PZC drieluik van] verdragen Israël zit met 440.000 ontwakende Palestij nen ZEELAND REAGEERT VRIJ POSITIEF OP VERDRAGEN BAALHOEK, BATH, MAAS Gij zeloten Veilig? VERBITTERDE VERKIEZINGSSTRIJD IN AUSTRALIË VRIJDAG 12 DECEMBER 1975 Jeruzalem - Arabische studenten aan de Hebreeuwse universi teit willen niet meedoen aan de bewaking van de campus tegen mogelijke Palestijnse commando-overvallen. De universiteit staat op het standpunt dat zij als Israëlische staatsburgers net zo goed als hun joodse medestudenten voor de bewaking moeten zorgen. Waken tegen terrorisme is een plicht die voor een ieder geldt. „De wil niet in een situatie komen waarin ik tegenover een andere Pa lestijn kom te staan. Dat is een heel principiële zaak", zegt Ibrahim, stu dent in dc medicijnen. Ibrahim ver tolkt de gevoelens van vrijwel alle Arabische studenten. „Waartegen moet ik waken? Israël is voor mij een vreemde overheersing. Dc vlag van Israël vertegenwoordigt niet mijn idealen. Het volkslied spreekt over de zionistiese droom - het is niet de mij ne. Ik heb met dc staat Israël niets gemeen, behalve dat ik Israëlisch staatsburger ben". De droom van Ibrahim is een Pales tijnse staat, dat durft hij nog wel hardop te zeggen. Ten slotte is er in Israël vrijheid van meningsuiting. Ara fat is zijn politieke leider. Dat durft hij niet hardop te zeggen. De PLO is im-: mers een vijandige organisatie? Hard op mag hij de PLO, zijn nationale iden tificatie, niet liefhebben. Israëlische Arabieren mogen hun politieke idea len niet uitspreken. Daarom zal een argeloze buitenstaander verbaasd op kijken als hij de verkiezingsleuzen voor de gemeenteraad in Nazareth ziet. Die gaan over onschuldige zaken als betere wegen, betere behuizing, elektriciteit en water, meer en betere scholen. Niets verraadt een politieke strijd van Palestijnse naUonalisten en communisten en zetbazen van de Is raëlische regering. De Israëlische overheid heeft zolang hetmogelijk was altijd verkondigd dat de Israëlische Arabieren loyale staatsburgers zijn. Het bewijs? Ze ma ken geen moeilijkheden. Maar zeer weinigen hebben zich tot nu toe aan gesloten bij de Palestijnse verzetsor ganisaties; Arabieren stemmen in meerderheid op de Israëlische Arbei derspartij, en zij hebben zelden of nooit voor onlusten gezorgd. Kortom, hy die geen actief verzet pleegt, is loyaal. De verkiezingen in Nazareth, het poli tieke en intellectuele centrum van Arabieren in Israël, wijzen op 'n na tionalistische Palestijnse identifica tie, 'n ontwikkeling die in 1967 is be gonnen. De geschiedenis van dé isra- ëlische Arabieren begint in 1948. Een half milj. Arabieren ongeveer vlucht ten; 25.000 bleven in Israël. Zij hadden het in Israël niet gemakkelijk. Tot 1966 leefden zij onder 't bestuur van 'n militaire gouverneur. Vrij reizen be stond niet. Wie zijn huis wilde verla ten, moest een vergunning aanvragen. Op die vergunning stond precies waar lïij heen mocht en hoe lang hij mocht wegblijven Economisch waren er gTOte aanpassingsproblemen. De Ara bische dorpsbevolking had voor het overgrote deel een agrarisch bestaan geleid. Veel Arabisch land werd door de Israëli's onteigend. Boeren moes ten worden omgeschoold tot fabrieks arbeiders. Arabieren werden als een vijfde co lonne beschouwd. Daarom dienden zij niet in het leger-dat is tot vandaag de dag het geval. Maar politiek vorm den ze geen bedreiging. De Israëlische zionistische partijen slaagden erin de Arabieren van hun politieke systeem afhankelijk te maken, en op die ma nier te neutraliseren. Dorps- en clan- hoofden werden handig gemanipu leerd en overladen met persoonlijk eerbetoon, gunsten en geld. in ruil voorpolitieke hand- en spandiensten. Door de feodale structuur van de Arabische dorpen verzekerde de steun van het hoofd van de