ieder mens kan
in beginsel
ontsporen
19
j
wwiiÉMM
1 KERKEN IN
I TSJECHOSLOWAKIJE
,Je mag ambtenaren wel op hun donder geven'
I ril
f
STAATSSECRETARIS HENK ZEEVALKING
EER UW VADER EN UW MOEDER
ZATERDAG 27 SEPTEMBER 1975
PROVINCIALE ZEEUWSE COURAN
E-S
W ff'..
M" - sr/ü
Van 1538 tot 1541 la Calvljn predikant geweest van de Franse vluchtelingen-
gemeente tn Straatsburg Een confllkt In Genève had hem genoodzaakt tijde-
UJk uit die stad te verdwijnen In Straatsburg kwam hij In aanraking met een
tweetal Boheemse Broeders Ze wilden Martin Bucer, een van de bekende re-
formatoren uit die UJd spreken Als weinig anderen heeft Bucer öch bezig gi
bh houden met en Ingespannen voor de eenheid van alle reforms to rlache kerken
en hij heeft alles gedaan om dat te bereiken Dit trok deze broeders aan. om
dat öj In eigen land zaten met een niet geringe verdeeldheid Al mag Bucer
dan een man zijn die minder bekend la dan andere reformatoren en dat zeker
tn ons land. In zijn tijd Is hij een man van betekenis geweest, vooral ook op
organisatorisch gebied In Straatsburg dan hebben die twee Bohemers (B--
hemen ls een deel van het tegenwoordige Tsjechoslowakljei onder andere ook
Calvljn ontmoet Hij vond die Bohemers veel te radicaal maar niettemin la ei
=J «indsdlen een band gebleven tussen Geneve en de ZwtUerae hervorming er.
Bohemen Ook al ls er In dat land geen calvinistische kerk ontstaan er li tort
wel een bijzondere Invloed geweest De geschriften van Calvljn zijn hier var
betekenis geweest
m
0
mt
Staatssecretaris mr. Henk Zeevalking, oud-wethouder van Utrecht en Zeevalking: „Je mag ambtenaren wel op hun donder geven, dat moeten ze
medp-onrirhtpr van IVfifi. 7.il kmiri hnnriprrf Hnirpn nn iiictitip maar nrnhlp. nnu an Han nnb wol hohhon moor ic. hnof» n..A> I-1
n heeft hij al genoeg. De alternatieve kinderbeschermers willen niet met buiten toe'
hem praten, de gevangenissen zitten nog steeds te vol, Surinamers worden
straks juridisch vreemdelingen, maar ze zullen waarschijnlijk toch proberen
erin te komen en te blijven.
Over Van Agt: „We hebben geheel verschillende achtergronden, ja. Maar
tot nog toe zijn we het steeds eens kunnen worden. Over abortus hebben we
het nog niet gehad, nee, maar toevallig denk ik daar ook niet zo wild
Zeevalking is in het sombere gebouw op het Haagse Plein terechtgekomen over.
na het stormachtig heengaan van zijn voorganger Glastra van Loon7die niet
overweg bleek te kunnen met zijn topambtenaren en met zijn minister, Van
Agt.
Hij zit er op zijn, inmiddels ook van
tv bekende, wat slaperige manier bij.
Het hoofd wat hangend, zich concen
trerend op het glanzende tafelblad en
de grote kristallen asbak. Hij is het
hele gesprek door zeer op zijn hoede.
Kinderbescherming
Over naar de kinderbescherming.
Zeevalking: „We proberen nu zo snel
mogelijk met wetswijzigingen te ko
men, stapje voor stapje. Rijp ls In elk
geval de kwestie van de minderjarig
heid, die we gefaseerd willen verla
gen Andere delen van het kinder
recht liggen erg gevoelig, zijn ook
niet zo makkelijk haalbaar in de
Kamer Ik vind ook. dat we niet moe
ten afgaan op Incidenten die zich
voordoen. Als je aan het personeels-
recht gaat morrelen, moet je goed
weten wat je doet
Die wijzigingen moeten worden ge
voed door de overgrote mening van
de bevolking, anders moet je er niet
aan beginnen Je grijpt Immers ook
in normale gezinnen in als je het kin
derrecht gaat veranderen"
U bedoelt je kunt de kinderen wel
■neer rechten geven, maar dan neem
>e de ouders automatisch rechten af.
