Freek Kerkhof maakte in
'27 eerste tv-programma
Met een veredelde badkuip
het Grevelingenmeer op
SPORTVISSERS
ONDERSCHATTEN
GEVAREN
ZAItRDAG 10 JANUARI 1976
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Inde haven van Brouwershaven ligaen ze bij bosjes. Krikkemikkiae roeiboten, waarop al even krakke
mikkige kajuitje! zijn getimmerd.
BRUINISSE - De dag voor de jaarwisseling puften vier ver
woede sportvissers met een klein motorbootje in alle vroegte
het Grevelingenmeer op. Het weer was redelijk en de stem
ming opperbest. Het beloofde een prima vistocht te worden.
Maar hoe anders zou dat uitpakken. Ter hoogte van Zonne-
maire gaf de buitenboordmotor er de brui aan. En hoe de
mannen ook probeerden de motor weer aan de praat te krij
gen, het was allemaal vergeefse moeite. Het anker ging over
boord, een bank werd uit de boot gesloopt om als roeispaan
te gebruiken; alle pogingen om de boot onder controle te hou
den mislukten. En zo werd het minuscule vaartuig een speelbal
van het woelige Grevelingenwater. Het bootje dreef kilometers
af en liep tenslotte vast op een zandplaat. Na een angstige en
vooral koude nacht werden de vier sportvissers de volgende
dag door de bemanning van de RP 5 uit hun hachelijke posi
tie bevrijd. Voor hen was de hulp op tijd gekomen.
Andere vissers op de Grevelingen rapporten over dat jaar van
hadden niet zoveel geluk. Die twee
man bijvoorbeeld, die zondagmor
gen 28 december met een polyester
bootje het Grevelingenmeer opgin
gen. Zij kwamen nooit meer terug.
Het lijk van een van de sportvissers
werd gevonden. Het lichaam van de
ander moet nog steeds ergens op de
bodem van de Grevelingen liggen.
Het bootje, waarmee de omgekomen
hengelaars uit vissen gingen, is
spoorloos. Wat de oorzaak van het
drama is geweest, is niet bekend. Er
bestaan alleen vermoedens. Op
dinsdag 23 september sloeg op het
Grevelingenmeer een klein vissers
bootje om. Er waren drie sportvis
sers aan boord. Twee van hen over
leefden het. Een week of twee later
werd het stoffelijk overschot van de
derde hengelaar geborgen.
Veredelde badkuip
Drie doden in 1975 bij ongevallen met
sportvissersbootjes op het Grevelin
genmeer. Een vluchtige blik in de dag-
rijkspolitie te water leert, dat het er
nog veel meer hadden kunnen zijn.
Tientallen sportvissers zijn het alge-
lopen jaar op de Grevelingen in ern
stige moeilijkheden geraakt. Dat het
bij drie doden is gebleven, is meestal
een kwestie van veel geluk geweest.
De ongelukken op het Grevelingen
meer zijn in de meeste gevallen te
wijten aan de drie O's. waarvoor dat
eigenwijs ogende brandweermannetje
op de televisie zo dikwijls waar
schuwt: onvoorzichtigheid, onwe
tendheid en onverschilligheid.
Tal van sportvissers wagen zich
met de meest vreemdsoortige vaar
tuigjes op het Grevelingenmeer In
vele gevallen stelt het niet meer voor
dan een soort veredelde badkuip In
de haven van Brouwershaven bij
voorbeeld Daar liggen ze bij bosjes.
Krikkemikkige roeiboten, waarop al
even krakkemikkige kajuitjes zijn ge
timmerd. Door al dat geknutsel en
gepruts zijn die bootjes - hoewel ze
deze benaming nauwelijks verdienen
- topzwaar geworden. Bij de minste
of geringste golfslag verdwijnen ze on
der water. En toch gaan dagelijks et-
telijke sportvissers met dit soort
vaartuigjes de Grevelingen op. Ze
spelen met nun leven.
„Het is werkelijk onbegrijpelijk",
verzucht opperwachtmeester Anton
de Bruijn (40). postcommandant van
de rijkspolitie te water in Bruinisse.
