PZC
drieluik
van]
verdragen
Israël zit met
440.000 ontwakende
Palestij nen
ZEELAND REAGEERT VRIJ
POSITIEF OP VERDRAGEN
BAALHOEK, BATH, MAAS
Gij zeloten
Veilig?
VERBITTERDE VERKIEZINGSSTRIJD IN AUSTRALIË
VRIJDAG 12 DECEMBER 1975
Jeruzalem - Arabische studenten aan de Hebreeuwse universi
teit willen niet meedoen aan de bewaking van de campus tegen
mogelijke Palestijnse commando-overvallen. De universiteit
staat op het standpunt dat zij als Israëlische staatsburgers net
zo goed als hun joodse medestudenten voor de bewaking moeten
zorgen. Waken tegen terrorisme is een plicht die voor een ieder
geldt.
„De wil niet in een situatie komen
waarin ik tegenover een andere Pa
lestijn kom te staan. Dat is een heel
principiële zaak", zegt Ibrahim, stu
dent in dc medicijnen. Ibrahim ver
tolkt de gevoelens van vrijwel alle
Arabische studenten. „Waartegen
moet ik waken? Israël is voor mij een
vreemde overheersing. Dc vlag van
Israël vertegenwoordigt niet mijn
idealen. Het volkslied spreekt over de
zionistiese droom - het is niet de mij
ne. Ik heb met dc staat Israël niets
gemeen, behalve dat ik Israëlisch
staatsburger ben".
De droom van Ibrahim is een Pales
tijnse staat, dat durft hij nog wel
hardop te zeggen. Ten slotte is er in
Israël vrijheid van meningsuiting. Ara
fat is zijn politieke leider. Dat durft hij
niet hardop te zeggen. De PLO is im-:
mers een vijandige organisatie? Hard
op mag hij de PLO, zijn nationale iden
tificatie, niet liefhebben. Israëlische
Arabieren mogen hun politieke idea
len niet uitspreken. Daarom zal een
argeloze buitenstaander verbaasd op
kijken als hij de verkiezingsleuzen
voor de gemeenteraad in Nazareth
ziet. Die gaan over onschuldige zaken
als betere wegen, betere behuizing,
elektriciteit en water, meer en betere
scholen. Niets verraadt een politieke
strijd van Palestijnse naUonalisten en
communisten en zetbazen van de Is
raëlische regering.
De Israëlische overheid heeft zolang
hetmogelijk was altijd verkondigd dat
de Israëlische Arabieren loyale
staatsburgers zijn. Het bewijs? Ze ma
ken geen moeilijkheden. Maar zeer
weinigen hebben zich tot nu toe aan
gesloten bij de Palestijnse verzetsor
ganisaties; Arabieren stemmen in
meerderheid op de Israëlische Arbei
derspartij, en zij hebben zelden of
nooit voor onlusten gezorgd. Kortom,
hy die geen actief verzet pleegt, is
loyaal.
De verkiezingen in Nazareth, het poli
tieke en intellectuele centrum van
Arabieren in Israël, wijzen op 'n na
tionalistische Palestijnse identifica
tie, 'n ontwikkeling die in 1967 is be
gonnen. De geschiedenis van dé isra-
ëlische Arabieren begint in 1948. Een
half milj. Arabieren ongeveer vlucht
ten; 25.000 bleven in Israël. Zij hadden
het in Israël niet gemakkelijk. Tot
1966 leefden zij onder 't bestuur van 'n
militaire gouverneur. Vrij reizen be
stond niet. Wie zijn huis wilde verla
ten, moest een vergunning aanvragen.
Op die vergunning stond precies waar
lïij heen mocht en hoe lang hij mocht
wegblijven Economisch waren er
gTOte aanpassingsproblemen. De Ara
bische dorpsbevolking had voor het
overgrote deel een agrarisch bestaan
geleid. Veel Arabisch land werd door
de Israëli's onteigend. Boeren moes
ten worden omgeschoold tot fabrieks
arbeiders.