chamoela (clan) automatisch de steun van de hele chamoela. Dat systeem werkt tot vandaag de dag. Afhankelijk als de zetbazen zijn van de moederpartij, komen zij nauwe lijks of niet op voor de belangen van de bevolking, die zij geacht worden te vertegenwoordigen. Zo is het heel normaal dat Arabische parlementsle den die geallieerd zijn met de arbei derspartij, altijd de meest pro- zionistische en anu- Araoiscne voor stellen steunen conform de partijlijn Partij In 1965 is er een poging gedaan dooi Arabische intellectuelen om een al ternatieve oorspronkelijke Arabische Nationalistische Partij op te richten de El Ard- beweging. Maar deze partl, werd al snel verboden omdat zij ziet. met meer bemoeide dan water en elek triciteit. Drempelvrees De oorlog van 1973 heeft veel Israli- sche Arabieren over hun drempel vrees van Palestijnse identificatie heen geholpen. Zij die voordien hun sympathie voor de Palestijnse zaak voor zich hadden gehouden, voelden zich nu gesterkt door de successen van de Arabische wereld, om vrijuit te spreken. Nooit hadden zij over zichzelf als Palestijnen gesproken - nu noemden zij zich Palestijnse Ara bieren met Israëlisch staatsburger schap. Het proces voltrok zich zonder dat de joodse Israëli's er veel aan konden doen, behalve het te ontken nen. Alleen de regeringsadviseur voor Arabische zaken, Shmuel Tole- dano, signaleeerde het opkomende Palestijnse nationalisme. Arabieren zijn in Israël een minder heid, en dat moeten zij ook blijven Een joodse meerderheid is de essentie van het zionisme. Maar de natuurlijke aanwas bij de Israëlische Arabieren behoort tot de hoogste in de wereld. In Galilea heeft dat tot demografische problemen geleid waar de overheid zich grote zorgen over maakt Galilea heeft met 55 procent van de bevolking een Arabische meerderheid gekregen Een Arabische meerderheid zou in de toekomst kracht kunnen geven aan Palestijnse argumenten dat Galilea bij een Palestijnse staat moet behoren De regering heeft daarom besloten tot een project dat de ontwikkeling van Galilea wordt genoemd, hetgeen een eufemisme is voor verjoodsing van. Galilea'. Voor dat doel wordt er Arabi sche grond onteigend. Met succes heeft Toledano kunnen pleiten vooreen minimale onteigening van Arabische grond, om het leed te verzachten. Als zionist kan hij het leed niet voorkomen of ongedaan maken De belangen botsen. Geen wonder dat hij al verschillende malen heeft over wogen om op te stappen, te meer daar hij om het zacht te zeggen niet altijd evenveel begrip vindt bjj de Israëli sche overheid voor de problemen van een Israëlische Arabier. Bij gebrek aan een Arabische Nationa listische Partij is de Rakach. de com munistische partij die de Moskou-lijn aanhangt, het forum geworden waar Arabieren hun nationale Palestijnse ideeën kwijt kunnen en waar hun be langen worden behartigd los van de zionistische doelstellingen van Israël De Rakach valt buiten wat de Isra ëli's noemen de 'nationale concensus', en wordt daarom tot de negatieve elementen gerekend Hoe heeft de Israëlische regering ge reageerd op de groei van Palestijns bewustzijn? Zij hebben de oude me thodes geprobeerd: het kopen van de hoofden van de clans. Maar de jonge ren zijn met hun Israëlisch onderwijs minder gebonden aan de traditionele patronen. Israël heeft met een bevolking van 440.000 ontwakende Palestijnen te maken in eigen huis. De snelle poli tieke ontwikkelingen van de laatste weken werken een radicalisering in beide kampen in de hand. Israëli's worden onverdraagzamer. Arabieren anti-Israëlischer En hier en daar wordt zelfs al de vrees uitgesproken van een mogelijk georganiseerd vezet van Israëlische Arabieren tegen de Is raëlische regering. 