Of hoeft dat niet per se?
„Je neemt ouders bepaalde rechten
af Maar bovendien neem je ook an
dere kinderen in het gezin misschien
rechten en kansen af. Omdat het op
een gegeven moment ook allemaal fi
nancieel moet worden vertaald. Je
aunt nou wel wettelijk vastleggen,
lat een kind na een bepaalde leeftijd
echt heeft op keuze van de eigen
voonplaats, maar wie betaalt dat
tan? Als het de ouder ls, en dat ls
uch eigenlijk de bedoeling,
tan is het de vraag of die gezinnen
lat kunnen opbrengen, of
-,e het kunnen betalèn dat een of twee
Kinderen zeg maar op kamers gaan
•vonen, en of dat dan geen terugslag
neeft op de overige kinderen. Dat
meetje niet. Kunnen ze dat niet beta
len. dan moet de overheid weer bij
springen. maar dat ls onze bedoeling
iou net niet.
..Dat is ons probleem hier op justi-
ïe. je kunt wel een hoop rechten voor
ie kinderen in de wet gaan vastleg-
;en, maar ln de praktijk zullen dat
ioole mussen blijken te zijn. Daar
.eb je er weinig aan. Mijn vraag is.
.oe denken de mensen daar
Hoe wou U dat aan de weet komen?
Peilen?
„Daar wordt over gedacht ja. Hoe.
daar zijn we nog niet uit. Het is nu zo
dat je alleen de extremen van beide
zijden hoort. De Vereniging van Ver
in truste Ouders, die het alleen over
h»ori vqn dp ouders hebben
Van de andere kant de alternatieve
hulpverleners die alleen maar opko
men voor de rechten van de minder
jarigen, zelfs maar voor een deel van
diè minderjarigen. Nou, ik zet er een
groot vraagteken bij, of dat nou alle
maal gedragen wordt door de meer
derheid van de normale gezin
nen"
Zeevalking voelt zich slechts be
grepen door de alternatieve hulpver
leners. Zoals bekend wil hij dat deze
helpers van weggelopen kinderen
onder toezicht komen te staan van de
officiële raden voor de kinderbe
scherming Die raad immers is de
enige instantie die behalve de ouders,
het recht heeft zich te ontfermen over
minderjarige kinderen. De JAC's zijn
formeel volgens artikel 280 Wetboek
van Strafrecht, strafbaar als ze een
kind van de ouderlijke macht weg
houden.
Zeevalking: „In veel gemeenten be
staan er goede afspraken tussen de
helpers en de politie, dat moet je zo
laten. Maar ik heb met mijn regeling
nou eet bedoeld om de alternatieve
hulpverleners in een overloopregeling
alvast bulten schot van de
justitie te houden. Dat hebben
ze niet begrepen Artikel 280 is inder
daad niet geschreven voor de goed
willende hulpverlener, maar de wet
maakt nou eenmaal geen onder
scheid. We bekijken of we die regeling
met de Kinderbescherming nog wat
kunnen bijstellen. Ik hoop dat de al
ternatieven ér dan met me over wil
len praten".
- En als ze dat niet willen? Blokkeren
ze dan de weg die de staatssecretaris
voor zich ziet?
