„ik lig liever
in de clinch
met een ander
dan met mezelf"
PROVINCIALE ZEEUWSE COURAN
ZATE RU AG TI L"
lllll!lll!!!ll!!!lllll'!!ll!!ll!i!!!lll!!lll!l!ll!!!llllllll!llll!!lllllllllllllllllll!lllllllll!llllllllllllllllll!llll!!lllllllllllll!lllll!lllll!lllllllllll!lllllllllll!ll!!llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll!!lllli
ALEWIJN DON, EEN VAN DE TIEN,
TUINDER EN LOKAAL POLITICUS
Alewijn Don had me vooraf
gezegd, dat de PvdA-afdeling
Domburg maar klein is. Er
zitten dinsdagavond niette
min twintig bezoekers op de
vergadering in 'Tramzicht',
vis-a-vis aan tafeltjes in 't
vierkant. Er moet worden
nabeschouwd. Het is nu on
geveer een jaar geleden",
verduidelijkt de convocatie
„dat Domburg verrijkt werd
met het uiterst rechtse (vvd-
sgp) college. Nu dit gemeen
tebestuur er aan de voor
avond van de behandeling
van de gemeentebegroting
1976 zijn eerste jaar heeft op
zitten, leek het ons zinvol om
dit jaar nog eem de revue te
laten passeren".
Terugblikker is Alewijn Don (54), fractie
voorzitter voor de Partij van de Arbeid -
twee zetels - in de Domburgse raad. Ale
wijn Don, tuinder en lokaal politicus. Een
man met een scherp belijnd gezicht, dat er
nog vaker grimmig zou uitzien als zijn
brilmontuur niet verzachtend zou werken.
Hij is - na de vorige raadsverkiezingen -
niet als wethouder herkozen.
Van het beleid van b. en w. blijft niets heel,
de toon is sarcastisch. „De stijl van onze al
gemene beschouwing de laatste keer riep
nogal weerstand op", zegt Don zelf. „Da's
met zo erg. Dan komt de bedoeling meestal
wel goed over". Hij haalt niet alleen uit naar
b en w - in burgemeesterloos Domburg dus
naar de beide wethouders maar ook naar
de WD. Spaart de derde fractie in de raad.
de christelijke groepering, die de meerder
heid heeft. „Er is", zegt hij voorzichtig.
..nogal eens contact vooraf met een paar
mensen van de christelijke groepering over
sommige punten. Ze komen nogal eens met
suggesties, waar we ons heel goed in kun
nen vinden".
Die opstelling zint niet iedereen in 'Tram
acht': er gaan stemmen op, die willen, dat
de PvdA-fractie elke keer zelf met voorstel
len en suggesties komt als men het met
eens is met b. en w. en dat de fractie de za
ken niet moet doorspelen naar de christe
lijke groepering. „Elke keer zelf zeggen wat
we willen en laten we dan maar afwachten
of ze meegaan. Moeten ze toch een keer met
de billen bloot", is de hint. „Maar wat wil je
dan roept Don, de armen heffend. „Ais
we zelf .net andere voorstellen komen, roe
pen ze meer weerstand op. Bijna nergens
ziet een oppositie ooit kans een poot aan de
grond te krijgen. In Domburg gaat dat nu
wel. 't Is beroerd dat het zó moet. maar het
gaat er om watje van je ideeën kunt realise
ren Nu zijn we herkenbaar aan het beleid,
dat de christelijke groepering voert. Hoe
bestaat het!"
Hij had me een kleine week eerder indrin
gend en persoonlijk toegesproken over poli-
ui Domburg en zijn visie daarop. Het
was bij hem thuis, hij was met een schaar in
v met me opgelopen, de tuinderij in.
terst had-ie een pakje sigaretten aangebro-
- n e,n 'er zelfbediening voor me op ta
re' gelegd, zonder zelf op te steken. Hij is zes
eken geleden opgehouden met roken ,.t'
Werd te gek, joh. Je gaat op den duur onder
je zelf door. Als ik van huis wegging, zaten
in al m'n zakken aangebroken pakjes siga
retten en in de auto lagen er ook nog Af en
toe eens een, na het eten of na de koffie, op
een geschikt moment, vind ik geen punt.
Maar 't is een gevecht met jezelf 't is me tot
nu toe gelukt. Ik ben er weieens eerder mee
opgehouden, gooide ik de sigaret de kweke
rij in en het pakje d'r achteraan. Maar na
een uur zat ik alweer op m'n knieën om te
proberen het terug te vinden. Je ziet je zoe
ken, man". Een stem vol verachting.
