'T KERSTKIND
UUT DE POLDER
KORT VOOR KERST WERD
IN 1889 IN BRUGGE
EERSTE WERELDKAMPIOENSCHAP
BOKSEN UITGEVOCHTEN
'N VERTELLIGE VAN DRIES MERREMINNE
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
't Was den aevend voe Kerstdag
Kossemisse, noeme d'ouwere mensen dat ier
zei d'ouwe grieze pestoor zó mae zachtjes voe z'n eigen en ie luusterden nae de
windvlaegen die-a juulden rond z'n uus en an de klumop snokten,
zó gieng 't daebuuten tekêêr.
Gin witte Kossemisse, docht 'n,
gin sneeuw, mae wè 'n locht, zwaer van de vuuligheid.
De pestoor was noe zó om-en-te-met tien jaer op 't durp.
Ie oa 't leêre kenne as de zak in z'n mensesterse broek onder z'n
zwarten tóög. Die zak was effenof niet gróót, 't durp ok nie en
daerom wist de pestoor van eiges aolles dat. a't er om gmg, van 't
schoolmêêstersuus toe 't varste errebeiersuusje in de polder.
Ie 30 mie de mensen lêêre leve, en
dat most ok van den bisschop, ie
oa z'n eigen nae ulder ezet en zelfst
eprebeerd te proatcn net as zulder,
mae dat most nie weze. Nae drie
maenden praolcn-ie nog van "broe-
kaorige puuten" en dat soort dien-
gers. De mensen ao d'er zö'n bitje
om motte lache, es 'n kcêr "zö"
'ezeid en ze wazze vadder 'egae mie
d'er werk.
'fc Is mie Kerstdag góed te overdien-
ken, docht de pestoor en zö kwam
't in z'n op dat 't in 't kommende
jaer vuuftig jaer 'eleëe zou weze dat
de kerke en schoole, ier op 't eigen
ste durp, 'esticht wiere. Dat was ge
beurd, zo mae midden in de polders,
'n paer kilemeters van 't spoor. De
boeren en d'er errebeiers oa op die
maniere een centrum voe 't gêêste-
likke leven 'ekrege en dat ie docht
dat zó mee voldóenieng dat 'n 't ar-
dop zei ao toch wé vruchten of'
eworpe. Stik vee jongers en misjes
wazze laeter van 't durp nae de
sohoole in stad 'ekunne en dat was'
ter vroeger nie bie 'ewist, Oe vee?
Ie zou 't werentig ok nie wete mae
wê kont-en zégge dat-ter stik vee
wazze, 'n êêle dotte vee, om zó te
zéggen.
Rond de kerke en de schoole stoeng
't noe vol mee uusjes. D'er wazze
d'er bie, van d'ouwste dan, die a nog
'ezet wazze mie centen van d'ouwen
burhemêéster. Die was saemen mie
z'n broer van 'n kastéél, erreges in "t
noorden nae de polder komme zakke
om dae burhemêéster te worren en
daerom uuzen te bouwen,-dat spreekt
vanzelfst.
An 't spoor was 't kleine stassionnétje
mee de grond gelieke 'emaekt. 't
Oa nie vee moeite 'ekost want grööt
was 't nie. D'er stoeng noe 'n febriek
en dae werkten de mensen van 't
durp die-a vroeger op 't land wérk
ten, voe d'er eigen of bie den boer.
De tieden veranderde, da's waer,
docht die pestoor.
Straks zou't-'en de nachtmisse doëe,
mie an aollebei de kanten kerstböó-
men en op 't koor de jongers van
't koor uut de stad. 't- Zou stik vol
weze in de kerke. Dat was 't aoltied
mie Kerstdag. Mae, zö docht de
pestoor, zou 't voe dat koortje weze,
dat-ê ommers ok voe de tillevisie
en op de plaete kwam, of voe de
Kerstdag?
Ie zou't-er wat van zégge in z'n
preek. Ie stak 't vier in z'n sigare
en luusterden wee nae de wind en
't kletteren van de regen.
De langen dokter, zó gróót
en sterk da gin vent in de polder 't
tegen z'n op durfd'n te nemen bie
't touwetrokken, docht an 'n ouwer-
wés Kerstverhaal.
