politici kan je niet om
een boodschap sturen
jaar van de
onthullingen
staat voor
de deur
pzc-oud jaar '75
MINI-ENQUETE OP DE KENTERING
VAN OUD EN NIEUW
KEERPUNTEN
ALS MIKPUNTEN
De Gaay Fortman
rlaB de voorzitters van de veer
tien fracties in de Tweede Kamer
stelden wij met het oog op de jaar
wisseling enkele vragen over '75,
'76 en '77. Een kleine enquête over
prijsstijgingen, soberheid, zichzelf
en voetbal.
Eerste conclusie: je kunt ze nau
welijks om een boodschap sturen.
Hoewel ze een fiks deel van bun
tijd in de Tweede Kamer volpraten
over de gestegen prijzen, weet
vrijwel niemand concreet een arti
kel uit de levensbehoeftesfeer te
noemen dat de laatste tijd veel
duurder is geworden.
Opvallend veel aandacht wordt er
bij de vraag over de prijsstijgingen
besteed aan de kosten van het dage
lijkse natje en het droogje in het
kamerrestaurant. Verder worden
genoemd: autokosten, openbaar
vervoer, postzegels en boeken. „Een
politicus heeft geen tijd om inkopen
te doen", zegt AR-fracüeleider Aan
tjes.
Uit de antwoorden doemt op wat
de politicus dan wel doet: lezen, rei
zen, brieven sturen en vooral het
kopje koffie tussendoor, in de ver
trouwde omgeving van het kamer-
restaurant.
Ben Uyl zal '77 wel halen, is
vrijwel de algemene mening, maar
hopeloos verdeeld zijn de ge-
enquêteerden als het gaat om de
vraag wie dit jaar voetbalkam
pioen zal worden.
Aan de enqu'te deden mee: mr.
Willem Aantjes (ARP), ds. Hette
Abma (SGP), mr, Frans Andriessen
(KVP), Klaas Beuker (RKPN), dr.
'Wim Drees (DS'70), dr. mr. Bas de
Gaay Fortman (PPR), Pieter Jonge
ling (GPV), Hendrik Koekoek (Boe
ren), dr. Roelof Kruisinga (CHU), dr.
Jan Terlouw (D'66), drs. Ed van
Thijn (PvdA) en Hans Wiegel
(WD).
Niet mee deed Marcus Bakker
(CPN - „Voor die vragen ben ik niet
in de wieg gelegd") en ook PSP-
fractieleider dr. Bram van der Lek
zag bij nader inzien van deelname
af.
Vraag 1 luidde: alles wordt steeds
duurder, is een algemeen gehoorde
klacht. Kunt u beschrijven wat u
zelf van die prijsstijgingen merkt,
bijvoorbeeld aan de hand van een
aantal artikelen?
Aantjes: „Een politicus heeft geen
tijd om inkopen te doen. Ik merk
het wel aan de rekeningen van het
restaurant van de Tweede Ka
mer".
Abma: „Ik vraag mij vaak of of
het niet juister is te zeggen dat het
geld steeds goedkoper wordt in
plaats van dat alles steeds duurder
wordt. Het inkoopbeleid van mijn
familie is niet mijn portefeuille. Aan
loketten van dienstverlenende be
drijven als PIT en NS verricht ik
wel eens transacties. Daarbij merk
ik wel wat u in uw vraag bedoelt.
Indien het inkomen met kosten
ontwikkeling gelijke tred probeert
te houden, is het nominale verschil
niet een zuiver criterium. Voor een
aantal mensen die van vaste bedra
gen afhankelijk zijn, is de prijsstij
ging een onbillijke zaak. Dat wordt
door een aantal klagers wel eens
Andriessen: „Je merkt het vooral
bij de kruidenier".
Beuker: „Postzegels, restaurants
(ook die van de Kamer), garagekos-
ten".
Drees: „Boeken, onderhoud van
het huis, schoeisel en reiskosten.
Ook de restaurantkosten in de
Tweede Kamer".
