PROVINCIALE ZEEUWS!
'GROEN LICHT'
VOOR VERLAGING
COLLEGEGELD
Meerderheid in kamer wil dat
de piratenzenders verdwijnen
Lek in hoofdleiding stagneert de
watervoorziening in Midden-Zeeland
Van Mierlo legt
voorzitterschap
fractie D'66 neer
VVD-motie werd verworpen:
GENERAAL VAN RIJN
NEEMT BOOS ONTSLAG
de krant
van zeeland
Interne spanningen de oorzaak
MINISTER VOERT AANVAARDE CH-MOTIE NIET UIT
Eantlijn
Populaire programma's door anderen laten voortzetten
lie koeriers \an
Xixonplace
216e jaargang - nummer 149
Woensdag 27 juni 1973
|5£iV HAAG: Van Mierlo hier ge-flankeerd door Jan ter Louw/rechts).
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Mr. Hans van Mierlo, vanaf het eerste optreden
van D'66 in de tweede kamer fractieleider, heeft dinsdagmiddag
totaal onverwachts aangekondigd dat hij in september zijn frac
tievoorzitterschap eraan geeft. De interne spanningen binnen de
zes man sterke fractie in het parlement zijn de oorzaak van het
[persoonlijke besluit van Van Mierlo.
-Er zijn pertinent geen politieke verschillen meer binnen onze fractie, maar
er zijn toch persoonlijke problemen blijven bestaan na het oplossen van de po
litieke moeilijkheden van anderhalf jaar geleden", zei de 41-jarige D'66-voor-
tijdens een persconferentie.
„De politieke koers van D'66 (een
Nederlandse variatie van de Westduit-
(c FDP) ligt duidelijk voor oiis. Ik
verlaat geen zinkend schip. Onze frac
tie was geen ideaal team meer. Mijn
karakter, mijn persoon, mijn opvattin-
ren gaven aanleiding tot kleine wrij-
ringen. die alles bij elkaar opgeteld
roor mij reden zijn geweest om het
leiderschap over te laten aan Jan
Terlouw", aldus Van Mierlo.
Nadrukkelijk verklaarde de Demo
raat. die overigens wel kamerlid
blijft, dat de verkiezingsnederlaag i
oorzaak is voor zijn terugtreden.'
nederlaag heb ik al eerder er-
De laatste opiniepeilingen wij-
uit. dat D'66 er weer bovenop
krabbelt. Nogmaals, in onze politieke
ijn en onze houding ten opzichte van
bet kabinet-Den üyl verandert niets.
Dc vond alleen dat er een geneesmid
del bij de hand was voor het herstel
an de eenheid in het persoonlijke
lak in de fractie- We zullen zien of
et helpt, risico zit er wel aan
ast".
Van Mierlo heeft zijn beslissing ge
heel alleen genomen. Vóór de rege
ringsverklaring stond zijn besluit al
rast- Intern is de D'66-frac.tie uit de
problemen gekomen, die voornamelijk
werden veroorzaakt door de „stro
ming Anneke Goudsmit". Men heeft
nu de politiek minder felgekleurde
Jan Terlouw bereid gevonden om in
Iseptember (als de verkiezing van de
ilractieleider officieel aan de orde
somt.) „de moeilijkste taak van zijn
laven" te aanvaarden.
Binnen hoofdbestuur en parlemen-
Sire fracties heeft men begrip voor
ie beslissing van Van Mierlo, ook al
s men, volgens D'66-vooi-zitler drs.
Jan ten Brink, „diep geschokt".
Op de vraag waarom Van Mierlo
niet tot het kabinet-Den Uyl is toege
treden. antwoordde Van Mierlo: „Ik
neb me gewoon verkeken. Ik heb toen
uitgelegd dat ik geen bewindsman wil
na worden, omdat ik met alle kracht
wilde werken aan D'66. Ik heb ver
keerd getaxeerd dat de fractie, na het
oplossen van de politieke strubbelin
gen, weer als een hechte eenheid zou
gaan functioneren. Er was toch te
veel blijven hangen. Dat merkte je
allerlei kleine dingen. Een spoor van
wantrouwen, onder meer".
(Van onze onderwijsredacteur)
DEN HAAG Minister Van Kemenade (onderwijs) kan verder werken aan de voorgenomen col
legegeldverlaging. De tweede kamer heeft hem daartoe dinsdag gemachtigd doordat zij een motie
van de oppositie, ingediend door de WD'er Van Dijk, afwees. De motie wilde de bewindsman ver
bieden het collegegeld in twee termijnen te laten voldoen, zodat hij in september verplicht zou
zijn de studenten 1000 te laten betalen.
De minister ban nu de inschrijving! KVP, omdat zij zich blijkbaar nieti mans, Kleisterlee en Van Schalk)
voor het komend studiejaar zo rege-| gebonden voelen aan de afsprakeni stemden tegen de motie,
len. dat de studenten aan het begin binnen het pre-constituerende beraad; Een tweede motie van Van Lei jen-
f500 betalen en zich tegelijk verplich-l van de kandidaat-ministers in de laat-| horst haalde de instemming van bijna
ten om op 1 maart de tweede termijn ste fase van de kabinetsformatie.! de hele Kamer. Daarin werd
f 500 te voldoen als dan de f 1000-
wet tenminste nog geldt.
Bij de stemming bleek van de
ringspartijen alleen de KVP
verdeeld te zijn; vier leden (Aarts,
Bremen, Krosse en Notenboom)
schaarden zich aan de kant van de
oppositie. Deze had betoogd dat ter
mijnbetaling niet in de Wet op het
wetenschappelijk onderwijs wordt
toegestaan en in het algemeen alleen
kan plaatsvinden om een betalings-
plichtige gemakkelijker voorwaarden
te bieden In dit geval, aldus Van
Dijk, wordt termijnbetaling oneigen
lijk ingevoerd, namelijk om daardoor
de wet te kunnen ontduiken.
Reserve
ARP en KVP lieten de minister
evenwel duidelijk merken dat zij zijn
verdere plannen met grote reserve
afwachten. Daarom steunden zij een
andere motie van de oppositie, inge
diend door het CHU-lid Van Lei.jen-
horst. Daarin werd geëist dat de boy-
cotters van dit jaar nog zoveel moge
lijk gepakt worden en dat de 1000
gulden-wet onverkort gehandhaafd
wordt totdat er een nieuwe wet zal
zijn. Die wet kan, aldus de motie, pas
aangenomen worden als er beslissin
gen zijn genomen inzake een nieuw
stelsel van studiefinanciering.
Met grote klem betoogde de be
windsman dat er geen middelen denk
baar zijn waarmee het mogelijk
wordt nu nog de boycotters
al verstreken studiejaar te identifice
ren. Hij sloot zich aan bij de PvdA-
woordvoerder Masman, die gezegd
had teleurgesteld te zijn in ARP en[
vastgesteld dat de
plannen die nu op tafel liggen, ge-'
schikt zijn om de rust binnen
universiteiten terug te doen
ren.
Door te eisen dat de boycotters
alsnog worden gepakt en door zoveel
reserves In acht te nemen tegenover
een toekomstige collegegeldverlaging,
brengen KVP en ARP juist weer de
onzekerheid binnen de instellingen, al
dus de bewindsman. Hij verklaarde
dan ook pertinent de motie niet te
zullen uitvoeren.
Bij de stemming bleek de KVP ook
nu weer verdeeld te zijn; vijf leden
(Van Amelsvoort, Du Chatinier, Heij-
minister gevraagd het plan van zijn
voorganger Van Veen uit te voeren,
dat meerderjarige studenten de moge
lijkheid wilde geven bij banken tegen
een voordelige rente een bedrag van
maximaal f 3500 op te nemen. Deae
lening zou door de staat gegarandeerd
moeten worden. Op die manier zou
den studenten, die dat willen, de kans
krijgen zich financieel onafhankelijk
van hun ouders te maken. Overigens!
had de minister maandagavond al la
ten weten dit plan, hoewel hij het!
eerst niet wilde uitvoeren, met de|
banken te zullen bespreken om te zien
of er voordelige leningscondities te
verkrijgen zijn.
VAN RIJN
REDEN: VERMINDERDE GEVECHTSKRACHT EN DISCIPLINE LEGER
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Generaal W. van Rijn, voorzitter van het Comité
Verenigde Chefs van Staven, heeft hoos ontslag genomen. Hij
wil 'zijn naam niet verbonden zien' aan een vermindering van de
gevechtskracht van de strijdkrachten en van de discipline. De ge
neraal krijgt zijn ontslag per 1 oktober dit jaar.
vandaag ir:
[de kiant
Watergate
IN DE senaatscommissie die
de Watergate-affaire onderzoekt
groeit de overtuiging dat presi
dent Nixon zelf gehoord moet
worden over de verklaring die
oJhn Dean heeft afgelegd, (pag.
Noord-Ierland
TWEE DAGEN 'voor de verkiezin
gen van het Noordierse parlement
in Belfast een politieke moord
Nieuws uit Zeeland op
pag. 2, 4, 5, 6 en 7
Binnen- en buitenland
op pag. 3,9 en 15
Sport op pag. 11
Radio en tv op pag. 13
Beurs en economie pag. 15
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Veronica, Noordzee en Caroline gaan voor de bijl.
In de tweede kamer is geen meerderheid te vinden die deze pira
tenzenders wil laten voortbestaan. Dat bleek dinsdag in een matte
vergadering die slechts enkele tientallen piratenluisteraars naar
Den Haag had weten te lokken. Een meerderheid van de tweede
kamer was wel van mening dat de populaire programma's van de
piratenzenders door anderen moeten worden voortgezet.
Het vonnis over de zendschepen
werd dinsdag uitgesproken door
PvdA, KVP, ARP, CHU, SGP, GPV en
PSP die samen 98 van de 150 kamer
zetels bezetten. Tegen het verdwijnen
van de populaire zenders zijn VVD,
CPN, DS'70, BP en RKPN, terwijl
D'66 en PPR niet bereid zijn akkoord
te gaan met de voorstellen van de
regering vóór vastgelegd is dat er
binnen de wet een jongerenomroep
van start kan gaan.
Volgens DS '70 moet binnen de Om
roepwet het Veronica-programma op
niet-commerciële basis mogelijk wor
den gemaakt. Als dat niet mogelijk
zou zijn, dan moet de Omroepwet
maar veranderd worden, meenden de
DS'70'ers. De behoefte aan populaire
programma's die door alle partijen
werd erkend, zou dat rechtvaardigen.
De beschikbare apparatuur van Vero
nica zou daarvoor gebruikt kunnen
worden, meende mevrouw Van Vee-
nendaal.
Hilversum-4
Ook de KVP'er Van der Sande wil
de verder gaan werken met de Vero-
nica-zender die daartoe opgekocht zou
moeten worden. Deze zal dan onder
leiding van de NOS populaire pro
gramma's moeten gaan uitzenden als
de z.g. Hilversum-4-zender die van de
opbrengst van de Sterreclame op die
zender zal moeten kunnen bestaan.
Hilversum 3 zal dan kunnen blijven
voortbestaan in haar huidige
vorm.
Zowel WD. DS'70 en KVP als D'66
en PPR waren van mening dat Hilver
sum 3 niet in staat is de taak van de
piratenzenders over te nemen omdat
op deze zender verschillende omroe
pen elkaar afwisselen De PvdA'er
Voogd meende echter dat dit wel kan
als Hilversum 3 gaat werken me;
nachtuitzendingen, vaste programma's
op vaste uren, informele presentatie
en Veronica-personeel
De VVD benadrukte dat de pro
gramma's van de piratenzenders niet
door Hilversum kunnen worden over-
genomen omdat het Nederlandse om
roepbestel te duur en te inefficiënt is.
De CPN'er Wolf noemt het onbegrij
pelijk dat Veronica eerst geleld heeft
Zie slot pagina 3 kolom 5
Minister Vredeb'ng van defensie en
de vaste kamercommissie voor defen
sie zijn van het maandag genomen
besluit van de generaal op de hoogte
gesteld. ..Fk heb tegen de generaal
gezegd dat ik zijn beweegredenen heb
te respecteren", zei de minister dins
dagmiddag. Hij wilde niet in discussie
treden over de inhoud van de redenen
voor het ontslag van Van Rijn.
De voorzitter van het hoogste mili
taire comité vindt dat enkele beslis
singen van de laatste tijd „de grenzen
van het toelaatbare hebben overschre-
den. Het aanzien van de Nederlandse
strijdkrachten wordt- evenals de ge-I
vechtskracht en de discipline ge-j
schaad. Ook in het buitenland", aldus
de generaal. De heer Van Rijn vond:
geruime tijd geleden al dat het min
derheidsstandpunt van de Commissie-
Van Rijckevorsei. die de defensie-in
spanningen onderzocht, „te gering zoul
zijn om aan de NAVO-verpüchtingen
te voldoen'. Het is volgens hem nu]
wel duidelijk geworden dat in de
komende tijd een dergelijke inspan-j
ning zelfs al niet eens meer zal wor-'
den gehaald.
Generaalsconllict
De heer Van Rijn heeft de minister
uitdrukkelijk gezegd dat zijn ontslag
niets te maken heeft met het in
onderzoek zijnde generaalsconflict bij
de landmacht of met de persoon van
de PvdA-minïster Vredeling.
Luitenant-generaal Van Rijn is 57
jaar en werd 1 januari 1972 voorzitter
van het. CVCS. een functie die hij
normaal gesproken tot 1 januari 1975
zou hebben vervuld. Van 1 januan
1969 af was Van Rijn Chef van de
Generale Staf, tevens Bevelhebber der
Landstrijdkrachten. Over de opvolging
van generaal Van Rijn is nog niets
bekend.
DRINKWATERSCHAARSTE OOK VANDAAG NIET UITGESLOTEN
OORZAAK: SCHADE
AAN BUIS DOOR
'GR0NDZETTING'
RILLAND-BATH Een lek in
de hoofdwaterleiding even ten
westen van de zinkers door het
Schelde-Rijnkanaal bij Rilland-
Bath heeft de watervoorziening
op Walcheren en de Bevelanden
ernstig in gevaar gebracht. Hoe
wel men het lek, dat maandag
ontstond, in de loop van van
daag hoopt te hebben hersteld,
is het niet uitgesloten dat er ook
vandaag vrijwel geen water zal
zijn. Door de reparatiewerk
zaamheden moet namelijk de
grootste toevoerbuis naar Zee
land, die door de pompstations
Ossendrecht en Huijbergen
wordt gevoed, geheel worden af
gesloten. De oorzaak van het
lek is 'grondzetting', waardoor
uit de hoofdleiding die iets ten
zuiden van de verkeers- en
spoorbrug van het kanaal ligt,
per uur zo'n 100 m3 water weg
spoelde.
De Waterleidingmaatschappij Zeeland
heeft er bij de verbruikers op aange
drongen, zuinig om te springen met
drinkwater en vooral geen tuinen te
sproeien en auto's te wassen. Dinsdag
spoorde de WMZ de verbruikers door
de radio tot zuinigheid aan. Ook al kan
de toevoerbuis vandaag worden her
steld, dan zullen de waterreservoirs bij
Kloetinge, Nieuwdorp en Souburg door
de stagnatie van de laatste dagen toch
niet helemaal zijn gevuld.
Als de hoofdleiding, een 700-millimeter-
buis, is uitgeschakeld, krijgt- Zeeland
het drinkwater alleen nog maar door
de wat zuidelijker gelegen 500-millime-
terbuis, die eveneens vanuit Ossen
drecht wordt gevoed. Deze buis heeft
echter maar een derde van de capaci
teit en daarbij komt dan ook nog het-
verwachte drukverlies.
chinist Tilleman op het pompstation
Huijbergen zag op de meetapparatuur
dat- er abnormaal veel water werd af
genomen. Hoewel de waterafname op
de maandagse 'wasdag' groter is dan
normaal, overtrof de afname ditmaal
de gebruikelijke. De oorzaak bleek een
gescheurde flens te zijn van de verbin
ding met de zinkers door het kanaal.
De lekkage is niet de eerste: „Twee
jaar geleden hadden we een dergelijke
lekkage, maar toen aan de andere kant
van het kanaal" zegt ir. J. L. van Leeu
wen, hoofd van de afdeling exploitatie
van de WMZ.
Tot nu toe heeft men maar weinig kun
nen doen om het lek te dichten. Ir.
Van Slooten: „Een lek van 100 m3 per
uur is naar verhouding niet zo'n groot
verlies. Wegens het zolang mogelijk
handhaven van de bediening van onze
verbruikers, hebben we het maar even
laten zitten. Ter vergelijking: Een
In de nacht van maandag op dinsdag
heeft men de watertoevoer via de 700- j
milimeter-hoofdbuis afgesloten en ge
tracht de flensverbinóing te lasser..
Dit lukte niet. In de loop van dinsdag
liet de WMZ weer water door. zij het'
met een wat verminderde druk. Op
de Bevelanden was door overigens tot
laat in de middag nog maar weinig
van te merken. Dinsagavond om neger;
uur is de druk geheel weggenomen
om met de reparatiewerkzaamheden
verder te kunnen gaan. Men verwacht
te dinsdagavond, dat de werkzaamhe
den wel de hele nacht en ook nog een
deel van hedenochtend in beslag zou
den nomen. Maandag en dinsdag wa
ren reparatieploegen van de WMZ bij
(Zie slot pagina 7 kolom 3)
pvc Watcrsatc-affaire rolt
'.A/,/ L/ in de kranten en op de
vri*., tvschermen verder als een
i'j^yVl ,r*cst soort Peyton Place:
Washington kan maar beter
Nixon Place worden go-
noemd. plaats van hande
ling voor een langdurig feuilleton
waarvan elke aflevering slechter af
loopt dan de voorgaande. Inmiddels is
duidelijk geworden dat het in feite niet
:neer gaat om de Watergate-affaire
de Inbraak ln het democratisch hoofd,
kwartier maar dat het president
schap zelf ln het, geding is. Uit de ver
horen voor de senaatscommissie is
komen vast te staan dat een groep
.peciale assistenten van de president
:een zee te hoog ging om er voor te
zorgen dat Nixon in het Witte Huis
:on blijven. Vrijwel alles was toege-
•taan: omkoperij, corruptie, meineed,
inbraak, enfin een scala van niet gerin-
,:e misdrijven. Dat heeft in de Verenig
de Staten opnieuw de uit een oogpunt
van staatsrecht belangrijke) discussie
op gang gebracht over de plaats van
de presidentiële staf in het regerings
apparaat.
De staf van de president bestaat uit
'persoonlijke assistenten', een
groep deskundigen die hem bijstaan
bij de uitoefening van zijn presiden
tiele taak. De meest op de voorgrond
tredende assistent ls tot nu toe Henry
Kissinger geweest, een briljant politi
coloog die zowel de president adviseert
als optreedt als zijn persoonlijke am-
btissadeur. Dergelijke functionarissen
doen hun werk uit
sluitend als verleng
stuk van de presi
dent, ze staan in
zijn persoonlijke
dienst, en behoren in
formele zin niet tot dc regering. Het
congres heeft geen vat op hen, in te
genstelling bijvoorbeeld tot ministers,
die slechts kunnen worden benoemd
na toestemming van de senaat. De per
soonlijke assistenten hebben alleen
met de president te maken, ze zijn niet
meer en niet minder aan diens Teler-
ken'. Na de tweede wereldoorlog is de
presidentiële staf steeds belangrijker
geworden, maar het toppunt blijkt nu
vooral onder Nixon bereikt. Kissinger
is er het voorbeeld van; de buitenland
se politiek wordt door hem gemaakt
en niet door de minister van buiten
landse zaken. Onder Truman en Eisen
hower was daarvan nog geen sprake:
Dean Acheson en Forster Dulles gaven
destijds als minister de buitenlandse
politiek van de VS hun eigen stempel.
In deze tijd echter is het niet de mi
nister. maar de persoonlijke assistent
Kissinger die als buitenlands 'symbool'
van Amerika fungeert.
Et zijn Amerikaanse auteurs, die
naar aanleiding van deze proble
matiek betogen, dat een sterke presi
dent over het algemeen een groep
markante en niet-serviele mannen in
zijn staf zal benoemen, een zwakke
president daarentegen kiest het liefst
een zo uniform mogelijke staf. als het
kan volgzaam en als regel niet tegen
stribbelend. Zou deze theorie waar
zijn, dan behoort Nixon zonder de
minste twijfel tot de zwakke presiden
ten. zo is nu wel komen vast te staan.
Hij houdt nie- van tegenspraak, zelfs
een ongevaarlijk man met een demon
stratiebord moest uit zijn gezichtsveld
worden verwijderd. Een dergelijke pre
sident loopt een gerede kans. dat er
een soort hofhouding om hem heen
ontstaat, die het liefst niet tegen
spreekt maar in het gevlei probeert te
komen. In het laatst verschenen num
mer van de Internationale Spectator
staat een ook in dit opzicht interes
sant artikel van de Nederlandse diplo
maat dr. H. N. Boon over diplomaten
als rapporteurs en hij noemt als voor
beeld van een verkeerde rapportage de
missives van de Russische ambassa.
deur in Ankara aan zijn regering in
Moskou. Deze diplomaat werd name
lijk niet moede ie betogen, dat het
Turks regime op het punt stond te
gronde te gaan aan innerlijke zwak
heid, zodat het klimaat geschikt werd
geacht voor een krachtige Russische
interventie. Pas in een iaat stadium
werden de Moskouse machthebbers
zich ervan bewust dat de ambassadeur
hen gunstig wilde stemmen, een instel
ling die zijn rapporten beïnvloedde.
Dr. Boon citeert in dit verband nog
Djilas, die in zijn 'Gesprekken met
Stalin' vertelt, dat de Russische dicta
tor tegenover Joegoslavische bezoe
kers poneerde, dat de Benelux slechts
bestond uit België en Luzembtirg. De
Joegoslavische minister van buiten
landse zaken wees er echter op dat ook
Nederland erbij hoorde. Stalin wendde
zich tot zijn minister van buitenlandse
zaken Molotov, die zonder een spier
te vertrekken antwoordde: JJe grote
leider heeft gelijk".
Uit de verhoren van de Amerikaanse
senaatscommissie komt Nixon te
voorschijn als een president die graag
gelijk wil hebben en die een staf koos
die daarmee rekening hield. Een vroe
gere assistent van president Johnson
George Reedy heeft een derge
lijke situatie eens vergeleken met een
koerier van de Tsaar: toen een bood
schapper aan Peter de Grote meldde,
dat Karei XII van Zweden oij de Nar-
wa de Russen had verslagen, werd de
man onmiddellijk opgehangen. Heetiy
geeft toe dat in Washington dergelijke
straffen niet meer voorkomen, maar
een dergelijke koerier kan wel sociaal
worden 'gewurgd': uitgestoten uit het
Witte Huis, niet meer behorend tot
het centrum van de macht. „Alleen een
zeer dapper of een zeer dwaas man zal
ceze behandeling willen ondergaan",
aldus Reedy. De Watergate-verhoren
hebben nu aangetoond, dat de koeriers
van de president in Nixon Place met.
elkaar onder één hoedje speelden om
de president toch maar zoveel moge-
Voor uervolg zie pagina 3
kolom 1