VET KOPJE
OVERTUIGING
In de kas blijkt de oktoberzen aanzienlijk
milder dan buiten We zitten op een richel.
Don haalt zijn politieke loopbaan op.
Kwam in 1953 in de raad van Oostkapelle,
had er zitting in tot de herindeling van 1966
en werd daarna gekozen in de raad van
Domburg, was daar van 1970 tot. 1974, eén
zittingsperiode, wethouder vnor de hvoa.
Wie het neutraal zou willen formuleren, zou
moeten zeggen, dat Don er in die tijd aan
zienlijk loebijdroeg, dat de gemeenteraden
van Oostkapelle en later van Domburg
nogal eens met een vet kopje in de krant
kwamen, en dat de verslagen zélf nogal eens
melding moesten maken van verschillen
van inzicht tussen de PvdA-fractie, andere
raadsfracties en b. en w
„Precies", zegt Don in die^kas. „De PvdA-
fractie. Niet Don. Don voerde alleen het
woord. En elk vogeltje zingt nu eenmaal
zoals het gebekt is. We hebben - laat ik het
bij Domburg houden - in liet verleden ge
vraagd om zaken versneld af te schrijven en
om reserves te kweken. De raad heeft dat
op den duur overgenomen. Er kan nu veel
meer dan er vroeger kon. Maar als je dan
ziet met wat voor college je nu zit - als ze
over je begroting in de raad algemeen zeg
gen: maak je huiswerk maar opnieuw als je
er helemaal de mist mee ingaat, clan stap je
als college toch op Vergeet dat maar Ik
vind, je moet voor je zaken staan. En je
moet in een college van b en w. gaan zitten,
als je zoiets aankunt. Ik kom ook niet op de
weg. als ik niet kan autorijden". Het klinkt
verbeten. „Wie werkt maakt fouten", zegt
Don, „en wie hard werkt maakt meer fou
ten". Priemt de schaar tegen m'n borst
been: „Maar ik ken er ook, die geen fouten
maken"
wethouder kunnen wezen. Maar dat verdom
ik. Ik wil niet met mezelf in de clinch liggen.
Liever met een ander. Ik spring in Domburg
elke keer weer op de ketting - maar daarom
is het niet leuk. D'r is op het moment eigen
lijk geen moer aan. Van b en w. moetje het
niet hebben, de motoren van de gemeente
zitten eigenlijk in de raad. Maar dat geefr
moeilijkheden, en omwegen, en frustraties
om toch tot zaken te komen.
Ik: „Waarom blijf je eigenlijk meedoen Er
zijn, geloof ik. twee gangbare antwoorden,
omdat het een uitdaging is of omdat je in
die functie iets kunt betekenen voor een
ander. Welke kies je
Don: „Ja, ja, ik weet het precies. M'n vader
zei altijd, als 't gemeen je roept, moet je
sterke argumenten hebben om te weigeren
Natuurlijk trekt ook iets van macht je aan
Ik kom nogal eens op het sportveld of in de
sportzaal in Oostkapelle. dan ben ik altijd
een beetje gróös. Die zijn er toch maar ge
komen, toen ik wethouder was, denk ik dan
Die zijn ook een beetje van mij. In 1953
vroegen ze of ik kandidaat voor de raad van
TEKST: KEES CIJSOUW
FOTO: WIM RIEMENS
Oostkapelle wilde wezen voor de arbeiders
kiesvereniging. Dal wilde ik wel. maar ik
vond, dat we met een eerlijke vlag moesten
komen. Als Partij van de Arbeid. Dat is
toen gebeurd. Wat toen bij die kandidatuur
ook meespeelde was. dat ik zelfstandig was.
Een eigen bedrijf. Hoefde me niet in te hou
den of dingen voor me te houden, omdat ik
van iemand afhankelijk was. Dat speelde
toen nog wel, in een dorp als Oostkappel.
Nu niet meer".
VADER DON
Don gaat voor. de druivenkas in. waar me
de bedoeling van de schaar duidelijk wordt.
Hij knipt een tros mooie blauwe en over
handigt me die We verorberen ze samen op
de bank in de tuin achter het huis, de steel
tjes en de vellen mogen achter belendend
struweel worden weggeworpen. „Volgens
mij", opper ik. „kan Don uitstekend over
weg met mensen, diè er een sterke overtui
ging op na houden. Van welke kant dan
ook". Don zwijgt, ziet. eruit of-ie aan enig
zelfonderzoek doet en knikt. „Zo'n Aantjes,
daar heb ik respect voor. uit die man
spreekt een overtuiging Voor de CHU niet.
