Aanklacht tegen zeven
oud-medewerkers Nixon
Militairen verlaten
hoofdstad Ethiopië
Nieuw Frans kabinet
vertoont geen
nieuwe gezichten
OLIECRISIS EEN SHOW OM DE
PRIJS TE LATEN EXPLODEREN"
5?
REGERINGS
CRISIS IN
ITALIË
BONDSBESTUUR INDUSTRIEBOND
NW WIL 25 LEDEN SCHORSEN
binnen- en
buitenland
„«>«0 1 MAAKT IK74
PROVINCIAL! ZEEUWS! COURANT
0ON: „DAGVAARDING NOG GEEN VEROORDELING"
(Van onze correspondent)
WASHINGTON Voormalige medewerkers en intimi van pre
sident Nixon zijn in staat van beschuldiging gesteld voor verschil
lende aspecten van de doofpotcampagne die op touw werd gezet
om de Watergate-inbraak en de nasleep ervan niet uit te laten
lekken. Onder hen bevinden zich Nixons voormalige medewerkers
Bo'o Haldeman en John Ehrlichmann, die allebei een maximum
gevangenisstraf kunnen krijgen van 25 jaar.
president Nixon werd zelf niet in
de uitgebreide dagvaarding van vijftig
_3-32,s genoemd, maar de Watergate-
John Sirica werd in het bezit
l^reCd v.un een envelop waarin naar
ïrjrdi aangenomen zich een opsom-
mag en omschrijving bevond van de
rel die Nixon in de affaire heeft
respeeid Dit document zou ter be
schaking worden gesteld van de jurl-
(j^h» commissie van het Huis van
ifreraariïden. die op het ogenblik
jederzoekt of er gronden zijn om de
iGetangsprocedu re tegen Nixon op
prg te brengen.
De dagvaarding bevatte voorname-
mi! al bekende feiten, behalve twee
to: nog toe niet eerder gepubliceer
de details. John Mitchell die op het
ogenblik ook terechtstaat in New
York) zou volgens de dagvaarding
njréooolijkgratie toegezegd hebben
jan inbreker James McCord, toen de-
re in januari 1973 dreigde een boekje
open te doen over de werkelijke ach
tergronden van de inbraak. Aangezien
slleen de president gratie kan verle
nen. blijft de vraag onbeantwoord of
Nixon daar zijn medewerking had
toegezegd, of dat Mitchell op eigen
jsag handelde
Het tweede nieuwe aspect van de
Verklaring
affaire is dat de dagvaarding specifiek
melding maakt van één geval, «lat
Bob Haldeman. als getuige voor de
Walergate-commissie van de senaat,
meineed pleegde. Hij «leed dat, aldus
de dagvaarding, toen hij beweerde dat
president Nixon inderdaad had gezegtl
(zoals Jolin Dean had verklaard) dat
het geen probleem zou zijn om een
miljoen dollar bijeen te brengen als
zwijggeld voor de inbrekers, maar dat
Nixon daaraan had toegevoegd dat
een dergelijk plan natuurlijk illegaal
zou zijn
Dit detail is van belang omdat de
rechtbankjury die deze dagvaarding
heeft samengesteld ook naar de ge
luidsbanden heeft geluisterd, waarop
Haldeman zich in de getuigenis be
riep. Een van deze banden bevat het
gewraakte gesprek tussen Nixon en
Dean over één miljoen dollar zwijg
geld, en aangenomen moet worden
dat de jury aan de hand van de band
kan aantonen dat Haldeman loog,
(Het feit trouwens dat John Dean
niet in de dagvaarding wordt vermeld,
betekent dat de jury en de staf van
de speciale aanklager Deans getuige
nis betrouwbaar achtte en als bewijs- van beschuldiging gesteld", zei hij.
