'De schillenbak klaar
zetten was liefdewerk
van de mensen'
'Vreeselijke' moorden
van Johan de Vries
RAND-
CQU-
RANT
Kent U Zeeuwsch-Vlaanderen
extiA
ZEEUWSCH-VLAANDEREN
uraauw was aigelopen week In beeld
gebracht. Uit die plaats kwamen dan
ook de meeste oplossingen en de trek
king wees uit dat de prijs, de waarde
bon van tien gulden, in Graauw was
gevallen. De win aar is een jeugdige
Graauwenaar. Peter Kouijzer. Achte
reindstraat 15. Peter, gelukgewenst. Je
oplossing was correct. Het was ook
niet moeilijk voor de Graauwenaren te
constateren dat een belangrijk decor
was 'geblindeerd'. Peter Kouijzer
schrijft op zijn briefkaart het volgende:
..De foto uit de PZC van 31 december is
genomen in Graauw. vanaf het Dorp
splein richting Hulst. Links op de foto
ziet men een stukje van de boerderij
van Eerdenburg. Daarnaast de maal
derij van De Baar en de benzinepomp
van gebroeders Poppe Rechts op de
foto staat slagerij Vael. De blinde vlek
op de foto Is de kerktoren. De kerst
boom staat voor de kerk De kerst
boom zal inmiddels wel verdwenen zijn
maar verder is de oplossing van Peter
helemaal goed Trouwens, fouten zaten
er ook ditmaal niet tussen
Voor «Je nieuwe fotopuzzel vragen we
weer uw aandacht Waar is deze foto
gemaakt en wat mist u op de foto?
Stuur uw oplossing per briefkaart aan
de redactie van de Provinciale
Zeeuwse Courant. Nieuwstraat 22 in
Temeuzen, onder vermelding van: fo
topuzzel 'Kent u Zeeuwsch-
Vlaanderen? Meedingende oplossingen
moeten uiterlijk met de post van
woensdagmorgen binnen zijn.
WAT drijft of bezielt de mens? Goe
demorgen. daar vraagt u me iets.
Rauwe passie en lage driften brengen
hem soms tot daden die niemand voor
mogelijk houdt.
Het goede Zeeuwsch-Vlaanderen is
daarvan niet vrijgebleven. Wat tiert
er een hartstocht op deze vette klei,
wat woedt er een brute kracht onder
de hoge luchten van dit gewest! Altijd
zo geweest hoor, dat heeft niks met de
moderne tijd en zijn gebruiken te ma
ken.
Wat anders dan passie en drift - verra
derlijk vermomd als liefde - brengen de
molenaar C. A- Louwerse ertoe om op
een tochtige oktoberavond in 1891 de
koopman Pieter de Kraker uit Othene
te vermoorden?
Hij pleegt deze gruwelijke daad met
behulp van De Krakers vrouw, met wie
hü - volgens de toen gangbare om
schrijving - „sedert eenigen tijd in on
geoorloofde gemeenschap" verkeerde.
De fijntjes moraliserende, maar intus
sen niets verbloemende verslaggever
van de 'Temeuzensche Courant' meldt,
dat zij met haar paraplu op het weer
loze slachtoffer timmerde, uitroepend:
„Toe maar, toe maar, Comelis, slaat
hem nu maar dood."
We schrijven donderdag 1 oktober 1891
en we bevinden ons in de Catspolder,
nu een even ordentelijke als saaie wijk
van Temeuzen. Johan de Vries doet
verslag van deze moordzaak in zijn
nieuwe boek 'Die 'goeie' ouwe tjjd' en
het is een waar genot om het verhaal -
samengesteld uit authentiek materiaal
- te lezen. Als journalist was ik vooral
geboeid door de manier waarop mijn
verre voorganger de gebeurtenissen be
lichtte. Zijn verontwaardiging droop
van de pagina's af! Wat denkt u bij
voorbeeld van dit pikante detail: „Bij
hare overbrenging naar de gevangenis
zag zij er verstokt uit. zelfs nu en dan
met een glimlach. Louwerse daarente
gen beefde als een net."
Reclasseerders van vandaag zouden
een acute woedeaanval krijgen - en te
recht, want de tijd dat de krant
meende te moeten fungeren als ver
zwaring van de straf, is voorbij.
In ons land verscheen in de vorige 'en
wellicht ook nog in deze eeuwi het 'Ge
ïllustreerd Politienieuws', een crimi
neel boulevard weekblad, dat moorden
en andere schanddaden haarfijn uit
ploos, speculerend op de sensatie
zucht van de brave burger.