Die doen water bij hun principes om toch
nog een keér op de kussens te kunnen zit
ten"
„Nou moetje die situatie eens terugschroe
ven naar zo'n kleine gemeenschap als hier.
Oostkapelle. Domburg Mensen, die ergens
voor staan en blijven staan vind je niet veel.
En die het doen, wordt het niet in dank af
genomen. Reken dat maar niet". Knikt
nadrukkelijk. „Als ik voortdurend had ge
schipperd. had ik echt al-wel twintig jaar
als zoon van Don en zei. „Alewijn. dat. was
nou zo merkwaardig aan Je vader: ik heb
hem niet eens zo vaak ontmoet maar die
korte periodes gaf-ie op een bepaalde ma
nier richting aan m'n leven". Don. „Fedde
Schurer. Dat is toch wel iemand" Ds. F.
Don. een man met een dwingende aanpak.
Hij heeft - vertelt Alewijn - een preek eens
een keer onderbroken met: „Als ik u zie zit
ten (gebaar in de richting van de kerkgan
gers i en als ik u zie zitten (gebaar naar de
kerkeraadsbank). dan kan ik het wel opge
ven". Ging toen anderhalve minuut zwij
gend zitten, stond weer op en vervolgde:
„Maar gelukkig heb ik hoger hren zien". En
Don doet me het verhaal van het Amemui-
dense meisje, dat z'n vader - toen die daar
consulent was - kwam vragen ol fietsen op
zondag zonde was. „Alles wat door de week
geen zonde is. is het ook niet op zondag",
had ds. Don gezegd, „maar ais je vader of
moeder het niet willen hebben, moet je je
houden aan de regels van het huis". Ale
wijn: „Dat had-ie thuis ook heel sterk. Ik
betrap me erop, dat ik nog regelmatig tegen
de kinderen zeg: al wordt je zo groot als de
Vlaardingse toren, als je hier bent hou je je
aan de regels van het huis".
LANDSCHAP
Zegt. dat het socialisme in zijn opvoeding
verweven zat. „Vader was een van de eerste
predikanten, die lid werden van de Partij
van de Arbeid". Vader Don. Ds. F. Don. die
in ae crisisjaren met een gezin van tien
kinderen voor predikant studeerde en her
vormd predikant in Oostkapelle van 1935
tot 1946. Een dominerende persoonlijkheid,
voor wie de kinderen diep respect en be
wondering hadden - en hebben. Ik merkte
het vorig jaar ook bij Alewijns broer Wim
Don. fractievoorzitter van de Partij van de
Arbeid in de Zeeuwse staten, in een inter
view met hem als lijstaanvoerder. Een ge
sprek met een van de Donnen zonder dat de
naam van hun vader valt is maar een half
gesprek.
Alewijn Don vertelt bijvoorbeeld graag het
verhaal over Fedde Schurer, die samen met
ds. Don in de vredesbeweging van de partij
zat, „de club van het gebroken geweertje zal
ik maar zeggen". Alewijn ontmoette Schu
rer op een partijcongres, hij herkende hem
Don vertelt me over zijn vader In de auto.
hij laat me tussen Oostkapelle en Domburg,
bij 'Zonneveld' parkeren en loopt de duinen
in „Ik kom hier vaak. Zomaar, om een eind
te wandelen of zó" - balt de vuisten naast
zich tot de knokkels wit worden - „na een
moeilijke raadsvergadering om even uit te
waaien". Van bovenaf ligt West-Walcheren
hertstig mooi te wezen in de oktoberzon. Op
een bankje maakt Don me deelgenoot van
zijn kommer over de verloedering van het
Walcherse land.