Arabieren werden als een vijfde co
lonne beschouwd. Daarom dienden
zij niet in het leger-dat is tot vandaag
de dag het geval. Maar politiek vorm
den ze geen bedreiging. De Israëlische
zionistische partijen slaagden erin de
Arabieren van hun politieke systeem
afhankelijk te maken, en op die ma
nier te neutraliseren. Dorps- en clan-
hoofden werden handig gemanipu
leerd en overladen met persoonlijk
eerbetoon, gunsten en geld. in ruil
voorpolitieke hand- en spandiensten.
Door de feodale structuur van de
Arabische dorpen verzekerde de
steun van het hoofd van de chamoela
(clan) automatisch de steun van de
hele chamoela.
Dat systeem werkt tot vandaag de
dag. Afhankelijk als de zetbazen zijn
van de moederpartij, komen zij nauwe
lijks of niet op voor de belangen van de
bevolking, die zij geacht worden te
vertegenwoordigen. Zo is het heel
normaal dat Arabische parlementsle
den die geallieerd zijn met de arbei
derspartij, altijd de meest pro-
zionistische en anu- Araoiscne voor
stellen steunen conform de partijlijn
Partij
In 1965 is er een poging gedaan dooi
Arabische intellectuelen om een al
ternatieve oorspronkelijke Arabische
Nationalistische Partij op te richten
de El Ard- beweging. Maar deze partl,
werd al snel verboden omdat zij ziet.
met meer bemoeide dan water en elek
triciteit.
Drempelvrees
De oorlog van 1973 heeft veel Israli-
sche Arabieren over hun drempel
vrees van Palestijnse identificatie
heen geholpen. Zij die voordien hun
sympathie voor de Palestijnse zaak
voor zich hadden gehouden, voelden
zich nu gesterkt door de successen
van de Arabische wereld, om vrijuit
te spreken. Nooit hadden zij over
zichzelf als Palestijnen gesproken -
nu noemden zij zich Palestijnse Ara
bieren met Israëlisch staatsburger
schap. Het proces voltrok zich zonder
dat de joodse Israëli's er veel aan
konden doen, behalve het te ontken
nen. Alleen de regeringsadviseur
voor Arabische zaken, Shmuel Tole-
dano, signaleeerde het opkomende
Palestijnse nationalisme.
Arabieren zijn in Israël een minder
heid, en dat moeten zij ook blijven
Een joodse meerderheid is de essentie
van het zionisme. Maar de natuurlijke
aanwas bij de Israëlische Arabieren
behoort tot de hoogste in de wereld. In
Galilea heeft dat tot demografische
problemen geleid waar de overheid
zich grote zorgen over maakt Galilea
heeft met 55 procent van de bevolking
een Arabische meerderheid gekregen
Een Arabische meerderheid zou in de
toekomst kracht kunnen geven aan
Palestijnse argumenten dat Galilea
bij een Palestijnse staat moet behoren
De regering heeft daarom besloten tot
een project dat de ontwikkeling van
Galilea wordt genoemd, hetgeen een
eufemisme is voor verjoodsing van.
Galilea'. Voor dat doel wordt er Arabi
sche grond onteigend.
Met succes heeft Toledano kunnen
pleiten vooreen minimale onteigening
van Arabische grond, om het leed te
verzachten. Als zionist kan hij het leed
niet voorkomen of ongedaan maken
De belangen botsen. Geen wonder dat
hij al verschillende malen heeft over
wogen om op te stappen, te meer daar
hij om het zacht te zeggen niet altijd
evenveel begrip vindt bjj de Israëli
sche overheid voor de problemen van
een Israëlische Arabier.