Aolles werkten mee om 't góed te
laete lieken. Wat docht je van wind,
'n sturm nissebie, en noe net dat
tillefoontje van den Zwarten Arjaen.
Ie kon Arjaen nie verdienke van
tevee zenen, d'er oa't-n tevee essens
voe, mae ie oa't-er toch even om
motte lache, om dat tillefoontje.
want dat kon toch nie, uut'-erekend
getopt en gedraaid in de kerstnacht
een geboorte en dan te weten da
dat wuufje van Arjaen nog mae in
d'er achtste ma end was.
Tevee zurregen, Arjaen, oa't-en 'ezeid.
Dat kind kom wê, ei mé geduld.
Den dokter ieuw van z'n mensen en
zulder van um.
't Was, zö wier ës en des 'zeid, *n
oarigen. Ie ree op 'n paerd voe z'n
genoegen; de rest deed-'n mie'n gries
volkswaegent-je, mae nie mee zö'n
kroenkelende slange op de voorruute
liek as d' aare dokters.
Stadse fratsen, oa't-n tegen Arjaen
'ezeid. Jie zet toch ok niet op je'n
auto da-je boer bin. Arjaen oa mae's
'eknikt en ie was vadder mee z'n
werk 'egaë.
't Zondags, as vroeger ielkendéèn in
de kerke zat, was den dokter op 't
schorre te vinden. Ie oa 't er biëe-
kassen staende, ie tuurden d'er mee
z'n varrekieker nae de veugels, ie
raepte'n d'er kruukels en schelpen
en d'er bin wé mensen die 't zelfst
'eziëe dat'n d'er, glad blóót, de
golven stoeng te tellen, bie 't over-
slaen.
Mae, t is 'n feit: as üm 't schorre
opgieng bleve de méêuwen op d'er
eiers, bie 'n aar lukte'n dat nie.
Het gebeurde'n dat'n, as z'n bieën
wee vrom in de stal achter z'n gröó-
te, höge uus wazze. temet dat 'n
eunink stoeng te sliengeren nie an
ders praote'n dan van veugels.
Ie wist er weerlinters vee van of.
ie v/as effenof nie van 'n uul uut'
ebroed, dien langen.
Toen- a de f eb rieken op z'n schorre
en z'n spertina kwamme, ei 't-n 't
temet op'egeve. Ie is 't er nóóit
mae wiste kieke.
'k Ziëe a dóód genoeg, a't-n' ezeid.
Kerstnacht? Den doktér docht mie
zö'n lachje an de pestoor.
Die zou z'n eigen a wee wê op lópe
draaie, vanwege z'n preek en van
wege de kerstgroeten van de kerk
en erremêêsters.
As 't zö most weze dat-er bie Arjaen
de derden zou komme, dan kon z'n
vriend mekker-pestoor straks mie
recht zienge van "puer natus est et
filius datus est".
Een knaap is ons geboren, een zoon
is ons geschonken, zei den dokter
ardop. Zekers, ie kende'n z'n latijns,
nie voe de kerke, want- dae kwam't-n
nie, mae toch vast en zeker voe
d'etiketten van de flesjes mêéster-
goed.
De tillefoon juulde'n arder dan de
sturm daebuuten.
De Zwarten Arjaen, docht den dokter
en-ie oa góed 'edocht.
Is 't mêénes Arjaen?, vroegt'n. Ie
óörde'n an d'aare kant dat 't mêénes
was. Ie pakté'nz.'nlaezen uut de
gairazie;want mee ao! die.blubber en
modder'zou't Wê duifje spriénge wör-
re nae 't diek-uus. 'n Auto kon 'ter
in géén geval komme.
e zwarten Arjaen oa 't glad
nie. Ie liep en ie draaid'n mé zö'n
bitje, zö druuzig as't-n gróót was
liep en draaid'n-ie.
Binnen lag Aage. z'n vrouwe en ze
vocht mee 't derde kind, 't. Zou- d'er
komme. wist'n. Mie de twéé ouwste
jongers was 't moeilijk 'ewist, den
dokter oa motte sniëe. tuus, want 't
was te laat 'ewist voe sint jewanna,
't zieke-uus in stad.