De dagvaarding bevat een opsom
ming van in totaal 45 „samenzwe-
ringshandelingen", waaronder pogin
gen om de affaire via de binnen- en
buitenlandse diensten (FBI en CIA) in
de doofpot te stoppen, het vernieti
gen, verliergen of veranderen van do
cumenten. en de beuling van ander
half miljoen gulden in contanten aan
de inbrekers, onder wie Howard Hunt
en de nu bijna vergeten Gordon Lia-
dy, die nog steeds in de gevangenis
zit.
Bijna onmiddellijk na het bekend
worden van de dagvaarding gaf het
Witte Huis een verklaring uit waarin
namens de president werd gezegd, dat
hc*. Amerikaanse volk niet uit het oog
diende te verliezen dat een dagvaar
ding nog geen veroordeling was, en
dat men in het Amerikaanse rechts
systeem onschuldig werd geacht tot
dat het tegendeel wordt bewezen. Uit
opmerkingen van stafleden van het
Witte Huis was in de afgelopen dagen
op te maken dat Nixon vreesde dat
zijn voormalige medewerkers een
moeilijke tijd tegemoet gingen.
Nixons zegsman Gerald Warren zei
echter, dat er „geen documentatie"
was van de recente contacten tussen
Nixon en zijn ex-medewerkers.
Schoonzoon David Eisenhower, die
vrijdag een groep jonge republikeinen
een rondleiding gaf door het Witte
Huis. toonde zich echter onverwacht
geïrriteerd over vragen naar aanlei
ding van de juridische ontwikkelingen.
,Deze mensen (de gedaagden zijn in
feite al langer dan een jaar in staat
ROME (KTRI 1* rrpublikHnn*
partij rirh vrijdag uit de Itall-
uiiv merrinx trruzxrtrokkrn. Hier
door Ktut vaat dat dr aebt maanden
oude coalltlerv-Kerltir onder premier
Mariano Rumor zal altreden.
De crlEt- bereikte nen hoogtepunt
i het proces kan worden
Groep-Bunte met eigen lijst bij OR-verkiezmgen Hoogovens
AMSTERDAM (ANP) Het bondsbestuur van de Industriebond
NW heeft vrijdagmorgen besloten 'in verband met het overtreden
van de regels der democratie niet anders te kunnen doen dan de
leden van de groep-Bunte (bij Hoogovens) op de hoogte te stellen
van het voornemen om hen van het lidmaatschap vervallen te ver
klaren'.
Het saat hier. zoals al eerder ls
bericht, om de vijfentwintig leden van
Je bond die, naast de door het bonds-
«tuur als enige officiële erkende
Hjsl van kandidaten voor de eind
maart te houden verkiezingen van
leden van de ondernemingsraad van
Hoogovens, zelfstandig als leden van
deze bond een kandidatenlijst hebben
opgesteld.
Toot de eind maart te houden verkie-
Egei van leden van de onderne
mingsraad bij Hoogovens zijn nu ze
ven lijsten met kandidaten ingediend.
De industriebonden van NW, NKV erf
van CNV komen elk met een lijst,
evenals de Algemene Vereniging van
Hoogövenpersoneel. Dc twee beamb-
tenbonden, Unie BLHP (aangesloten
bij het NKV( en de NBT (niet bij een
vakcentrale aangesloten), hebben sa
men een lijst. De Vereniging van Ho
ger Hoogovenpersoneel aangesloten
bij de NCHP)is ook met een kandida
tenlijst vertegenwoordigd. Als laatste
lijst is er die van de groep-Bunte.
De ondernemingsraad van Hoogovens
telt het volgens de wet op de onder
nemingsraden maximale aantal leden:
vijfentwintig. De verkiezingen van de
leden van deze raad zou het vorige
jaar al haar beslag moeten hebben
bijgen. maar juist een jaar geleden
maakten de stakingsacties van de in
dustriebonden van NW en van NKV
bij het bedrijf die verkiezing onmoge
lijk. Naderhand heeft de Industrie
bond NW nogmaals uitstel verzocht
teneinde interne moeilijkheden, die tij
dens de stakingsacties en daarna aan
het licht traden, te proberen uit de
weg te ruimen.