Zeevalking. grommend .Nou. dan
blokkeren ze zichzelf nog meer denk
Gevangenis
- Het gevangeniswezen. Zou het nou
maar niet beter zijn gauw alterna
tieve straffen ln te voeren? Want het
gevangeniswezen lijkt wel voorgoed
uit het roer te lopen; er wordt in
brede kring getwijfeld aan het nut
van gevangenisstraf en dat heeft na
tuurlijk zijn gevolgen voor het sys
teem zelf
Zeevalking „Ja. maar dan moet nnflffctfslf
toch eerst goed duidelijk zijn welke uuuuouu
alternatieve straffen dan Voor de
kortgestraften denk je dan al gauw
aan geldboetes. Daar zet Ik veel
vraagtekens bij Ik geloof dat van de
korte vrijheidsstraf een belangrijke
algemene preventie (waarschuwende
- red.) werking uitgaat. Die werking
zie Ik de mist ingaan als het allemaal
geldboetes worden"
„We hebben een commissie die al
ternatieve straffen uitdenkt. Ik heb
daar nog maar kort mee gepraat. Als
belangrijkste alternatief voor de vrij
heidsstraf wordt inderdaad genoemd,
werken. Ik kan daar een heel eind
met meegaan, maar wat moeten ze
werken? Er wordt, ook voor die kort-
gestraften, al gauw bijgezegd dat het
zinvolle arbeid moet zijn. Maar wat
kun je mensen nou ln twee. drie we
ken laten aanpakken? En wat voor u
zinvol is. hoeft het voor mjj niet te
zijn. En omgekeerd. Je zou dus een
heel globaal werkprogram moeten
opzetten, het ls niet allemaal uit te
splitsen.
In Bankenbosch gebeurt dat door
dat buitenwerk. In Grave, in de
nieuwe noodgevangenis voor kortge
straften, willen we dat ook gaan
doen. Iets ln het vlak van plantsoe
nendienst en dat soort van dingen.
We komen, denk Ik, wel tot een ak
koord met de gemeente en met het
arbeidsbureau in Grave, want dat is
natuurlijk belangrijk. Er zijn al zoveel
gewone werklozen en nu bieden wij
nog eens gevangenen aan. We moeten
oppassen dat dat niet wordt opgevat
als een vorm van oneerlijke concur
rentie tegenover anderen Dat maakt
het allemaal arg moeilijk"
„Langzaam maar zeker beginnen
de deskundigen van mening te gera
ken. dat we eigenlijk van vrijheids
straffen af zouden moeten. Maar dan
moet je wel de nadruk op „deskundi
gen" leggen hoor. Want ik krijg hier
op het ministerie natuurlijk ook wel
brieven van de andere kant Door
grote delen van de bevolking wordt
het ons niet erg in dank afgenomen
als het gevangenisregime al te snel
geliberaliseerd zou worden. Ook hier
weer. hè. deskundigen komen met
rapporten en studies die op mij als
bestuurder een sterk eenzijdige In
druk maken"
„Ik geloof wel. persoonlijk, dat we
langzamerhand voor de vrijheids
straffen wat anders moeten beden
ken. Maar het idee van' geen vrij
heidsstraffen meer maar gedwongen
tewerkstelling, dat lost niets op.
Want dan doemt, zeker voor de ou
dere generatie waartoe ik Inmiddels
ook behoor, een beetje het schrik
beeld op van wordt dat niet één
groot concentratiekamp?" Lange be
zorgde blik naar mij.
persoonlijkheidsstructuur. In ieder
mens is in beginsel de mogelijkheid
aanwezig om te ontsporen, sommigen
doen dat makkelijker dan anderen,
dat weet ik wel. maar toch. Verder
blijft altijd een rechterlijke dwaling
mogelijk. Dat zou ik helemaal af
schuwelijk vinden".
„Behalve voor degene die de straf
moet ondergaan, lijkt het me ook
vreselijk voor degene die de dood
straf ten uitvoer moet leggen Trou
wens, dat geldt ook voor vrijheids
straffen. Wat dat betreft, wordt te
weinig stilgestaan bij het gevange
nispersoneel dat dat allemaal moet
doen en opvangen, dat vreet aan
me"
„Nou ja. de doodstraf, dat vind ik
iets, wat iemand ook in zijn leven
heeft misdaan, dat mag je je mede
mens niet aandoen Er zijn nog vele
landen waar het bestaat, het is dan
ook tekenend voor die regimes".
pen nu. Laten we over een jaar maar
eens verder kijken, als we tegen de
verkiezingen aanlopen".
