PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
VREDELING: REKENING
HOUDEN MET EUROPESE
LUCHTVAARTINDUSTRIE
'Grote beurt' kerncentrale Borssele
duurt langer dan PZEM had verwacht
Bij aankoop vervanger Starfighter
Verplichte keuring
auto's minstens
een jaar uitgesteld
NOG GEEN EEG-FORMULE VOOR
DIALOOG MET DE ARABIEREN
BREZJNEV ONTVANGT WILSON
KINDERZIEKTES
KOMEN ERUIT
BERN HARD:
OLIE OP DE
GOLVEN
pag. XI
218e jaargang no. 38
Vrijdag 14 februari 1975
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Minister Vredeling (defensie) heeft donderdag de
tweede kamer verrast door als het ware een pleidooi te houden
voor een Europees toestel als vervanger van de Starfighter. Tij
dens de voortzetting van de begrotingsbehandeling van defensie
in de tweede kamer zei Vredeling dat hij er terdege rekening mee
zal houden wat de keus van een Amerikaans toestel voor gevol
gen zal hebben voor de Europese luchtvaartindustrie, zowel voor
de civiele als voor de militaire. De laatste tijd namen defensie
specialisten uit de tweede kamer aan dat een lichte voorkeur van
de minister uitging naar de Amerikaanse YF-16 van General Dy
namics; het toestel waarvan de Amerikaanse luchtmacht er on
langs ruim 600 bestelde.
De minister zei zich gesteund te
voelen door de minister van buiten
landse zaken van België, de heer Van
Elslande die evenals de heer Vrede
ling zelf op 5 december j.l. in een
toespraak voor de parlementaire ver
van de Westeuropese unie
uiteengezet waarom bij aan-
"ing en produktie van wapens
nauwe Europese samenwerking drin
gend gewenst is. Want zolang Europa,
aldus Van. Elslande, zich moet verde
digen en daarin nog beslissende be
voegdheden wil houden, moet het
kunnen beschikken over een bewape
ning uit eigen produktie.
Ook minister Leber van de bondsre
publiek Duitsland hecht grote waarde
aan een nauw Europees samengaan
bij bewapening en uitrusting. Niet
alleen verwacht hij daarvan voordelen
uit een oogpunt van standaardisatie
en rationalisatie, maar ook acht hij
dit te liggen in de lijn van het streven
van de negen naar een politieke een-
beid die vanzelfsprekend moet worte
len in belangrijke seotoren van
Europese samenleving.
Aanstaande maandag zal de be
windsman met zijn collega's van De
nemarken, België en Noorwegen
Brussel gaan praten over de feeus van
het nieuwe toestel. ,.Op basis van de
huidige gegevens kan ik nog geen
keus maken", aldus Vredeling.
Diensttijd
In verband met het teleurstellende
verloop van de onderhandelingen over
de wederzijdse troepenvermindering
in Wenen (MBFR-onderhandelingen)
heeft defensie de invoering van de
diensttijdverkorting moeten vertragen.
Nu streeft men er naar de volledige
doorvoering van de verkorting te heb
ben ingevoerd vanaf de eerste lich-
tingsploeg in 1977. In de defensienota
van vorig jaar was aangekondigd dat
vrijwel alle dienstplichtigen vier
maanden korter zouden gaan dienen
dan nu het geval is.
Staatssecretaris Van Lent maakte
donderdag bekend dat de verkorte
eerste oefening voor de landmacht
niet ingaat op 1 juli van dit jaar,
maar pas op 1 februari van 1976. Die
dienstplichtigen zullen twee maanden
korter gaan dienen. Dat is volgens de
bewindsman de maximale verkorting
die de huidige stand van zaken in
Wenen toelaat.