't Wazze pronte jongers 'eworre, nie
van die femienschieterige kakker
nisjes, mae wezenlijk pronte jongers,
gróót, mie öögen zwart as kolen en
kerboenkels in d'er kop. Vet wazze
ze niet, mae zei Arjaen aoltied, 'n
goeie aene is dat nie en zö ieuw 't-
n aolle möed. Ie ao mie Aage'edocht
en 'esproke over 'n misje. de móói
ste meid van de Kraayers en aolle
andere polders van Beveland en Pee-
land d'erbie. Die derden, dat zou ze
worre.
Een zv/art misje, zo fel en schel as
Aage en um saemen, voe gin boer
te góed dat konne ze noe a wete.
Ze zou, net as de jongers nae schole
gaëe, en laeter vadder a was't nae
Delft of Wageninge, gaëe zou ze.
De zwarten Arjaen was 'n kleinen
boer, de vlugsten stropper uut de
buurte, en eigelik van jongsavan 'n
bitje 'n buutendieker. Aoltied zat'n
mie z'n neuze in de boeken. D'er
wier 'ezeid dat'n schilderd'n en ok
dat'n op de fioole kon spele, zö
móói da-je 'r bie van jezelvers zou
kunne raeke, mae soms ook zö
vremd en wild da-je 'r benauwd van
'eworre zou
In de kerke ao't-n op 't urgel magge
spele, ielken zondag as't er 'n zien-
gende misse was.
Dat deêd'n stik kunstig. Bie 't voor
spel en 't toespel vergat'n aolle pepiere
obbelegaasie, de neuten kwamme
as van eiges en nae de kerke bleve
de mensen stille luustere toe Arjaen,
dien boer en stropper, klaer was mie
z'n urgel. Mae op 'n kwaën dag kwam
'ter 'n einde an. De pestoor ao noga
tekêêr 'egaëe in z'n preek over het
pauselijk gezag en nae de misse,
toen a de pestoor nog mie z'n ben
net en aol op 't altaar stoeng, ao
Arjaen 'espeeld van "We gaan naar
Rome, we gaan naar Rome", kunstig
wig-edrukt in are wiesjes mae me
zö kunstig da-je 't nie'oóre kon.
't Was klaer mie 't urgel en sins dien
tied speelde'n-ie nog wé, mae dan
op z'n errememensenpiano, de trek'-
armonica.
't Was bekend dat'n, as 't waaiden
en spookten van 't slechte naejaers-
weer. 's nachts neffen Aage in bédde
lag te v/achten op 'n keitje op de
pannen. Dat was den are stropper,
z'n neef, want 't was één gróóte,
waetervlugge fermielje, die van Ar
jaen. Dan kroop-'ten uut bedde en
gieng op z'n hemestiekschoenen 't
land op mie 't geweer. Arjaen en z'n
neef Merien wazze nie as aare strop-
pers. Ze ao gin lichtbak nóódig en
ok gin dubbllóöps.
Op ulder geweer gieng gin petröóne
voe de koniksjager. Ze schote mie
vierbuksen en vloge van polder nae
polder, te vlug om te pakken. Evers-
aiek, de peliessie, kon 't er van mee-
praoten. Die Eversaiek telde'n z'n
nachten dat'n in de polders oa ligge
wachte mie z'n 'ond. Ie wist dat
Arjaen op pad was, aoltied wist'n
dat. mae aoltied kwam 't-n net te
laete.
Eén kéér ao Arjaen 'n aes op z'n
leger kunne pakke.
Ie ao 't béést van 'n touwtje 'n olies-
bandje om'edaë en 't, vast 'ezet aan
de voordeure van Eversdiek z'n uus.
Achter 'n bóóm ao' t-n' ewacht. Mae
dat was niet nóódig 'ewist: 't éèle
durp ei de vloeken kunne 'óöre.
Noe, de leste weken en maenden,
was 't gin weer voe stroppen 'ewist
't. Regenden en regenden, 't Waeter
steeg in de gruppen, 't kwaed sloeg
op in de patoaten en 't waeterrot in
de juun. De peeën sloengen nog bie-
nae aollemaele op 't land. Z'n uus
an den diek, neffen de gróóte schuu-
re, was a gauw nie mae te bereiken
Arjaen stikten zowat van de zurre
gen. Noe kwam dae die derden bie,
'n maend te vroeg, 't Zou 'n misje
Aage docht dat Arjaen die
nacht nie in de nachtmisse zou zit-
te. Zou 't kind op slag van twelleve
komme, dan was 't 'n kerstkind.
