Draadomroep wordt per
1 januari verleden tijd
BELGISCHE TV BRENGT
'OP HOOP VAN ZEGEN'
PANDA EN DE MEESTER - KRIMPER
ASTERIX OP CORSICA
OLGA springbox,'n superbed
televisie
PARTICULIER INITIATIEF UIT 1924
een miljoen gulden aan prijzen
EXPORT
Kerstprogramma
Met Bep Nooy sr.
als Kniertje
19
MAANDAG 23 DECEMBER 1974
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
7
AMSTERDAM Op 31 december
verdwijnt niet alleen het jaar 1974
definitief, maar ook de draadomroep.
Die krasse vijftiger, die in 1924 gebo
ren werd in Koog aan de Zaan, uit
particulier initiatief. Daar woonde na
melijk ene jonge lieer Bauling, een
knutselende hbs'er, die de gelukkige
bezitter was van een ontvangsttoestel,
en dat was wat in die tijd. Om van de
eeuwigdurende toeloop van zijn buren
verlost te zijn, bedacht hij op een
gegeven moment wat. Hij maakte een
snoergeleiding naar de huizen van de
buren. In liet voorjaar van 1924 werd
de proef genomen met een draad uit
het raam van zijn huis naar het huis
van de buurman. Dat lukte en de
jongeman die het kennelijk niet aan
zakelijk inzicht ontbrak, ging bij de
buren nog meer klanten werven.
Zo gebeurde het dat op 16 april
1924 de eerste vijf abonnees in stille
aandacht luisterden naar een uitzen
ding van de Matthaeus Passion uit de
Bavokerk in Haarlem- Daarmee was
dan de radiodistributie geboren. Bau
ling verhuurde zijn lijntjes aan de
buurtgenoten voor de somma van 50
cent per week. Ze moesten luisteren
met behulp van een koptelefoon.
Bauling had geen patent op zijn
vinding en zijn idee vond dan ook al
ras navolging. De overheid kwam op
een gegeven moment tussenbeide, om
warboel te voorkomen; men stelde
voorwaarden voor het exploiteren van
een dergelijke distributie en men ging
machtigingen uitgeven. Meneer Bau
ling kreeg hem als eerste, in 1926- Hij
moest heioven dat hij de twee Neder
landse radiozenders zou distribue
ren.
Eigenlijk was op dat moment het
doorgeven van muziek via de telefoon
verbindingen al 45 jaar oud: de Ne
derlandse Bell Telephoon Maatschap
pij had het namelijk in 1881 gepres
teerd om vanuit het paleis van Volks
vlijt in Amsterdam een opera-uitvoe
ring door te geven aan de telefoon
centrale op de Dam in Amsterdam.
En in Engeland had men in 1894 al
draadomroep.
Maar ons land bleef wat achter. Er
kwamen wel radiostations en echte
zendgemachtigden, maar het aantal
ontvangsttoestellen was nog gering.
Alleen de beter gesitueerden konden
zich zo'n apparaat veroorloven. De
prijs voor een eigen toestel, zoals
men dat toen noemde, lag in die tijd
omstreeks de 300 gulden en de ont
vangst was toch eigenlijk miserabel
men had toen nog last van de
zogenaamde „Mexicaanse hond", een
ononderbroken janktoon. Dan was er
bovendien nóg een probleem: al had
men een radiotoestel, niet overal in
ons land kon men Hilversum ontvan
gen- En zo werd besloten om voor die
moeilijk bereikbare gebieden de pro
gramma's dicht bij de zender op te
pakken en per telefoonlijn naar de
luisteraars te transporteren.
In 1932 kwam een regeling tot
stand met de omroepverenigingen. Er
kwamen vanuit de studio's recht
streekse lijnen naar de lastig bereik
bare gebieden.
Toen ging het ineens hard met de
belangstelling voor de radiodistributie.