Bij gebrek aan een Arabische Nationa
listische Partij is de Rakach. de com
munistische partij die de Moskou-lijn
aanhangt, het forum geworden waar
Arabieren hun nationale Palestijnse
ideeën kwijt kunnen en waar hun be
langen worden behartigd los van de
zionistische doelstellingen van Israël
De Rakach valt buiten wat de Isra
ëli's noemen de 'nationale concensus',
en wordt daarom tot de negatieve
elementen gerekend
Hoe heeft de Israëlische regering ge
reageerd op de groei van Palestijns
bewustzijn? Zij hebben de oude me
thodes geprobeerd: het kopen van de
hoofden van de clans. Maar de jonge
ren zijn met hun Israëlisch onderwijs
minder gebonden aan de traditionele
patronen.
Israël heeft met een bevolking van
440.000 ontwakende Palestijnen te
maken in eigen huis. De snelle poli
tieke ontwikkelingen van de laatste
weken werken een radicalisering in
beide kampen in de hand. Israëli's
worden onverdraagzamer. Arabieren
anti-Israëlischer En hier en daar
wordt zelfs al de vrees uitgesproken
van een mogelijk georganiseerd vezet
van Israëlische Arabieren tegen de Is
raëlische regering.
4Van Zeeland uit is er de laatste tijd vaak en nadrukkelijk bij minister Westerterp van
verkeer emoaterstaat op aangedrongen omde drie verdrageni Baalhoekkanaal. Bocht van
Bath en maaswaterdie Nederland met België wil afsluiten nu eindelijk eens naar buiten te
brengen. De minister weigert, nog steeds. Toch kan hij al over de eerste reacties beschikken
Vandaagin de laatste van ome serie beschouwingen, komen de fractievoorzitters uit
provinciale staten en de burgemeester van Hulst aan het woord.
IV^IDDELBURG - Voorlopige reacties uit Zeeland maken duidelijk, dat er vrij positief wordt
gedacht over de voorwaarden, die in het drieluik van traktaten aan België zijn gesteld op het
terrein van de luchtverontreiniging en de waterzuivering. Wel is men hier en daar benieuwd
naar sancties, voor het geval zich bij de uitvoering van de overeenkomsten toch problemen zou
den voordoen. Alleen van de kant van de PPR in Zeeland worden de regelingen zonder meer als
'te vrijblijvend' aangemerkt, zo leerde een inventarisatie van een aantal reacties.
W. Don. fractievoorzitter van de PvdA
in de Zeeuwse staten bijvoorbeeld' „Er
zijn strenge eisen gesteld, zowel voor
water- als voor luchtvervuiling. Uit de
Belgische reacties blijkt, dat men daar
nogal aan tilt Da's voor mij het duide
lijkste bewijs, dat er een aantal posi
tieve zaken aan deze tractaten zijn
verbonden
Don wijst er op. dat Zeeland het ka
naal niet heeft gewild, maar dat er wel
duidelijk is gesteld dat er voor de rege
ring argumenten kunnen zijn om een
Baalhoekkanaal niet af te wijzen. „In
dit geheel passen strenge milieueisen
aan België, AIS' de kamer van koop-'
handel in An£w®rJ)ep .zegt, dat men de
voorwaarden "soepéi" moet hanteren',
begrijp ik niet dat men er ook aan toe
kan voegen: maar niet afwijken van de
normen. Ik vind, dat met name de mi
lieueisen ten strengste moeten worden
gehandhaafd." Naar zijn mening moet
men daar erg kien op zijn, in welk ver
band hij de 'nonchalance' signaleert in
België bij het vervoer van radio-actief
afval van kerncentrales „Ik ben wel
benieuwd naar eventuele sancties in de
verdragen. Ik wil graag zeker
heid of men de eisen ook werke
lijk hard kan maken," aldus Don. Naar
de eerste indruk van de CDA-
fractievooratter drs. H Eversdijk heb
ben gedeputeerde staten 'hun huis
werk behoorlijk goed gedaan." Ever
sdijk. „Zeeland heeft geen belang bij
het kanaal op zich. Als het er toch
komt. moet je proberen die pil zoveel
mogelijk te vergulden. Als ik in de
krant zie wat er met name in de
ontwerp-verdragen is. vastgelegd over
zuiveringsinstallaties, die nog ge
bouwd moeten worden en aan sane
ringsmaatregelen van wat er al is. dan
vind ik dit uitermate positieve zaken.