Ze docht en docht. Ze zag de twéé
ouwste jongers. ze zag d'er trouwen
mie d'n zwarten, jaeren terug.
Z'ao d'r zinnen op z'n 'ezet. a vroeg.
Van tuus ao 't nóóit 'emagge. D'r
vaoder was 'n aereak van "n vent,
'n iezebieter d'er a den 'aolven pol
der benauwd voe was. De zwarten ao
mae's 'elache. Die zwarten was nie be
nauwd, ok nie voe de kwaëe be
richten die-é 't er over Aage uut-
gienge. Ze zou net zulke finten
as d'er vaoder en ok 'n tieigheid op
d'r lief da-je d'er glad akelig van
zou worre.
De zwarten wou't best aeventuure.
Ie was 't er aoltied nog zelf bie, of
nie?
Z'ao mótte trouwe van 't ouwste
zeuntje en dat in 'n tied dat 't er
over die üiengers nog vee weinig of
aelemal nie 'esproke wier. 't Was 'n
schande ewist.
Den ouwen pestoor ao ze nie vrille
trouwe. D'er was 'n pater van Ril
land voe 'ewist. op blóóte voeten en
mie 'n baerd voe z'n leven.
Die pater was slummer dan de rest,
ie ao 't aol deur' ehad. docht Aage
noe. Ze zag dat gezicht mie dien
baerd wee voe d'er. De pater ao
mae 'eknikt toen-a-t'n las:
„Zo zal de vrouw onderdanig zijn
aan de man en de man onderdanig
aan zijn vrouw en die twee zullen
zijn één vlees."
Toen ao ze d'n zwarten an'ekeke en
d'r and even op z'n scnoere 'eaauwd.
rnie zo'n witte vuuste. en de traenen
wazze in d'er öógen 'eboste.
Noe was ze de bezinne op de kleine
'oeve. Ze kenden de zurregen van
Ariaen, ze leefden zö-a dat mot. mie
um en mie d'er guus.
Ze zag 't duuster de leste maenden
over z'n gezicht vaolle, telkens as':-
n zéjje most dat 't noe op'ieuw mie
zachtjes regene.
Z'ao- stille voe d'er eigen- het vaesje
van Wannes van 't Oefje an'epast an
dezen tied en zachte 'ezonge as Ar
jaen op 't land stoeng zonder wat te
kunne uutrichte:
't Jaer 74 dat was 't er ja wat,
den Mnpp' tied, dfóóge en den .attfen
tied naC
in 't naejaer viel 'Ier nie aars mae
as regen
dae kon op 't leste de grond ok niet
tegen
en mie Kerstdag dreve de peeën op
't land
kom jie dan zö mae 's flienk an de
kant.
Dat wazze mie flinters de ge
dachten van Aage. vremde gedachten
russen de piene om 't kind dat kom
me most. 't Kos: nie lange mae
wachte. Ze riep om Arjaen en da*. n
tillefenere most.
Den dokter óórd'n 't kind schrèêu-
we as't-n buuten aesem op h
padje bie 't uus kwam. 't. Was 'n
7euntje. de derden, zwart van 'aer en
doenker van 'uud en zö gaef en té ér
da-je d'er stille van 'eworre zou
Den dokter keek op de klokke en
Aage volgde'n z'n óógen.
't Ei gin kerstkind magge weze,
dokter, ze: ze.
Néé, Aage. twëëe voe twelleve.
twéé menuten te vroeg.
Den dokter docht an de pestoor in
z'n kerke. As je góed luusterde'n kö-
je in de varte de kerklokke óóre
luuë.
De Nachtmisse begunt. zei den
dokter en Aage en Arjaen begrepe
nie dat'n ok zei Puer natus est et
jilius datus est en dat'n toen ard
lache most-
Ze zagge 't kind en dochte an 't koor.
de brandende kaessen, de kerstbóö-
men en 'l urgel.
Den aren dag stoeng Arjaen in de
kerke bie de kerststal. De pestoor ao
z'n jonge zeune of'egeve in de dae-
geraadsmisse. De kerke was uut en
:e stoeng dae mae bie die kerststal.