4Van Zeeland uit is er de laatste tijd vaak en nadrukkelijk bij minister Westerterp van verkeer emoaterstaat op aangedrongen omde drie verdrageni Baalhoekkanaal. Bocht van Bath en maaswaterdie Nederland met België wil afsluiten nu eindelijk eens naar buiten te brengen. De minister weigert, nog steeds. Toch kan hij al over de eerste reacties beschikken Vandaagin de laatste van ome serie beschouwingen, komen de fractievoorzitters uit provinciale staten en de burgemeester van Hulst aan het woord. IV^IDDELBURG - Voorlopige reacties uit Zeeland maken duidelijk, dat er vrij positief wordt gedacht over de voorwaarden, die in het drieluik van traktaten aan België zijn gesteld op het terrein van de luchtverontreiniging en de waterzuivering. Wel is men hier en daar benieuwd naar sancties, voor het geval zich bij de uitvoering van de overeenkomsten toch problemen zou den voordoen. Alleen van de kant van de PPR in Zeeland worden de regelingen zonder meer als 'te vrijblijvend' aangemerkt, zo leerde een inventarisatie van een aantal reacties. W. Don. fractievoorzitter van de PvdA in de Zeeuwse staten bijvoorbeeld' „Er zijn strenge eisen gesteld, zowel voor water- als voor luchtvervuiling. Uit de Belgische reacties blijkt, dat men daar nogal aan tilt Da's voor mij het duide lijkste bewijs, dat er een aantal posi tieve zaken aan deze tractaten zijn verbonden Don wijst er op. dat Zeeland het ka naal niet heeft gewild, maar dat er wel duidelijk is gesteld dat er voor de rege ring argumenten kunnen zijn om een Baalhoekkanaal niet af te wijzen. „In dit geheel passen strenge milieueisen aan België, AIS' de kamer van koop-' handel in An£w®rJ)ep .zegt, dat men de voorwaarden "soepéi" moet hanteren', begrijp ik niet dat men er ook aan toe kan voegen: maar niet afwijken van de normen. Ik vind, dat met name de mi lieueisen ten strengste moeten worden gehandhaafd." Naar zijn mening moet men daar erg kien op zijn, in welk ver band hij de 'nonchalance' signaleert in België bij het vervoer van radio-actief afval van kerncentrales „Ik ben wel benieuwd naar eventuele sancties in de verdragen. Ik wil graag zeker heid of men de eisen ook werke lijk hard kan maken," aldus Don. Naar de eerste indruk van de CDA- fractievooratter drs. H Eversdijk heb ben gedeputeerde staten 'hun huis werk behoorlijk goed gedaan." Ever sdijk. „Zeeland heeft geen belang bij het kanaal op zich. Als het er toch komt. moet je proberen die pil zoveel mogelijk te vergulden. Als ik in de krant zie wat er met name in de ontwerp-verdragen is. vastgelegd over zuiveringsinstallaties, die nog ge bouwd moeten worden en aan sane ringsmaatregelen van wat er al is. dan vind ik dit uitermate positieve zaken. Datzelfde geldt voor het niet aantasten van het Land van Saeftinge." Er moet - vindt Eversdijk - wel aan gewerkt worden, dat de groenzone klaar is vóór het kanaal wordt geopend. „Dit soort zaken moeten vooraf opgelost zijn," „Jammer," vindt Eversdijk, dat het 'zo verschrikkelijk lang duurt" voor de verdragen naar buiten komen. „Men heeft eigenlijk niets te verbergen, de resultaten lijken erg positief. Je zou in Zeeland waarschijnlijk nog wel meer resultaat willen zien, maar onderhan delen is een kwestie van compromissen sluiten Wat, er nu uit de bus geko men is. lijkt zeer aanvaardbaar. Veel Zeeuwse winst 'Bevredigend' Van SGP-fractievooratter A. Maljaars m de staten komt in een eerste - glo bale - reactie de opvatting, dat de ver dragen voor Zeeland 'vrij bevredigend' lijken. Hij mist in wat er tot nu toe naar buiten gekomen is wel exacte formuleringen over sancties. Maljaars „Ik heb begrepen, dat er harde eisen worden gesteld. Dat is wel nodig ook. gezien de nonchalante houding van België in het verleden. Ik geloof wel. dat de bereidheid van de Belgen om ze na te leven groter is dan vroeger. Maar het zou gpedfzijn als Nederland