Datzelfde geldt voor het niet aantasten
van het Land van Saeftinge." Er moet
- vindt Eversdijk - wel aan gewerkt
worden, dat de groenzone klaar is vóór
het kanaal wordt geopend. „Dit soort
zaken moeten vooraf opgelost zijn,"
„Jammer," vindt Eversdijk, dat het 'zo
verschrikkelijk lang duurt" voor de
verdragen naar buiten komen. „Men
heeft eigenlijk niets te verbergen, de
resultaten lijken erg positief. Je zou in
Zeeland waarschijnlijk nog wel meer
resultaat willen zien, maar onderhan
delen is een kwestie van compromissen
sluiten Wat, er nu uit de bus geko
men is. lijkt zeer aanvaardbaar. Veel
Zeeuwse winst
'Bevredigend'
Van SGP-fractievooratter A. Maljaars
m de staten komt in een eerste - glo
bale - reactie de opvatting, dat de ver
dragen voor Zeeland 'vrij bevredigend'
lijken. Hij mist in wat er tot nu toe
naar buiten gekomen is wel exacte
formuleringen over sancties. Maljaars
„Ik heb begrepen, dat er harde eisen
worden gesteld. Dat is wel nodig ook.
gezien de nonchalante houding van
België in het verleden. Ik geloof wel.
dat de bereidheid van de Belgen om ze
na te leven groter is dan vroeger. Maar
het zou gpedfzijn als Nederland en Zee
land ook de naleving van de voorwaar1'
den nauwlettend zouden volgen, Hetl
zóu góed 'zijn als er duidelijke sancties
kwamen. Óp 'n later tijdstip, als Bel
gië de werken al bijna voltooid zóu
kunnen hebben, zou voorkomen moe
ten worden dat men het met de nale
ving van de voorwaarden om de veron
treiniging tegen te gaan niet meer zo
nauw neemt." Een teneur van gema
tigd optimisme ook in de voorlopige
reactie van J. Hoekstra, fractievoorzit
ter van de WD: „We zijn het niet eens
met de hele gang van zaken rond de
bekendmaking, of beter het niet be
kendmaken van de tractaten. maar als
we een aantal zaken op een rijtje zet
ten, moet ik zeggen: ik geloof niet. dat
we er zo ongunstig uitkomen. Vooral
de eis van zuiveringsinstallaties op Bel
gisch gebied spreekt ons aan. Het lijkt
ons. dat het om goed doorwrochte af
spraken gaat, waarin - zoals we 't nu
kunnen bekijken - geen grote ommis-
sies te constateren zijn."
'Te vrijblijvend'
Een geheel ander geluid van de kant
van de PPR: frachtievoorzitter C. Th.