Lokale toog
De editie van zondag 28 februari 1892
maakt uitgebreid melding van de
'vreeselijke' moord in de Catspolder en
drukt ook foto's van de twee daders al.
Ik kan uren naar zulke afbeeldingen
lqjken, zonder dat ze me ook maar een
centimeter nader brengen tot de ach
tergronden van zo'n moord.
Maria de Kraker-de Ruijter en Comelie
Anthonie Louwerse ('haar minnaari,
laat het blad weten) lijken me degelijke
boerenmensen, met wie ik me zonder
scrupules aan een lokale toog zou be
geven.
'De diepgezonken echtbreekster wordt
zij in het rechtbankverslag genoemd en
ze zal, evenals Louwerse. worden ver
oordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf
De streek reageert met een lieclje: „Toe
maar, Miete sakkerdju, slaat er maar
op mee de pèreplu. 'k Za je wel helpen,
'k za je wel helpen'. Waarmee aange
toond dat de heffe des volks de kern
van zulke drama's vaak treffend weet
te raken.
De moord op de Catspolderschendijk is
één van de drie sappige moordgeschie
denissen uit het begin van deze en het
eind van de vorige eeuw die Johan de
Vries in 'Die 'goeie' ouwe tijd' heeft
verzameld.
Het boek bestaat verder uit materiaal
over de met minder 'vreeselijKe' wa
tersnood die in 1906 Hontenisy.- teis
terde. de tekst van een lezing van De
Vries' grootvader over het onderwij
zersleven in de 19e eeuw, wat 'ge
mengde berichten' uit het oude Zaam-
slag en enkele 'restanten': spookverha
len en anekdotes over de Koewachtsc
pastoor Swagermakers, die de Neder
landse kerkprovincie een eigen kleur
verieende.
Johan de Vries heeft lang geaarzeld om
de moordzaken publiek te maken, zo
laat hij in een voorwoord weten. Ener
zijds. omdat er wellicht verre verwan
ten van de betrokkenen zijn, die daar
weinig plezier aan beleven, anderzijds
omdat hij zich afvroeg, of het publiek
zich nog interesseert voor gruweldaden
van 70 jaar geleden.
Wat het laatste betreft: ik geloof dat hy
zich ten onrechte bezorgd heeft ge
maakt en de angst voor ontstemde fa
milieleden komt me ook overdreven
voor de moorden zijn bij de oudere in
woners van Zeeuwsch-Vlaanderen wet
bekend en via overlevering wellicht
ook bij een aantal jongere.
Het boek als totaal stelt me wat teleur
De Vries heeft zich hier meer geopen
baard als verzamelaar van (op zich le
zenswaardige) curiosa dan als verteller
en dat is jammer, want juist daarin
schuilt zijn kracht
Wat minder eerbied voor de folianten
en wat meer zelfvertrouwen hadden
een nog boeiender geheel kunnen leve
ren. Waar nog by komt. dat 'Die 'goeie'
ouwe tijd' waarschijnlijk het laatste
boek van de bejaarde Temeuzense au-
teur is. Een gerede aanleiding om eens
uit te halen'.
VRIJDAG 9 JANUARI 1976PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
MENTE VAN DE BOSSCHE, LAA TSTE SCHILLENBOER VANZ- VLAANDEREN:
AARDENBURG - De 62-jarige Aar
denburger Mente van de Bossche, d<
laatste van de Zeeuws-Vlaamse schil
lenboeren, buigt zich vertrouwelijk
over de tafel en fluistert achter zijn
hand zodat niemand in het café hei
kan horen: „Tijdens mijn werk heb ik
nog nooit een biertje aangeraakt. Nog
nooit. Aanleggen bij een café was ei
niet bij. Als je daar aan begint is 't
eind zoek en ben je lang onderweg.'
Met enige stemverheffing zegt hij ei
lachend achter aan: „En wat zou je op
een vreselijke manier gaan zwabbe
ren. Kan je niet maken tegenover de
mensen. Dan zouden ze al gauw zeg
gen: loop jij maar een straatje ver
der."
Vorige maand maakte schillenboer
Mente van de Bossche via het Aarden-
burgse informatieblad 'Het Kwakertje
publiekelijk bekend, dat hij met het
ophalen van schillen in Aardenburg,
Eede, Draaibrug en St. Kruis ging
stoppen. Hij had zich overgeleverd aan
de sanering en dat moest een definitiel
einde betekenen van een 25-jarige
loopbaan als schillenboer. „In die ad
vertentie heb ik de mensen bedankt
voor hun jarenlange medewerking en
ze allemaal een gelukkig nieuwjaar
toegewenst," vertelt Mente over de
verdere inhoud van de advertentie.