De huidige ondernemingsraad heeft in
1972 zijn eerste secretaris, de heer W.
Bunte, en zijn tweede secretaris, de
heer J. Geluk (cnv), voor de werkne
mers van het bedrijf aangewezen als
verknemerscommissarissen van de
beheersmaatscnappij Estel. Deze
maatschappij voert het beheer over
de twee werkmaatschappijen: Hoesch
en Hoogovens. Als werknemerscom
missarissen werden voorts door de
vakcentrales de heren Boumans en
Koos aangewezen. Deze vier werkne-
ma -commissarissen hebben tijdens
het conflict van het vorige jaar pogin
gen aangewend partijen bij de cao-
Hoogovens weer aan tafel te krijgen.
De gekozen leden van de onderne
mingsraad hebben in die periode een
verklaring uitgegeven die. naar op
later gehouden ledenvergaderingen
van vooral de Industriebond NW
bleek, niet in goede aard was geval
len. Woordvoerder van de gekozen
ledsi van de ondernemingsraad was
toen de heer Bunte.
lijst
Blijkbaar gaf hij daarmee ook de
mening weer van de president
zelf.
Districtsrechtcr Lee P. Gagliardi
heeft vrijdag het proces tegen de
gewezen ministers John Mitchell en
Maurice Stans, die beschuldigd zijn
Van belemmering van de loop van het
recht en meineed, geschorst nadat de
verdediging had gesteld dat er van
een onjuiste procesvoering sprake is.
Hij heeft de jury voor het weekeinde
toestemming gegeven naar huis te
gaan.
WASHINGTON Een federale
'grand jury' heeft vrijdag zeven
voormalige topmedewerkers van
president Nixon aangeklaagd. De
jury achtte de door de speciale
Water gat e-aanklager ingebrachte
beschuldigingen gegrond. Presi
dent Nizon i links boven K die
openlijk heeft verklaard dat hij
de verantwoordelijkheid voor de
zaak draagt, kwam niet op de
lijst van beschuldigden voor.
LEGER ACHTER NIEUWE PREMIER
Overeenkomstig de mogelijkheden die
de wet op de ondernemingsraden
daartoe biedt, stelden dertig werkne
mers van Hoogovens een kandidaten
lijst op en dienden deze in. Op die
lijst staat de heer Bunte op de eerste
plaats.
Bondsvoorzitter Groenevelt en bonds-
secretaris De Jong hebben, in op
dracht van het bondsbestuur. in twee
gesprekken met de leden van de
groep-Bunte gepoogd die leden te be
wegen zich neer te leggen bij het
resultaat van de stemming over de
vaststelling van de kandidatenlijst van
de bedrijfsledengroep. Die bedrijfsle-
dengroep die in 1972 ongeveer 3600
leden-werknemers bii Hoogovens tel
de, omvat nu oirca 6200 leden-werkne- uit betrouwbare bron is vernomen
zo is ons bij navraag bu de fja-t alle ministers en andere hoge
Industneoond NW gebleken. functionarissen, die door de militairen
Het laatste van twee gesprekken van:
de heren Groenevelt en De Jong metj
de groep-Bunte- woensdagavond j. 1.
gehouden, heeft, zoals is bericht, tot
resultaat gehad dat de groep, op een
enkeling na, voet bij stuk heeft gehou
den en met de eigen lijst aan de
verkiezingen wil deelnemen.
Het huishoudelijk reglement voor de
bond bevat onder meer bepalingen
over ontzetting uit het lidmaatschap.
Van het voornemen daartoe moet het
bondsbestuur betrokkenen bij aangete-
ADDIS ABEBA (AFP) Het
Ethiopische leger, dat sinds don
derdagochtend Addis Abeba
had bezet, trok zich vrijdag ge
leidelijk uit de hoofdstad terug.
De openbare gebouwen en ban
ken werden niet langer door mi
litairen bewaakt.