van Waterschoot noemt de regelingen,
die nu overeen zijn gekomen, 'te vrij
blijvend'. Van Waterschoot. „Als je de
verdragen zelf bekijkt, dan moet je je
afvragen: hoe wil je in België controle
ren of aan alle voorwaarden wordt vol
daan? Er is verschil in milieuwetgeving
en bovendien: ook Nederland loost on
gezuiverd op de Westerschelde. Ik ont
ken de goede bedoelingen van de
voorwaarden niet, maar 't geheel is
te vrijblijvend, 't zijn eisen zonder sanc
ties. Nederland kan niet zeggen in
1985: de Belgen zijn de voorwaarden
niet nagekomen, we sluiten de sluis
deur. Je kunt de voorwaarden niet
hard maken." Naar de mening van Van
Waterschoot betekent inwilliging van
de Zeeuwse claim om wel industrie toe
te laten aan de Nederlandse kant van
het kanaal, dat 'je een hoop troeven uit
handen geeft." Van Waterschoot: „Hoe
kun je België het hele kanaal laten be
talen en dan er later zelf van profi-
en de Belgen toch maar eisen blijven
opleggen? Ik vraag me trouwens af of
gs die hele zaak rond de industrialisa
tie in Zeeuwsch-Vlaanderen niet gaan
verliezen. Men wil de Mosselbanken. de
vaste oeververbinding en industrie
langs Baalhoek. Gs willen alle slagen
binnenhalen en er begint in Den Haag
grote weerstand tegen deze Zeeuwse
politiek te bestaan. Ik zie in het geheel
een hoop missers - ook tactisch - zit
ten;" 'Naaf'Zijn méning is'hè't niet'jüist
dé drié verdragen gekoppeld aan' de
orde té stélléri, „al kan ik "dat in 'ver
band met de Belgische situatie wel be
grijpen dat het is gebeurd. Aan een be
oordeling van de tractaten dient volgens
de PPR-woordvoerder ook een gedegen
onderzoek van alternatieven - ontslui
ting van de linker-oever via een
Westerschelde-sluis, pijpleidingen naar
Zeebrugge - vooraf te gaan. „Dat Baal
hoekkanaal is ons opgedrongen."
Er is ergens een streep gezet en daar is
men - voor een deel ook uit prestige
overwegingen - rondom blijven praten
Een Baalhoekkanaal is de slechtste op-
ossing. die denkbaar is."
'Waterdicht'
Burgemeester P. J. G. Molthoff van
Hulst vindt, dat de traktaten 'water
dicht' lijken. „Ik heb altijd gepredikt
Als er van hogerhand voor een kanaal
beslist wordt, moeten we zorgen dat we
geen risico's lopen, ons volmaakt in
dekken. Ik zie nu uit wat er naar buiten
is gekomen, dat België niet met be
paalde werken mag beginnen voor ver
ontreiniging tot een bepaalde lijn is te
ruggebracht,. Ik wist wel dat daar naar
zou worden gestreefd, maar het is goed
dat het er ook uitgekomen is. Sanc
ties? Er moeten worden voorkomen,
niet genezen. Voor het kanaal
Terneuzen-Gent had ook zo'n regeling
moeten gelden. Men moet goed begrij
pen, dat de maatregelen ook in het be
lang van België zelf zijn. Zo'n vuile
Schelde - dat kan toch niet. Waar ik
nog wel mee inzit zijn een paar andere
zaken. Je zou aan weerskanten van de
grens gezamenlijk een rampenregeling
moeten aanpakken met het oog op wat
er allemaal op de linker Schelde-oever
en bij Doel gebeurt. Daar zou je ook
zo'n handvat voor moeten hebben als
deze traktaten,"
KEES CIJSOUW.
opinie en achtergror,
N„
i ederland heeft allerminst be
hoefte aan kapers en ontvoerders,
maar de Nederlandse taal heeft wel
een grote behoefte aan een woord
voor degenen die gijzelen U weet
het. gijzelaars zijn de mensen die
gegijzeld worden daarom worden
ze ook wel gegijzelden genoemd Zo
zijn martelaars ook degenen die
gemarteld worden en niet degenen
die martelen Een bedelaar daaren
tegen is Iemand die zelf bedelt, en
niet degene die hem geld geeft. Een
dompelaar daarentegen is datgene
wat gedompeld wordt, niet degene
die dompelt - dit dan weer in tegen
stelling tot de mompelaar En ga zo
maar door Het Engels Duits en
Frans schijnen ook geen apart
woord te hebben voor de boosdoe
ners. De Gooi- en Eemlander heeft
nu het woord „gijzelhouders" geïn
troduceerd: zij'die in gijzeling hou
den.