De Gaay Fortman: „Een van de
grootste prijsverhogingen van het
afgelopen jaar was die van thee in
de Tweede Kamer. Was f0,60, nu
f 1,00. Ook het treinkaartje werd
duurder en de postzegel. De boer bij
wie ik afgelopen zomer een week
heb gewerkt, had de volgende op
lossing voor de moeilijkheden in de
veeteelt: koppel de melkprijs aan de
prijs van de postzegel".
Jongeling: „1. Benzine. In ver
band met mijn werk moet ik vrij
veel autorijden. Dat wordt een
steeds duurdere bezigheid. 2. Boe
ken. De prijzen zijn in weinige jaren
enorm gestegen. Ik koop er vrij veel
om bij te blijven en ook mijn kinde
ren hebben veel (studie-)boeken no
dig. Ik zou even goed andere voor
beelden kunnen geven. De dolged
raaide inflatie jaagt bijna alle lonen
en prijzen op".
Koekoek: „Alles wordt duurder,
maar de staatsbedrijven als NS,
PTT en KLM enzovoorts maken het
zo erg, dat dp tarieven onbetaalbaar
worden. Ook de regering zelf geeft
wat prijsstijgingen betreft, evenals
vele gemeentebesturen, een slecht
- voorbeeld".
Kruisinga: „Mijn vrouw zegt:
huishoudelijkeartikelen. Zij vindt
dat de prijzen erg snel omhoog
gaan. Maar daarnaast, bij een zelfde
besteedbaar inkomen, gaan de be
lastingen sterk omhoog".
Terlou.w: „De minimumprijs van
jenever wordt f 13,50".
Van Thijn: „De koffie in de
Tweede Kamer".
Wiegel: „Ik merk het vooral aan
het autorijden. Dat wordt steeds
duurder. Voor mij is een auto van
wege mijn werk onmisbaar en met
mijn inkomen kan ik het rijden wel
betalen. Maar voor veel mensen die
een wat krappere beurs hebben, le
vert het heel veel problemen
op".
Vraag 2: wélke gebeurtenis heefl
in 1975 het meest indruk op u ge
maakt? Uiteraard kan het ant
woord ook uit niet-politieke of zelfs
priv-'sfeer komen.
Aantjes: „De gijzelingen".
Abma: „Het jongste gebeuren is
vaak het indrukwekkendste. De re
cente gijzelingen met alle aspecten
en mogelijke consequenties hielden
mij intensief bezig. Zij signaleren en
demonstreren een ontwikkeling die
ons met zorg moet vervullen. Het
recht van de sterke gaat prevaleren
boven het recht van Gods wet, die
vrede en veiligheid garandeert".
Andriessen: „De gijzelingen".
Beuker: „Bij bezoek aan Rome
(twee keer) dit jaar zeer grote be
langstelling en enthousiasme be
merkt van zeer veel jongeren voor
kerk en paus".
Drees: „De afschuwelijke beslui
ten in de vergadering van de Ver
enigde Naties, de anti-Israèl-
resoluties (zionisme is racis
me)".
De Gaay Fortman: „Een persoon
lijke ontmoeting met familieleden
van politieke gevangenen, in een
kerkje ergens in Sao Paolo (Brazi
lië)".
Jongeling: „De kaping van de
trein te Wijster".
Koekoek: „De treinkaping bij
Wijster. de bezetting van het Indo
nesische consulaat en dat het
kabinet-Den Uyl het hele jaar is
blijven zitten".
Kruisinga: „De gijzelingen".
Terlouw: „In 1975 heb ik meer van
mijn kinderen geleerd dan mijn
kinderen van mij".
Van Thijn: „De recente gijzelin
gen".
Wiegel: „De geboorte en het op
groeien van onze zoon. Elke dag zie
je wat nieuws. Elke dag is daarom
voor mijn vrouw en mij een gebeur
tenis".
Vraag 3. haalt het kabinet-Den
Uyl wel 1977?
Aantjes: „Ik hoop het. Het zal
vooral van het kabinet afhan
gen".