VAN 38 NAAR 16 MAN
(Van onze correspondent
PARIJS De kabinetswisseling
die woensdag in Parijs was aan
gekondigd en waarbij enkele
uren later bleek dat premier
Pierre Messmer zichzelf voor de
tweede keer zou mogen opvol
gen, is vrijdagmiddag wel in een
complete farce ontaard toen de
Het dozijn staatssecretarissen da;
aan de presidentiële guillotine wist te
ontkomen, zal de Olympus van het,
Elysee ln de toekomst niet persoon-1
lijk meer mogen bestijgen- In het;
kader van deze concentratie van 6e
regeringsmacht hebben voorts enkele
ministers hun portefeuilles verwisseld.
Zo moest Maroellin. na het micro
foon-schandaal bij het weekblad de
Canard Enchainé. binnenlandse zaken
verlaten om naar landbouw over te
stappen, terwijl de vorige minister op'
samenstelling van deze derde re- die post. Chirac, op de zetel van zijn
gering onder dezelfde naam ont- °°liega mag gaan «tten.
aangekomen. Hij was eerder deze
week aan boord van een Ethiopische
mijnenveger ontvlucht toen de mari-i
ne, waarvan hij opperbevelhebber is.
zich bij de muiterij aansloot. Het
schip kwam m moeilijkheden door,
brandstof gebrek en een Franse fregat
kwam te hulp na het uitzenden van
een SOS
Een regeringsfunctionaris in het buur
land Somali heeft gezegd dat berich
ten over Somalische troepenbewegin
gen langs de grens met Ethiopië vol-|
komen ongegrond' zijn.
huid werd. Want het 'nieuwe'
kabinet telt niet één minister of
staatssecretaris die niet ook al
Een overeenkomstig spelletje stoel
tje verwisselen vond ook plaats tussen
de ministers van de kleinhandel, de
posterijen en de betrekkingen met het
parlement. Oonder de ministère die tot;
deel Uitmaakte van de vorige een roemloze aftocht werden gedwon-
I gen bevinden zich die voor cultuur.
ploeg.
Het aantal is alleen drastisch inge
krompen, en in plaats van 32 bewinds
lieden zullen in het. vervolg nu nog
slechts 16 super-ministers de instruc
ties en wachtwoorden van president j
Pompidou tijdens de wekelijkse kabl-
gen bevinden zich die voor cultuun
Droom, voor mil ieube schenmng. Pou
jade. ■•■oor de publieke functies. Ma
laud, en voor de industriële ontwikke
ling. Charbonnel. Niet geheel zonder
toeval zijn dat juist allemaal figuren
die in het verleden met persoonlijke
verklaringen nog wel eens een eigen
duit in het zakje durfden te doen
RIJKSPOLITIE
WIL WIJKAGENT
HAZERWOIDE (ANP) Imprrteui*-
gt-m-raiil W. M Rrhorst tan h«-t korpa
rijkspolitie wil bij de rijkspolitie de
wijkagent gaan uilvoerrn. HIJ zoo
hem dan liever onU< lambtmaar-bur-
gerij' normen. In elke daartoe geëi
gende woonkern zou mi dergelijke
poiitie-amhtrnaar moeien function®-
ren. zo vindt de heer Kel»or*t.
Hij zei dat vrijdag ln Hrcrwoude bij
de Installatie van de hwr P Paul tot
commandant van het district Den
Haag van de rijkspolitie Generaal
Beborvt vindt da; de 'comtactambt»-
naar-burgerij', gezien de maatschappe
lijke taak van de politie, een belan
grijke rol kan spelen. Deze functiona
rissen zouden door Inzicht in rast
maatschappelijk gedrag van de bevol
king m bun gebied ervoor kunnen
zorgen dat oen aantal oonfUctrituaOee
wordt voorkomen, aldus de heer Re-
borst HJJ stelt dat bij een gooi
functioneren van het Instituut var. do
schaalvergroting verbeterde poli tl/sur
veillance Waarmee in het district
Den Haag een experiment aan do
gang ls de politie op 6e juiste wijze
prioriteit kan verW-nen aan de presen
tie.