Tussen 1926 en eind 1939 kwam er
een groei van geabonneerden van 1500
tot ruim 410.000-
Enorme klap
De Duitse bezetting gaf de draad
omroep een enorme klap. Hilversum
kwam onder censuur, maar echte ra
diotoestellen, waar je ook Engeland
op kon ontvangen met eerlijke be
richtgevingen, kon je in die tijd mak
kelijk zelf bouwen bijvoorbeeld
met een kristalontvanger. Dat was
dan o.»k nog geen ideaal geluid, maar
zo'n toestel was in ieder geval snel
gemaakt en snel vertopt. En dat wat
je hoorde was altijd beter dan de
inhoud van de radiodistributie. Het
aantal abonnees liep terug tot
200.000.
Na de oorlog ging men steeds meer
over op rechtstreekse overbrenging
via telefoonkabels in plaats van de
programma's uit de ether te plukken.
Dat was dan de geboorte van wat wij
daarna de echte draadomroep noem
den- De ontvangst was storingvrij en
daar smokkelden winkeliers en stand
houders nogal eens mee: als ze een
echt radiotoestel demonstreerden, dan
maakten ze bij de Nederlandse zen
ders altijd gebruik van de draadom
roep, om tenminste tegen de aspirant
klanten te kunnen zeggen: hoort u
eens, dit is een uitstekend, bijna sto-
rngvrij geluid.
De Duitsers plaatsten de 800 radio-
distributiecentrales die we aan het
begin van de oorlog hadden, al in
december 1940 onder het beheer van
de PTT. En tot aan 1953 is er over
gediscussieerd of de draadomroep nu
terug moest in handen van particulie
ren of dat het een PTT-zaak zou
blijven. Het bleef kort en goed een
PTT-aangelegenheid. In 1953 beleefde
de draadomroep trouwens ook een
hoogtepunt in zijn klandizie: er waren
toen 500-000 abonnees.
Maar de radio's werden goedkoper,
er kwamen goede antennes en met de
toenemende welvaart erbij raakte de
draadomroep hoe langer hoe meer op
de achtergrond. Er kwam een derde
en vierde lijn bij, uit een oogpunt van
klantenbinding, maar dat mocht alle
maal niet meer baten: de draadom
roep was heftig op zijn retour. Men
ging langzamerhand over tot het op
heffen van de zgn. onrendabele netten
en de stand 'van zaken is nu zo, dat in
het district waar alles begon name
lijk Groot-Amsterdam met een goed
stuk Noord-Holland er in totaal
nog maar 3000 aangeslotenen zijn, die
op 31 december a.s. voor het laatst de
kiesschijf kunnen bedienen. De appa
ratuur mag men houden, want de
PTT weet toch niet wat ermee te
doen. Een enkel apparaat zal mis
schien het museum halen- Overigens
is het zo: de draadomroep heeft nog
net Abraham gezien, maar nu moet
hij wegwezen, definitief. Het is tóch
jammer.
'ADVERTENTIE)
Wie de gelukkige winnaars zullen worden,
weten we nog niet... maar het staat wel vast
dat zij binnenkort met meer plezier aan hun
bed denken danooittevoren! Wat een luxe,
wat een komfort, wat ean ruimte. Een Olga
springbox domineert de hele slaapkamer.
Prachtig om te zien, heerlijk om op te sla
pen. Kompleet met matras, hoofdbord,
sluimerrol en 2 slerkussens. Een fantas
tische prijs om te winnen!
Verkoopprijs f.1100,-.
Brochures en inlich
tingenOlga LM F.
b.v. Leiden, postbus
16, tel. 01710-42341
De pianist Artur Rubenstein praat over zijn leven.
22.30 uur:
ANDER NIEUWS
22.55 uur:
SYMBIOSE
22.59-23.04 uur:
(NOS) LAATSTE NIEUWS
NEDERLAND-1
BELGIË-NED.
KANAAL 3/10
MAANDAG 23 DECEMBER
14.00 uur:
(TROS) DE VOGELS IN DE TUIN
Natuurfilm.
14.25 uur:
ALS DE MENS WIL VLIEGEN
Filmpje over mannen, die zich op talloze manieren in
de lucht voortbewegen.
14.35-16.00 uur:
KRULLEKOPJE
'Curly Top,' speelfilm uit 1935. Met in de hoofdrol
Shirley Temple.
