mSm
mlPi
ik doe aan de
lopende band examen
je moet veel meer
dingen weglaten
dan doen
•pzc-oudjaar'75
VERA BETHS
ACTEUR LEO BEYERS
No,
og laaof 29 sr toch al een door de
mtirtek bepaald leven van bijna een
kwart eeow achter de rug: Vera
Beths, topvioliste, opgeleid door va
der Güs Beths en Herman Krebbcrs,
een eerste prijs op een internationaal
muziekfestival in Wales toen ze 14
was, haar orkestdebuut met het Rot-
terdanss Philharmonisch vier jaar la
ter, in 1969 de eerste prijs van het Os
kar Back-concours (waardoor zij in
staat was haar studie bij Ivan Gala-
mian in New York te voltooien), een
jaar later de Prix d'Excellencc (een
recensent riep haar uit tot „kroon
prinses der Nederlandse violisten"),
uitnodigingen van Isaac Stern en Ru-
dolf Serkin tot deelname aan bet
Marlboro Festival in de Verenigde
Staten, concerten met alle vooraan
staande Nederlandse orkesten, reci
tals met haar vaste begeleider Stan
ley Hoogland in onder andere Neder
land, Engeland en Rusland, radio-tv
en grammofoonplaten.
Een (Jong) leven lang in dienst van de
muziek. Is dat een slavinnenbestaan.
vergelijkbaar met dat van een top
sporter? Een leven dat begrensd wordt
door studeerkamer, concertzaal en
reizen? Vera Beths, aardig-op-afstand,
ernstig gezicht dat bleek afsteekt
tegen zwart vest en zwarte broek, ver
telt er in haar woning boven het Am
sterdamse kantoor van het Neder
lands Blazers Ensemble - waarvan
haar vriend Werner Herbers (35). ho
boïst Concertgebouworkest, lid is - dit
van.
„Voor het grootste deel wordt mijn le
ven in beslag genomen door muziek.
Maar dat wil niet zeggen dat ik mij
verder van alles afsluit. Dan zou ik wel
stekeblind en oostindisch doof moeten
zijn. Het is waar dat wat ik doe. op een
bepaalde manier overeenkomt, met
topsport. Als ik 's avonds een concert
heb. repeteer ik de hele ochtend, 's
middags rust ik wat en repeteer weer
en 's avonds treed ik dan op".
„Als ik geen concert heb, dan repeteer
ik de hele dag door. Ja, je kunt zeggen
dat mijn werk uit studeren bestaat,
zoals een ander naar kantoor gaat. Na
tuurlijk, ik zou ook wel eens liever niet
studeren. Dat komt ook wel eens voor.
Als ik vroeger wel eens een dag over
sloeg, dan voelde ik me slecht en nala
tig. Dat gevoel heb ik tegenwoordig
niet meer. Soms komt zo'n dag niets of
andere dingen doen me zelfs ten goede.
Je ontspant en je kunt wat afstand
nemen".
erg in. Ik kan met niet voorstellen dat
je 't dan werkelijk goed doet. Als ik 2 of
3 uur achter elkaar gerepeteerd heb,
ben ik doodmoe. Ik heb dan elke mi
nuut geconcentreerd denkwerk ver
richt. Daarnaast studeer ik dan ook
nog droog, zoals dat heet. Met of zon
derpartituur. datdoet er niet toe. In de
trein bijvoorbeeld. Dan neem ik zo'n
concert in gedachten door. Ik laat het
dan in m'n hoofd klinken, de fraserin
gen. enzo. Dan wil ik nog eens precies
weten hoe het moet".
„Dat droog studeren is geen kwestie
van: ik ga direct boodschappen doen
en dan neem ik weer eens een parti
tuur door. Het gaat vanzelf. Nee, ik be
denk dan geen nieuwe dingen, compo
sities die ik bijvoorbeeld zou willen op
schrijven. Nee. ik heb die behoefte
nooit gehad om iets te noteren van
mijzelf'.
benijdenswaardig beroep heeft. Ze
reist veel, ontmoet „interessante
mensen". Maar baar bestaan als
solo-violiste is aan de andere kant ook
zenuwslopend.