Bij de marine en luchtmacht kan de
diensttijdverkorting wel met ingang
van 1 juli van dit jaar ingaan: met
een maand. De tweede maand verkor
ting gaat er vanaf 1 februari van het
(Zie slot pagina 3 kolom 4)
Branden
De Vlissingse politie heeft don
derdagavond een 25-jarige man
aangehouden, die tijdens een ver
hoor bekende zes branden te heb
ben gesticht. (Pag. 2)
Bandbouwprij zen
IN BRUSSEL is overeengekomen
dat de Europese landbouwprijzen
voor het komende seizoen 1975-
1976 met rond tien procent om
hoog gaan... (Pag. 3)
lokaal bestuur
IN ZIJN INAUGURALE rede heeft
drs. E. L. Berg, directeur van de
Vereniging van Nederlandse Ge
meenten, gepleit voor een sterk
locaal bestuur... (Pag. 11)
Nieuws uit Zeeland op de
pagina's 2 ,4,5, 7 en 9.
Binnen- en buitenlands
nieuws op de pagina's 1, 3
en 11.
Sport op de pagina's 12 en
13.
Radio en t.v. op pagina 14.
Financieel nieuws op pag. 15.
MOSKOU (AP) Een gebruinde en
fit uitziende Leonid Brezjnew is don
derdag voor de eerste maal sinds
ruim zeven weken in het openbaar
verschenen om de Britse premier Ha
rold Wilson te begroeten.
Naar wordt aangenomen heeft de Russi.
sche partijleider zich nog nooit zolang
afzijdig gehouden. Sind hij voor het
laatst in het openbaar werd gezien
24 december gondse het van ge
ruchten over een mogelijke ziekte en
over wijzigingen in de Russische poli
tieke top. Brezjnew, die donderdag
geen reden voor zijn lange afwezig
heid noemde, heeft voor fotografen
geposeerd terwijl hij met. Harold Wil
son sprak. Na elkaar de hand te
hebben geschud en te hebben gepo
seerd zei Wilson: ,.Het doet me een
genoegen u weer te zien. Was u
rustende?" Brezjnev maakte daarop
een gebaar met zijn hand en zei
glimlachend, dat zal ik u later ver
tellen."
Het is al weer zeven jaar geleden, dat.
er voor het laatst een Britse premier
in Moskou was. Beide partijen zijn er
nu kennelijk verlangend naar de be
trekkingen te verbeteren. Na de uit
wijzing in 1971 uit Engeland van 105
Russen die van spionage werden ver
dacht, waren de Brits-Russische be
trekkingen tot het nulpunt afgekoeld.
Sinds eind 1973 trad er herstel in.
OEN HAAG Minister Vredeling
I ian het woord tijdens de behen-
I ieling van de begroting van de-
I 'ensie. terwijl de publieke trwune
I Ls afgeladen met mensen van de
I 'ucliimacht.
KOUD WEEKEINDE
(Van onze weerkundige medewer
ker)
Tijdens het weekeinde zal de
winterjas er toch nog aan te pas
komen. Koude lucht stroomt
over Scandinavië naar liet zuiden
en zal het komende etmaal moge
lijk a! met enkele sneeuwbuien
bet noorden van ons land binnen
dringen.
In Denemarken en Schotland
werden donderdag ai enkele ver-
spreide sneeuwbuien gemeld, In
grote delen van Rusland en Scan
dinavië vriest het 's nachts
streng. Een stonndepressie bij
Zuidwest-Engel and tracht nog een
tegenoffensief :n te zetten, maar
waarschijnlijk wordt deze depres
sie gedwongen zuidelijk van ons
land te passeren, waardoor de
wind naar noord tot oost draait
en de koude lucht sterker gaat
aanzuigen.
In de komende nachten is eni
ge vorst te verwachten met over
dag temperaturen om het vries
punt. Tijdelijk is er wat regen te
verwachten, later gevolgd door
sneeuw, eerst in het noorden van
het land. Het is nog te vroeg om
te kunnen overzien of er nog een
echte vorstperiode achter zit. het
geen. mede door de luchtdrukstij
gingen bij IJsland, niet is uitge
sloten.