De pestoor keek vanachter de preek
stoel mee en zag oe a Ar.taen het
beeldje uut de krubbe pakte'n en
d'er nae keek en keek. vromlei en
toen het Mariabeeld ankeek.
De pestoor ei nie kunne óóre, dae
gieng 't. te zachtjes voe, mae God
was op die plekke een 'ógere getuuge
voe de woorden van Arjaen:
Ter is die van joe. Maria en tuus
ligt die van mien.
Twêë voe twelleve. da's twéé menui-
'.en vóór. Die 'ael jie nóóit mae in.
(Den gchriever x. rh vee um me-igr-'jic
waa, iiufetcac van de KpeVjge van Aovjx
'endnfca Ghijsen van Zeeuws woordenboek).
BRUGGE, DECEMBER Toen ik in de mobilisatiewinter, januari 1940, in
een gezellige kroeg aan de Antwerpse havenkant een gloeiendüete wijngrog
had besteld, ging plotseling de deur open en een klein meisje in een lange
schort, met een brede wollen sjaal om hoofdje en schouders, schoof een
blinde neger naar binnen, tot dichtbij de hoge, gloeiende kachel. Hij bood
wat prentkaartjes van Antwerpen aan en kleine doosjes Engelse waslucifers.
Take a seat and have a warm drink, zei ik.
Ik geloof dat mijn stem hem beviel, hij kwam hij me zitten, slurpte zijn
hete wijn en vertelde het voornaamste van zijn levensverhaal. Ze noem
den me Black Friday in New Orleans, zei hij, dat was mijn boksersnaam
een paar jaar lang. Maar op een avond ben ik blind-geslagen.
Ik was tot de ontmoeting met Black Friday niet voor,
maar ook niet bepaald tegen het boksen.
Ik wil mijn mening graag voor een betere geven,
maar door die blinde negerbokser, een van de sympathiekste mensen die ik ooit ontmoet heb,
ben ik anti geworden en gebléven.
Ik had de gevaren die aan boksmatches verbonden zijn leren kennen,
en later heeft een goede vriend, een bekend dokter,
mij tal van zulke gevallen van blindheid opgesomd die men
'het risico van de sport' pleegt te noemen.
Ik leerde van Black Friday nog iets heei anders. Toen hij hoorde
dat ik in de buurt van Brugge woonde, zei hij:
Weet u dat in Brugge het allereerste wereldkampioenschap
boksen uitgevochten is? Het jaar kon hij zich niet herinneren.
Maar, zei hij, it was on a Christmas-Eve i
Jaren nadien pas heb ik in een oude
jaargang van de niet meer bestaande
'Journal de Bruges' het bijna onge
looflijke verhaal over dat eerste we
reldkampioenschap boksen gevonden.
Black Friday was één dag mis ge
weest. Het was niet 24 maar 23 de
cember van het jaar 1889, dat in een
oud, groot, tussen bomen en struik
gewas verborgen buitenhuis in de
toenmalige gemeente Sint-Michiels
(die thans deel uitmaakt van 'Groot-
Brugge'), dat een van de meest bloe
derige matches uit de historie van de
bokssport plaatsvond. Het buitenhuis
werd bewoond door de gepensioneer
de kolonel van het Britse leger, mr.
William Atkinson Greensliaw. Het is
later afgebroken in verband met de
aanleg van de spoorlijn Brugge-Aal-
tcr.
MAANDAG 23 DEC. 1889
In de 18e eeuw was de bokssport in
Engeland haar 'zegetocht' begonnen:
een ruw gevecht met blote vuisten.
Pas in 1818 vond er de eerste match
mét handschoenen plaats. Toen be
gon men ook te boksen in Noord-
Amerika en Australië- En in 1889 was
het zover, dat men het nodig vond,
het wereldkampioenschap in te voe
ren. Dè match van de eeuw moest
uitgevochten worden tussen de Au
stralische kampioen Slavin en de En
gelsman Jim Smith. Doch in Enge
land kon dat niet, omdat 'prize-figh
ting' er streng verboden was.