„Nou komt er binnenkort in de raad weer.
een voorstel om vergunning te geven voor
een huis aan de weg tussen Domburg en
Oostkapelle. Als je het de één geeft, kun je
het een volgende keer een ander moeilijk
weigeren. Lintbebouwing, 't Is het laatste
wat we daar kunnen gebruiken J leeft ie
dere keer weer op als je uit de dorpen komt
en je rijdt langs die open ruimte. Nog zoiets
- volgens het streekplan mag je in sommige
stukken van het agrarisch gebied op twee
hectare met bebossing d'r omheen landhui
zen bouwen. Een boer wil zo'n stuk wel
kwijt - al zie ik niet waarom-ie er tachtig
mille voor moet krijgen, als ander agrarisch
terrein vijfentwintig mille doet. Hier en daar
kan zo'n landhuis best goed staan. Maar
honderd van die krengen verspreid door
Walcheren en je landschap is verpest. Ik zie
met in, waarom in een land waar je zo met
de ruimte moet woekeren als Nederland,
mensen zo ruim mogen wonen. Je kunt ook
goed terecht in de uitbreidingsplannen. Dat
móet je in ieder geval kunnen
WERKPLAATSEN
We rijden door. Eerst naar zijn garage, waar
zijn auto van een versplinterde achterruit is
afgeholpen en vervolgens naar de sociale
werkplaatsen Walcheren. Don is van die
gemeenschappelijke regeling dagelijks be
stuurslid en heeft er - zegt hij - zijn hart aan
verpand De werkplaatsen bieden mensen,
die geestelijk of lichamelijk niet zouden
kunnen meedraaien in het normale bedrijfs
leven de mogelijkheid toch mee te doen in
het arbeidsproces. We lopen door het be
drijf, een mengeling van een constructie-
werkplaats. een spuiterij en een atelier
Mannen en vrouwen produceren, spuiten
spotjes, zetten de onderdelen In elkaar en
verpakken ze - voorlopig een hoofdmoot uit
het orderpakket. De moeilijkheid is - legt
directeur Lange rne uit - een evenwicht te
vinden tussen de commerciële kant en de
sociale aspecten van een dergelijke werk
plaats. Je moet concurrerend kunnen wer
ken. aan de andere kant is je produktie mis
schien vijfendertig procent van een econo
misch gerund bedrijf. Dat betekent, dat je
naar buiten keihard commercieel moet op
treden en in de werkplaats zelf het accent
op de sociale aspecten moet leggen. Als je
maar zorgt, dat de organisatie van de afde
lingen op elkaar is afgestemd.
Het was op verzoek van Don, dat we de so
ciale werkplaatsen aandeden. Hij loopt er,
als db-lid, regelmatig binnen, ,,'t Is leuk
werk. Hardstikke leuk. De sfeer is er uitste
kend. onder de mensen zelf. maar ook in het
bestuur Ik ben blij toe. omdat er nogal wat
deining is geweest rond een reorganisatie-
rapport. Da's nu afgewikkeld en de zaak
loopt uitstekend. Ik doe het ook zo graag,
omdat je er samen met iets bezig bent. je
hebt er niet die verbetenheid en dat gehak
ketak als in de gemeenteraad. Beinema uit
Middelburg zei tegen me, toen-ie nog wet
houder en voorzitter van de werkplaatsen
was: „Ik ben blij, te constateren dat het al
leen politieke lijnen zijn, die ons schelden.
Dat deed me goed. Ik ben er zielsge
lukkig mee. dat ik niet in een rancuneuze
bui over het verlies van het wethouder
schap ook de werkplaatsen heb overge
daan". Zegt op een vraag, dat zijn interesse
voor de werkplaatsen ook wordt gevoed
door zijn persoonlijke situatie, zijn Jongste
dochtertje is geestelijk gehandicapt.
VEILING
Don moet nog even in de groente- en fruit
veiling Middelburg wezen, waarvan-ie voor
zitter is. „Het is tragisch", zegt hij, „als je
als voorzitter moet zien hoe een groep men
sen haar eigen belangen op lange termijn
met in de gaten heeft". Hij werkt de opmer
king een paar dagen later uit. nadat we
tegen het eind van de ochtend de geur van
de verse aanvoer van prei, bloemkool, sla,
tomaten en appels hebben opgesnoven.
„Middelburg heeft een veiling", legt hij uit.
„waar best een aantal leuke mogelijkheden
inzitten. We zijn wat duurder dan sommige
veilingen in de buurt, maar die hogere kos
ten worden goedgemaakt door de gemid
delde, hogere prijsvorming. Als de spruitjes
slecht zijn, gaat de sla wel goed. Je zit in
een gebied met toeristen, het toeristensei
zoen wordt langer en er komen meer inwo
ners. Bovendien liggen de eisen voor de
produkten lager dan op een exportveiling.
Wat zie je nu gebeuren De laatste paar
jaar lopen een aantal leden weg in de ver
onderstelling dat ze bij andere veilingen
met minder kosten, beter terecht kunnen.