MINISTER WIL GESPREK MET KAMERCOMMISSIE
(Van onze
verkeersredacteur
DEN HAAG De invoering van
een verplichte periodieke keu
ring voor motorrijtuigen wordt
voor ten minste één jaar uitge
steld. Minister Westerterp wijst
hierop in een brief die hij don
derdag heeft verzonden naar de
tweede kamer, en waarin hij
meedeelt op korte termijn een
WEL SPOEDIG AKKOORD VERWACHT
(Van onze speciale verslaggever)
DUBLIN De EEG-landen zijn er nog niet in geslaagd een for
mule te vinden om het gesprek ter voorbereiding van de Euro-
pees-Arabische dialoog op gang te brengen. De belangrijkste reden
daarvoor was de afwezigheid van de vertegenwoordiger van De
nemarken waar donderdag een regeringswisseling plaatsvond.
Het lijkt niettemin zeer waarschijn
lijk dat de Negen op zeer korte
termijn overeenstemming bereiken
over de formule, maar in conferentie-
kringen verluidt dat het voortijdig
uitlekken van deze formule, die dient
te voorkomen dat de Palestijnse be
vrijdingsorganisatie van Yasser Arafat
op enigerlei wijze wordt erkend, tot
gevolg kan hebben dat er aan de zijde
van de Arabische landen weinig of
geen belangstelling meer bestaat voor
voortzetting van de voorbereiding van
de dialoog.
Minister Van der Stoel, maar ook
bewindslieden van andere landen
de EEG, zeiden tijdens het overleg
dat de eventuele deelname van
PLO in de delegatie van de Arabische
Liga op geen enkele wijze expliciet
nocii impliciet een erkenning van de
PLO mag inhouden. Minister Van der
Stoel herinnerde er aan dat de EEG I
zich bereid had verklaard tot een
dialoog met de Arabische landen over
economische- culturele en technische
onderwerpen op het niveau van ex-i
perts. Alle landen van de EEG zijn j
tegen de politisering van de dialoog.
3ldus de bewindsman.
De formule, waarover de zeven mi
nisters van buitenlandse zaken en de
Britse staatssecretaris zo goed als
overeenstemming hebben bereikt,
luidt dat de delegaties van beide blok
ken alleen de naambordjes Arabische
Liga en Europese Gemeenschap voor
zich zullen hebben tijdens het voorbe
reidend overleg en dat er verder geen
enkele aanduiding zou mogen be
staan.
De ministers hebben zich ook gebo
gen over het vraagstuk van een betere
coördinatie van het optreden van de
EEG-landen in de Verenigde Naties,
zonder dat duidelijk werd dat dit veel
resultaat heeft gehad. Minister Van
der Stoel herinnerde er aan dat Ne
derland bereid is tot coördinatie met
de andere EEG-landen, maar dat Ne
derland wil vermijden dat het wordt
opgesloten in het EEG-blok, met na
me omdat de Nederlandse standpun
ten op het gebied van ontwikkelings
samenwerking nogal eens afwijken
van die van de overige landen.
Wat betreft de Europese veiligheids-
conferentie waren de bewindslieden
het er over eens dat het mogelijk zal
zijn de tweede fase van de conferen
tie voor de zomer af te sluiten „als
alle deelnemende landen daarvoor hun
uiterste best doen".
gesprek over de periodieke keu
ring te willen met de vaste twee
de-kamercommissie van verkeer
en waterstaat.
Bij de brief heeft de minister de
rapporten gevoegd van de twee in
stanties die hij om advies had ge
vraagd: de raad van bestuur (waarin
een ANWB'er. een Bovag-vertegen-
woordiger en drie niet ambtelijke per
sonen zitten) en de raad van advies
van de stichting Periodieke Veilig
heidskeuringen Motorrijtuigen (PVM).
Dit advies was gevraagd omdat het
wetsontwerp dat Westerterp vorig na
jaar had ingediend (nadat de Kamer
in 1973 hd aangedrongen op spoed)
zoveel vragen opriep, dat het werd
ingetrokken. Tegelijk werd de bouw
van ANWB-keuringsstations
staakt.