„Het komt er eigenlijk op neer dat ik
aan de lopende band examen moet
doen. En daarmoetje van houden. Het,
heeft natuurlijk te maken met. ambi
tie. Je moet naar ieder concert toe
werken. Steeds weer studeren, stude
ren. En altiid weer die prestatie leve
ren, of je hoofd er nu naar staat of niet.
Een normaal mens. om het zo even te
noemen, moet zo'n prestatie twee of
drie maal in zijn leven verrichten. Wij
vijftig keer per jaar. Ik schat dat ik
enige honderden concerten in binnen-
en buitenland heb gedaan. Maar het
went nooit".
huiselijk
applaus
droog
Dat studeren doet Vera Beths uiterst
consciëntieus. „Als ik studeer, doe ik
dat 4 5 uur continu. Sommigen bewe
ren wel dat ze 6 of zelfs 8 uur achtereen
per dag studeren. Daar geloof ik niet zo
Buiten vioolspelen heeft Vera Beths
geen echte hobby's. Maar dat houdt'
geenszins in dat andere dingen, ge
beurtenissen in de wereld, actualiteit,
haar niet raken. ..Nee, ik leef niet geïso
leerd. Absoluut niet. Ik lees de krant,
als het kan af en toe eens een boek. Een
enkele keer naar een concert. Verder
leid ik een heel huiselijk leven Van
feestjes houd ik wel. maar dan liefst in
huiselijke kring, met mijn vrienden. Je
zult mij niet snel een bar zien binnen
gaan. of een dancing".
Als haar wordt gevraagd of ze zich het
leven van een kassajuffrouw van een
grootwinkelbedrijf kan voorstellen,
antwoordt ze: ..Ik ben bevoorrecht,
d at weet ik maar al te goed. Ik geef toe
dat ik dolblij ben dat ik niet achter
zo'n kassa zit. Ik denk er vaak aan. hoe
meisjes van mijn leeftijd hun leven
doorbrengen. Ik denk dan soms ook
wel: ik altijd met die viool. Maar aan de
andere kant heb ik nu eenmaal dft ge
luk om mijn werk als 'n hobby te doen
Ik ben toch ook niet in staat om die
meisjes ander werk te bezorgen. Ik
weet alleen wél dat als ik geen violiste
was geworden, ik in ieder geval wat
anders zou hebben gedaan. Daarom
kan ik me ook bijna niet voorstellen
dat je niet wilt doorstuderen, doorle
ren".
„Voor zoveel jongeren - en voor hun
ouders trouwens ook - geldt dat het
huwelijk het hoogst bereikbare is. Als
je eenmaal je vaste partner hebt. ge
vonden. dan ben je er. Die mentaliteit,
dat gevoel is er nog altijd. Maar ze
staan er veel te weinig bij stil hoe hun
leven er verder gaat uitzien. En daar
gaat het toch in feite om. Datje er iets
van probeert, te maken. Wat dat be
treft kan ik mij ook nauwelijks in die
kassajuffrouw of andere leeftijdgeno
ten verplaatsen".
Vera Beths geeft toe, dat zij een fijn,
Het bekend of beroemd zijn hoort bij
het „vak", maar doet Vera Beths be
trekkelijk weinig. „Beroemd zijn. dat
is iets dat andere mensen voelen of van
je vinden. Dat voel je niet zelf. Het zegt
me niets Applaus is leuk. Herkend
worden op straat - wat mij helemaal
niet zo veel overkomt-is aardig. Maar
het zijn natuurlijk geen essentiële din
gen. Het publiek klapt ook als ik zelf
verrekt goed weet dat ik m'n avond
helemaal niet had. Maar dat applaus
onthoud ik niet, wél dat het. me niet
goed afging. Ja, ik ben erg kritisch
voor mijzelf. Op anderen alleen als er
naar mijn mening wordt gevraagd. En
dat. gebeurt niet veel. dus zeg ik 't. niet
dikwijls. Gereserveerd ben ik niet,
dacht ik. Zeker niet ten opzichte van
mijn beperkte aantal werkelijke
vrienden. Tegen de anderen ben ik op
pervlakkig. maar ze zijn dan ook mijn
vrienden niet".
DWANG
Gedwongen is ze nooit om violiste te
worden of - in het algemeen - een leven
als musicus op te bouwen. Aan het
einde van de middelbare school (mms)
vroeg haar vader (Gijs Beths, onder
meer concertmeester van de Neder
landse opera) haar of ze er goed over
wilde nadenken wat ze zou gaan doen.