Reacties
Een bekende verschijning elke don
derdag in Aardenburg is nu verdwenen
en daarmee tevens de laatste schillen
boer van Zeeuwsch-Vlaanderen. „Ja, ik
was wel de laatste in de streek en mis
schien wel van heel Zeeland. Met schil
len ophalen kon je wel droog brood
meenemen maar geen droog brood
verdienen. Ik ben blij dat ik me heb
kunnen laten saneren want ik heb 't
nu beter dan voorheen. Reacties van
mensen omdat ik de zaak aan de dijk
heb gezet, heb ik eigenlijk niet gehad.
Maanden tevoren had ik ze al zo'n
beetje ingelicht.
Wat moeten ^de mensen er ook
van zeggen. Het klaar zetten van
de schillenbak was liefdewerk van
de mensen. Ze kunnen die schillen en
dat brood net zo goed in een afvalzak
aan de vuilnisman meegeven. Ik ben
blij dat ze dat niet deden want schillen
is het beste eiwitrijke voedsel voor
melk- en mest-koeien dat je je maar
kunt voorstellen. Het is zonde dat er
zoveel op de vuilnisbelt terecht komt.
Maar ja, wat wil je tegenwoordig, waar
zit nog verdienste aan. Aan dat schil
len ophalen, en dat was per keer toch
zo'n 600 tot 700 kilo, verdiende ik vrij
wel geen cent. Want je moet 's even
nagaan wat er aan kosten afgaat. Min
stens vier keer per jaar moest ik mijn
paard nieuwe ijzers geven, dat kwam
op ruim driehonderd gulden neer.
Vroeger kon je dat voor vijf gulden per
keer laten doen. Het enige voordeel dat
ik had was het voedsel voor mijn
paard. Dat kostte me nooit een cent
want die at van de kar," vertelt Mente
in één adem.
Mente's laatste 'self-supporting' paard
je, de 6-jarige ruin Ubo, staat sinds en
kele weken bij boer Fokke in Heille in
de wei en knoopt vriendschap aan
met tevreden knorrende varkens.
„Heel vroeger heb ik aan boer Hen
driks schillen geleverd. Na zijn dood
heeft Fokke altijd de schillen van me
afgenomen. Die was er wat blij mee
want ik zei al, het is het beste voedsel
voor de vetsmelterij dat je je maar voor
de geest kunt halen," benadrukt Mente
nogmaals. Boer Fokke heeft paard en
wagen van schillenboer Mente ge
kocht. „Ubo wordt nu als rijdier voor
zijn twee dochters gebruikt. Een beter
leven kun je Je las paard niet inden
ken," vindt Mente.
In de beginperiode heeft Mente van de
Bossche heel wat paarden versleten.
„Met Tonnie heb ik het langst gere
den. Twaalf jaar lang. Toen ie twintig
was kon Tonnie niet langer meer en
heb ik Ubo gekocht. Voor de tijd van
Tonnie heb ik, geloof ik, alle jaren een
andere ruin gehad."
De training van een paard van een
schillenboer bestaat uit het aanleren
van 'blinde' kennis van de te lopen
route. „Die beesten hebben na een
paar weken al in de gaten hoe ze moe
ten lopen en waar ze moeten stoppen.
Dan hoef je alleen nog maar te roepen
van een afstandje: juju peerdje, ho
peerdje. Met Ubo heb ik een keer moei
lijkheden gehad. Dat was op Draaibrug
toen ik bij Janus Korthals stond te la
den. Het beest was nog jong en moest
nog een hoop leren. Ubo was niet ge
wend om te werken en dacht bij zich
zelf: „Ik knijp er tussenuit. Ergens in
de weilanden heb ik 'm met kar en al
teruggevonden. Goddank, zijn er toen
geen ongelukken gebeurd Ik heb
trouwens nog nooit een ongeluk ge
had."
Mente weet best wel raad met zijn
vrije tijd. „Ik ben nu gesaneerd dus ik
mag niks meer met schillen doen.
Mijn handeltje in lompen en metalen
heb ik ook aan de kant moeten zetten.
Ik rommel nu maar een beetje aan. Ik
lap zo nu en dan een oawe fiets op.
Voor mijn kleindochters bij voor
beeld.
En ik mag zelf graag een heel eind
wegfietsen. Ik heb nu toch tijd zat"
Ex-schillenboer Menie van de Bossche en zijn trouwe ruintje Ubo begroeten
elkaar op het erf van boer Fokke in Heille.