en Zee land ook de naleving van de voorwaar1' den nauwlettend zouden volgen, Hetl zóu góed 'zijn als er duidelijke sancties kwamen. Óp 'n later tijdstip, als Bel gië de werken al bijna voltooid zóu kunnen hebben, zou voorkomen moe ten worden dat men het met de nale ving van de voorwaarden om de veron treiniging tegen te gaan niet meer zo nauw neemt." Een teneur van gema tigd optimisme ook in de voorlopige reactie van J. Hoekstra, fractievoorzit ter van de WD: „We zijn het niet eens met de hele gang van zaken rond de bekendmaking, of beter het niet be kendmaken van de tractaten. maar als we een aantal zaken op een rijtje zet ten, moet ik zeggen: ik geloof niet. dat we er zo ongunstig uitkomen. Vooral de eis van zuiveringsinstallaties op Bel gisch gebied spreekt ons aan. Het lijkt ons. dat het om goed doorwrochte af spraken gaat, waarin - zoals we 't nu kunnen bekijken - geen grote ommis- sies te constateren zijn." 'Te vrijblijvend' Een geheel ander geluid van de kant van de PPR: frachtievoorzitter C. Th. van Waterschoot noemt de regelingen, die nu overeen zijn gekomen, 'te vrij blijvend'. Van Waterschoot. „Als je de verdragen zelf bekijkt, dan moet je je afvragen: hoe wil je in België controle ren of aan alle voorwaarden wordt vol daan? Er is verschil in milieuwetgeving en bovendien: ook Nederland loost on gezuiverd op de Westerschelde. Ik ont ken de goede bedoelingen van de voorwaarden niet, maar 't geheel is te vrijblijvend, 't zijn eisen zonder sanc ties. Nederland kan niet zeggen in 1985: de Belgen zijn de voorwaarden niet nagekomen, we sluiten de sluis deur. Je kunt de voorwaarden niet hard maken." Naar de mening van Van Waterschoot betekent inwilliging van de Zeeuwse claim om wel industrie toe te laten aan de Nederlandse kant van het kanaal, dat 'je een hoop troeven uit handen geeft." Van Waterschoot: „Hoe kun je België het hele kanaal laten be talen en dan er later zelf van profi- en de Belgen toch maar eisen blijven opleggen? Ik vraag me trouwens af of gs die hele zaak rond de industrialisa tie in Zeeuwsch-Vlaanderen niet gaan verliezen. Men wil de Mosselbanken. de vaste oeververbinding en industrie langs Baalhoek. Gs willen alle slagen binnenhalen en er begint in Den Haag grote weerstand tegen deze Zeeuwse politiek te bestaan. Ik zie in het geheel een hoop missers - ook tactisch - zit ten;" 'Naaf'Zijn méning is'hè't niet'jüist dé drié verdragen gekoppeld aan' de orde té stélléri, „al kan ik "dat in 'ver band met de Belgische situatie wel be grijpen dat het is gebeurd. Aan een be oordeling van de tractaten dient volgens de PPR-woordvoerder ook een gedegen onderzoek van alternatieven - ontslui ting van de linker-oever via een Westerschelde-sluis, pijpleidingen naar Zeebrugge - vooraf te gaan. „Dat Baal hoekkanaal is ons opgedrongen." Er is ergens een streep gezet en daar is men - voor een deel ook uit prestige overwegingen - rondom blijven praten Een Baalhoekkanaal is de slechtste op- ossing. die denkbaar is." 'Waterdicht' Burgemeester P. J. G. Molthoff van Hulst vindt, dat de traktaten 'water dicht' lijken. „Ik heb altijd gepredikt Als er van hogerhand voor een kanaal beslist wordt, moeten we zorgen dat we geen risico's lopen, ons volmaakt in dekken. Ik zie nu uit wat er naar buiten is gekomen, dat België niet met be paalde werken mag beginnen voor ver ontreiniging tot een bepaalde lijn is te ruggebracht,. Ik wist wel dat daar naar zou worden gestreefd, maar het is goed dat het er ook uitgekomen is. Sanc ties? Er moeten worden voorkomen, niet genezen. Voor het kanaal Terneuzen-Gent had ook zo'n regeling moeten gelden. Men moet goed begrij pen, dat de maatregelen ook in het be lang van België zelf zijn. Zo'n vuile Schelde - dat kan toch niet. Waar ik nog wel mee inzit zijn een paar