Zeevalking zegt in elk geval geen
zin meer te hebben zelf nog eens een
keertje een nieuwe partij op te rich
ten. ..Dat heeft me de vorige keer zo
veel energie, tijd en geld gekost, dat
ik betwijfel of ik er vooral de energie
nog eens voor kan opbrengen. Te
recht hebben sommigen over mij ge
schreven dal ik een betere bestuur
der ben dan een politicus. Ik zit hier
voor een bepaalde periode en ik zit
echt niet te kijken hoe ik het nu poli
tiek moet regelen om dit werk te
kunnen blijven doen"
- Ten slotte: wat is dat toch steeds
over politie en drank. Eerst heeft
premier Den Uyl drankgebruik in de
ministerraad afgeschaft, en nou is er
een voorstel van de PvdA om alle
drank te weren van regeringsont
vangsten. Is het hier echt zo'n Sodom
en Gomorra?
Zeevalking staart weer brommerig
voor zich uit. „Nou, die indruk heb ik
niet Ik heb dat tenminste nog niet
mogen meemaken. Maar ik vind al
dat geroep maar flauwekul. Je vraagt
je af. kunnen ze hun tijd niet beter
besteden?".
JOS GOOS
Surinamers
- In Engeland schijnen ze goede er
varingen op te doen met werken in
plaats van gevangenisstraf
- Je hoort zo nu en dan mensen plei
ten voor wederinvoering van de
doodstraf.
„Zo nu en dan? Nou. regelmatig. Ik
hoor ook van mensen in mijn kennis
senkring, waarvan je denkt - hoe is
het mogelijk dat iemand dat wegt -
dat ik me erg verdienstelijk voor de
samènleving zou maken door de
doodstraf weer in te voeren. Maar dat
ben lk zeker niet van plan. cee".
Dat ligt waarschijnlijk aan mijn
De komende maanden kon Zeeval
king het wel eens druk krijgen met
kersverse vreemdelingen de Suri
namers Vanaf 25 november immers
is Suriname onafhankelijk. Surina
mers die na die datum ons land bin
nenkomen mogen, zoals andere
vreemdelingen, niet langer dan drie
maanden blijven. Willen ze dat toch,
dan moeten ze aantonen dat ze vast
werk hebben of een geregelde studie
zijn begonnen en dat ze vast onder
dak hebben.
Als het in Suriname straks tot de
gevreesde uitbarsting tussen Creolen
en Hindoestanen komt, dan is er op
nieuw een run op Nederland te ver
wachten. Maar ook zonder dal zullen
er Surinamers proberen ons land on
gemerkt binnen te komen èn te blij
ven.
Zeevalking: „Ja, dat beseffen we.
Daar is over nagedacht. Ik denk dat
het moeilijke tijden zullen worden,
voor de grensbewaking vooral. Maar
we geloven niet dat er nog erg veel
zullen komen en ook niet dat dat
lang aanhoudt. Ze krijgen een da
tumstempel in hun paspoort Worden
ze hier na drie maanden nog aange
troffen zonder werk of huisvesting,
dan worden ze er uitgezet. Ja. daar is
niets aan te doen"
Hij wijst overigens ook op de be
langrijke uitzondering ln de vreemde
lingenwet. een verblijfsvergunning
krijgen om humanitaire redenen. Ge
zinshereniging is daar de belangrijk
ste van. maar Zeevalking laat ln het
midden hoe rekkelijk hij dat
wil gaan toepassen, of het bijvoorbe
eld ook voor hereniging van familie
zou gelden.
- Hoe moet het nou verder met D'66
doorgaan of stoppen?
"Er zijn nog altijd D"66-
bewindslieden en een kamerfractie.