SCHEURING IN
D'66 ROTTERDAM
ROTTERDAM (ANP) In de sfd®.
Jlng Rotterdam van D'66 Ir een nrhea
ring ontstaan. Hel vorige week grno-
men beslui» van de algemene vergadrs
ring. om toch. ondanks eerdrre be.
slisslngen. zelfstandig deel te nemen
aan de verkiezingen voor de gemeente
en de Rijnmondraad. heeft een aantal
prominente leden, onder wie het vol
tallige afgetreden bestuur, er toe be.
wogen D'66 te verlaten.
Deze mensen willen voortaan actief
zUn in de Partij van de Arbeid, waar
van het programma het meest aal
overeenkomen met hun doK-JstellJngen.
Tot de 'dissidenten' in D'66-Rotterdam
behoren ook twee van de vier gemeen
teraadsleden en de complete zeven-
mans Rijnmondraadfractie. Sommigen
van hen hebben een plaatsje gekregen
op de voorlopige kandidatenlijst van de
PvdA.
Koningin Juliana, prins Bemhard
en rar. Pieter wi Volksboten zijn
vrijdagmiddag van de vliegbasis Soes-
terberg naar Lech :r. Oostenrijk ver
trokken voor het houden van enige
weken wintersportvakantie. De konin
gin en de prins -.vorden op 21 maart
in Nederland terugverwacht
kend schrijven in kennis stellen onder
opgaaf van redenen. Ook moet wor
den meegedeeld de manier waarop
betrokkenen de gelegenheid hebben
zich schriftelijke bij een door het
bondsbestuur te bepalen redelijke ter
mijn te verweren.
Voert het bondsbestuur zijn voorne
men tot ontzetting uit, dan kunnen
betrokkenen binnen een maand bij de
bondsraad in beroep gaan, tenzij zij
onder geldige reden hebben nagelaten
zich te verweren tegen het voornemen
van het bondsbestuur om hen uit het
lidmaatschap te ontzetten.
vrijkiag in vrijheid zijn gesteld. Het ROTTERDAMSE HOOGLERAAR DE ROOS:
werd weer zeer druk op straat nadat
de militairen de voornaamste pleinen
hadden ontruimd en volgens waarne
mers zal de rust in heel het land
terugkeren, nu de generale staf zijn
fiat heeft gegeven aan de nieuwe
regering.
Asmara is nog bezet en er zouden;
daar nog notabelen gevangen worden
gehouden. Op een persconferentie zei:
de nieuwe premier Makonnen, dat het|
ROTTERDAM ANP- Mocht prol. Dc Roos ooit geloofd hebben
KOPENHAGEN Helle Virkner,
actrice en ex-vrouw van de voor
malige Deense premier Jens Otto
Krag f thans vertegenwoordiger
van de EEG in ae VSl heeft zich
in de politiek gestort. Ttnlens de
Deense gemeenteraadsverkiezin
gen op 5 maart is zij kandidate
voor de 'sociaal-democratische par
tij in het district Frederiksberg
n Kopenhagen.
tijdstip betoogden buiten duizenden
studenten om steun te betuigen aan!
het leger. Ze eisten zelf onder meeri
landhervormingen onder het motto
'de grond aan de boeren'. Ook werd!
er om het aftreden van Makonnen
geroepen, maar deze zei dat deze
leuzen afkomstig waren van 'radicale
elementen'. .„Als het volk wil dat ik
aftreedt, zal ik de eerste zijn om dat
te doen", zo zei hij. De militairen in
Addis Abeba losten aanvankelijk enke
le schoten in de lucht, maar lieten de
betogers verder met rust. Er deden
zich geen incidenten voor. Intussen is
de kleinzoon van Keizer Haile Selas-I
s:e, admiraal Iskander Dest.a, aan|
boord van een Frans fregat ln de
haven van Djibouti, de hoofdstad van
de Franse kolonie Afar en Issaland,
De Europese ruimtevaartorganisatie
heeft vrijdag de bouw van een drie-I
tarpsraket voor telecommunicatie- j
kunstmanen goedgekeurd. Deze gaat
2.472 miljard frank 1.2 miljard) kos
ten en moet in 1980 een kunstmaan in
een baan om de aarde brengen.