De raad van bestuur geeft de voor
keur aan het in het wetsontwerp
geopperde plan om oudere auto's ai-
leen in onafhankelijke keuringss
ons te laten keuren, en niet bij a
bedrijven. Deze raad wijst er verder
op dat het moeilijk zai zijn op korte
termijn een waterdicht stelsel van
erkenning en controle door garage
onwerpen.
De raad van advies van de PVM is
voorstander van keuring naar keus
van de rijder, hetzij in garages waar
de onderhoudsbeurt tevens geldt als
erkende keuring, hetzij in speciale
keuringsstations. De raad van advies
vindt het met gewenst alvast zulke
stations door de ANWB te laten bou
wen, zolang er geen stelsel van erken
ningen is voor de autobedrijven.
Concurrentie van de ANWB-stations
voor de garagebedrijven wordt niet
gevreesd, integendeel. De gebreken die
aan het licht komen, zullen de garage
houders juist meer werk verschaffen.
Toch wil Westerterp met de vaste
kamercommissie ook van gedachten
wisselen over de vraag in hoeverre de
bouw van ANWB-stations nog moet
worden voortgezet.
NU ONGEVEER VIER WEKEN BUITEN BEDRIJF
BORSSELE Het zit de NV
PZEM niet helmaal mee bij de
'grote beurt' van de kerncentra
le Borssele. Vier weken geleden
ging de centrale van het net
voor vervanging van brandstof
(verrijkt uranium) en voor in
specties, controles en revisie.
„Het loopt niet zoals we in een
heel optimistische bui hadden
voorzien", zegt op het ogenblik
ir. A. Tiktak .adjunct-directeur
produktie van de PZEM. Alles
bij elkaar zal de kerncentrale
wel zo' ntwee maanden buiten
bedrijf zijn.
De vertraging in de werkzaamheden
bij deze zorgvuldig geprogrammeerde
operatie is opgelopen zowel in het re
actorgebouw ('de ketel') als in het zo
genaamde conventionele gedeelte, waar
de turbine staat.
In liet reactorgebouw ontstond al
direct bij het, begin van de grote
beurt een aantal problemen bij het
openmaken van het reactorvat. Het
apparaat waarmee dat moest worden
gedaan werkte niet feilloos en aat
leverde tijdverlies op. Ook het zoge
naamde ultrasonore onderzoek i ge
luidstrillingen op zeer hoge frequen
tie) van de koppen en lassen kostte
de Engelse organisatie UKAEA (Uni-,
ted Kingdom Atomic Energy Authori
ty) meer tijd dan was verwacht. Ver
der bleek dat mechanische beschadi
gingen waren opgetreden in ongeveer 10
splijtstofelementen. Bij een onder-wa-
ter-controle kwam vast te staan dat
enkele zijroosters waartussen de ele
menten waren geplaatst het voor een!
deel hadden begeven ais gevolg van te
lichte veerconstructies. Lekkage was
het resultaat. Er zullennu bij de
vervangen zowel als de bestaande ele
menten nieuwe veren worden aange
bracht. Ir. Tiktak: ,AVe hebben kun
nen vaststellen dat de schade eendui
dig van deze mechanische onvolko
menheid afkomstig was. Het was dus
geen kwaliteitsschade van de splijtstof
elementen".
In de turbinehal van de centrale
zat het tegen met de hogedrukturbine
(het kleinste deel ervan). Toen men
dit vitale onderdeel onder handen
nam bleek dat er als gevolg van
lekkages en erosie van de turbinehuid
zoveel reparatiewerk nodig was. dat
de hogedrukturbine maar beter op
transport kon worden gezet naar de
fabriek van Kraftwerk Union AG (de
bouwer van de kerncentrale) in
Mülheim. Ir. Tiktak: „De grote beurt
die we nu in de centrale uitvoeren is
tegelijk een garantie-inspectie, zoals
overeengekomen bij de oplevering. Al
van eerder noodreparaties wisten we
dat bijvoorbeeld de stoomdrogers en
waterafscheiders vervangen moesten
worden. Dat is vlot verlopen. Er zijn
ook nieuwe mosselfilters voor de
koelwatercirculatie geplaatst. Over
het algemeen gesproken: we hebben
alles open gehaald, wat maar open te
halen was (lagers, schoepen, conden
sors, generators)
Splijtstof
Bij deze herlading van de kerncentra
le Borssele wordt 13 ton uranium
verwisseld (een derde deel van de
totale hoeveelheid in de 'ketel'). De
nieuwe splijtstof wordt geleverd door
een Amerikaanse opwerkingsfabriek
en vertegenwoordigt een waarde van
ongeveer 25 miljoen.