andere zaken. Je zou aan weerskanten van de grens gezamenlijk een rampenregeling moeten aanpakken met het oog op wat er allemaal op de linker Schelde-oever en bij Doel gebeurt. Daar zou je ook zo'n handvat voor moeten hebben als deze traktaten," KEES CIJSOUW. opinie en achtergror, N„ i ederland heeft allerminst be hoefte aan kapers en ontvoerders, maar de Nederlandse taal heeft wel een grote behoefte aan een woord voor degenen die gijzelen U weet het. gijzelaars zijn de mensen die gegijzeld worden daarom worden ze ook wel gegijzelden genoemd Zo zijn martelaars ook degenen die gemarteld worden en niet degenen die martelen Een bedelaar daaren tegen is Iemand die zelf bedelt, en niet degene die hem geld geeft. Een dompelaar daarentegen is datgene wat gedompeld wordt, niet degene die dompelt - dit dan weer in tegen stelling tot de mompelaar En ga zo maar door Het Engels Duits en Frans schijnen ook geen apart woord te hebben voor de boosdoe ners. De Gooi- en Eemlander heeft nu het woord „gijzelhouders" geïn troduceerd: zij'die in gijzeling hou den. „Au. llles veilig thuis?", vroeg de AVRO dinsdagavond. We kregen punten als we de goede antwoor den kpzen bij de vragen. Een nuttig programma, maar het had moeilij ker gekund. Ik verzin even een voorbeeld: er ligt op het trottoir een bananeschil, en in de verte komt een oud vrouwtje aanlopen, steu nend op haar stok Ik zou de kijkers hebben laten kiezen uit de vol gende drie antwoorden: 1 U haalt de bananeschil weg; 2. U waar schuwt het oude vrouwtje bijtijds voor de bananeschil; of 3. U gaat voor alle zekerheid zelf op de bana neschil staan. Het juiste antwoord is eën, want in het tweede geval bestaat de kans dat 't oude vrouwtje doof is en u niet hoort, en in 't derde geval kan het vrouwtje, omdat ze slecht ziend is. tegen u opbotsen en alsnog omvallen en haar been breken. Maar helaas, zo ging het niet bij de AVRO. Ik neem nu even dit zelfde voorbeeld; bananeschil en oud vrouwtje-met-stok. De vragen bij de AVRO zouden aldus hebben ge luid: 1. U bestrooit de bananeschil met antislip-zand; 2. U pakt het oude vrouwtje haar stok af, zodat ze niet verder kan lopen; of 3. U pakt de bananeschil met een pa piertje op om besmetting met teta nus tegen te gaan, u waarschuwt de vuilnisdienst, u werpt de schil in de vernietigingsmolen van de vuil nisauto, u rijdt mee naar de vuil verbranding en ziet erop toe dat de bananenschil inderdaad ver brand wordt, en u dient 'n klacht in bij de milieucommissie óver dè Geen gekke vondst, omdat je woord ook nog kunt vervrouif ken gijzelhoudsters Carfhou£ hulshoudster, veehouder - lijk zijn dat woorden die met té» ren" samenhangen, en dal fly gijzelhouders nauwelijks Gil," nemers zou daarom missch:?»- voorkeur verdienen Wezoudèn(» ook kunnen zoeken in een gunstig bekend staande uit-., 'l oten; denk aan idioten. maW ruigpoten, zeloten, dus gijaV- Dat klinkt in ieder geval «mug. ger dan gijzelier «in navolginjw juwelier kruidenier). Enfin.ua>» zelf maar een keus doen tj» „De gijzelhouders houden drx* zeiaars vast", of „De gijzeln^ houden drie gijzelaars vasr.c:^, t gijzeloten houden drie giji^" vast", of „De gijzeliers houden gijzelaars vast" Als u een suggestie heeft, houd ik mij volen. stank die de beneneschil bij dei? branding veroorzaakte. Iedereen, behalve Sara Heyblq p koos natuurlijk voor drie en la" weer een punt gescoord! Maan eenvoudig liggen die dingen nleli het dagelijks leven. Zo miste lk« waarschuwing tegen een emssF1 gevaar in de keuken, waarover schreven wordt in het zeerleesba boek Rose - My Life in Servicen-*. Rosina Harrison, die 35 j a J6, dienstmeisje was van Lady Asia c 't eerste vrouwelijke parlement, lid in Engeland. Zij vertelt hoe je een fles cha;. s pagne moet ontkurken: de kuj a voorzichtig