De Bruijn en zijn drie collega's heb
ben in de laatste week van december
hun bed bijna niet gezien Terwijl
heel Nederland zich tegoed deed aan
de kerstkalkoen en de oliebollen,
zwierven zij met de RP 5 over de
duistere Grevelingen op zoek naar
vermiste sportvissers. De post Brui
nisse van de rijkspolitie te water be
staat sinds twee jaar Die vaste post
werd er gevestigd in verband met de
enorme toename van de recreatie op
en langs het Grevelingenmeer. En in
die twee jaar is wel duidelijk gewor
den, dat zo'n vaste post geen overbo
dige luxe is.
Schromelijk onderschat
Aan boord van de RP 5 weten ze het
zo langzamerhand wel: de gevaren
van het Grevelingenmeer worden
door veel sportvissers schromelijk
onderschat. Massaal varen ze met de
meest wankele schuitjes het meer op.
Sportvissers, die drijvend op een paar
ijzeren pijpen met daartussen wat
planken, de haven uit peddelen; pa,
moe en kroost zonder zwemvest in
een rubberbootje (..één haakje d'rin,
weg boot") drijvend midden op het
Grevelingenmeer. De mannen van de
RP 5 staan er niet meer van te kijken.
Ze zijn gewend geraakt aan de
enorme roekeloosheid, waarmee
sportvissers de Grevelingen opgaan.
Opperwachtmeester De Bruijn: „Ze
denken, dat het Grevelingenmeer een
vriendelijk binnenwatertje is. Maar
het is te vergelijken met het Wad
dengebied en het IJsselmeer. Vanal
de wal kan het er erg rustig uitzien,
Maar als je eenmaal op het meer zit.
staat er een behoorlijke golfslag. Ze
staan er gewoon niet bij stil, dat het
op de Grevelingen bij wat minder
goed weer behoorlijk kan spoken. En
dan maken ze in die gammele bootjes
geen schijn van kans.''
Waarschuwende vinger
En toch wordt er veel aan gedaan om
dc sportvissers te waarschuwen voor
de grote risico's, die zij op het Greve-
lingenmeer kunnen lopen. Door de
ANWB worden in samenwerking met
de rijkspolitie te water folders uitge-
geven met allerlei veiligheidstips
voor de watersporters. In visbulletins
wordt er aandacht aangeschonken.
In de kranten duiken regelmatig ver-
halen op, waarin wordt gewezen op
de gevaren die aan het sportvissen op
het open water verbonden zijn. De
federatie van Deltavissers heeft her-
haaldelijk de waarschuwende vinger
omhoog gestoken. Op vergaderingen
van die organisatie zijn de sportvis-
sers dikwijls genoeg gewaarschuwd
om vooral niet met gammele schuitjes
het open water op te gaan. Maar on-
danks al die waarschuwingen, blijven
vele sportvissers hun leven wagen.
Opperwachtmeester De Bruijn: „De
mensen willen blijkbaar niet luiste-
ren. Er wordt genoeg voorlichting ge-
geven. Maar het helpt weinig." Vol-
gens De Bruijn is er maar één manier
om de roekeloze sportvissers tegen
zichzelf in bescherming te nemen: er
zullen wettelijke minimum-eisen ge-
steld moeten worden, waaraan ple-
ziervaartuigen moeten voldoen. „Als =2=
ik met een caravan de weg op ga,
moet alles in orde zijn. Maar op het
water mag alles nog. Geen wonder.
dat er dan ongelukken gebeuren..."
WILLEM J. VAN DAM. H
NEDERWEERT - Freek
Kerkhof.71 zéér fit. kan onaan
gedaan door de straten van
zijn Nederweertse woonwijk
lopen. De verlichte schermen
van de vierkante kasten, die
de kamers in een schimmig
blauw schijnsel zetten, bezor
gen hem al lang geen brok in
de keel meer. Televisie - of
het nu zwart-wit of kleur is -
is voor hem een afgedane
zaak.
Hij kijkt nog veel. dat wel.
Naar documentaires, natuur
films. detectives. Wat ze
tegenwoordig met televisie
doen. wat ze uit televisie ha
len, hij vindt het ongelooflijk.