„Au.
llles veilig thuis?", vroeg de
AVRO dinsdagavond. We kregen
punten als we de goede antwoor
den kpzen bij de vragen. Een nuttig
programma, maar het had moeilij
ker gekund. Ik verzin even een
voorbeeld: er ligt op het trottoir een
bananeschil, en in de verte komt
een oud vrouwtje aanlopen, steu
nend op haar stok Ik zou de kijkers
hebben laten kiezen uit de vol
gende drie antwoorden: 1 U haalt
de bananeschil weg; 2. U waar
schuwt het oude vrouwtje bijtijds
voor de bananeschil; of 3. U gaat
voor alle zekerheid zelf op de bana
neschil staan.
Het juiste antwoord is eën, want
in het tweede geval bestaat de
kans dat 't oude vrouwtje doof is en
u niet hoort, en in 't derde geval
kan het vrouwtje, omdat ze slecht
ziend is. tegen u opbotsen en alsnog
omvallen en haar been breken.
Maar helaas, zo ging het niet bij de
AVRO. Ik neem nu even dit zelfde
voorbeeld; bananeschil en oud
vrouwtje-met-stok. De vragen bij
de AVRO zouden aldus hebben ge
luid: 1. U bestrooit de bananeschil
met antislip-zand; 2. U pakt het
oude vrouwtje haar stok af, zodat
ze niet verder kan lopen; of 3. U
pakt de bananeschil met een pa
piertje op om besmetting met teta
nus tegen te gaan, u waarschuwt de
vuilnisdienst, u werpt de schil in de
vernietigingsmolen van de vuil
nisauto, u rijdt mee naar de vuil
verbranding en ziet erop toe dat
de bananenschil inderdaad ver
brand wordt, en u dient 'n klacht in
bij de milieucommissie óver dè
Geen gekke vondst, omdat je
woord ook nog kunt vervrouif
ken gijzelhoudsters Carfhou£
hulshoudster, veehouder -
lijk zijn dat woorden die met té»
ren" samenhangen, en dal fly
gijzelhouders nauwelijks Gil,"
nemers zou daarom missch:?»-
voorkeur verdienen Wezoudèn(»
ook kunnen zoeken in een
gunstig bekend staande uit-., 'l
oten; denk aan idioten. maW
ruigpoten, zeloten, dus gijaV-
Dat klinkt in ieder geval «mug.
ger dan gijzelier «in navolginjw
juwelier kruidenier). Enfin.ua>»
zelf maar een keus doen tj»
„De gijzelhouders houden drx*
zeiaars vast", of „De gijzeln^
houden drie gijzelaars vasr.c:^, t
gijzeloten houden drie giji^"
vast", of „De gijzeliers houden
gijzelaars vast" Als u een
suggestie heeft, houd ik mij
volen.
stank die de beneneschil bij dei?
branding veroorzaakte.
Iedereen, behalve Sara Heyblq p
koos natuurlijk voor drie en la"
weer een punt gescoord! Maan
eenvoudig liggen die dingen nleli
het dagelijks leven. Zo miste lk«
waarschuwing tegen een emssF1
gevaar in de keuken, waarover
schreven wordt in het zeerleesba
boek Rose - My Life in Servicen-*.
Rosina Harrison, die 35 j a J6,
dienstmeisje was van Lady Asia c
't eerste vrouwelijke parlement,
lid in Engeland.