Ir. Tiktak legt uit dat van de elemen
ten die uit de brandstofkem verwij
derd worden een deel in reserve ge
houden wordt. Een ander deel gaat na
een periode van afkoeling van meer
dan een half jaar naar een opwer
kingsfabriek van United Reprocessors,
een Duits-Frans-Engelse onderneming1
met bedrijven in La Hac (Norman-
dië) en Windscale (Engeland). Op ba
sis van een contract met deze onder-,
neming zal het vervangen splijtstof-!
materiaal na verloop van tijd worden
afgehaald om bij het opwerkingsbe-
drijf opgeslagen en chemisch ver
werkt te worden. Het daarbij vrijko
mende uranium en plutonium zal aan
de PZEM beschikbaar worden gestelc.
Uit deze eerste vervangen lading van
13 ton splijtstof komt ongeveer 60
kilo plutonium beschikbaar dat waar
schijnlijk benut zal kunnen worden in
een snelle kweekreactor. Het gaat
hier om een hoeveelheid die een waar
de vertegenwoordigt van de orde van
grootte van 500.000.
Veiligheid
fiantlijn
De 'grote beurt' die de kerncentrale)
Borssele op het ogenblik ondergaat is!
een operatie waarbij zo'n vijfhonderdI
man is ingeschakeld. Van de PZEMi
zelf. van de bouwer Kraftwerk union
i Siemens/AEG i. van verschillende opj
dit terrein gespecialiseerde construe-!
tie- en controlebedrijven en van over-!
heidsdiensten zoals het Stoomwezen
en de Kernfysische Dienst arheidsin-
Zie slot pagina 9 kolom 4I
Pat-stelling
in de kamer
Bij de tweede kamer liggen
nu drie voorstellen voor
regeling van de abortus:
een reeds Jaren geleden Inge
diend ontwerp van de PvdA
leden Lamberts en Roethof
(van 1970», voorts een voor
stel van AR er. KVP. afkomstig van de
kamerleden Van Schaik en Van Leeu
wen dat van vorige maand dateert,
tenslotte sinds deze week een ontwerp
van de VVD-kamerleden mevrouw Ve
der Smit en mr. Geurtsen. Eigenlijk
Is er nog een vierde: tijdens het kabi
net - Biesheuvel dienden de ministers
Stuyt en Van Agt een ontwerp in dat
nu al weer tweeéneenhalf Jaar bij
de kamer ligt. Door dit alles ls er rond
dit onderwerp een politiek uiterst on
doorzichtige situatie ontstaan, waar
van niemand ook maar bij benadering
kan voorspellen waar die op uitlopen
zal. Over deze politieke kant gaan van
daag onze opmerkingen.
Zowel bij de PvdA als bij de AR-
KVP is er ergernis ontstaan over
de houding van de VVD. Bij de
socialisten vraagt men zich af waarom
de liberalen alsnog met een eigen voor
stel zijn gekomen, terwij! toch amen
dering van het PvdA-ontwerp mogelijk
was geweest. Bij de confessionelen is
men er verstoord
over dat de VVD de
indruk heeft geves
tigd te willen aan
sluiten bij hun op
vattingen, terwijl
dat niet waar Ls. Het kardinale ver
schil is namelijk dat in het VVD-voor-
stel aan het ongeboren kind geen
rechtsbescherming wordt verleend: de
betrokken vrouw en de arts samen be
slissen in feite over de onderbreking
van de zwangerschap. Daarentegen
wordt er in het AR-voorstei van uitge
gaan aat de onderbreking een verbo
den handeling is, waarbij het verbod
alleen wordt opgeheven indien de
lichamelijke of geestelijke gezondheid
van de vrouw ernstig wordt bedreigd.