Ik ben. ook daarom, niet voor stop-
S D
De bevolking van het tegenwoordige
Tsjechoslowaklje ls voor 70 procent
rooms-kathollek, voor 16 procent
protestant De rest behoort tot an
dere kerken, zoals de Orthodoxe enz
In de 15e eeuw heeft Johannes Huss
hier een grote Invloed gehad, die nog
vermeerderde na zijn marteldood De
Reformatie van de 16e eeuw heeft
hier een gemakkelijk terrein gehad
De Invloed van Luther ts hier groot
geweest, hetgeen te begrijpen ls.
want Wittenberg lag dichtbij Maar
toch ls men tn dit land een eigen weg
gegaan, die mede bepaald was door
de historie die men had meegemaakt
In de Dertigjarige Oorlog ls de Tsje
chische kerk nagenoeg ten onder ge
gaan Haar laatste bisschop. Johan
nes Comenlus moest ln 1628 vluch
ten. Na enige omzwervingen ls hij in
ons land terecht gekomen, waar zijn
graf ln Kaarden nog steeds een Tsje
chisch monument ls Uit de Bo
heemse en Moravische Broeders zijn
onder andere de Hernhutters voort,
gekomen Maar toen aan het eind
van de 18e eeuw het Tolerantie-edict
werd afgekondigd, bleken er hier
nog 70.000 protestanten te zijn. Ze
mochten zich aansluiten of bij de Lu
therse of bij de Gereformeerde Kerk
Een eigen nationale kerk mocht niet
worden gevormd. De regerende vor
sten wilden voorkomen aat zulk een
kerk een brandhaard van nationa
lisme zou worden Na de eerste we
reldoorlog ontstond er ln 1918 toch
een Tsjechisch Evangelische Broe-
derkerk. In 1919 werd de theologische
Huss-faculteit te Praag opgericht In
Slowakije organiseerde zich een kerk
rondom de Lutherse Augsburgse con
fessie. Eveneens ln dat zelfde Jaar
vormde zich door de Los-van Rome
beweging een Tsjechisch Nationale
Kerk, die het primaat van de paus
niet langer wilde erkennen, het ver
plichte celibaat afschafte en de Tsje
chische taal in de eredienst Invoerde
Vrij spoedig behoorde 7 pet van de
bevolking tót haar
e geschiedenis van de protes
tantse kerken ln Tsjechoslowaklje ls
er een geweest van voortdurende on
derdrukking en vervolging. Het is
ook een geschiedenis van voortdu
rende verdeeldheid en splitsing. Toen
ln 1948 hun land een volksrepubliek
werd. hebben de protestantse kerken
zich aaneen gesloten. De Tsjechisch
Nationale Kerk hield ach daar bul
ten. De leidinggevende figuur in deze
jaren ls geweest de Praagse hoogle
raar Hromadka, de man ook van de
Praagse Vredesconferentie. Het leek
dat eindelijk, na 1963. toen de desta
linisatie ach in het land doorzette, de
kerk meer vrijheid zou krijgen. Er
kwam een ruimere gelegenheid tot
contacten met andere kerken in Eu
ropa. De Wereldraad van Kerken,
waarbij verschillende kerken die ach
hadden gevoegd bij de Evangelische
Broederkerk, heeft deze contacten op
alle mogelijke manieren bevorderd en
de Praagse Vredesconferentie, die het
gesprek tussen kerk en Marxisme op
gang wilde brengen, heeft het hare
bijgedragen dat het gevoel van afge
slotenheid. verdween.
ajn ln de kerken van dat land veel
mensen ln nood Voorts lezen we ln
deze berichten veel over buitenlandse
oecumenische contacten die er ln de
afgelopen periode ajn geweest en
hoezeer men deze waardeert.
M,
Uien we weten wat er ln
Tsjechoslowaklje kerkelijk omgaat
dan zullen we dat u»rh niet kunnen
halen uit deze off.' Me berichten
Zoals de zuiveringen ln de commu
nistische partij van dit land nog
steeds doorgaan, zo gaan de zuiver
ingen ook door onder de rest van de
bevolking De kerken hebben daar
door menige klap moeten Incasseren.