voorbereiding voor de nu
verkiezingen stond de heer
Biw op de vijfentwintigste en laat
ste plaats van de ontwerp-kandidaten-
lijst voor de bedrijfsledengroep van
njn bond. Hij gaf op een der verga-
wringen van die bedrijfsledengroep te
kranen dat hij zich terugtrok. Ook
enige andere leden, die bij de eerste
tien np de ontwerp-lijst stonden, trok
ken zich terug.
AAMPASSING
PACHTNORMEN
DEN Haag (anp) De regering wil
Per 1 augustus dc pachtnormen gewij
zigd aanpassen in verband met de ge
stegen "igenaarslasten. Het kabinet
heelt hirrtoe vrijdag besloten.
De wijupingen betreffen een verdeling
mst grordsoorten en het maken van
onderscheid tussen gebouwen voor ak
serbouwbedrijven en voor veeteelt- en'
gemengde bedrijven,
•De benzinestations van het district
Den Haag en omstreken van de bo-
vag heeft met overgrote meerderheid
ran stemmen besloten om met ingang
ran zondag 3 maart op zon- en fe est-
°a?en te sluiten. Daarmee wordt het
advies van enige tijd geleden opgevolgd
ran bovag, benzinemaatschappijen,
rarcoersorganisatiee. anwb en over-
dat de energiecrisis van de afgelopen maanden echt was, dan is
dat geloof definitief de bodem ingeslagen, toen hij vonge week
maandag zijn krant openvouwde. ..Ik las dat de grote oliemaat
schappijen in West-Duitsland er bij de regering op aandrongen
om de snelheidbeperkingen voor automobilisten af te schaffen.
Nota bene de oliemaatschappijendie voortdurend hadden
gepredikt dat olie voor nu en altijd schaars zou zijn. En nu
moet er blijkbaar op de autobahnen maar weer volop benzine
geslurpt worden".
Dit bericht legde De Roos naast ande
re. over ernstige beschuldigingen te-
gen de 'seven sisters' (Esso. Shell,
Mobil. Texaco, Gulf, Standard Oil
of California, BP), geuit in de Vere
nigde Staten. Italië. West-Duitsland.
Frankrijk en België. Tevens ver
moedt hij dat de oliepositie van
Nederland nauwelijks echt in ge
vaar is geweest („en dat heus niet
dankzij die paar besparinkjes") en
dat was voor hem de zoveelste
indicatie dat de produktiebeperking'
en het embargo tegen Amerika en
Nederland een show is (geweest),
bedoeld om de olieprijs te doen
exploderen.
„Wie die show bedacht heeft, weet ik
niet. Men zegt de Arabieren, maar
dan hebben de oliemaatschappijen]
toch een aandeel gehad in de regie.
Het kan wel zo gegaan zijn. dat
deze twee zich tegelijkertijd gereali
seerd hebben, dat oktober "73 het
moment was om toe te slaan. Im
mers. er was de Israëlisch-Arabi-
sche oorlog, aanleiding voor embar
go en produktiebeperking. en ver
der een inmiddels gegroeid bewust
zijn in de westerse landen, dat dej
olievoorraden beperkt zijn. Dit wa
ren gunstige omstandigheden om
een foree prijsverhoging aanvaard
te krijgen".
Prof. De Roos acht het des te waar
schijnlijker dat de maatschappijen
en de OPEC-landen allang niet j
meer vijandig tegenover elkaar zou j
den staan. „Volgens mij is de OPEC
zelfs van groot belang voor de i
maatschappijen, omdat deze organi
satie stabiliserend werkt in de nor
maliter zo roerige oliewereld. De
OPEC maakt het de concerns moge
lijk om iange-termijnplanningen te.
maken. (Men vergelijke de rol van
de vakbeweging in de geïndustriali
seerde samenleving. De vakbond
standaardiseert de loonkosten, het
geen een bedrijf in staat stelt calcu
laties te maken voor de toekomst)
Anderzijds kan de OPEC het nog
steeds niet stellen zonder de
vooral technische "know how'
van de maatschappijen".