Bij de VVD zal het wel een afweging
zijn geweest van politieke belan
gen van uiteenlopende aard. Priori
teit is kennelijk gegeven aan de wens
oppositie te willen bedrijven Jegens
de grootste regeringspartij. Met andere
woorden: geen steun geven aan voor
stellen die uit de koker van de PvdA
komen, zeker niet als het gaat om ini
tiatief-ontwerpen van kamerleden. Een
tweede overweging heeft vermoedelijk
te maken met onzekerheden ln eigen
huis: de VVD herbergt niet uitsluitend
liberalen, maar ook uitgesproken con
servatieven. Juist in deze laatste groep
treft men tegenstanders van gele
galiseerde abortus aan. een groep aan
wie nu enigszins tegemoet wordt go-
komen door nadrukkelijk een toezicht'
houdend orgaan in te stellen: het WD-
ontwerp voorziet namelijk in een spe
ciale commissie van toezicht. De vraag
kan echter worden gesteld nog
maals: we spreken uitsluitend over da
politieke kant of de VVD door in
diening van een eigen ontwerp niet
tevens een kans verspeelt om een wig
te drijven in de huidige regeringscom
binatie.
Bij de kabinetsformatie was de rega
ling van de abortus een uiterst
moeilijk punt. De formateur is er
tenslotte uitgekomen door de beslis
sing over te laten aan de kamer met
dien verstande dat de christen-demo
craten een eigen initiatief-ontwerp zou
den indienen, waarna het nieuwe ka
binet, het oude ontwerp - Stuyt zou in
trekken. De kamer zou op die manier
gelijktijdig twee totaal verschillende
initiatief-ontwerpen kunnen behande
len: Lamoens - Roethof en het voor
stel van de christen-democraten. Dat
laatste is dus het ontwerp van vorige
maand, ingediend door Van Schaik
Van Leeuwen. Burger wees er des tijd»
als kabinetsformateur hij de behande
ling van dit onderwerp op. dat naar
zijn mening het kabinet aan een een
maal aanvaard initiatief-voorstel zon
der meer een contra seign zou behoren
te geven. De verantwoordelijke minis
ter moet derhalve uitvoering geven aan
de aldus tot stand gekomen wot, of
hij het nu met de inhoud eens is of
niet. Inmiddels is echter duidelijk ge
worden aat minister Van Agt zodanig
principiële bezwaren tegen het PvdA-
ontwerp heeft dat hij bij aanvaarding
inderdaad het contra-seign zijn
handtekening als verantwoordelijk mi
nister zou weigeren. Maar dat is
tegen de parlementaire regels en dat
betekent dat hij zou moeten aftreden.
Indien nu de VVD er aan zou mee
werken aat het voorstel - Lamberts -
Roethof zou worden aanvaard, even
tueel met amendering principieel
lopen de standpunten tussen PvdA en
VVD in deze zaak niet zover uiteen
dan zou dat in laatste instantie het
aftreden van Van Agt betekenen.
Het aftreden van Van Agt, de vice-
minister-president: het behoeft
geen betoog dat daarmee een ka
binetscrisis een feit zou zijn. Nu echter
de VVD een eigen ontwerp heeft inge
diend is een soort pat-stelling ont
staan, waarbij het bijzonder moeilijk
zal zijn een meerderheid te vinden
voor één van de thans voorliggende
initiatief-ontwerpen. Vandaar onze op
merking in het begin van deze beschou
wing: niemand kan op dit ogenblik da
afloop van deze situatie bij benade
ring voorspellen.
DEN HAAG (ANP) De regering
streeft er naar in de loop van de
volgende maand de nota inkomensbe
leid aan de tweede en eerste kamer
aan te bieden. Aldus blijkt uit het
antwoord, dat minister Boersma van
sociale zaken gegeven heeft op schrif
telijke vragen van het eer ste-kam er lid
Van Kleef (ppr).