Dit zullen we nooit lezen In enig offi
cieel bericht, maar doordat ar nog al
tijd goede contacten zijn. weten we
toch wel zo ongeveer wat er daar om
gaat en wanneer er ln onze kerken
gebeden wordt voor broeders en zus
ters die In verdrukking moeten leven,
dan mogen we wel ln het bijzonder
denken aan die ln Tsjecholslowaklje.
waar men moet leven ln een voortdu
rende spanning tussen kerk en over
heid Officieel ls er ook hier een
schelding tussen kerk en staat, maar
zoals dat ln alle communistisch gere
geerde landen het geval ls. houdt dit
in een voortdurende Inmenging van
de overheid in kerkelijke aangele
genheden. Op alle belangrijke kerke
lijke vergaderingen is de overheid
vertegenwoordigd door partij
secretarissen en de overheid zorgt er
wel voor dat op belangrijke kerke
lijke posten diegenen komen die door
de overheid gewenst worden. Wan
neer men andere zou kiezen, worden
ze niet. acceptabel verklaard.
In de laatste paar Jaren hebben we
voortdurend kunnen horen (met lo
zen* van predikanten die afgezet rijn
Ze zijn niet kerkelijk afgezet en hun
gemeente bleef ze als haar herder bo
schouwen. maar de partij had beslist
dat zij ln dat dorp of die stad niet
meer gewenst waren. Ze moesten
verhuizen en in hun nieuwe woon
plaats kregen ze een baantje, zoals
stoker bij de centrale verwarming ln
een fabriek of iets dergelijks. Ze wor
den ook uitgesloten van kerkelijke en
pastorale conferenties. Ze worden
steeds meer van de bevolking geïso
leerd Deze maatregelen richten zich
vooral tegen hen van wie bekend was
dat zij warme voorstanders waren
ven de Praagse Lente en tegen hen
die zich hadden Ingezet voor een
nieuwe oriëntatie van de kerk. De
voorzitter van de predik an tenbond
werd tot drie maanden veroordeeld
wegens het verzenden van een kerke
lijke brief, die de partij niet welgeval
lig bleek te rfjn. En behalve dat. werd
hij ook nog afgezet. Toen deze bond
weigerde andere leden te ontslaan. Is
zij door Je staat in haar geheel opge
heven.
Dal
Het schijnt echter wel zó te zijn, dat
de ene kerk een vrije ontplooing mag
hebben, terwijl de andere kerk moet
leven onder voortdurende druk De
tijd dat de Evangelische Broederkerk
kon herademen, heeft maar kort ge
duurd Met haar ondervinden de an
dere kerken in dat land eveneens al
lerlei moeilijkheden. Al enige jaren
krijgen we onder ogen de berichten
die worden rondgezonden door de
Oecumenische Raad van Kerken die
haar zetel heeft in Praag. Sinds
Alexander Dubcek is afgezet en de
zuiveringen in de communistische
partij al daar altijd nog maar door
gaan, hebben we die berichten met
meerdere interesse gelezen. Niet dat
we daarvan zoveel wijzer geworden
zijn, maar men kan ook moeilijk he
lemaal verbergen wat er werkelijk
omgaat. Tussen de regels door is
soms zo het een en ander te lezen. Zo.