„Wil je geloven dat ik er een beetje ge
pikeerd over was. Zou 'ie me niet goed
genoeg vinden, dacht ik bij mezelf.
Maar hij bedoelde natuurlijk dat ik me
goed moest realiseren hoe hard het
muziekvak is. hoeveel concurrentie er
is. Ik ben nooit opgevoed om „won
derkind" of genie te zijn. Ik stond er
ook nooit bij stal dat ik 1 ater misschien
soliste zou worden, helemaal niet. Pas
later komt die verbazing: ik bleek toch
goed te kunnen spelen, ik had succes
Die ontdekking komt niet plotseling:
het is een groeiproces. Je studeert heel
hard en met andere dingen ben je ei
genlijk niet bezig".
„Nee, van dwang is er echt nooit
sprake geweest- Natuurlijk, ik speelde
met mijn vader. En ik voelde me
schuldig als ik niet studeerde Maar 't
werd toch min of meer aan mijn eigen
verantwoordelijkheid overgelaten Ik
werd niet, naar mijn studeerkamer ge
slagen".
freelance
Achteraf gelooft Vera Bets dat ze geen
ander instrument dan viool had willen
spelen ..Ik had misschien wel willen
zingen. Of pianospelen, maar m'n
handen zijn te klein. Wat het aantrek
kelijke van vioolmuziek is? Nou. de
toon. de klank, ik heb er een genoegen
in om verschillende tonen aan zo'n in
strument te ontlokken. Bovendien is
er voor viool een ontzettend mooi re
pertoire. Ja. inderdaad, ik speel alleen
als soliste. Ik ben volkomen free-lance.
Ik doe er geen ander werk naast, geen
lesgeven, geen orkestbaan. Ik ben
waarschijnlijk de enige in Nederland
die op deze manier aan de kost komt.
Jazeker, ik zou wel eens een Brahms-
symfonie willen meespelen, fijn in een
grote groep violisten, ergens achter
aan.
In haar studietijd is Vera Beths beïn
vloed geweest door haar vader. Her
man Krebbers. Fritz Kreisler. Franco
GuUi en Ivan Galamian. Sinds een jaar
of tien vormt ze samen met. Krebbers,
Theo Olof. Emmy Verhey en Chris-
tiaan Bohr de 'crème de la crème'
van het vaderlandse violistendom
„Ach. de top. Jq kunt in muziek zo
moeilijk over „top" spreken Het is
maar net van welke muzikaliteit, je
houdt, van welke persoonlijkheid. Ik
hoop alleen ëen ding: dat ik een vrij
groot stijlbewustzijn heb. Het is waar
datje tot in een zeker stadium anderen
navolgt, door die anderen beïnvloed
wordt. Maar dan komt de periode, al
thans dat is wél de bedoeling, dat je
dat loslaat Dan ga je zelf verder. Ik
heb nu wel het gevoel dat ik vertel uit
een verre jeugd".
energie
Het is moeilijk om je energie als veel
gevraagd viool-soliste te verdelen. „Ik
zou best eens wat werk willen doen
voor een organisatie als Amnesty In
ternational. Maar ik kan dat niet. om
dat het me teveel bezighoudt. Ik ga
daarom ook niet naar vergaderingen
var. politieke partijen, om maar iets te
noemen. Ik onderteken wél eens iets.
een manifest of zo. of ik speel op be
paalde bijeenkomsten. Dat wel. Maar
verder word ik toch te veel in beslag
genomen door de muziek"
PETER HUYSMAN
„ActereD max nooit leiden tot ver
dacht veel op iemand lijken. Een to
neelstuk moet niet loieer over let»
gaan. maar om iets. Ik uil graac dat
uit mijn acteren blijkt dat ik lean
luisteren naar andere mensen, zodat
ik antwoord kan geven in bepaalde
situaties. Het Is een kwestie van kle
ien. selecteren. Je moet veel meer
dingen weglaten, dan doeD. Je moet
solidair zijn met je medemens, grote
interesse hebben voor gebeurtenis
sen om je been. Pas dan kun je wat
betekenen voor de anderen, ook op
het toneel Populariteit zegt mij
niets. Dat leidt slechts lot animali-
tcit en onherroepelijk verder tot
anonimiteit".