Regie
Volgens prof. De Roo» was een hoge
re aardolieprijs zeer prettig voor
de OPEC. maar bittere noodzaak
voor de 'seven sisters'. ..Dit si
ondernemingen heeft het volgende
advies: ik zal mij handhaven. En
omdat de managers stilstand be
schouwen als achteruitgang, moeten
hun bedrijven altijd maar groeien
om zich te handhaven. Expansie is
in deze kringen bijna een natuur
wet. Men ziet dat bij meer instellin
gen. maar het duidelijkst bij de
moderne onderneming. Toegepitst
op de multinationale oliemaatschap
pijen. betekent dit een voortduren
de noodzaak om nieuwe voorraden
op te sporen en aan te spreken. De
meeste van deze voorraden Noord
zee. Alaska, teerzanden, olieleien i
waren echter bij de tot voor kort
geldende olieprijs niet of nauwe
lijks rendabel te exploiteren. En
dus moest op de een of andere
manier die prijs omhoog. Het sug
gereren van een schaarste re dan
natuurlijk een uitstekend middel.
,X>at er tijdens ae crisisperiode
minder geconsumeerd wordt en
daardoor de winsten dalen nemen
de maatschappijen graag op de
koop toe. Het primair stellen van
expansie wil immers zeggen dat je
tijdelijk bereid moet zijn niet te
streven naar winstmaximalisatie''.
Nu de prijs eenmaal hoog is en
vaak meer dan strikt noodzakelijk
doorberekend aan de consumen
ten (weer hel arme België, dat
prijsverhoging weigert) meent De
Roos dat wat betrert de oliemaat
schappijen liever gisteren dan van
daag de verkwisting van energie
kan worden hervat. Zie: de wens
van de 'zeven zusters' om de West-
duitse automobilisten te bewegen
lot plank-gas. Daarom pleit Dc
Roos ervoor ,dat de leiding van
onze economie niet langer meer in
handen wordt gelaten van de mul
tinationale ondernemingen. Voor de
ze ontwikkeling moet meer plan
ning komen van overheidswege.
..Plamiing dient gebaseerd te zijn
op de peiling van werkelijk bestaan
de behoeften en niet op een door
de grote concerns gestimuleerde
vraag, Het is de democratisch geko
zen overheid, die het economisch
„Wanneer men de ontwikkelingen
van de laatste weken overziet,
wil de voorstelling van een belan-
gencomplex tussen beide partijen
(olielanden en oliemaatschappij
en) niet geheel uit het beeld
verdwijnen". Dit zei professor dr.
W. A. A. M. de Roos. hoogleraar
economie aan de Erasmus univer
siteit te Rotterdam. vorige
maand tijdens het door de socia
le faculteit van de EU belegde
congres over de energiecrisis. Nu.
een paar weken later, drukt prof.
De Roos zich krasser oit. Hij
vermoedt dat de Arabische olie-
producerndc landen en de grote
olieconcerns in oktober en no
vember een show hebben opge
voerd om dc prijs voor olie te
kunnen verhogen. In een gesprek
met een ANP-verslaggever licht
de Rotterdamse hoogleraar dit
toe en pleit hij ervoor dat hrt
Nederlands parlement een enqu
ête Instelt naar het gedrag van
de "seven sisters' in de afgelopen
maanden. Prof. De Roos, die lid
is van het curatorium van de
Wiardi-Beckmanstichting en zit
ting heeft In een werkgroep van
de SER. heeft meerdere malen
gepubliceerd op het gebied van
de economische machtsverhoudin
gen. In 1969 promoveerde hij op
het proefschrift "De economische
machtspositie'. Momenteel ls De
Roos bezig te onderzoeken in
hoeverre een multinationale on
derneming (gekozen is: Royal
Dutch Shell) informatie achter
houdt. die van essentieel belang
is voor de landen waar zo'n on
derneming werkt.
proces moet plannen en coördine-i
ren en niet de bestuurders van de
grote concerns, die alleen bezig
zijn met hun eigen interne zaken en
zich nauwelijks bekommeren om de
gevolgen van hun beslissingen voor
de samenlev ing".