wanneer men het heeft over de week
van gebed voor je eenheid der chris
tenheld. die men ook ln Tsjechoslo
waklje heeft willen handhaven, maar
dan 'aangepast aan de binnenlandse
situatie Op een conferentie heeft
men zich bezig gehouden met het on
derwerp: gebed en diaconie. Men kan
dat bericht lezende er zelf wel bij
denken dat er problemen zijn op dia
conaal gebied. De diaconie houdt
zich bezig met mensen in nood en er
'at door dit alles spanningen bin
nen de kerk ontstaan, is te begrijpen
De een tracht naar een compromis
met de overheid: de ander ls van oor
deel dat er van een compromis geen
sprake meer kan zijn. Het gaat hier
trouwens niet alleen tegen predikan
ten. Het feit dat er nog een kerk ls,
moet voor een bewind als er op het
ogenblik ln Tsjechoslowaklje regeert
een doom ln het vlees zijn. Dat deel
van de kerken waarover wij het van
daag hebben gehad, heeft nu reeds
meer dan vijf eeuwen lang onder druk
moeten leven en wanneer, zoals ook
nu weer het geval ls, het kerkelijk le
ven steeds meer wordt bemoeilijkt
zoekt men zelf wel een weg om vertier
te kunnen gaan. Tekenend ls dan
voor een situatie als deze, dat hei
gewone kerklid overneemt, voor zo
ver dat mogelijk is. wat door predi
kanten niet meer kan worden ge
daan. En niettegenstaande alles wat
zij ondervinden en niettegenstaande
een Inwendige strijd die er ls. gaan
deze kerken toch voort Er valler
martelaren, zij het dan niet op brand
stapel of schavot, maar daarmee be
reikt een overheid juist nooit wat v
wil bereiken. In het dagblad Trouw
vonden we enige weken geleden eei
uitspraak van een Tsjechisch predi
kant: We hebben het moeilijk in ee:
kerk die in de verdrukking leef
maar die kerk wordt niet klein*,
zoals vele in het Westen. Daar heef
men kerken die alle vrijheden genu
ten en die toch leeglopen. Zulk e-
ultspraak geeft ons te denken. h
"Als ze dat nog maar
eens deden, vader en
moeder eren. Maar
kom er maar er eens
om. Ze trekken zich
van ons helemaal
niets meer aan En
gezag, mijnheer?
Vroeger was er ge
zag! Maar nu? Ze
doen immers alleen
maar waar ze zelf zin
in hebben?"
"Onze jeugd is gron
dig bedorven, ze is
slecht, kwaadaardig,
goddeloos en lm.Een
heel verschil met de
jeugd van vroeger!"
De eerste zinnen tus
sen aanhalingstekens
zijn gesproken in
1975. de laatste zin
nen zijn drieduizend
jaar geleden geschre
ven, ontcijferd van
een potscherf, gevon
den in het Midden-
Oosten. Nu moet Je
niet generaliseren. Er
zijn genoeg jongeren
van wie zulke dingen
gezegd noch geschre
ven mogen worden
Toch maken de cita
ten en ook geregelde
ervaringen het duide
lijk dat altijd weer
moet worden nage
dacht over de eis van
hel vijfde gebod.
Wat is dat dan pre
cies: je vader en
moeder eren? Wal is
eren? Het is méér dan
liefhebben, méér ook
dan gehoorzamen,
méér dar. vereren.
Eren" in het gebod is:
je vader en moeder
zien staan op de
plaats waar God ze
heeft neergezet en ze
op die plaats in hun
waarde laten. God
heeft de ouders in het
leven tan de kinde
ren gesteld op Zijn
eigen plaats. Anders
gezegd- Ouders zijn
representanten van
God in het land der
jongeren.
delijkheid voor e
ouders gegeven. Z
hebben zich ernaar t>
gedragen. Ze hebbe
als vertegenwoora
gers van God Zi
woorden door te g-
ven. zij kunnen allee
op juiste wjjze gezc
uitoefenen, wanne
zi) zichzelf door Goc
laten gezeggen. Vaa'
zullen zij tekort schi
ten. maar altijd wee
mogen zij bedenke
door mij wil de He-
zorgen en leiden.
Kinderen hebben z
hun ouders te eren l
één van de beltja
nisgeschriften staa
dal het God belieft c
kinderen door de ov
ders te regeren. Dol
je ouders is God ze
met je bezig. Waa i
ouders en kinder er. c
dit nog belezen, zul
len de klachten
waarmee ik deze
overdenking begon
niet gehoord worden
H. Van Bentham
Middelhurn