omhoogsctaroevente servet erover heen. de fles es beetje schuin houden, dan komtft kurk vanzelf en rustig omhoog. B zijn idioten die denken datdektri met een knal van de fles springen. Zo was er eens een die de fles op het plafondricbtte.ee kurk met een harde knal vandefe liet springen, waarna deze via ba plafond op het hoofd van Eu Lordship belandde. ..Diefleskiinh goed, my lord", zei de butler. ,Ja fles moet niet goed klinkea mae goed smaken, idioot!", zei Hii Lordship. Toch was die butler nc; niet zo dom als een andere, ïsh- over Rose vertelt, en het is dien; ervaring met het ontkurken van een champagnefles die ik dierlijk miste in het voorlichtende AVRO programma. De goeie man kon ft kurk niet uit de fles krijgen en tal daarom op de kurk om teziensat deze dwars zat. Op dat m schoot de kurk eruit en vertoae butler een oog (van wie jeata I veel meer hoort, is MosheftiB NICO SCHEEPttlffiA DE BOUW WOROT GEHOLPEN, DE KLRWT, T TNUVB0EBSMR, V0RDEN NEW yORK WOROT filWU Canberra - Zelden heeft Australië zo'n verbitterde verkiezingsstrijd in zo'n vijandige sfeer beleefd als de campagne die deze week ten einde loopt. Morgen gaan de Aus traliërs naar de stembus voor al gemene verkiezingen, die een nieuw huis van afgevaardigden, en een geheel vernieuwde senaat zul len opleveren. De gebruikelijke po litieke twistpunten als inflatie en werkloosheid komen ditmaal op de tweede plaats. De gewone felle verkiezingsredevoeringen en mani festaties concentreren zich op de constitutionele crisis die de aan leiding gaf tot de vervroegde ver kiezingen. De verkiezing is afgedwongen door de twee conservatieve partijen, de liberale partij en de 'country partij', die hun meerderheid in de senaat gebruikten om de begrotings voorstellen van de Labour-regering van premier Gough Whitlam te blokkeren. Whit- lams regeringspartij had alleen in het huls van afgevaardigden een meerderheid van drie zetels Toen de impasse voortduurde dreigden voor duizenden federale ambtena ren lege loonzakjes aan het eind van de maand. Premier Whitlam stelde voor de verkiezin gen voor de helft van de senaat - die in juni 1976 zouden moeten plaatsvinden - te ver vroegen. in de hoop dat hierdoor een rege ringsmeerderheid in de senaat zou worden verkregen Maar in plaats daarvan stuurde de gouverneur-generaal van Australië, sir John Kerr. de regering naar huis en ont bond beide kamers van het parlement Opposietiteleider Malcolm Fraser werd be noemd tot waarnemend premier. De senaat reageerde prompt opde gewijzigde situatie met aannemen van de begrotingsvoorstel len. Maai- Labour, en de Australische vak beweging, was woedend op de gouverneur Whitlam en zijn ministers beschuldigen Kerr van ongrondwettig handelen. Geruch ten deden de ronde dat sir John Kerr en de liberaal Fraser het onderling op een ak koordje hadden gegooid. Maar zowel Kerr. die ironisch genoeg vorig jaar door Whitlam zelf was voorgedragen, als Fraser ontken den dat. Vakbonden hielden protest-stakingen, Labour-sympathisanten belegden betogin gen. politici ontvinngen dreigbrieven en bij de post zelfs enkele bombrieven gevonden, waarvan een aan het adres van Kerr. In het parlement brak onder de labourafgevaar digden groot tumult uit toen daar de maat regel van Kerr - die geen precedent kent in de Australische geschiedenis - bekend werd. De afgezette Whitlam zei. sprekend op de trappen van het parlementsgebouw: laten we maar zeggen 'God save the queen'. want er is niets dat de gouverneur-generaal zal behoeden" Ex-Labour-minister Fred Daley verklaarde dat sir John's optreden Australië weer de status van straf-kolonie had gegeven, die het in de 18e eeuw had. De voorzitter van het ontbonden huis van afgevaardigden, Gordon Scholes, sprak verbolgen over 'een onbloedige coup, bedreven in de naam van de koningin en de grondwet'. 'Sir John heeft de klok 200 jaar terug gezet, naar de tijd waarin George de derde probeerde een van zijn persoonlijke lakeien te benoemen tot premier van het Verenigd Koninkrijk' Sir John voerde tot zijn verdediging aan dat een vervroegde verkiezing voor een deel van de senaat niet noodzakeüjk tot een door breking van de impasse zou leiden, en da{ hij daarom tot algehele parlementsontbin- ding en ontslag van de regering had beslo ten En hij voegde er aan toe dat hij geen adviezen van Whitlam meer zou aanvaar den omdat Whitlam niet langer een minis ter van de kroon was. De gouverneur, en de waarnemend premier, worden beschuldigd van het breken met de politiek traditie (de 'conventions') die wil dat de gouverneur alleen handelt op advies van de gekozen regering, die gevormd dient te worden door de partij die de meerderheid heeft in het huis van afgevaardigden, en dat de senaat niet bevoegd is begrotingsvoor stellen te verwerpen of te amenderen. Deze constitutionele kwesties zijn nu mede inzet van de verkiezingen geworden. Aanleiding tot de obstructie van de conser vatieve oppositie was het optreden van de later door Whitlam ontslagen minister van energie en mineralen, die omstreden onder handelingen voerde over een buitenlandse lening ter waarde van bijna 25 miljard gul den. Het optreden van minister Rex Connor verschafte de oppositie het 'laakbare feit' dat ze nodig had om door het blokkeren van de begroting een algemene verkiezing af te dwingen. In de senaat heeft de oppositie drie zetels meer dan Labour. De samenwerkende liberale partij en de country party hebben in de campagne ook steeds gehamerd op de teruggang in de economie. Malcolm Fraser verklaarde zelf verzekerd dat Labour het na-oorlogs werk loosheidsrecord had weten te verbreken. Australië telt nu bijna vijf procent werklo zen. en geen naoorlogse regering heeft een werkloosheidspercentage van meer dan twee procent bij verkiezingen overleefd. In derdaad wijzen de opiniepeilingen op een voorsprong van de conservatieven. Maar de uitslag staat nog allerminst vast, want veel kiezers hadden hun keus nog niet gemaakt, en Whitlam heeft de reputatie dat hij ver kiezingen wint als de schijn tegen hem is. Waarnemend premier Fraser heeft over igens al gewaarschuwd dat een verkiezings overwinning van zijn coalitie niet tot snelle verbetering van de economie zal leiden. De aandacht zal worden gericht op het aan moedigen van investeringen, ook uit het buitenland, en het stimuleren van de parti culiere sector. Een nederlaag van Labour zal naar alle waarschijnüjKneid wel het eaf inluiden van de verzorgingsstaat die regering-Whitlam bezig was op te boura en een terugkeer naar het 'vrije verkeer^ maatschappelijke krachten', de ondfflj- mersvrijheid die kenmerkend was voffiw conservatieve regeringen die Australië ra 1949 tot 1972 bestuurden. Australië krijgt mogelijk in de toekomst ook te maken met grondwetswijzingffl Sinds september vorig jaar bestaat er een constitutionele conventie, die voorgesteM grondwetswijzingen bestudeert, en bü n® werkzaamheden zeker beïnvloed zal woraen door de huidige politiekecrisis. De laatste algemene verkiezingen in Aus tralië werden gehouden in mei 1974, ever eens na een constitutioneel conflict. Toe blokkeerde de conservatieve oppositie in ot senaat twee wetsontwerpen voor aanvul lende overheidsuitgaven, waarna de nmalige gouverneur Hasluck op advies v premier Whitlam overging tot parlement sontblnding. In de 73-jarige parlementaw geschiedenis van de Australië was dat a derde keer dat gelijktijdige verkiezing® voor beide kamers van het parlement den gehouden, en nu. nog twee jaar wordt dat dus de vierde keer.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1975 | | pagina 4