Multinationals
Het onder een zekere mate van contro
le brengen van de multinationals
ls zoals men weet geen eenvoudige
zaak. Er wordt gewerkt (qoot eer.
commissie van de Verenigde Na
ties» aan bet opstellen van een
internationaal geldende gedragsco
de. Ook zijn er voorstellen gedaan.;
onder anderen door premier Den'
Uyl. om «ie EEG commissie verstrek
kende bevoegdheden te geven wat
betref; de controle op de multinati
onals. Prof. De Roos ondersteunt
deze plannen van harte, maar hij'
zeiooft ook dat de nationale over
heden over middelen beschikker.,
die er willicht toe zouden kunnen
bijdragen dat de economische om
wikkeling beter wordt beheerst.
„Eer. parlementaire enquête !s vrVn
middel. De volksvertegenwoordiger»
maken vee! te weinig gebruik van
hun wettelijke bevoegdheden. Een
officieel ondereoek door het parle
ment. waarbij degenen, die gehoord
worden, onder ede verplicht zijn
om naar waarheid te antwoorden,
is een doelmatig Instrument om
greep te krijgen op belangrijke ont
wikkelingen in onze samenleving
Zo'n enquête moe: dan ook nie*
langer gezien worden als een 'in
staat van beschuldiging stellen",
maar als een wettelijk recht om
goed geïnformeerd te worden".
Prof. De Roos zou daarom gaarne
zien dat een parlementaire enquête
commissie de rol doorlicht van de
'seven sisters' ln Nederland tijden»
de energiecrisis. .Alleen op die ma
nier kan 6e 'policy of silence' van
de multinationale oliemaatschappij
en doorbroken worden. Het parle
ment heeft er recht po te weten wat
zich heeft afgespeeld en hoe de
energiesituatie werkelijk is. Het ia
onjuist dat bijvoorbeeld gegevens
omtrent het aardgascontract tussen
de Nederlandse staat en ae NAM
(Esso-Sheil) geheim zijn. Alleen de
minister van economische zaken
kent deze gegeven, maar hij mag
daar niets over mededelen. Ook wat
«ie prijsvorming wat aardohepro-
dukten betreft zijn er een aantal
vragen. Hoewel ik vertrouwen heb
in het prijsbeleid van het ministerie
van economische zaken. ach*, ik
openbaarmaking van meerdere ge
geven* over de prijsvorming ge-
Het Ls de econoom De Roos c
niet onbekend dat multinationale
ondernemingen de mogelijkheid
hebben om zich terug te trekken
uit een land. waar ze hun zin niet
krijgen. Maar hij vindt dat een
risico «lat genomen moet worden.
„We hebber, al veel te lang het
standpunt ingenomen dat er weinig
belangrijker is dar. produktie en
werkgelegenheid. Maar er bestaan
nu eenmaal waarden, die uitgaan
boven de materiële welvaart. Ik
meen te weten dat vee; arbeiders in
de fabrieken weinig gelukkig zijn
met de aard van hun werk. Moeten
we dan ondanks alles steeds maar
doorgaan met industriële groet? Als
het aan de multinationale oliemaat
schappijen ligt. die al zijn overge
gaan op de exploitatie van steen
kool. en zich begeven hebben in de
ontwikkeling van atoomenergie
gaan we inderdaad op de oude v
ik
ind. en
schijnkjk veler, met mij. dat een
versobering in materieel opccht te
verkiezingen is boven bijvoorbeeld
de risico's van kernenergie. ï>re ben
ik niet direct bang voor dat een
multinational uit Nederland zou