18.45 uur:
(NOS) PAULUS DE BOSKABOUTER
18.55 uur:
JOURNAAL
19-05 uur:
(TROS) ARPAD, DE ZIGEUNER
'Vrouwenrad.'
19.23 uur:
HET ZAL JE KIND MAAR WEZEN
Laatste aflevering uit de serie 'Some mothers do
'ave'em'.
20.00 uur:
(NOS) JOURNAAL
20.21 uur:
(TROS) ALLES OF NIETS (14)
21.20 uur:
DE FBI (50)
"Donkere dagen voor Kerstmis.'
22.10 uur:
AKTUA TV
99 10.99 11 uur-
(NOS) LAATSTE NIEUWS
NEDERLAND-2
KANAAL 321|
18.45 uur:
(NOS) PAULUS DE BOSKABOUTER
18.55 uur:
JOURNAAL
19.05 uur:
(NCRV) ZO VADER, ZO ZOON
19.30 uur:
DORIS DAY
"De koppelaarster,' aflevering van een Amerikaanse
serie met in de hoofdrol Doris Day.
20.00 uur:
(NOS) JOURNAAL
20.21 uur:
(NCRV) KOJAK
"Vrij spel,' Kojak krijgt een tip dat er een overval
gepleegd zal worden.
21.10 uur:
MINI-VOETBAL-SHOW
Mini voetbalcompetitie in het sportpaleis Ahoy te
Rotterdam.
21.50 uur:
ARTUR RUBENSTEIN
'Ik ben de gelukkigste man die ik ooit heb ontmoet.'
15.30 uur:
PRINS BOYUA
Sprookjes-poppenfilm.
16.45-17.30 uur:
OP GOUDEN VLEUGELS
Film over burgerluchtvaart in België.
18.00 uur:
BEERTJE COLARGOL
18.05 uur:
THE PARTRIDGE FAMILY
'Een kerstverhaal.'
18.30 uur:
TIENERKLANKEN
19.10 uur:
VERKEERSVEILIGHEID
19.15 uur:
SPORTTRIBUNE
19.38 uur:
MEDEDELINGEN; WEEROVERZICHT
19.45 uur:
JOURNAAL
20.15 uur:
DRIE STUIVERS GELUK
Musicalfilm van George Sidney. In de hoofdrollen
onder meer: Tommy Steel en Julia Foster.
22.25 uur:
KORTWEG
22.30 uur:
EEN LAND ZOEKT ZIJN EVENWICHT
23.20-23.40 uur:
LAATSTE NIEUWS
BELGIë-FRANS
17-15 L'Ecran des vacances (1), filmserie over Christof-
fel Columbus, hoofdrol Francisco Rabal, muziek Anto
nio Perez-Olea, regie Vittorio Cottafari; 18.10 1, 2,
3j'ai vu, kleuterprogramma; 18.30 TVF magazine
voor de vrouw, gepresenteerd door Mamine Pirotte;
19.00 R-k uitzending; 19.30 Sporfcudtzending van Mare
Jeuniau, Paul Brant, Roger Laboureur e.a.; 19.43 Weer
bericht; 19.45 Journaal; 20.15 Mais qu'est-cequi fait
courir les femmes, la nuit a Madrid?, toneelstuk van
Calderon, bewerkt door Daniel Caccaldi, rollen Frédé-
ric Latin, Jean-Olaude Vernon, Suzanne Colin e.a., tv-
regie Michel Rochat; 22.15 Derrière les grandes haies,
muzikale folklore uit Hautes Fagnes, regie Alexandre
FRANKRIJK-RÏJSSEL
12.30 Miditrente; 13.00 Journaal; 13.35 Voor een glim
lach, progr. van Thierry Calmettes; 14.55 Voor de
jeugd; 17.00 Le petit poucet film van Michel Boisrond;
18.20 Actualiteiten; 18.40 Voor de vrouw; 19.20 Reg.
act.; 19.45 Journaal; 20.15 Chéri Bibi, serie; 20.35 La
cloche Thiebetaine (4); 21-25 Terugblik op 1974; 22.25-
23.15 Laatste nieuws.
MAANDAG
2.00 (S) De Kiiima Hawaiians
Show.