ZEEBRUGGE INTERNATIONAAL
- De haven van Zeebrugge is in België
steeds een twistappel geweest en me
teen ook een politieke speelbal. Ook op
internationaal vlak is dit - zij het dan
in beperkte mate - het geval. Zo heeft
men in Nederland zijn bezorgdheid ge
uit om de ontwikkeling van Zeebrugge
naar de Scheldmonding toe. De Bel
gische regering zi echter geen en
kele ingrijpende maatregel tref
fen zonder ruggespraak met Den
Haag. Wel wordt thans met klem aan
gedrongen op spoed in verband met de
uitbouw van de voorhaven, die volgens
de modelproeven, verricht in het wa
terbouwkundig laboratorium van Bor-
gerhout zich anderhalve km in zee Zou
uitstrekken, gerekend van de kop van
de huidige havendam. Hierbij zou een
landoppervlakte van ruim 300 ha op
de zee moeten veroverd worden en in
een eerste fase zou een diepgang van
min 13 m. moeten worden verzekerd.
Dit is geen toekomstmuziek, vermits
de Westvlaamse Economische Raad er
zopas bij de regering op aangedrongen
heeft om een definitieve beslissing te
treffen tegen de maand maart 1976.
Hierbij wordt dan in de allereerste
plaats gedacht aan de aanvoer van
aardgas. Het gaat om gigantische hoe
veelheden van ten minste 3.5 miljard
kubieke meter per jaar. met de moge
lijkheid om dit vermogen nog op te
voeren met 1.5 miljard kubieke m.
Deze leveringen vanuit Algerije zouden
reeds in 1979 moeten starten en precies
daarom wordt aangedrongen op een
spoedige regeringsbeslissing in verband
met deze vestiging in Zeebrugge. Er
zijn echter al een aantal moeilijkheden
gerezen, vermits de Bestendige Depu
tatie van de provincie West-
Vlaanderen een bouw- en exploitatie
vergunning heeft geweigerd aan de
maatschappij 'Distrigaz'die nochtans
reeds een contract heeft afgesloten met
de Algerijnse leverancier 'Sonatrach'.
Volgens het oorspronkelijk ontwerp
zouden de indrukwekkende installaties
echter tot stand komen achter de sluis
van 125.000 ton en met name ander
halve km. landinwaarts ter hoogte van
de vroegere gemeente Ramskapelle.
Nu opteert men eerder voor het op
trekken van de peak-shavingfabrieken
en de opslagplaatsen in de te bouwen
buitenhaven. Ook de nieuwe voorzitter
van de Maatschappij der Brugse Zee
vaartinstellingen, schepen Fernand
Traen, is voorstander van deze oplos
sing, dit vooral wegens de grotere vei
ligheid. Dit zou dan meteen betekenen,
dat er geen kerncentrale zal tot stand
komen in Zeebrugge, want in de con
clusies van alle uitgevoerde studies
daaromtrent wordt een reactor on
verenigbaar geacht met aardgasopslag
plaatsen.
Terloops dient hier aangestipt, dat het
hier gaat om eeen ingrijpende rege
ringsbeslissing. Er werd in 1970 een
krediet van 16 miljard beschikbaar ge
steld voor de uitbouw van de haven
van Zeebrugge, maar hierbij werd dan
volstrekte voorrang verleend aan de
bouw van een sluis van 125.000 ton en
het graven van dokken. Nu hoopt men
meteen ook de voorhaven te kunnen
aanpakken en dan nog wel op zeer
korte termijn.
CONTAINERS UIT ZUID-AFRIKA
- Zeebrugge heeft zopas nog een
winstpunt gescoord. Op een in Londen
gehouden conferentie van afgevaar
digden van rederijen en zeevaartmaatr
schappijen uit Zuid-Afrika, Midden- en
Noord-Europa werd Zeebrugge aange
wezen als de Belgische haven voor de
nieuwe containerdienst tussen ons
oude werelddeel en Zuid-Afrika Ant
werpen was ook kandidaat, maar de
moeilijke bevaarheid van de Wester-
schelde voor containerschepen van de
derde generatie (en dus met grote af
metingen) speelde in het nadeel van
deze haven, In 1978 worden jaarlijks
reeds 32.500 containers in Zeebrugge
verwacht op deze nieuwe lijn en tegen
1980 moeten het er 50.000 worden.