Abma: „De zwakheid van het
kabinet-Den Uyl is zijn kracht. Vele
factoren zijn voorhanden om het
voortbestaan tot 1977 te garande
ren. Zelfs een aantal negatieve om
standigheden werkt niettemin in de
richting van continuering".
Andriessen. „Hangt van het kabi
net af'
Beuker: „Neen".
Drees: „Vermoedelijk niet. De be
sluitvaardigheid om urgente pro
blemen aan te pakken, ontbreekt.
Zaken waar het kabinet over kan
struikelen zijn: de motie-
Andriessen, de vermogensaanwas-
deling, het vennootschapsrecht en
mogelijk zelfs de afsluiting van de
Oosterschelde, vooral gezien de op
stelling van PPR en D'66".
De Gaay Fortman: „Dit is een tijd
van veel onzekerheid, maar voor de
meeste mensen valt het wel te ho
pen".
Jongeling: „Niemand kan hier
met zekerheid spreken. De kans
acht ik vrij groot".
Koekoek: „Dat hoop ik niet".
Kruisinga: „Dat is hoogst onze
ker. Er is onvoldoende eenheid aan
beleid. De ministers spreken elkaar
vaak tegen. De PvdA is innerlijk
verdeeld over het kabinet. De het
kabinet steunende partijen zijn ook
onderling verdeeld. Deze gespleten
heid binnen de partijen van het ka
binet en van de partijen onderling
uit het kabinet maakt de toekomst
van het kabinet hoogst onze
ker".
Terlouw: „Ja"
Van Thijn: „Ja".
Wiegel: „Ik hoop van niet. De si
tuatie waarin ons land verkeert, is
dit jaar mede door het beleid van
Den Uyl en de zijnen verslechterd.
Dat zegt niet alleen meer de WD,
dat zegt bijvoorbeeld thans ook de
PvdA-hoogleraar prof. Stevers Kort
om, dit kabinet moet zo snel moge
lijk weg. En als KVP en ARP doen
wat hun eigen kiezers willen, ge
beurt dat voor 1977".
Vraag 4: haalt u zelf - als fractie
voorzitter - wel 977?
Aantjes: „Ik verwacht van wel.
Het is een zaak van de fractie".
Abma: „Een fractievoorzitter is
een mens en in die hoedanigheid
van de dag. Een voortbestaan van
het kabinet als in antwoord op de
eerste vraag is mede van groot be
lang voor wat u het halen van 1977
noemt".
Andriessen: „Hangt van de fractie
af.
Beuker: „Ja".
Drees: „Ja"
De Gaay Fortman: „By leven en
welzijn".
Jongeling: „Als God mij leven en
gezondheid schenkt, zal dat wel
lukken".
Koekoek: „Daarover maak ik mij
geen zorgen".
Kruisinga: „De CHU-Unie zal dat
willen de CHU-fractie zal dat wen
sen".
Terlouw: „Ja".
Van Thijn: „Wie weet".
Wiegel: „Als het kabinet tot 1977
blijft, zal ik als fractievoorzitter in
de Tweede Kamer en natuurlijk ook
daarbuiten - in de komende verkie
zingsstrijd! - het geschutter van het
kabinet-Den Uyl aan de kaak stel
len. Mijn partij en ik blaken van
strijdlust".
Vraag 5: energiebronnen en
grondstoffen dreigen schaars te
worden. Er wordt een beroep op ons
gedaan te matigen. Afgezien daar
van zijn ook de prijsstigingen be
paald een inspiratiebron om het
wat soberder aan te doen. Heefl ook
i zich de laatste lijd gematigd en zo
ja, noemt u enkele voorbeelden hoet
u dat, met de uwen, heeft, gedaan".
Aantjes: „Ik leef altijd matig. Ik
rook nooit, ik drink relatief weinig.
Maar toen ons tv-toestel aan ver
nieuwing toe was, heb ik doelbe
wust gekozen voor een zwart-wit-
tv".