2.21 Voor boer en tuinder.
2.26 Mededelingen t.b.v. land- en tuin
bouw.
2.30 Nieuws.
.2.41 (Si Hier en nu, aansluitend: Ma-
kro: de sociaal-economische ru
briek-
3 00 (S) Metropole Orkest.
.3.25 Onder schooltijd in de vakan
ti wij.
tie.
TROS: (S) Het kind
15.30 Nieuws.
15.33 (S) Moderne kamermuziek in de
kerstsfeer.
16.00 (S) Een mondje Frans: muziek
en informatie.
16.30 (S) Keerpunt en de betekenis
ervan in een mensenleven.
17-20 Overheidsvoorlichting: Ontmoe
tingen met rijksgenoten
TROS:
17-30 Nieuws.
17.32 Aktua.
18.19 P. P.: Uitzending van DS '70.
TROS:
18.30 Nieuws.
18.41 (S) A la carte: operamuziek.
EO:
20-00 Bijbelstudie.
20.15 (S) Het Concertgebouworkest:
historische opnamen van klassie
ke muziek-
20.30 Kerk en zending Indonesië.
21.00 EO-Metterdaad: een programma
over Christelijke hulpverle
ning.
21.15 Avondoverdenking met als onder
werp Advent toen en nu. Uitzen
ding van het Israëlitisch Kerkge
nootschap.
NOS:
21.45 Nederlanders in Brazilië: kerst-
programma.
22.25 Bond Zonder Naam: lezing.
NOS:
22-30 Nieuws.
NCRV:
22-40 fS) Hier en nu.
NOS:
22.50 Vervolg van het kerstprogramma
voor Nederlanders in Brazi
lië.
23.55-24.00 Nieuws.
DINSDAG
KRO:
07.00 Nieuws.
07.02 Het levende woord
07.07 (S) Baclinerie: klassieke muziek.
(gr) (7.30 Nieuws. 7.41 Echo)
08,24 Overweging.
08.30 Nieuws.
08.36 Gymnastiek voor de huisvrouw.
08.45 De wonderlijke letter M: een
programma voor het
Oollandsche Huishouden.
09.40 Leren ze nog wat? Creatieve
uitingen van kinderen in de
school belicht.
10.00 (S) Aubade: klassieke muziek
met om 10.30 Nieuws.
11.30 Bejaardenprogramma.
11.55 Scheepspraat: informatie voor
schippers.
HILVERSUM-2
MAANDAG
NOS;
12.00 Den Haag deze week.
12,15 Uitzending van Symbiose.
NOS:
12.25 (S) Promenade Orkest.
13.00 Nieuws-
VARA:
13.11 Dingen van de dag.
13.20 Ombudsman-
NOS:
13.30 Vonken onder de as: programma
over Neddrlawtoe folklore.
13.50 (Si Euroüght.
14.16 (S) Zoeklicht op Nederland: re
portages. commentaren en mu-
EO;'
16.00 Nieuws.
16-03 Klankbord.
16.10 (S) Licht en uitzicht: gewijde
muziek,
16-40 (S) Eigenwijs: voor kleuter en
kind.
17.00 (S) Na vijven: programma voor
automobilisten.
17.40 Overheidsvoorlichting: Den Haag
aan de lijn.
EO:
17.55 Mededelingen
18.00 Nieuws.
18.11 Klankbord
NCRV:
20.00 Nieuws.
20 05 (S) Overdenking.
20.15 (S) Uit het Waag-Theater: 20.15
Persoonsgegevens: gel uidscoi la
ge; 20.20 Waagstuk, toneelspel;
21.10 Klarinet en piano; 21.20
Vraaggesprekken; 21.40 Heden
daagse kamermuziek en 22.15 Li-
terama.
23-00 (S) Klassieke kamermuziek
23.55-24.00 Nieuws.
DINSDAG
AVRO;
07.00 Nieuws.
07.1 1 Ochtendgymnastiek.
07.30 (S) Dag met eengaatje. (8.00
Nieuws. 8.11 Radiojournaal).