Leo Beyers <42i vindt dat juist by
acteren altijd bet gevaar aanwezig it
datje geïsoleerd raakten alleen maar
met jezelf (éUtalri bezig bent Daar
moet je verschrikkelijk voor oppas
sen „Naar Mozart zitten luisteren, in
het besef dat de anderen er geen bal
van begrijpen, dat is alleen jezelf een
plezier doen. Daar heeft niemand iets
aan. Het blokkeert alleen maar de
mogelijkheid om met die anderen te
communiceren. Dat is dus zonde van
je tijd"
Het gevaar alleen met toneelspelen
bezig te zijn, heeft, de in het Belgische
Deurne geboren acteur de laatste
tien jaar aan den lijve ondervonden.
Proloog. Theater, het Amsterdams
Toneel, de Nieuwe Komedie waar
van hij directeur was), free lance-
rollen15 maanden aannemer Kui
pers in ..Klaverweide", de recidivist
in „Waaldrecht". dc homofiele leraar
in ..later zal je me dankbaar zijn"
tzelfde serie). Dc Kruik in Merijntje
Gijzen. een rol in „Boerin in Frank
rijk" en dc dirigent Cuperus in „De
koperen tuin". Sinds hij tien jaar ge
leden uit het Vlaamse land naar
Eindhoven kwam, heeft hij - met on
derbreking van enkele jaren ziekte -
keihard gewerkt. Zo hard. dal hij die
hele periade niet aan vakantie is toe
gekomen.
Op dJt moment speelt hij In het to
neelstuk „Thuis" van Hugo Claus.
Een stuk, zegt hij, dat zijn leven blij
vend beeft beïnvloed. Voorstellingen
waren er al in Kortrijk, Gent. Ant
werpen en Utrecht. Het zal verder
nog te zien zijn in Den Bosch, Gro
ningen, Assen, Slttard, Venlo, Bergen
op Zoom en Amsterdam. Omdat hij
liever vanuit een centraal punt in het
land „opereert", woont hij in plaats
van in Den Haag op het ogenblik in
een flatje in de hoofdstad. Niet daar,
maar in een café op de hoek van de
Prinsegracht en de Leidsestraat
spreken we met hem.
Een wat bleke, soms onzekere man
die afwisselend moeilijk en dan weer
met Vlaamse radheid zijn gedachten
formuleert, af en toe in bulderend ge
lach uitbarst, heel zacht praat, alleen
maar frisdranken bestelt, enerzijds
vreest dat hij door sommigen als
„pocher" beoordeeld wordt, ander
zijds zeer fel te kennen geeft wat hij
van de (toneelwereld vindt. Over de
„anderenzijn naasten, geeft, hij
geen oordeel. „Als je wat over ze wil
weten, moet je ze het zelf maar vra
gen". zegt hij zonder enige bitsheid,
als een vanzelfsprekendheid-
zorgvuldig
Maar Uc r.p~! to.
natuurlijk niet besefte Het viel me
bijvoorbeeld op hoe slecht de mensen
- jazeker, ook in België - zirh konden
uiten Als E-mid wan' dat ben Ik ook
nog even geweest, leerde ik op ijzer te
slaan, zoals het. ijzer dat wil Dat
heeft mede mijn huidige opvatting
over hel toneel bepaald Dat wc moe.
ten luisteren naar hei anders-zijn van
de ander en hem geen etiket moeten
willen opplakken Daarom ben Ik ook
by de Nieuwe Komedie weggegaan
daar waren andere behoeften dan ik
kon Invullen Daar werd naar mijn
mening bovendien te veel gepraat
daar was te weinig produktlvllelt En
daar was het dogmatisme, het etiket-
ten opplakken, te groot"
Leo Beyer;. Is in die :.lagerspenodc
ook niet In zelfmedelijden verzonken
,.Oh nee. dan war, Ik verlamd ge
weest. dan had lk die stap naar het
toneel nooit kunnen zetten" In 1956
zette hij die stap: hij meldde zich aan
by de toneelschool. Hij kreeg een
studiebeurs Met, het uitbenen was
het definitief gedaan
Thuis"
>1 In een
ïaar het
werking
verrast
Hij zegt.: „Ik ben er eigenlijk nu pas
mee bezig om eens een vakantie te
nemen. Ik kwam er niet aan toe. Nu
schijn ik pas op een leeftijd gekomen
te zijn. dat ik iets beter voor me zelf
kan zorgen, iets zorgvuldiger m'n le
ven weet in te richten. Want als je
geen ambtenaar bent. geen vaste
baan hebt zoals ik. dan moet je die
dingen zoals vakantie zelf organise
ren. Je springt, op een gegeven mo
ment iets sensibeler met je tijd om.