Abma: „Zonder zelfverheffing wil
ik meedelen dat matigheid bij
voortduur nimmer slecht bekomen
is. Een speciale activiteit om die
matigheid op te voeren, is tot dus
ver niet ondernomen. Wel is het van
belang dat de matiging niet te zeer
een kwestie is van noodgedwongen,
tenzij van de nood een deugd wordt
gemaakt".
Andriessen: „Ten eerste de
tweede auto afgeschaft en ten
tweede overgegaan van benzine op
diesel".
Beuker: „Ik geloof niet in het
sprookje van het schaars-worden
van energiebronnen. De kosmos be
vat voldoende energie. Maar ik ben
wel voorstander van versobering om
de toenemende geest van materia
lisme tegen te gaan".
Drees: „Een lagere kamertempe
ratuur. Minder reizen. Niet aan
schaffen van sommige apparaten,
zoals bijvoorbeeld een afwasmachi
ne. Wij zouden thuis allang zijn
overgegaan op de aanschaf van een
tweede auto, als we niet al jaren
overtuigd waren van een zekere so
berheid. Ook de andere auto ge
bruiken we zeer spaarzaam. Een
grote energieverspilling vind ik ook
die zogenaamde mini-vakanties,
waarbij mensen voor slechts een
paar dagen bijvoorbeeld naar de
Kanaaleilanden vliegen, en dat
soms meerdere malen kort achter
elkaar".
De Gaay Fortman: „Het beroep te
komen tot een andere levensstijl
wordt vooral vanuit de kerken ge
daan. De regering doet helaas niet
meer dan ons vertellen dat er geen
inkomensstijging mogelijk is. Voor
diegenen die welvaartsvaste pen
sioenen hebben - en daaronder val
len alle ambtenaren en ook kamer
leden - vind ik een inkomensdaling
in de huidige omstandigheden
noodzakelijk. In ons gezin proberen
wij ons te houden aan een vaste
vastendag per week, zoals door de
kerken is aanbevolen".
Jongeling: „Autorijden wat meer
"tot het noodzakelijke beperkt. Zui
niger met licht in en om ons huis.
Een van mijn kinaeren is zo ver
standig geweest met roken te stop
pen (zelf rook ik niet). Overigens
voeren wij geen grote staat en er is
dan ook geen reden voor ingrij
pende bezuinigingen".
Koekoek: „Door zuinig aan te
doen met licht en verwarming (gor
dijnen op tijd dicht) en door samen
met een ander kamerlid met één
auto naar Den Haag te gaan (dit
reeds sinds de oliecrisis).
Kruisinga: „Minder privévervoer,
meer openbaar vervoer. Minder
energieverbruik ook in huis door
wat lagere temperatuur".
Terlouw: „Als erfenis van de
Tweede Wereldoorlog ben ik altijd
al zuinig met energie geweest".
Van Thijn: „Ik was al matig".
Wiegel: „Ja. maar als ik eerlijk
ben niet vanwege de grondstoffen-
schaarste, maar vanwege de kosten
van het verbouwen van ons nieuwe
huis en - wat het eetbare betreft -
om af te vallen. En dat laatste is
aardig gelukt".
Zesde en laatste vraag: welke
club wordt in 1976 voetbalkampioen
van Nederland?
Aantjes: „IJsselmeervogels".
Abma: „Als het van mij afhangt
geen enkele club. Mijn partij heeft
geen bezwaar tegen gezonde ont
spanning. maar de voetbalsport
stuit op afwijzing voor zover de
zondag in het geding is en sportver-
dwazing en keiharde commercie
zich er meester van maken".
Andriessen: „PSV of Twente"
Beuker „Feyenoord".
Drees: „PSV".
De Gaay Fortman: „Zaterdaga
mateurs Noord wijk. Zondag ama
teurs Limburgia. Beroepsvoetbal
Ajax".
Jongeling: „Geen idee".
Koekoek iniet ingevuld)
Kruisinga: „Ajax, PSV of Twen
te".
Terlouw: „Rinus Michels".
Van Thijn: „Rood Wit".
