenmensen hier begeleid De oude liefde,
hè. En het is een brok leefbaarheid
Sociaal raadsman
Telefoon: Van den Berg: „Ah, meneer
Sparreboom U was wat geblesseerd hoorde
ik. U heeft wat op uw hoofd gekregen? Een
dakpan of zoiets? ....ja, ja... Het gaat om
een woningbouwkwestie. Als hij de hoorn
weer op de haak heeft gelegd: „Dat heb je in
een kleine gemeente. De mensen weten je
altijd te vinden. En dat is het leuke." Hij zet
omstandig uiteen, waarom hij zich in Vee
nendaal een manager voelde. „Je moest daar
een stuk beleid verkopen Hij vertelt erg
veel behoefte te hebben aan contacten met
de bevolking. „In Veenendaal lukte dat
niet zo best. Maar het is mijn ervaring, dat
het in een kleine gemeente wel kan Een
gemeentebestuurder in een kleine gemeente
als Flipland heeft een duidelijke functie als.
nou ja. noem het ombudsman of sociaal
raadsman. Men komt hier niet alleen met
gemeentelijke problemen bij de burgemees
ter. maar ook met andere moeilijkheden,
soms heel persoonlijke zaken
Pelgrimage
Zijn lidmaatschap van de SGP komt ter
sprake. Hij reageert verbaasd, als ik hem
zeg dat de SGP op mij persoonlijk over
komt als een vrij onverdraagzame partij.
„Vind je dat? Het zijn juist heel verdraag
zame mensen. Ze zullen nooit iemand
kwaad doen. Ze zijn niet militant. De
SGP-er is een zachtmoedig mens. Misschien
wat zwaarmoedig. Maar dat komt omdat 'ie
ook aan het leven na dit leven zwaar tilt. De
SGP-ers redeneren van: we zijn op doorreis.
Dit leven is een pelgrimage, en waar strandt
dat schip. Die achtergrond otempelt de
man en de vrouw uit onze kring mogelijk
een beetje. Maar zeg met. dat ze onver
draagzaam zijn. Men gaat alleen uit van
bepaalde principes. En dat gaat om onaan
tastbare dingen. We moeten God meei ge
hoorzamen dan de mensen En als er echte
principekwesties op het spel staan, kunnen
er geen compromissen worden gesloten
Gerrit van den Berg is een van de zes
SGP-burgemeesters in Nederland. De kans.
dat hij ooit nog eens in een grotere ge
meente wordt benoemd, is uiterst klein. „De
mogelijkheden om te promoveren zijn door
mijn politieke achtergronden inderdaad
zeer gering. Je kunt een hele goeie vent zijn,
je kunt een uitstekend vakman zijn, Je kunt
nog zo'n goed bestuurder zijn, toch is die
beperking er omdat het aantal gemeenten
v/aar wij burgemeesters hebben zo klein is."
Gerrit van den Berg vindt dat de SGP
zwaar ondervertegenwoordigd is. „Katwijk
aan Zee is naar mijn gevoel zo'n beetje de
grootste gemeente, waar wij thuis horen.
Daar zijn we de grootste partij. Maar het is
niet gelukt. Dan een gemeente als Stap
horst. Daar moet een SGP-er zitten, maar
die zit er niet. Genemuiden, Urk, Bameveld.
In Barneveld Is het Aschoff geworden. De
SGP heeft er hoge ogen gegooid. Ik heb het
idee, dat het door wat verkeerd gemanoeu
vreer van de eigen fractie de mist in is ge
gaan Voor zover ik het hier vandaan kan
beoordelen, zijn er op de Veluwe nog wel
meer gemeenten waar een SGP-er past.
Maar óf door gebrek aan goede kanalen in
het politieke wereldje, óf door gebrek
aan eigen kader hebben we het niet
gered." En over de situatie in Zeeland: „Als
je naar de getalsverhoudingen kijkt, zijn we
ook hier onderbedeeld. We hebben In Zee
land zo'n tien procent van de bevolking, en
toch maar drie burgemeesters. De Partij
van de Arbeid klaagt wel. dat ze te weinig
burgemeesters heeft, maar wij hebben
evenveel recht om te klagen."
Gestenigd
Het is onvermijdelijk; praten met de bur
gemeester van Sint-Philipsland betekent
ook praten over de Oósterschelde-
problematiek. Van den Berg over de janua-
ristormen: „Het is hier erg spannend ge
weest. We hebben met zandzakken moeten
werken om de aangetaste dijken te verste
vigen. Ik persoonlijk ken de angst voor het
water niet. zoals de Fliplanders die kennen.
Als je de watersnood niet aan den lijve hebt
meegemaakt, kun je je nauwelijks voorstel
len. dat die zee over de dijk kan komen.