Je realiseert je dat het geen zin heeft
om alle boeken te willen lezen die
uitkomen. Ik heb altijd een soort
neurose gehad, waardoor het toneel
werk. het op de hoogte blijven van de
gebeurtenissen om je heen. als een
rode lap op een stier op mij afvloog.
Maar ik ben nu eindelijk tot de con
clusie gekomen dat ik wat minder
wiia te keer hoef te gaan. dat ik toen
niet zó dom ben als ik aanvankelijk
wel dacht".
„Het komt wel eens voor", zegt bij.
„dat mensen te dom zijn om te stu
deren". Hij glimlacht. ..Ik zat op een
kostschool in Aalst. Het gymnasium
zat er voor mij niet in. Maar op die
school hield ik het niet uit. Ik wilde
een vak leren. Ze hadden een slager
nodig. Dat heb ik tot mijn 23e ge
daan: het was een noodzaak, want ik
moest geld verdienen. Ik was 'n
beetje vreemde slager, want in m'n
vrije tijd ging ik met kunstenaars
om en als m'n vrienden in het die
renpark dieren gingen tekenen, zat
ik ergens op een bank gedichten te
lezen".
..Ik had. vond ik. een hele grote
achterstand in te halen. Ik had veel
dingen niet gelezen, ik moest leren
ordenen. Ik heb vrienden gevraagd
welke tien boeken ik moest lezen om
bepaalde zaken die me dwars zaten,
te weten te komen. Het was geen rot-
tijd. die slagersperiode. Maar uitbe
nen van koeien en varkens is ook niet
alles. Ik kan me herinneren dat ik als
slagersjongen een bakstenen trap
stond te schrobben. En dat ik plotse
ling moest janken. Hoe kom ik hier
uit, vroeg ik me af Want ik was met
Nu, bijna 20 jaar later, in een Am
sterdams cafe, met dc grote door
braak als „de recidivist" in een van
dc Waaldrecht-afleveringen al weer
een flinke tijd achter dc rug. barst
bij uil in een dreunende lachsalvo.
„Ik snap het allemaal niet! Ik moet
toch blij zijn met dit leven, ik hen
erdoor verrast. Ja, ik heb geluk ge-
bad. En je, vraagt je af: waarom heeft
een ander dal ook niet?"
Gelukkig dat hy geslaagd is als to
neelspeler, dat hij het, zoals dat, heet
gemaakt heeft, dat hij na jarenlang
keihard werken de beroemdheid is
waar men op straat naar omkijkt., dat
soort „gelukkig" bedoelt Leo Beyers
overigens niet. „Ik geloof niet. dat je
de waarde van een mens aan zijn
prestaties kunt afmeten. Nee. ikzelf
probeer er op te letten dat ik de
grootst mogelijke solidariteit met dc
anderen - noem het de levenden, dc
minderen - aan de dag leg Prestatie
is niet te meten, vind ik. wél solidari
teit. Ik vind dat een zinnige vervan
ging van naastenliefde. De hemel,
daar ben ik nooit geweest, dat inte
resseert me ook geen flikker Je ont
worstelen aan je katholieke opvoe
ding. dat is niet niks Dat was een
soort gehoorzaamheid, die dicht bij
doofheid ligt. Wél religie en geen poli
tiek bewustzijn, is onzinnig. Dat is
öcel-ontwikkebnc. vergelijkbaar met.
het denken te vinden van erotiek ln
een sexboetiek.
..Die solidariteit, het leggen van
goede relaties met. anderen, dat
maakt mij gelukkig Maar solidariteit
is geen statisch begrip. Integendeel.
Het is zo dynamisch dat je je verant-
woordelijkheid dagelijks aan de ac
tualiteit om je heen moet aanpassen.