Om een veel te lange historie kort te
maken: de trainers van Smith en Sla
vin kénden de boksliefhebber kolonel
Atkinson uit Brugge-Sint-Michiels
zeer goed. Zij spraken met hém af.
dat de match om het wereldkampi
oenschap in zijn huis gehouden zou
worden. Intussen misleidden zij tien
tallen Britse en Franse politiediena
ren, door het gerucht te verspreiden
dat het gevecht in Rijsel plaats moest
vinden. Vooral de Noord-Franse gen
darmerie was in staat van alarm, om
dat tot iedere prijs dat schandaal
voorkomen moest worden.
Doch intussen waren leden van de
Britse aristocratie, samen met "ooks-
promotors' èn de vechtersbazen
Smith en Slavin met- hun trainers al
op weg: per boot naar Oostende, om
kort nadien in Brugge te arriveren, 's
middags, waar het gezelschap van 40
personen kamers huurde in net Ho
tel de Flandre. in de Noordzeestraat,
dat niet meer bestaat.
Het was een zéér vroeg donkere na
middag, die maandag 23 december.
In het arme Brugge van 1889 gingen
groepjes oudere mensen en kinderen
rond, al zingend met de Sterre', ver
kleed als de Drie Koningen met hun
gevolg! Het viel niemand op dat het
'sportieve gezelschap', in groepjes van
4 a 5 man. rustig naar Sint-Micliiels
wandelden. In het buitenhuis van mr.
Atkinson Greenshaw. waarvan de
vensters verduisterd waren, ontaard
de het wereldkampioenschap ooksen
in een meer dan schandalige strijd
tussen twee mannen die met ont
bloot bovenlijf tegenover elkaar ston
den, om er m los te beuken met bij
na keiharde met. paardehaar opge
vulde bokshandschoenen! In de vier
de ronde werd de neus van Slavin
letterlijk tot bloederige pap geslagen.
In de zesde ronde kreeg hij zo'n ge
weldige slag op de kaak dat- het vlees
scheurde en dat deel van zijn gelaat
één bloedende wonde was.
IN 15 RONDEN
In 15 ronden werd het 'heroïsche ge
vecht' geleverd: Smith en Slavin wer
den opgehitst door de supporters
van beide 'vijanden', men kan het
niet anders noemen. De eerste ronde
duurde anderhalve minuut, de vol
gende wat korter. Ne de tiende ron
de bleek, dat Smith op het punt
stond door k.o. te verliezen. „Zéér
sportief" begon men Slavin te hinde
ren, hetgeen in het officiële verslag
van 'de match' is geboekstaafd- Ten
slotte won geen van beiden.
Eerste wereldkampioenschap:
Om 21.30 uur. allang pikdonker, werd
de terugweg aanvaard naar het Brug
se hotel. De koene strijders met om
zwachteld gezicht, gehuld in dikke
capes, voortstrompelend tussen de
hen ondersteunende supporters. Wat
de hotelier en zijn personeel gedacht
moeten hebben, is niet bekend. Aris
tocraten en trainers aten en dronken
naar hartelust. En in alle vroegte
reed het gezelschap 'per voiture'naar
de mailboot in Oostende. De veld
wachter van Sint-Michiels had. te
laat, lont geroken en was op onder
zoek uitgegaan. Maar mr. Atkinson
Greenshaw was niet thuis en 'onbe
kenden' kalmeerden op Kerstavond
hst geweten van 'de garde' met een
enorme fooi.
Al tientallen van jaren kan men in
elke goede Britse encyclopedie èn in
de historie van de bokssport in Enge
land en elders lezen, dat 23 december
1889 het eerste gevecht om het we
reldkampioenschap Smith-SIavin 'in
Bruges, Belgium' werd geleverd.
Op het vasteland, West-Europa, weet
vrijwel niemand iets van dat evene
ment in de bokssport van de wersld
van toen. Black Friday, mijn blinde
negervriend van een paar uur. had er
in de dertiger jaren in de States bij
élke belangrijke boksmatch ever ho
ren spreken
E.MILE BL'YSSE
Detaütekening van 'net buitenhuis te Sint-Michiels bij Brugge. v:aar de Austra
lische en de Britse bokskampioen in 1S89 tegenover elkaar stonden.
De bovenste foto is van een zeer oude prentkaart, voorstellende: kleine Drie-
konïngenstoet in arm-Brugge uit de periode dat in J889 er het wereldkam
pioenschap in alle onbekendheid en geheimzinnigheid kon plaatsvinden.