Zij vertelt hoe je een fles cha;. s
pagne moet ontkurken: de kuj a
voorzichtig omhoogsctaroevente
servet erover heen. de fles es
beetje schuin houden, dan komtft
kurk vanzelf en rustig omhoog. B
zijn idioten die denken datdektri
met een knal van de fles
springen. Zo was er eens een
die de fles op het plafondricbtte.ee
kurk met een harde knal vandefe
liet springen, waarna deze via ba
plafond op het hoofd van Eu
Lordship belandde. ..Diefleskiinh
goed, my lord", zei de butler. ,Ja
fles moet niet goed klinkea mae
goed smaken, idioot!", zei Hii
Lordship. Toch was die butler nc;
niet zo dom als een andere, ïsh-
over Rose vertelt, en het is dien;
ervaring met het ontkurken van
een champagnefles die ik dierlijk
miste in het voorlichtende AVRO
programma. De goeie man kon ft
kurk niet uit de fles krijgen en tal
daarom op de kurk om teziensat
deze dwars zat. Op dat m
schoot de kurk eruit en vertoae
butler een oog (van wie jeata I
veel meer hoort, is MosheftiB
NICO SCHEEPttlffiA
DE BOUW WOROT GEHOLPEN,
DE KLRWT, T TNUVB0EBSMR,
V0RDEN
NEW yORK WOROT filWU
Canberra - Zelden heeft Australië
zo'n verbitterde verkiezingsstrijd
in zo'n vijandige sfeer beleefd als
de campagne die deze week ten
einde loopt. Morgen gaan de Aus
traliërs naar de stembus voor al
gemene verkiezingen, die een
nieuw huis van afgevaardigden, en
een geheel vernieuwde senaat zul
len opleveren. De gebruikelijke po
litieke twistpunten als inflatie en
werkloosheid komen ditmaal op de
tweede plaats. De gewone felle
verkiezingsredevoeringen en mani
festaties concentreren zich op de
constitutionele crisis die de aan
leiding gaf tot de vervroegde ver
kiezingen.
De verkiezing is afgedwongen door de twee
conservatieve partijen, de liberale partij en
de 'country partij', die hun meerderheid in
de senaat gebruikten om de begrotings
voorstellen van de Labour-regering van
premier Gough Whitlam te blokkeren. Whit-
lams regeringspartij had alleen in het huls
van afgevaardigden een meerderheid van
drie zetels Toen de impasse voortduurde
dreigden voor duizenden federale ambtena
ren lege loonzakjes aan het eind van de
maand.
Premier Whitlam stelde voor de verkiezin
gen voor de helft van de senaat - die in juni
1976 zouden moeten plaatsvinden - te ver
vroegen. in de hoop dat hierdoor een rege
ringsmeerderheid in de senaat zou worden
verkregen Maar in plaats daarvan stuurde
de gouverneur-generaal van Australië, sir
John Kerr. de regering naar huis en ont
bond beide kamers van het parlement
Opposietiteleider Malcolm Fraser werd be
noemd tot waarnemend premier. De senaat
reageerde prompt opde gewijzigde situatie
met aannemen van de begrotingsvoorstel
len. Maai- Labour, en de Australische vak
beweging, was woedend op de gouverneur
Whitlam en zijn ministers beschuldigen
Kerr van ongrondwettig handelen. Geruch
ten deden de ronde dat sir John Kerr en de
liberaal Fraser het onderling op een ak
koordje hadden gegooid. Maar zowel Kerr.
die ironisch genoeg vorig jaar door Whitlam
zelf was voorgedragen, als Fraser ontken
den dat.
Vakbonden hielden protest-stakingen,
Labour-sympathisanten belegden betogin
gen. politici ontvinngen dreigbrieven en bij
de post zelfs enkele bombrieven gevonden,
waarvan een aan het adres van Kerr. In het
parlement brak onder de labourafgevaar
digden groot tumult uit toen daar de maat
regel van Kerr - die geen precedent kent in
de Australische geschiedenis - bekend werd.
De afgezette Whitlam zei. sprekend op de
trappen van het parlementsgebouw: laten
we maar zeggen 'God save the queen'. want
er is niets dat de gouverneur-generaal zal
behoeden"
Ex-Labour-minister Fred Daley verklaarde
dat sir John's optreden Australië weer de
status van straf-kolonie had gegeven, die
het in de 18e eeuw had. De voorzitter van
het ontbonden huis van afgevaardigden,
Gordon Scholes, sprak verbolgen over 'een
onbloedige coup, bedreven in de naam van
de koningin en de grondwet'. 'Sir John heeft
de klok 200 jaar terug gezet, naar de tijd
waarin George de derde probeerde een van
zijn persoonlijke lakeien te benoemen tot
premier van het Verenigd Koninkrijk'
Sir John voerde tot zijn verdediging aan dat
een vervroegde verkiezing voor een deel van
de senaat niet noodzakeüjk tot een door
breking van de impasse zou leiden, en da{
hij daarom tot algehele parlementsontbin-
ding en ontslag van de regering had beslo
ten En hij voegde er aan toe dat hij geen
adviezen van Whitlam meer zou aanvaar
den omdat Whitlam niet langer een minis
ter van de kroon was.