Maar je moet hier bij de bevolking niet
aankomen met allerlei tussenoplossingen.
Dan wordt je gestenigd. Je merkt de angst
gewoon De laatste keer waren het vooral
de bejaarde mensen, die bijzonder bang wa
ren, hun spulletjes hadden gepakt en klaar
stonden om te vertrekken Ik heb hier ver
schillende mensen gehad, die kwamen vra
gen of er al geëvacueerd moest worden."
De telefoon gaat weer. Het is het school
hoofd. Hij moet de burgemeester dringend
spreken, of het gelegen komt. We besluiten
maar te stoppen, en spreken af dat we over
twee dagen verder zullen gaan. Van den
Berg moet die dag op verjaarsvisite bij Jo
hannes Quist in Anna Jacobapolder. Of ik
mee ga. Dan kan ik meteen zien met welke
voortvarendheid de gemeente de rehabili-
teit van die kern aanpakt. Hij moet ook nog
even naar de repetitie van het bejaarden
koor, dat in oprichting is. „Da's misschien
ook leuk
Knellend
Twee dagen later. De bandrecorder doet het
nu wel. De stekker van de microfoon moest
gewoon in een ander gaatje. Van den Berg
praat over zijn jeugd en vooral over zijn ge
loofsbeleving. „Wij thuis waren wat wet
tisch. Ik vond dat wel een beetje knellend.
Ik was daar voor mezelf nog niet mee
klaar. Als de onderwijzer op de school ver
telde over de oordeelsdag, dan benauwde
me dat een beetje." Van den Berg formu
leert zeer bedachtzaam. „Het is een tikkie
van mijn prive-sluier. Normaal praat ik hier
niet over," verklaart hij. Thuis kon hij moei
lijk met zijn problemen terecht. „Ik huilde
daar niet uit. Wel bij mijn grootouders. Dat
was een hele verademing. Ik stapte op inijn
flets, en sjorde naar Amerongen. Altijd nog
een kilometer of tien door de bossen. En
dan vond ik bij mijn grootouders gehoor.
Thuis lukte dat niet. Niet. dat 't de schuld
van pa en ma was. Maar ik vond de geloofs
beleving van mijn grootouders wat warmer
wat meer ontspannen ook. Mijn grootvadei
was een zeer warm mens. totaal geen wet-
tisme. Een man. die zijn geloof ontspannen
beleefde en dat ook op zijn gezin overdroeg
Die man heeft veel betekend voor me, en nu
nog. Hij was fractievoorzitter van de SGP in
de raad van Veenendaal en voorzitter van
de plaatselijke kiesvereniging. Een heel
mild voorzitter. Geen man, die in allerlei
wetjes verviel. Hij diende het belang van de
hele gemeente vanuit zijn eigen overtuiging,
zoals ik dat ook probeer te doen. De bewo
genheid van die man met de medemens,
vanuit het woord van God. dat was voor mij
een openbaring. Hij heeft een duidelijke
richting aan mijn leven gegeven."
De meeste kinderen uit het gezin Van den
Berg bleven de kerk trouw. Eén zuster van
Gerrit van den Berg sneed echter alle ker
kelijke banden door. Dat was een hele klap
voor de familie. „We hebben jaren gehad,
dat we daar niet over praatten. Dat was ge
woon niet mogelijk. Dan kwamen er zulke
emotionele reacties los. Maar nu discussië
ren we erover. Heel open Het doet me nogal
wat. dat ze niet meer kerkelijk gebonden is,
haar eigen kinderen niet laat dopen. Ze
heeft daar haar eigen filosofie over. En dat
weten we nu van elkaar. Nu kunnen we er
over praten, zonder dat het tot een emotio
nele uitbarsting komt. In het begin ging dat
bepaald niet."
Vriendschap
,.De diensttijd is voor mij zeker een pro
bleem geweest. Ik stelde me in die tijd zeer
wettisch op. Ik reisde niet op zondag, uit
principe. Ik ging vaak 's zondagsavonds om
twaalf uur van huis weg Op de fiets naar de
kazerne. En dat waren afstanden van zeven-
Tekat: Willem J. van Dam
Foto: Dick Faber
tig tot tachtig kilometer. Ik heb ook weken
's zondag binnen gezeten, omdat ik geen
verlof kreeg op maandag terug te komen.
Ik was geen bezoeker van alle mogelijke
ontspanningsavonden en dan ben je wel
wat eenzaam.
Toch heb ik aan mijn diensttijd
heel goeie vrienden overgehouden. Als ik
een weekend binnen bleef, was ik niet te be
roerd om van iemand een dieristje over te
nemen, zodat zo'n man wel naar huis kon.
Ik vond dat ik dat doen moest. En dat
brengt vriendschap."
Sint-Philipsland is een dorp zonder tv-
antennes. Ook in de ambtswoning van bur
gemeester Van den Berg staat geen televi
sie. Een radio is er ook niet. „Het medium
televisie als zodanig wijs ik niet af. Maar
het biedt vaak niet meer dan zeer goedkoop
amusement. Als je hem alleen voor een
brokje nieuwsgaring zou gebruiken, nou.
dan zou het voor mij niet zo'n probleem
zijn. Hoewel, die nieuwsgaring is in de mees
te gevallen ook nogal gekleurd. De tv geeft 'n
wat eenzijdig beeld. De cameraman laat
zien, wat hij wil laten zien. Met de radio is
het eigenlijk niet anders..." En: „Ik moet
zeggen, dat ik het niet eens ben met die
mensen, die zeggen dat de tv het enige
kwaad is. Die mensen zijn er in onze krin
gen wel. Maar er wordt niets gezegd van
het hele programma van lectuur, dat door
de deur binnenkomt. Dat heb lk als kerke-
raadslid ook vaak opgemerkt. Bijvoorbeeld
bij een kerkvisitatie was een van de vragen
van de broeders: hoe zit het met het aantal
tv's in de gemeente, en wat doen jullie
eraan? Dan stelde lk een wedervraag: wat
doen jullie aan de lectuur in je eigen ge
meente? Hè. dan moet Je consequent zijn.
Als je principiële bezwaren hebt tegen de tv.
zijn er tal van dingen, die je ook niet op ta
fel zou mogen hebben liggen. Maar mijn
persoonlijke bezwaar tegen een tv is, dat wij
als gezin - als Je dat vergelijkt met vroeger -
toch al zo weinig met elkaar praten. Ieder
een leeft langs elkaar heen. Pa moet zo no
dig naar een vergadering en ma moet daar
weer heen De jongens, die leven hun eigen
leventje. Er is geen basis meer voor een
goed gesprek. Dat is benauwend. En de tv
doet daar beslist geen goed aan."
Achterdeur
Tijd om een hapje te eten. „Zullen we even
naar Steenbergen rijden? Hier heb je nau
welijks een leuke gelegenheid- Of we moeten
in een of ander cafetaria gaan zitten. Niet
dat ik daar bezwaar tegen heb. maar..." Dus
rijden we naar Steenbergen. We hebben niet
al te veel tijd. Over een uur moeten we bij
de jarige Johannes Quist zijn. Van den Berg
stelt voor: „Zullen we een boerenomelet
nemen? Die zijn hier voortreffelijk." Twee
omeletten besteld. Hij neemt er twee bor
rels bij. Ik houd het op koffie. Ik moet rij
den. en tenslotte is Van den Berg hoofd van
de politie....
Op naar Johannes Quist. Van den Berg
heeft thuis nog even een plastic zakje met
wat appels en peren voor de Jarige opge
haald. Quist is 81 geworden. Van den Berg
kent de weg Zonder kloppen stapt hij via
de achterdeur naar binnen. Over en weer
wat beleefdheden. „Hoe is het met de ge
zondheid? Nou, die is nog prima. De laatste
nieuwtjes worden uitgewisseld. De jarige
zelf zit op hete kolen. Hij is lid van het be
jaardenkoor. waar we later op de middag
naar gaan luisteren. Johannes heeft het ge-
zangenboek binnen handbereik. Hij is bang
te laat te komen. Opstappen dan maar. Jo
hannes voorin. De burgemeester wringt zich
tussen de kinderzitjes op de achterbank.
Helaas. De straat is opengebroken en de
wielen van de auto zakken volledig in het
zand weg. We zitten werkelijk muurvast
Johannes Quist blikt benauwd om zich
heen. Geen nood .De burgemeester zal wel
even een zetje geven. Het trekt bekijks zo'n
ploeterende burgemeester. Een paar school
jongens verlenen assistentie. De schouders
eronder, een. twee, huppetee.. En zo komen
we toch nog bijtijds in het bejaardencen
trum. waar de overige koorleden zich al aan
het voorbereiden zijn. De meesten zijn ge
wend uitsluitend psalmen te zingen. De
commissaris van de koningin komt binnen
kort op bezoek en dan kan het koor niet
alleen met psalmen voor de dag komen,
vindt de dirigent.
Er moet dus iets luchtigere in
gestudeerd worden. Van den Berg zingt
zachtjes mee. Het loopt nog niet helemaal
gesmeerd, die middag. Maar als Boertien
straks in Flipland komt. zal het best goed
klinken