Wiegel: ..De beste, maar dan wel
na een spannende en sportieve
strijd".
„Dit is het jaar geweest van
de onthullingen"zegt de frac
tieleider van de VVD in de
Tweede Kamer Hans Wiegel,
in zijn partijblad. „De onthul
ling dat het kabinet niet in
staat was zijn eigen beloften
waar te maken en de proble
men niet op de juiste wijze
weet op te lossen. Uit alles is
duidelijk dat dit besef overal
begint door te dringen".
1975 op politiek gebied het
jaar van de onthullingen? Het
zou best kunnen kloppen.
Want wat is er uit gekomen
van de gespierde taal waar
mee de aanvoerder van de
grootste regeringspartij, Ed
van Thijn van de PvdA, het
jaar inluidde? Dit zou het
jaar van de Waarheid wor
den. Tijdens de algemene po
litieke beschouwingen van
oktober '74 zette Van Thijn
uiteen dat in 1975 de bekende
sionelen. Begin juli zei KVP-kidcr
Frans Andriessen in een interview
met het weekblad ..Hervormd Neder
land" ..Het CDA is geen confessio
nele of christelijke party Het gaat
mij te ver. als wordt gelst dat je voor
jezelf het evangelie als Inspiratiebron
moet gebruiken Iedereen, die het
eens is met de politieke doelstellin
gen van het CDA kan lid worden en
ons vertegenwoordigen".
De rest van het verhaal ligt nog zo
kort achter ons dat het niet nodig is
■u- hier uitvoerig te beschrijven. De
ARP slaat er op dal zij die het CDA
vertegenwoordigen het evangelie als
uitgangspunt kiezen van hun poli
tieke handel en wandel. Voor bet
CDA-congres in Den Haag heeft frac
tieleider Willem Aantjes op een door
vriend en vijand bewonderde manier
uiteengezet wat hij onder christelijke
politiek verstaal
Aantjes: „Een christen-demo
cratische politiek, niet om de
grootste te zijn. maar om de minste
te zijn. Niet zoals ik in de Kamer wel
'ns heb gezegd om elkaar de oren te-
wassen, maar om elkaar de voeten te
wassen. Niet om te heersen, maar om
te dienen" 1975. het jaar van Aantjes
vanwege zijn uitgewerkte uiteenzet
ting van wat men onder christen
democratie zou kunnen verstaan.
Onthullend, om Wiegels' typering
spijkers met koppen geslagen
zouden worden.
„Wij zijn in dit stadium van het
kabinetsbeleid niet meer zo geinte-
resseerd in vrijblijvende filosofieën
- die zitten wel goed - maar in con
crete lustra men ten en beleidsmaat
regelen, zoals openbaarheid van In
komens, uitbreiding van de wer
kingssfeer van cao's, controle op de
inkomensontwikkeling bij vrije' be
roepen en een maximuminkomen",
aldus vatte de socialistische ploeg
leider zijn belangrijkste wensen toen
in de Kamer samen.
Vandaag kunnen we constateren
dat geen van die verlangens is inge
lost. Het jaar van de Waarheid met
een hoofdletter - waarin een mini
mum aan progressieve veranderingen
in de vaderlandse samenleving tot
stand moest komen - is 1975 niet ge
worden. Al mag daar tot troost van
ae linkse drie en sommige christen
democraten wel aan worden toege
voegd. dat er toch wel veel voorbe
reidend werk is gedaan. 1976 kan
tot fundamentele veranderingen lei
den op bijvoorbeeld het terrein van
de gTondpolitiek (geen speculatie-
winst meer en meer mogelijkheden
voor de gemeenten i. de medezeggen
schap (de directeur niet langer ook de
„baas" in de ondernemingsraad), de
verdeling van overwinsten (de werk
nemers samen tien procent, de rest
blijft voor de werkgevers).
niet geslaagd
Terug naar oppositieleider Hans
Wiegel. Toch het jaar van de onthul
lingen? Akkoord. Maar dan ook in
die zin dat de VVD er wéér niet in
slaagde om een werkelijk alterna
tieve politieke koers uit te zetten, al
thans die koers steeds zo vaag aan
duidde dat men als oppositie toch
geen grote rol speelde.