HERRIE OM WAPENTRAFIEK - Er
is reeds heel wat herrie ontstaan om
de intense wapentrafieken te Zeebrug
ge. Dit heeft voor gevolg, dat de ha-
vermeer zeer vaak ontoegankelijk is
voor het publiek, ook tijdens de toeris
tische zomermaanden. Hiertegen werd
al jarenlang heftig geprotesteerd en
betoogd. Actiegroepen zorgden er be
stendig voor, dat de bestemmingen
van de transporten aan het grote klok
zeel gehangen werden. De regering zat
hiermede meer dan eens erg verveeld,
vooral in periodes van internationale
conflicten. Nu heeft dè maatschappij
der Brugse Zeevaartinstellingen de
knoop doorgehakt door het laden en
lossen van munitie in Zeebrugge dras
tisch te beperken. De ladingen mogen
de 1.000 ton per schip niet meer over
treffen, hetzij de helft, van hetgeen tot
nog toe toegelaten was. Het verzet
duikt nu plots uit een heel andere hoek
op. De vakbonden zijn uit hun kram-
men.geschoten omdatzij door deze maatr
regel 150 dokwerkers hun brood drei
gen te verliezen.
DE PANNE BESCHERMT
STRANDSCHELPEN - Het stadsbe
stuur van De Panne is bij openbare
aanbesteding concessiehouder gewor
den voor het weghalen van schelpen op
het strand. Op het eerste gezicht een
erg vreemd geval natuurlijk Het is ook
helemaal niet de bedoeling om er een
winstgevende zaak van te maken. In
tegendeel. Het gaat om een bescher
mende maatregel. Burgemeester Ver-
steele en zijn schepenen zijn van oor
deel, dat het wegslepen van de schel
pen voor industriële doeleinden nade
lig is en o.a. de ontzanding in de hand
werkt. Er werd aan de staat gevraagd
om geen vergunningen meer af te leve
ren in dit verband, maar op dit verzoek
werd niet ingegaan. Er werd toch weer
een aanbesteding uitgeschreven en
dit voor een periode tot december 1984.
Men heeft al geraden, dat dé ge
meente De Panne zelf het hoogste bod
deed, namelijk een bedrag van 520 000
ff. Dit is de prijs, die deze badplaats nu
aan de staat moet betalen om de
strandschelpen te mogen behouden.
DR. HERMAN LE COMPTE ALS
GENIE - De roemruchte Knokse ge
riater dr. Herman Le Compte, die be
weert 'wellicht duizend jaar te zullen
leven', werd, zoals bekend, levenslang
geschorst door de Orde van de Ge
neesheren. Het parket van Brugge
moet er nu voor zorgen dat deze rebel-
dokter deze drastische maatregel na
leeft. Hij denkt er natuurlijk helemaal
niet aan! Sedert deze schorsing op 25
december 1975 definitief is ingegaan
ontvangt hij nog geregeld zijn patiën
ten, alsof er geen vuiltje aan de lucht
is. Aan de ingang van zijn weelderige
villa in Knokke worden de patiënten
steevast ondervraagd door de politie.
Tot een aanhouding is het nog niet ge
komen al zit dit er uiteindelijk natuur
lijk wel in De raadslieden van dr. Le
Compte hebben eeen juridische spits
vondigheid uitgedacht om de genees
heer toe te laten (voorlopig?) nog ver
der te werken. Een artikel uit het Bel
gische strafwetboek bepaalt immers,
dat iedereen tot plicht heeft hulp te
verlenen aan mensen in nood, die op
hun beurt recht hebben om een ge
neesheer op te vorderen. „Ik word dus
opgevorderd door mijn 'patiënten' zegt
dr. Le Compte zegevierend- Hij heeft
nu aan de Leuvense universiteit stu
dies in de rechten aangevat. Hij zakte
echter in de examens na het eerste col
legejaar. Dit belet deze dokter niet het
volgende te beweren: „Gij weet, dat ik
op geneeskundig gebied een genie ben.
Gij moogt er gerust aan toevoegen, dat
ik nu op juridisch terrein een even
groot genie aan het worden ben." Hij
zal niet alleen zijn confraters maar
vooral ook de magistraten nog heel
wat grijze haren en hoofdbrekens be
zorgen, want deze geriater is er de man
niet naar om er moedeloos het bijltje
bij neer te leggen. Hij is nu ook volop
in de weer met de procedure, die hij bij
het Hof van Straatsburg heeft ingezet
om de Belgische 'Orde van de Genees
heren' onwettelijk te doen verklaren.
Hij heeft het trouwens steeds schim
pend over de 'Horde'.
Schepen Fernand Traen, de nieuwe
voorzitter van de Maatschappij der
Brugse Zeevaartinstellingen, die de
haven van Zeebrugge beheert.