Het vergt van je dat je je informeert,
dat je de gebeurtenissen interpre
teert Dit tijdsbewustzijn, dat Is mijn
kompas".
Dat solidair zijn mei de minderen,
met diegenen die minder geluk heb
ben gehad, kan hij beter „kwijt" in
een tv-serie als „Klaverweide" dan
in Vestdijks „De koperen tuin",
waarin Cupcrus Carmen staat te di
rigeren. „Ik ben er heilig van over
tuigd dat de betrokkenheid van het
publiek met aannemer Kuipers veel
leven van Kuipersi t. de buiten we-
reld 'het leven van Kuipers als wet-
houder en loco-burgemeester! is
S'<ed uit de verf gekomen Het kan
misschien nog beter Dat gaan we
preiberen met de volgende afleverin
gen Er is sprake van een enorm
hechte samenwerking tussen Herman
Fortuin. Kees Hollierhoek. F-lmert
Kruidhof en Niek v d Boezem Vooral
voor Fortuin heb ik grote bewonder
ing Hij heeft toch maar Nederland»
drama uit de grond gestampt''
Leo Beyers' overgang naar Neder
land Is geleidelijk gegaan ,,Ik heb
een bijzondere waardering voor dit
volk Ja. ze zijn wel anders dan Vla
mingen Nederlanders, een
a-cultureel volk"» Dat zou ik niet zeg
gen Alleen, het cultureel gevoel is
niet, ontwikkeld Nederlanders heb
ben altijd gevochten tegen de zee. ze
zijn er aan gewend om allee heel orde
lijk te organiseren Kijk naar Mond
riaan En kijk naar het feit. dat. zo n
klein land 5 multi nationals binnen
zijn grenzen beeft. Dat betekent toch
dat Hollander: geen zaagsel in het
hoofd hebben Maar lk geef toe waar
zijn die vijf dramaturgen"' De
consumptie-neiging is hier beter
ontwikkeld dan de creativiteit De
verhouding zou iets moeten worden
verlegd Maar ik voel me hier wel heel
erg thuis en op mijn gemak"
luxe
Veel te klagen heeft. Beyers niet.
„Het werk dat lk doe - lk ga volgend
Jaar ook enkele stukken regisseren -
Is voor mij een luxe. Of Ik aow krijg
als lk 65 ben, weet Ik niet, Ik ben nog
altijd Belg Maar daar sta ik niet btj
stil. Populariteit Is verdacht, heb ik
gezegd. Maar. vraag je je misschien
af. waarom wel een Interview tn de
krant? Dat zal 'le dan toch wel prach
tig vinden. Maar dat is niet waar. dat
interesseert me niet zo veel. Dat pra
ten met jou en je collega's daarente
gen. dat Interesseert me weL Dat be
schouw ik óók als een luxe Het is
voor mij een soort van therapie om
aJJes voor mezelf nog eens op een
rijtje te zetten Om uiteen te zetten
hoe Ik erover denk. jezelf terug te
vinden"
„Ik mis dat wel in perskrlMeken
Goed of slecht, daar Ug ik niet, wak
ker van Of Uc op de kJokkeluider van
de Notre Dame lijk. dat vind lk ook
niet belangrijk Maar wat ik wél be
treur. is dat zoveel recensenten ervan
uitgaan dat wy acteurs niet naden
ken Kijk. dat falen of lukken van een
toneelstuk, dat is het niet. men moet
proberen naar de oorzaak terug te
gaan Dan wil Ik best bij m'n lurven
worden gepakt Als ik er maar wat
aan heb Er moet met een mes door
heen gesneden worden. Niet om te
pijnigen, om te hélen Waarom lukt
het ene stuk wel, en het andere niet.
Dat heeft niets te makfcn met de ui
terlijke verschijningsvorm van een of
andere acteur Dat heeft volgens mij
met veel belangrijker dingen als het
niet kunnen doorbreken van mid-
delmatlgheldsgrenzen van doem
Schaamte, gêne. IJdelheid Door die
grenzen moeten we heen Onder die
grenzen worden wij mensen klein.
Het leven begint pas daar waar die
grenzen van beperktheid en kleinheid
wegvallen Daar zal lk altijd naar
streven Om die vrijheid gaat het
tenslotte"
PETER HUYSMAN