Politiek veel belangrijker kunnen
nog de ont Politiek veel belangrij
ker kunnen nog de onthullingen wor
den rond het CDA. christen
democratisch appel van KVP. ARP
én CHU. dat werkelijk een allerbe
roerdst jaar afsluit. Mag men op lan
delijk politiek terrein nog wel van een
CDA als bundeling van genoemde
drie partijen spreken?
Een jaar geleden stonden ze er nog
we] zo fraai voor. die drie. Op 14 de
cember keurden namelijk de partij
raden de statuten goed van het sa
menwerkingsverband. En een half
jaar daarna, dus juli jongstleden,
werden ze het zelfs eens over de ze
telverdeling voor de Tweede Kamer
van 1977. Laaiend enthousiast waren
ze bij de KVP - toen nog - eek op het
CDA.
Vlak voor de vakantie werd het al
lang heersende virus zichtbaar dat in
de tweede helft van 1975 zou leiden
tot een uiteengroeien van de confes
nog maar eens te gebruiken. Terecht
wordt de confessionelen immers aan
gewreven dat ze vaak onduidelijk zijn
en hun houding bepalen afhankelijk
van wat links en rechts op touw zet
ten.
samenklontering
Heeft Aantjes' actie de Neder
landse politiek blijvend beïnvloed?
Niet in de zin dat de meerderheid
van de confessionelen zich achter
hem heeft opgesteld. Wel in het ver
mijden van een samenklontering
van allen die een hekel hebben aan
socialisten en liberalen, zonder dat
ze in staat zijn een eigen-geaard po
litiek stelsel te ontwerpen.
1975 onthulde ook dat het
kabinet-Den Uyl langzaam maar toch
zeker wortels heeft gekregen. Kon het
jaar eerder nog van een bijna voort
durende crisissituatie worden ge
sproken. nu waren het de crises zelf
die het kabinet - met succes - be
streed. We noemen de gijzelingen, de
spanningen rond de Invoering van
een vermogens aanwasdeling (VAD),
de affaire-Pronk (te veel gedronken i.
de regeling van Suriname's onafhan
kelijkheid, de aankoop van de F-16
met minister Vredeling In de hoofd
rol. Verder het opstellen en door de
Kamer loodsen van de begroting
1976. waarin het onmogelijke, name
lijk bestrijding van de geldontwaar
ding en verruiming van de werkgele
genheid gecombineerd moest wor
den.
Tegenover een In hechtheid
groeiend kabinet staat dat in de Ka
mer het aantal gedogers met poli
tieke moordplannen op Den Uyl
vooral bij de KVP de afgelopen
maanden aan het groeien Is. Sedert
Prinsjesdag zien we hoe vertegen
woordigers van platteland en mid
denstand uit ver van het Binnenhof
gelegen streken vaak met de opposi
tie meestemmen. Zou hun actie ln
het nieuwe Jaar doorgezet worden
dan is het met deze regering binnen
kort gebeurd.
Et is aanleiding te verwachten,
vrezen of hopen dal dit voor de deur
ligt. We staan voor de werkelijke ont
hullingen, de Waarheid zo men wil. In
de loop van 1976 moet het kabinet het
met de volksvertegenwoordiging eens
worden over enkele keerpunten die
premier Den Uyl moet slaan wil hij
zich over anderhalf jaar voor zijn
kiezers durven vertonen. Grondpoli-
tiek, de zeggenschap van de werk
nemers. het inkomensbeleid, de kern
energie. we noemen maar wat. Voeg
daarbij de voorgenomen gigantische
ombuiging van de overheids- en de
sociale voorzieningen met minstens
negen miljard gulden. De onthullin
gen van 1975 dwongen Den Uyl en
zijn medestanders om ook in 1976 be
hoedzaam opererend kleine veran
deringen te bevechten voor de lange
termijn.
JAXWERTS