De gouverneur, en de waarnemend premier,
worden beschuldigd van het breken met de
politiek traditie (de 'conventions') die wil
dat de gouverneur alleen handelt op advies
van de gekozen regering, die gevormd dient
te worden door de partij die de meerderheid
heeft in het huis van afgevaardigden, en dat
de senaat niet bevoegd is begrotingsvoor
stellen te verwerpen of te amenderen. Deze
constitutionele kwesties zijn nu mede inzet
van de verkiezingen geworden.
Aanleiding tot de obstructie van de conser
vatieve oppositie was het optreden van de
later door Whitlam ontslagen minister van
energie en mineralen, die omstreden onder
handelingen voerde over een buitenlandse
lening ter waarde van bijna 25 miljard gul
den. Het optreden van minister Rex Connor
verschafte de oppositie het 'laakbare feit'
dat ze nodig had om door het blokkeren van
de begroting een algemene verkiezing af te
dwingen. In de senaat heeft de oppositie
drie zetels meer dan Labour.
De samenwerkende liberale partij en de
country party hebben in de campagne ook
steeds gehamerd op de teruggang in de
economie. Malcolm Fraser verklaarde zelf
verzekerd dat Labour het na-oorlogs werk
loosheidsrecord had weten te verbreken.
Australië telt nu bijna vijf procent werklo
zen. en geen naoorlogse regering heeft een
werkloosheidspercentage van meer dan
twee procent bij verkiezingen overleefd. In
derdaad wijzen de opiniepeilingen op een
voorsprong van de conservatieven. Maar de
uitslag staat nog allerminst vast, want veel
kiezers hadden hun keus nog niet gemaakt,
en Whitlam heeft de reputatie dat hij ver
kiezingen wint als de schijn tegen hem is.
Waarnemend premier Fraser heeft over
igens al gewaarschuwd dat een verkiezings
overwinning van zijn coalitie niet tot snelle
verbetering van de economie zal leiden. De
aandacht zal worden gericht op het aan
moedigen van investeringen, ook uit het
buitenland, en het stimuleren van de parti
culiere sector. Een nederlaag van Labour
zal naar alle waarschijnüjKneid wel het eaf
inluiden van de verzorgingsstaat die
regering-Whitlam bezig was op te boura
en een terugkeer naar het 'vrije verkeer^
maatschappelijke krachten', de ondfflj-
mersvrijheid die kenmerkend was voffiw
conservatieve regeringen die Australië ra
1949 tot 1972 bestuurden.
Australië krijgt mogelijk in de toekomst
ook te maken met grondwetswijzingffl
Sinds september vorig jaar bestaat er een
constitutionele conventie, die voorgesteM
grondwetswijzingen bestudeert, en bü n®
werkzaamheden zeker beïnvloed zal woraen
door de huidige politiekecrisis.
De laatste algemene verkiezingen in Aus
tralië werden gehouden in mei 1974, ever
eens na een constitutioneel conflict. Toe
blokkeerde de conservatieve oppositie in ot
senaat twee wetsontwerpen voor aanvul
lende overheidsuitgaven, waarna de
nmalige gouverneur Hasluck op advies v
premier Whitlam overging tot parlement
sontblnding. In de 73-jarige parlementaw
geschiedenis van de Australië was dat a
derde keer dat gelijktijdige verkiezing®
voor beide kamers van het parlement
den gehouden, en nu. nog twee jaar
wordt dat dus de vierde keer.