08.50 Morgenwijding.
NOS:
09.00 Reportage.
09.35 Waterstanden,
AVRO:
09.40 (S) Inleiding tot muziekbegrip.
10.00 (S) Voor de kleuters.
10.10 (S en Mono) Arbeidsvitaminen:
populair
verzoekplatenprogramma. (11.00
Nieuws. 11.03 Radiojournaal).
11.30 (S) Rondom Twaalf: gevarieerd
programma, met om 11.55
Beursberichten.
Overheidsvoorlichting:
MAANDAG
12.03 (S) Drie tussen de middag.
14.03 Radiojournaal-
14.06 Pop-Kcmtakt I.
15.03 Pop-Kontakt II.
16.03 De Hitmeesters, met oa, Ameri
kaanse en internationale tophits.
(17.03 Radiojournaal).
NOS:
18.02 Joost mag niet eten-
AVRO:
19.02 Drie loopt achter.
VPRO:
20.00 (S) VPRO-maandag: nieuwe pop-
jazz- en bluesplaten.
20.02 (S) Tily, een actieprogramma
met bonus-top-tien.
21.02 (S) Jazz-uur.
22.02 (S) Rik Zaal.
23.02 CS) Wim Noordhoek-
24.02 (S) Jan Donkers.
NOS:
01.02 Tineke.
04.02 Het donker lacht.
VARA:
06.02-7.00 Alfred Lagarde.
DINSDAG
Ieder heeluurNieuws.
VARA:
07.02 Drie op je boterham.
09.03 (S) Pep op drie.
11.03 (S) Drie draait op verzoek van
mnsen uit de sportwereld.
ADVERTENTIE)
JONGE
JENEVER
Uw keus hangt af
van Uw persoonlijke
smaak.
Daarom moei U ocht
Dc Kuyper Export Jonge
Jenever proeven 'n Zuiver
naluurprodukt De kans is
grool dat het nét de borrel
is, die U het lekkerst vindt.
DE KUYPER EXPORT
JONGE JENEVER
De cruet Jontt Jenever ter »f'IC
met hel Gertllic**t van Zulverheifl.
Kwaliteit en H'»»r«rrlo£. vr:lrrn«
duor The Rojil Institute ot ivbllc
Health L Il)(lent te Undeo
BRUSSEL Kerstmis 1974 begint
op de Vlaamse televisie dinsdagavond
24 december met „Waar de ster bleef
stille staan", een gefilmd poppenspel
naar het gelijknamige verhaal van
Felix Timmermans. Men houdt het bij
de BRT op de Nederlandstalige au
teurs tijdens deze kerstdagen, want
op de avond van eerste kerstdag kan
men kijken naar Op hoop van zegen
van Heïjermans. Het derde avondvul
lende programma van de BRT is op
tweede kerstdag het tv-spel Baas Gan-
sendonck, naar het gelijknamige boek
van Hendrik Conscience.
HOOC EN LAAG WATER
Dinsdag 24 december 1974
Vlissingen
Terneuzen
Zierikzee
Hansweert
Wemeldinge
uur cm
9.25 140
9.52 158
10.33 107
uur cm
22.06 153
22.36 171
23.21 136
23.07 188
23.43 159
3-20 114
3.45 126
4.13 103
4.13 143
4.19 118
NAP
uur cm
16.10 152
16.35 164
16.50 139
17.06 180
17.00 156
Nadat de museumw akers er zeker van
waren dat Panda en Joris geen grote
pakken met schilderijen bij zich had
den, mochten ze het bestolen museum
verlaten.
„Het is treurig", sprak Joris bitter.
„Culturum calcium est, zoals de ou
den uitriepen wanneer ze inplaats van
kunst slechts kale wanden zagen. Zo
krijgen wij geen waar voor onze be-
lasttngpenningen".
„Ik wist niet dat jij belasting betaal
de", zei Panda- „Tjonge dat valt
me van je mee. Maar dat van die
schilderijen is heel droevig, ja. Ze zijn
op klaarlichte dag verdwenen, waar
iedereen bij stond; net zo als die
geldwagen..."