Een enorme rijkdom, vooral
voor oudere mensen, die
slecht ter been zijn.
Naar Teleac kijkt Freek Kerkhof ook
graag. En naar toneel, hoewel „de
vaste donderdagavond", die hij hoe
dan ook vrij hield, al geruime tijd
achter ons ligt. Met open mond
neemt hij ook nog dagelijks kennis
van alle nieuwe snufjes op tv-gebied.
Maar zelf bezig zijn met televisie is hij
al tien jaar niet meer Toen hij op 62-
jarige leeftijd bij Philips gepensio
neerd werd. heeft hij er een punt ach
ter gezet. Op dat moment had hij er
een halve eeuw leven-in-dienst-van-
de-televisie opzitten. Dat vond hij
genoeg. De jeugd mocht het van hem
overnemen.
Freek Kerkhof: „Knutselen is het
mooiste dat er is. Ilc heb het mini
leven lang gedaan".
Freek Kerkhof moet beschouwd wor
den als één van de belangrijkste
voormannen van de ontwikkeling
van de zwarMvit televisie in Neder
land (en in veel gebieden daarbuiten).
Vandaag, zaterdag 10 januari is het
bijvoorbeeld veertig jaar geleden dat
hij de eerste experimentele
televisie-uitzending in ons land tot
stand bracht. Dat gebeurde op een
zondagochtend vanuit een studiootje
op de eerste verdieping van zijn wo
ning in (toen nog) Eindhoven. De uit
zending duurde een uur.
Zijn toenmalige vrouw, die in 1968
overleed, speelde voor tv-actrice.
showde kettingen, rookte sigaretten,
manipuleerde met een strohoed,
voorzien van de letters KT (de ..K"
van Kerkhof, en de „T" van Teuch-
ner, meisjesnaam van zijn vrouw). De
beelden van zijn zender' PAoKT op
golflengte 76 meter met 30 beeldlij
nen bleken te zijn opgevangen door
een Almelose radiohandelaar Beeld
jes van drie bij zeven centimeter. De
man uit Almelo schreef Kerkhof en
thousiast: „Uw vrouw dronk uit een
kopje met een dicht oor". Kerkhof
dacht aanvankelijk dat het dichte
„oor" voortkwam uit een technisch
mankement. Maar zijn vrouw wist
beter: even tevoren was een nieuw
servies aangeschaft, ae kopjes had
den dichte oren...
Toch is die eerste experimentele tv-
uitzending in 1936 voor Freek Kerk
hof geen speciale herdenking waard.
Al veel eerder maakte hij televisie. In
een „gesloten circuit". Het naar bui
ten brengen, het uitzenden van tele
visieprogrammaatjes was voor hem
een koud kunstje. „Dat was gewoon
een kwestie van een bezemsteel met
een boel spoelen er op", zégt hij nu.
Nee, de televisie zelf, de ziel er van, is
voor hem altijd van het meeste ge
wicht geweest Daaraan had hfj van
jongsaf aan zijn hart verpand
Toeval
Min of meer bij toeval kreeg hij tij
dens zijn schooltijd in Dordrecht -
Kerkhof werd geboren in Delft - een
boekje over de principes van radio in
handen. Hij werd er dadelijk door ge
boeid. hoewel zijn vader er weinig en
thousiasme voor aan de dag legde.
Ook zijn leraar leek hel verstandiger
als hij eerst zijn school - de middel
baar technische school, richting
werktuigbouw - afmaakte Dat deed
hij Hij kreeg een baan bij een staal
constructiebedrijf in Utrecht. Maar
eigenlijk had hij er helemaal geen zin
in
Intussen was Freek Kerkhof al druk
doende zelf radio's te ontwerpen - er
was nog geen fabriek die ze maakte -
en de fouten in andermans radio's op
te sporen. „Ik was toen al zo slim om
die fouten er uit te halen als de ma
ker ervan even de deur uit was", ver
telt hij. Zijn toekomst zag er wat
rooskleuriger uit toen hij bij Philips
kon komen Maar op de radio-
cfdeling wilden zij hem niet. omdat
hij geen diploma elektrotechniek
had. „Dan maar naar de lakspuite-
rlj", riep zijn werkgever. Dat duurde
gelukkig maar even. Toen kon hij
eindelijk naar de plek. waar hij wezen
wilde: de radio-afdeling.
Al direct nadat hij zijn eerste kennis
over radio had vergaard, stortte
Kerkhof zich op televisie of ..verzien
zoals het toen nog lang niet ontwik
kelde medium door sommigen werd
genoemd. Ook toen weer riep zijn
Dordrechtse mts-directeur hem toe:
„Maak toch eerst die school af!" Maar
Kerkhof liet zich wat dit betreft, niet
tot de orde roepen. Ais een bezetene
verzamelde hij materiaal. In 1926
zette hij zich definitief aan de techni
sche verwerkelijking. In 1927 - hij
werkte toen nog bij de Utrechtse
staalfabriek - kon hij ingewijden de
eerste 10 lijnen-beelden tonen. Het
was tien jaar voordat Philips iets aan
televisie zou gaan doen...
Maar jonge Freek was nog bezig met
radio. Het begon met een kristalletje
op een houten stok. een beetje tele
grafie. later een lamp om uitzendin
gen van de Hilversumse Draadloze
Omroep mee op te vangen. „Met een
buisje en een paar spoelen kon ik op
een gegeven moment zó maar muziek
uit de lucht plukken. Ik heb toen
mijn vader geroepen. Hij was gek op
muziek. Toen hij dat uit dat apparaat
van mij hoorde komen, gaf hij zich
definitief gewonnen. Nog later con
strueerde ik een hoomluidsprekertje.
Ik zette dan het raam open en binnen
de kortst mogelijke tijd stond het op
de Oude Delft, zwart van de mensen.
Dat vonden ze wat. Maar lk zat al
weer te denken: je hebt nu die gelui
den, ik wil wel eens zien wie die ge
luiden maakt. Ik boog mij vervolgens
over de principes van Nlpkow en
Bain. en kwam tot de conclusie dat
televisie niets anders kon zijn dan
wat je iedere dag deed: pagina's in
boeken en kranten lezen. Het prin
cipe van televisie is vergelijkbaar met
het heel snel aftasten van eert pagina.
Amateuristisch
Pas nadat Freek Kerkhof de princi
pes van de cinematografie en de ver-
sterkbuis duchtig had bestudeerd,
ontstond tenslotte zijn televisie-
apparatuur. „Ik werd niet gefinan
cierd, dus alles zat heel amateuris
tisch in elkaar. Veel karton en dat
soort werk. Heel eenvoudig zat het
zo: de man of vrouw waar het om
ging. moest in de lichtbundel van een
lichtpunLaftaster gaan zitten. Het te
ruggekaatste licht werd door twee
lichtgevoelige cellen geleid en een
paar honderdduizend keer versterkt
en dan naar dc- zender gevoerd. Zo
zag men zichzelf in de monitor. Dat
waren 10-lijnen beeldjes. Tegenwoor
dig kent televisie 625 lijnen"
In 1927. het jaar waarin Kerkhof al
zijn eerste „schaduwbeelden" via een
„gesloten circuit" leverde (in 1936
team de tv pas echt van de grond),
sprak Kerkhof in een blad reeds van
„televisie". Het woord leek mij het
meest geschikt. Beter dan ..verzien".
Het is ook later zo gebleven
De jaren die volgden namen hem
toch te veel in beslag om nog veel
aan de ontwikkeling van zijn
televisie-ideeën te doen. Hij had een
drukke baan bi; de Philips
rac-aldeling. zijn hobby 'radio) wa>
zo maar een vak geworden. Du»
moc-st hij een andere hobby krijger.
In 1932 deed hij het examen voot
radio-amateur De zendvergunning
voor „spraak" had hij dus. voor d'
uilzending van zijn eerste experimen
tele tV-uitzending ln 1936 had hij
enige weken tevoren een speciale
„beeld"-vergunning van de ministei
Televisie!
Eigenlijk brachten zijn vrienden van
de Nederlandse Vereenlging voor
Internationaal Radloamateurixrr.'
hem ertoe zijn oude hobby - de tele
visie - weer op te vatten De vereni
ging had dringend leden nodig
Kerkhof werd gevraagd of er geen
stunt te bedenken was. „Televisie!",
riep Kerkhof zonder aarzelen. En ln
1935 werd in een lunchroom ln Eind
hoven een demonstratie van televisie
gegeven. Televisie had toen blijkbaar
al zo n magische klank, dal de zaaJ
propvol mensen zat „Hun monden
vielen open toen ze in closi-ups van
30 lijnen sigarettenrook omhoog za
gen kringelen, dames hoedjes zagen
opzetten, ogen zagen rollen Het
hoofdbestuur van de vereniging
vroeg hem waarom hij geen demon
straties door het hele land wilde ge
ven. want met de ledenwinst zst het
prima.
Freek Kerkhof „Het werd een hele
kermis waarmee we tournees maak
ten: Rotterdam. Den Haag. Zutphen.
Groningen. Amsterdam, enzovoorts
De vertoning ln het Amsterdamse
Krasnapolsky heeft de meeste Indruk
op rne gemaakt, Er waren meer dan
1000 mensen. De ene rij na de andere
mocht dan naar het podium komen
om te kijken hoe mijn vrouw die ln de
enorme lichtbundel zat op een ander
punt dan waar zij zat bewoog. Het
werd geloof ik wel als een soort won
der ervaren".
Een zendamateur uit Deventer
schreef Kerkhof later dat hij helaas
geen demonstratie had kunnen
meemaken. „Waarom zend je het niet
uit?", had hij gevraagd. Welnu, zo
ontstond op die bewuste 10e januari
1936 die eerste tv-uilzending. Want.
zo vertelt Kerkhof nu: „Die zenders
had ik al. Ik moest ze alleen een
beetje vervolmaken. Een zender voor
geluld was al klaar. De zender voor
beeld was per saldo voor mij „gesne
den koek".
Na de bevrijding
Kerkhofs leven werd door zijn werk
zaamheden bij Philips steeds meer
bepaald door de televisie. Even voor
de mobilisatie, in 1939. was er een
opdracht uit Engeland gekomen voor
5000 tv-ontvangers (405 lijnen). Maar
de opdracht zou nooit worden uitge
voerd. Er kwam oorlog. En alles
stond stil. ook de iindustriëlei ont
wikkeling van de tv. Na de bevrijding
was de tv voor Kerkhof geen hobby
maar een ontzettend druk beroep
geworden De mn op zwart-wit televi
sie kwam op gang. er moesten stu
dio's gebouwd worden. Kerkhof
reisde de hele wereld af. vergaderde
en vergaderde, was inmiddels chef
van het ontwikkelingslaboratorium
voor tv-ontvangers geworden en werd
in 1958 benoemd tot hoofdingenieur
van de hoofdindustriegroep radio
grammofoon- en tv-apparaten. Hi;
schreef talrijke artikelen en boeken
die nu nog op universiteiten overal ir,
de wereld gelden als standaardwer
ken.
Kerkhof zelf gelooft dat zijn grol/
kracht heeft gelegen in het feit dat hi
alles van onderaf moest beginnen
Het aantrekkelijke van zijn leven ei
beroep heeft Freek Kerkhof altijf
gevonden het bezig zijn met onbe
kende dingen. Hij had daarom oo!
rechercheur willen worden. „Pas al
iemand zegt dat het niet gaat. krij,
ik interesse. Als me iets voorgV
kauwd wordt krijg ik gewounlijt
vreselijk de dood in. Ik wil creèrei
Dat is het mooiste wat er is..."
Hij noemt zich een „geluksvogel
die in de goede tijd geboren i
„Televisie: ik was er crazy op. Nu
de tv geen vak meer voor eén ma.
Het is net als met de chirurgie: er
tegenwoordig een team van mens
voor een operatie nodig
Oppenvachtmeester Anton de Bruijn van de rijkspolitie te water:
mheoriipeüilc
De 'Trio' hebben ze dit gammele ding genoemd. Het is een prachtig voorbeeld
van zo'n wankele schuit, waarmee tientallen sportvissers zich op het Grevelin
genmeer wagen.
Foto In 1927 zette Freek Kerkhof voor de eerste keer licht om in stroom