Het gebeurt bijvoorbeeld met grote partijen
fruit. Daarmee loop je het risico als veiling,
dat commissionairs, die het om grote par
tijen fruit te doen is en tegelijk ook groente
meenemen, van je afstoot Dat ze niet meer
komen. Wat moetje dan doen Het fruit af
stoten - dat is niet in het belang van je vei
ling, je versmalt de basis".
„Als je als groep, als coöperatie iets doet,
moet je het ook samen blijven doen Er is
geïnvesteerd in een koelhuis. Voor de fruit
kwekers. Als die weglopen, drukt de af
schrijving zwaarder op de anderen, op de
mensen voor wie dat ding niet is gebouwd
We zitten in een tijd, dat het egoisme ge
stimuleerd wordt. Ieder voor zich en God
voor ons allen. Je moet een vuist maken,
maar iedere organisatie is niet sterker dan
de zwakste schakels. En als er een paar man
weglopen, die voor een ton veilen - dan
merk Je dat wel. Ik heb daar verrekt veel
moeite mee. En natuurlijk Is het voordeel
voor de weglopers maar voor korte termijn,
want ook bij die andere veilingen worden de
kosten hoger Dat zie je nu al gebeuren. De
zusterverenigingen zouden weglopende le
den van elders ook niet moeten aannemen.
Als zo'n uittocht aanhoudt, kun je plotse
ling voor een liquidatie komen te staan.
Da's niet in het belang van de Walcherse
tuinders. Als de veiling wegvalt, zoeken ze
toch een ander afzetpunt in de buurt. Vong
jaar heb ik langs vijftig, zestig leden een
zendmgstocht gemaakt, ze waren het in
principe allemaal met me eens. De leden
vergadering ook - maar toch gaat een aan
tal mensen elders veilen, fruit, maar ook
groente. En als je dan de statuten wilt han
teren en op de veilingplicht wijst, zeggen re
Don. wordt eens een beetje menselijker
Maar hoe dan? Je hebt te maken met er,
organisatie, met vrijheid in gebondenheid
WETHOUDER
Tussen de middag, bij een Middelburgse
Chinees, komen we toch weer op de lokale
politiek terecht. Don bekent, dat-ie erg
graag wethouder zou zijn gebleven, ,,'t Was
m'n mooiste tijd in de raad. Je kon zélf wat
doen". Vertelt hoe hij kans zag een lang sle
pend uitbreidingsplan in Oostkapelle op
gang te helpen door een onvermoede grond
transactie te bewerkstelligen. En verhaal',
over het plezier om ook kleine dingen te
doen: warm water en een onderwijzerska
mer voor een school in Oostkapelle, of hoe
hij ter stoffering van de omgeving van de
sportzaal in Oostkapelle een vijver kon la
ten graven uit ae post groenvoorziening en
hoe hij samen met burgemeester Leen-
dert Marinus Moermond van Westkapelle er
met een net op uittrok om bij de kreek in
Westkapelle ter verlevendiging van het g>
heel eenden te vangen. „Ik kon in mijn ti;-d
een parkeerterrein aanleggen voor tachtie
mille in de zekerheid, dat de goedkeuring
van gs. wel zou afkomen en met de weten
schap, dat het een maand later tien procent
duurder zou zijn. Er is nooit een bedankje-
gekomen. dat ik de gemeente acht mille
had bespaard, ik heb er wel voor op m'n
donder gehad".
Alewijn Don, tuinder en lokaal po
liticus. Hij vertelt me een verhaal
uit '58. Hij reed door het dorp.
toen-ie werd aangehouden door
iemand met de vraag, of-ie van
avond nog ging vissen. Deed dat ir:
die tijd vaak - nog wel - met een
sleepnet. Hij kon die avond niet
had het- te druk, 't was de voor
avond voor de raadsverkiezingen
„Nou", zei de man. „Leen me je ne:
dan vanavond, stem ik morgen op
je. Waarop Don het raampje
dichtdraaide en sprak: „Barst
maar, jij".
Hij weet het verhaal zeventien jaar
later exact te reproduceren en
voegt er nog aan toe: „Je moet be
denken, dat kostte ons niet één
stem. Dat waren er vier. Zo'n heel
gezin stemde mee, in die tijd. Dal
betekende dus in zo'n kleine ge
meenschap acht stemmen meer of
minder naar de ene of de andere
kant. Misschien net een restzetel,
die we goed hadden kunnen ge
bruiken.