Hij dacht even diep na en toen
vroeg hij: „Denk je dat die schurk
met dat verklein-wapen hier achter
„Wie zou er nu schilderijen willen
verkleinen? Dat heeft toch geen enke
le zin?"
Panda haalde twijfelend zijn schou
ders op en reed diep in gedachten
weg.
JGeine schilderijen..," prevelde Joris,
hem nakijkend. „In de wandeling ook
wel miniaturen genoemd. Daar is een
levendige handel in, heb ik gehoord...
Komaan te werk".
„Waar de ster bleef stille staan"
wordt door een aantal Vlaamse pop
penspelers gebracht. De regie van de
ze produktie had Mark Liebrecht. Het
geheel werd op filmband opgenomen
„Waar de ster bleef stille staan" is
een wat modernere versie van het
oude kerstverhaal. Ook hier klopt een
man vergeefs aan bij een herberg,
terwijl zijn zwangere vrouw buiten in
een woonwagen wacht. Drie mannen
die in de herberg zitten, besluiten ais
de Drie Koningen verkleed te gaan
zingen om wat geld te vergaren. Van
dit geld willen ze zich eten en drinken
kopen, maar onderweg komt het fcrie-
tal de woonwagen tegen.-.
Op hoop van ze-gen wordt door de
BRT uitgezonden in een AVRO-pro-
duktie onder regie van Walter van de
Kamp. Bep Nooy sr.. Karin Meerman,
Johan te Slaa, Rudi Falkenhage, An
drea Domburg, Hetty Blok en Hanny
Vree zijn enkelen van de acteurs en
actrices die in deze produktie voor de
camera kwamen. Het verhaal van Op
hoop van zegen mag bekend worden
verondersteld. Het stuk ging in 1900
in première en behandelt ,/ie gruwe
lijke ellende eener visschersbevol-
king", zoals Heijermans zelf
schreef.
De produktie die de BRT op eerste
kerstavond uitzendt, werd door de
AVRO in juni 1973 uitgezonden. Het
betekende het afscheid van Bep Nooy
sr-, die toen 80 jaar werd en op dat
moment 60 jaar op het toneel' had
gestaan. „Kniertje" werd haar af-
seheidsrol.
„Baas Gansenöonck" is -waarschijn
lijk een van de meest populaire ro
mans van Conscience. Maurits Bal-
foort 'regisseur van oa- „Wij, herren
van Zic'nem") voerde de regie van
deze BRT-produktie, die op 26 decem
ber 's avonds wordt uitgezonden. Bob
Storm speelt de rol van Baas Gansen-
donck. de rijkste man van het dorp,
die ten onder gaat. aan zijn hoog
moed. Conscience wilde met deze rea
liserende roman niet alleen aantonen
dat .hoogmoed voor de val komt",
maar ook dat men de liefde niet
ondergeschikt mag maken aan mate
riële belangen.
4 tiorj pp)
Horizontaal: 2 kookgerei; 4 drinkge
rei; 7 voedsel; 10 persoonlijk voor
naamwoord; 11 baan voor balspel; 13
jongensnaam; 15 gladde vis; 16 trom
pet; 17 elasticiteit; 19 deel van oor;
20 Europeaan; 22 oogmerk; 23 nie
mand uitgezonderd; 24 jongensnaam;
25 gravin van Holland; 27 wereldhulp
taal: 29 etsen: 30 verfrissing; 32 meis
jesnaam; 33 hevig; 35 voegwoord; 38
water in Friesland; 39 kroes; 40 speel
goed.
Verticaal: 1 jongensnaam; 3 reeds; 5
voorzetsel; 6 pilaar; 8 titel; 9 tijds
duur; 10 moeder; 12 samenklank; 13
romance; 14 vogel; 15 kleurloze vloei
stof; 18 plaats in Gelderland; 21
plechtige gelofte; 24 etiket; 26 eiland
in Indonesië; 28 muziekinstrument; 31
meisjesnaam; 34 muzieknoot; 36 mu
zieknoot; 37 nummer.
De oplosring van de vorige puzzel is:
