Groninger hoogleraar pleit
voor communisme
als uitgangspunt
WAGNERS PARSIFAL IN EEN IMPONERENDE UITVOERING
Waar een wil is
daar is ook een weg
EENVOUD
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
27
Het boek „Ethiek van de inkomensverdeling" kwam tot stand met
financiële steun van de Nederlandse organisatie voor Zuiver Wetenschappe
lijk Onderzoek (ZWO). Ondanks deze subsidie is de aanschafprijs nogal
hoog: 65 gulden. Het boek. dat ruim 540 pagina's lelt, is uitgegeven bij NV
Kluwer in Deventer.
Voordat prof. dr. Roscam Abbing zijn totaalvisie op een stuk onrechtvaar
digheid in ome maatschappij liet uitgeven, is het op in aanmerking
komende onderdelen gecontroleerd door respectievelijk een jurist, een
econoom en een arbeidspsycholoog. De auteur heeft er vijf jaar aan
gewerkt. Merkwaardig feit is dat er in eerste instantie geen uitgever kon
worden gevonden om dit commercieel weinig aantrekkelijke boek uit te
geven. Een dergelijk probleem had zich bij de uitgave van Roscam Abbings
25 andere werken nog niet eerder voorgedaan.
„Een van de verschijnselen die de mens het meest benauvjen wanneer hij
zich van de aard onzer samenleving bewust begint te worden, is de
ongelijkheid in welzijn tussen de burgers van zijn land. en later, bij hel
teren kennen van arme landen, het verschil in welzijn tussen de bewoners
van de wereld als geheel"
de ethici hebben ban dit onderwerp zelden diepgaande aandacht
geschonken..."
„Het is dan ook toe te juichen dat nu een ethicus de moeite heeft
genomen om zich jaren te verdiepen in dc vakgebieden die men naast de
ethica enigszins moet beheersen om zodoende tot een geïntegreerd oordeel
te komen over het brandende vraagstuk van dc ongelijke, verdeling van het
welzijn. Voorzover ik daartoe het recht heb, ah niet geschoold ethicus,
maar als diep-geinteresseerd econoom met een persoonlijk waarde-oordcel,
beveel ik dit boek van collega Roscam Abbing met warmte aan aan allen
die hun oordeel over onze samenleving willen verdiepen en die iets willen
doen om te komen tot een betere samenleving, zoals velen van ons nodig
hebben".
Uit het voorwoord, dal de econoom prof. dr. Jan Tinbergen schreef voor
„Ethiek van de inkomensverdeling".
of „de wetenschap van het menselijk ver
antwoord handelen". Hij is belijdend chris
ten (staat ook regelmatig op de kansel),
maar zegt: „Ik weet zeker dat ook een
niet-christen zich in dit boek kan vin
den".
GRONINGEN Prol', dr. P. .T. Roscam Abbing (59) beeft zich gewaagd op het terrein
ian de economie. Hij is de enige ethicus in Nederland die deze stap heeft durven nemen.
Zijn verkenning duurde vijf jaar en het resultaat is het lijvig boekwerk dat sinds kort
meier de titci 'Ethiek van de inkomensverdeling' op de markt is. Een recensie schrij
ver deze totaalinventarisatie, waarin eindelijk duidelijke lijnen worden aangege-
'aarlangs ons gezamenlijk inkomen dient te worden verdeeld, zou waanzin zijn. Na
tuurlijk zijn er vragen, maar wie goed leest zal bemerken dat de meeste in het boek
gif al worden beantwoord. Op de andere kan de lezer zelf een antwoord vinden als
lij zijn geweten laat spreken. Hopelijk.
Het boek van de Groninger hoogleraar,
die een groot aantal publikaties op zijn
sam heeft staan en te midden van het
amult rond de afgelopen kabinetsformatie
plotseling kwam met het voorstel om het
confessionele verbond maar op te splitsen
in een links en rechts kamp, verschijnt op
ai uitgekiend moment.
Immers, de vakbonden zijn begomien
_an de strijd voor een rechtvaardiger
inkomensverdeling en krijgen in de eerste
plaats te maken met hoger gesalarieerde
gerknemers die zich niet een deel van het
cepaald niet karige broodbeleg willen la
ta afpakken ten gunste van him lager
staalde collega's. De vakbeweging wil die
a?stbetaalden omhoog duwen en vecht
toot centen in plaats van procenten. Maar
al wordt daar dan een akkoord over
«reikt, de situatie verandert niet zoveel-
Duidelijke antwoorden op de vraag wat nu
precies een rechtvaardige inkomensverde
ling is, ontbreken, Ze staan in het boek
isn prof. dr. Roscam Abbing. De Sociaal-
ïconomische Raad (SER) ontvangt bin-
snkort een present-exemplaar.
Afzender is de auteur zelf. Een grapje,
reals hij zelf zegt, maar de ondertoon is
>!oedserieus. Laten ze het maar lezen. En
iis de vakbeweging het boek als studieob
ject onder haar kaderleden zou laten ver
spreiden, gaat het misschien fungeren als
basis voor een actiemodel. De analyses in
st werk zijn geschreven in helder Neder-
iads en in principe dus voor iedereen
begrijpelijk. Als de arbeiders de politici
ader druk zetten om de duidelijke richi-
i in dit boek te gebruiken als funde-
voor het sociaal-economische beleid,
Ên gaat onze maatschappij veranderen.
En grondig ook.
HARD
Prof. Roscam Abbing vindt dat het tijd
rardt. In zijn boek geeft hij, denkend
snuit de voor hem meest ideale maat
schappij vorm, het communisme, als üit-
gngspunt voor een sociaal-economische
3de, de overheid een belangrijke rol. „Als
top van onze samenleving hardleers
blijft, dan moet het maar hard toegaan",
rindt Roscam Abbing. En dan kan die
cverheid niet, zoals ze nu doet, maar
ifwachtingsvol blijven toekijken.
Over die communistische sociaal-econo-
orde straks meer, want het gevaar
is groot dat enkele dolgedraaide activisten
?j hysterisch juichend opspringen met de
scdachte een nieuwe inspiratiebron te heb
ben gevonden. Hopelijk wordt dit boek
cat ook voor hen, maar de teleurstelling
over de scherpe veroordeling van het Rus
sische communisme zal groot zijn. Het is
beter om dat bij aanvang vast even te
isnnelden.
„Ethiek van de inkomensverdeling"
jskt Roscam Abbing een groot aantal
sken gedegen aan. Hij moest zich enkele
jaren verdiepen in totaal andere weten
schappen dan waarin hij zich specialiseer-
en dat heeft er dan ook toe g6leid dat
bier en daar de zaken nogal uitvoerig
ïorden behandeld. „Tijdens het schrijven
aoest ik het mezelf ook weer helemaal
düeggen", verklaart hij desgevraagd. Het
er niet toe geleid dat zijn boek
duidelijker werd. Integendeel. Waarom
jaj het eigenlijk geschreven heeft?
-Om de zaak zelf. Het zit me hoog dat
1 in ons land, eigenlijk in de hele
westerse maatschappij en ook in de we
reldhuishouding nog zitten met een zo
reinig ideale inkomensverdeling. In ons
hnd, waar we toch een stuk generale
welstand kennen, hebben nog zovelen het
verrekte moeilijk. Velen hebben gehoopt
fel met het optrekken van de lonen voor
te laagstbetaalden de zaak kon worden
opgelost. Dat bleek niet het geval; zeker is
fet het te lang duurt. En wie zegt ons dat
te huidige welvaart nog lang door kan
blijven groeien?"-
Roscam Abbings specialiteit is de ethiek
ETHIEK
Ethiek is een vak dat dopr velen nog al
te gemakkelijk in de theologische hoek
wordt gedrukt. In feite zou in alle weten
schappen, bij alle studies, de ethiek als
een van de belangrijkste onderdelen op
"net lesrooster moeten staan. Roscam Ab
bing is daar mee bezig. Momenteel wordt
ethiek ingebouwd in alle faculteiten van de
Rijksuniversiteit in Groningen: „Het moet
een normaal vak worden waar ze niet
omheen kunnen".
Dat ethiek een wetenschap is, wil met.
zeggen dat je om ethisch Ie leven eerst de
studie moet hebben voltooid. „Ieder mens
heeft een gewetem Alleen bij de een
spreekt het meer dan bij de ander", merkt
Roscam Abbing op. Het is duidelijk dat
hij ons met zijn nieuwste boek wil laten
weten hoe we moeten en kunnen leven. De
vraag is echter of we ook zo willen leven.
Die vraag zal door diegenen die „het
gemaakt hebben" en geen zorgen meer
kennen over een defecte wasautomaat, een
versleten autoband, hogere wegenbelasting,
vakantie en duurder wordende levensmid
delen, onmiddellijk met .mee" worden be
antwoord.
Roscam Abbing gaat ervan uit dat ieder
mens liefde behoort te hebben voor de
medemens. Als je in het dagelijkse leven
je ogen open houdt, zie je hoe weinig daar
nog van terecht komt. Het boek gaat
gelukkig in op deze grondgedachte. Wie
niet blijk geeft „hart te hebben voor zijn
medemens" of met andere woorden: „Wie
zozeer zijn egoisme de ruimte geeft dat
het leidt tot onverantwoord sociaal functi
oneren", die moet gecorrigeerd worden.
En dat kan, zo meent Roscam Abbing, in
een maatschappij die is opgebouwd vol
gens het communistisch uitgangspunt voor
een sociaal-economische orde.
Hij komt tot deze conclusie nadat hij
deze orde heeft vergeleken met de liberaal
sociaal-economische orde. Dat gebeurt na
een uitvoerige analyse van de relatie vari
de enkeling tot de gemeenschap en omge
keerd.
In zijn vergelijking van beide ordes
neernt de auteur „het communisme en
liberalisme op zijn best". En dat is wel
iets anders dan wat we in Rusland of onze
westerse samenleving toegepast zien.
Maar goed, een pleidooi voor de com
munistisch sociaal-economische orde. „De
communistische ethiek is positief: laat ie
dere enkeling allen dienen, dan zal de
gemeenschap hém dienen; de liberalisti
sche ethiek is negatief: laat niemand de
ander tot last zijn, dan zal de gemeen
schap hem ook met tot last zijn". Maar
tegen atheisme (het bestaan van God ont
kennen) en een „ëënpartij-dictatuur" zegt
Roscam Abbing „keihard nee".
STERKE DEMOCRATIE
In de door hem als meest geslaagd
voorgestelde orde past (nota bene) een
sterke democratie. En hoewel de overheid
bijzonder veel macht krijgt, is ook de
controle daarop vanuit die democratische
structuur weer zó groot, dat gevaarlijke
ontwikkelingen onmiddellijk de kop in
kunnen worden gedrukt en „Einzelgan
ger" die het algemeen of maatschappelijk
belang uit het oog hebben verloren direct
een duidelijk „halt." kan worden toegeroe
pen.
Verder zal de overheid veel moeten
decentraliseren. Zoals reeds opgemerkt,
speelt in het probleem van de rechtvaardi
ge inkomensverdeling (op het begrip
„rechtvaardig" gaat Roscam Abbing zeer
uitvoerig in) het egoïsme van de mens een
grote rol. Voor de auteur mogen drie
elementen een rol spelen bij een hogere
beloning: meer inspanning, meer bezwa
rend werk en meer behoefte. Kennis, ver
kregen door Jarenlange studie, hoeft niet
extra te worden beloond (in het hoek een
pleidooi voor studieloon om de studerende
jongeren gelijk te stellen met werkende
leeftijdgenoten), talent en intelligentie zijn
gaven waar niemand zelf iets aan heeft
bijgedragen.
Geen extra beloning dus. Wel een zekere
compensatie voor bijvoorbeeld de violist
die in de avonduren elke dag moet oefe
nen om vaardig te blijven, voor de hoogle
raar die in zijn vrije tijd extra veel moet
lezen om op de hoogte te zijn van de
laatste ontwikkelingen in „zijn" weten
schap. De enige concessie die Roscam
Abbing naar het egoisme wil doen, is het
handhaven van een gering prestatieloon
als lok-element.
„Er moet blijkbaar een prikkel zijn om
de mens zover te krijgen dat hij zich
ergens voor inspant. Maar die beloning
moet gericht zijn op de individuele inspan
ning en mag niet leiden tot extravagant
hoge winsten waardoor bedrijven hun con
currentiepositie kunnen versterken. Con
currentie mag blijven, maar dan als wedij
ver in dienstverlening", zo stelt de Gronin
ger hoogleraar.
VERSCHILLEN
Nu komt natuurlijk de vraag hoe groot
die onderlinge verschillen dan nog mogen
zijn. Een precies antwoord is daar niet op
te geven, omdat een uitgebreid onderzoek
naar genoemde drie uitzonderingsfactoren
grotendeels ontbreekt. Maar het- beeft iets
te maken met het volgende:
De eerste en tweede klasse in de trein
mogen blijven. De man die nu noodge
dwongen in de tweede klasse stapt, heeft
het gevoel: „Die eerste klasse is voor ons
soort mensen niet bedoeld". In een samen
leving, waar de inkomens eerlijker ver
deeld zijn, kan hij kiezen. Rustig reizen,
beetje werken, dan in de eerste klas. wil
hij praten, spelletjes doen met de kinderen
of klaverjassen, dan in de tweede klas.
Om maar een voorbeeld te noemen.
Nog even terug naar het egoïsme. In
zijn boek komt Roscam Abbing, waar hij
deze typisch menselijke eigenschap be
schrijft, met zeven „harmonie-elementen"
die aangeven hoe het egoïstisch gedrag
vruchtbaar gemaakt kan worden voor de
samenleving. Die elementen zijn: ruil, sa
menwerking. arbeidslust, behoefte aan lief
hebben. profijt voor anderen '..Het komt
voor dat iemands streven naar eigen be
lang onbedoeld neveneffecten heeft die
voor anderen voordelig zijn"), moreel en
de wet.
De laatste drie remmen het egoïstisch
gedrag af. Althans wanneer de maatschap
pij zo gestructureerd wordt dat bijvoor
beeld het menselijk geweten asociaal ge
drag (het bouwen van een kasteel van een
huis met sauna en zwembad, het rijden in
een auto van uitzonderlijke omvang. ..smij
ten" met geld) terugdringt of misschien
-zelfs opheft. Als dat geweten met de
genoemde eerste vier factoren niet vol
doende is om een harmonieus ingerichte
samenleving te bewerkstelligen, kan de
wet een handje helpen.
„Het egoïsme kan dus omgebogen wor
den- We kunnen structuren bedenken die
het egoïsme neutraliseren. Maar liefst zou
ik willen dat we er helemaal vanaf wa
ren". zegt Roscam Abbing. Dat zal voorlo
pig een vrome wens blijven. Onvermijde
lijk tijdens ons gesprek in zijn op een
overvolle boekenkast lijkende werkkamer
was natuurlijk de vraag wat hijzelf met
z'n inkomen doet. Als hoogleraar hoort hij
bij die kleine groep die zich financieel
tamelijk dolle bokkesprongen kan veroor
loven.
„Als je niet alles wilt uitgeven, kan je
een deel van je inkomen weggeven. Ik
vind dat je niet me je geld maar mag
doen wat je wilt".
Roscam Abbing geeft een deel van zijn
inkomen niet terug aan de overheid van
wie hij het iedere maand op zijn bankre
kening krijgt overgeschreven. De brave
ambtenaren zouden niet weten wat ze
ermee aan moesten. Van een man die
zegt: ..Ik voel me privé emotioneel betrok
ken bij de verdrukten. Vooral bij aller
zwaksten in de ontwikkelingslanden, maar
ook in liet eigen landis het niet moeilijk
te raden waar regelmatig een deel van
zijn inkomen terechtkomt.
aiiiiiiiiiüiiiiiiiiiii
Die Zeit 1st da, is men geneigd te
tenken bi.i het beluisteren van de
Meuwe opname, die Decca heeft
Rmaakt van Richard Wagners
halslc opera, bet 'Bühnenweib-
fetspiel' 'Parsil'al.' Het bijzonde
re van de uitgave is namelijk, dat
tet de enige van de vier beschik
te complete opnamen is, die
ré een studio werd gemaakt en
niet werd meegesneden van live-
tritvoerlngen in Bayreutli: de
Rest van Wagner blijft boven
walenland kennelijk langer ivcr-
»en dan in de opera-theaters bui
ten Bayreutli, waar 'Parsifal' al
sinds het begin van deze eeuw
?ordt opgevoerd. Hoe het zij:
Decca heeft in de studio (de
"Sense Sofiënzaal) gezorgd voor
ren magnifiek klankbeeld en Dec
ks Wagner-dirigent en -orkest
Jij Uitstek, Georg Solti en de
Wiener Philliarmoniker tekenden
®ft een uitgelezen bezetting voor
Rn imponerende uitvoering.
'Parsifal' is zoals bekend
gebaseerd op de middeleeuwse
legenden van de graal, de kelk
waaruit Christus tijdens het laat
ste avondmaal heeft gedronken
en de speer, waarmee Christus
aan het kruis werd verwond en
de riddergemeenschap, die zich
vormde ter bescherming van deze
heiligdommen. Wagner schreef
een libretto vol mystieke trekken
en over geen van zijn opera's
loopt de waardering zo uiteen
dan juist over 'Parsifal.' Voor
sommige Wagner-fans is het
Bühnenweihfestspiel het toppunt
van Wagners werk, bij anderen
die wèl Die Meistersinger
waarderen komt het rituele,
religieuze gedoe volstrekt met
over. ze spreken over Wagner in
de relatie met Parsifal als over
'een groot componist vol misera
bele ideëen.'
natuurlijk een muziekdrama met
een religieus thema niet als iets
heiligs, waar eerbiedig omheen
gelopen moet worden, kan moei
lijk ongeïnteresseerd blijven: de
muzikale schoonheid van "Parsi
fal" is zó groot, dat men er niet
snel op uitgeluisterd raakt, ze is
veel indringender dan in bijvoor
beeld de 'Ring.' Men moet het in
'Parsifal' opnametechnisch niei
hebben van de toneeleffecten,
maar het studiowerk van de Dec-
catechnici garanderen een gewei
dig fijn doortekend klankbeeld
waarin elke muzikale lijn tot z'n
rech1- komt.
Die Wiener Philharmoniker spe
len superb, ze opereren met Ge
org Solti op hetzelfde hoge ni
veau. dat vorig jaar him Tarm-
hauser' zo meeslepend maakte.
neerd en vol (toe)wijding lot
klinken gebracht. Van de sterke
bezetting dienen naar ons gevoel
twee namen in het bijzonder te
worden genoemd: Christa Ludwig,
die de hels moeilijke partij van
Kundry groots interpreteert en
Gottlob Frick, wiens Gurnemanz
zeer overtuigt, al ziet hij niet
helemaal kans het verschil tussen
de jonge en de oude Gurnemanz
m zijn stem te leggen. Renë Kol
lo zingt de rol van Parsifal excel
lent en datzelfde geldt voor Zol-
:an Kelemen, die Klingsor mis
sehien nog meer dreiging har-
kunnen meegeven. Dietrich Fisch-
er-Dieskau (Amfortas) en Hans
Hotter (Titurel) zorgen voor be
wogen partijen, die de allure van
het geheel mede schragen. Dat
zelfde gelat voor het aandeel van
de Klingsor's vier Zaubermad-
-jhen en voor de Wiener Sanger-
knaben en 't koor van de Weense
staatsopera. Een 'Parsifal' van al
Wagner. 'Parsifal' Dietrich Fi-
•idier-Dieskau (Amfortas), Hans
Hotter (Titurel). Gottlieb Frick
(Gurnemanz). René Kollo (Parsi
fal). Zolian Kélémen Klingsort,
Christa Ludwig (Kundry). Robert
Tear. Herbert Lackener fgraalrïd-
ders). Birgit Finnila (altstem).
Rotrud Hansmarm. Marga
Schiml. Heinz Zeanik en Ewald
Aichberger (knapen). Lucia Popp.
Alison Hargan. Anne Hoewlls. Ki-
2 te Kanawa, Gillian Knight.
Margarita Lilowa (bloemenmeis
jes). Die Wiener Philharmoniker.
ie Wiener Sangerknaben. Chor
der Wiener Staaisoper onder lei-
ding van Georg Solii Tekstboek
ingesloten, t Decca. SET 550-554.
stereo).
HERVORMDE GEREFORMEERDE SYNODE
Toen dc twee synoden van dc hervormde en dc gereformeerde kerken de vorige weck In
Utrecht le/amen vergaderden, vertelde prof. dr. J. Plomp uit Kampen, zo tuvirn neu*
en lippen door. dat hij out. ook In een. naar wij begrepen hervormde, commissie zit
die bezig is met vragen dir door de kerkorde worden opgeroepen en dat aan hem is
opgedragen 'n ontwerp voor 'n nieuwe redactie van artikel van de hervormde kerkorde
te maken. Dat artikel omschrijft wie tot de hervormde kerk kunnen worden gerekend
en dat is in het huidige artikel nogal ruim genomen. Zelfs kit)deren van doopleden,
al zijn ze /elf niet gedoopt, kunnen daaronder vallen. Wie enigszins op de hoogte is san
de verschillen die er zo voor de dag komen wanneer er sprake is van 'samen op weg*
van deze beide kerken, weet dat men ook stuit op de vraag wie er tot ren kerk kunnen
worden gerekend. Nu is dus een gereformerrm- hoogleraar bezig met het ontwerp v*n
een nieuw artikel voor de hervormde kerkorde. Prof. Plomp vond het nog al een hele
opgaaf en hij had zich reeds hij voorbaat verzekerd van de bijstand van een hervormde
theoloog.
Dit is maar een kleinigheid, zult u waar
schijnlijk denken. Er zijn toch belangrij
ker vragen aan de orde. Dat is ook wel zo
Toch vonden we deze mededeling tekenend
in het geheel dat we hebben beleefd, I" de
eerste plaats kunnen we daaruit zien dat
er een meerder contact is tussen beide
kerken dan zo uit de officiële mededelin
gen blijkt. Er zijn zo langzamerhand heel
wat vragen die beide kerken aangaan en
het is blijkbaar de gewoonte geworden om
eikaars hulp in te roepen wanneer men
dat nodig oordeelt. In de twoede plaats
leert ons deze mededeiing dat de samen
werking. die van onderop, uit de gemeen
ten. is gekomen, ook reeds is doorgedron
gen tot de hogere regionenen van beide
kerken. Daarover behoeven we or niet te
verwonderen, want er zijn allerlei zaken
waar men elkaar nu eenmaal niet sneer
kan missen. Bovendien zijn beide kerken
steeds meer op elkaar gaan gelijken, ook
op die punten waar er vroeger merkbare
verschillen waren. Ook in de gereformeer
de kerken zit men met de vraag wie lot
haar behoren. Ook zij hebben te maken
met een groep randkerkelijken, om niet te
spreken van buitenkerkelijken. En zo is
dat artikel twee van de hervormde kerkor
de ook voor hen niet van belang ontbloot.
Twee dagen zijn beide synoden dan bijeen
geweest. De eerste dag ging het over het
belijden van de kerk in deze lijd. Op de
tweede dag zou men kerkordehjke vragen
van een samengaan bespreken. Aan de
nota die ds. F. H- Landsman daarover
geschreven had. was toegevoegd een ont
werpstatuut voor een gemeenschappelijke
synode. Wie op de eerste d;-.g een groot
vuurwerk had verwacht, kwam bedrogen
uit. Het punt van het belijden van de kerk
en in verband daarmee de functie van de
belijdenis en de handhaving daarvan, is
toch een van de hete hangijzers geweest
tussen deze beide betrokken kerken. De
hervormde kerk had wel dezelfde belijde
nisgeschriften ais de gereformeerde ker
ken. maar deze waren, tot ca', de nieuwe
kerkorde van kracht werd. praktisch bui
ten werking gesteld- Een synode, cue niet
meer was dan een bestuurslichaam dat w.
handelen had naar de reglementen, kon
met die belijdenis niets doen. En na de
invoering van de kerkorde wilde men in
geen geval de weg op gaan die de gerefor
meerde kerken hadden gevolgd met de
leertucht, waarbij schorsing en afzetting
werden gehanteerd. We! heeft men zich
hier met het belijden bemoeid door het
uitgeven van kleinere en. grotere geschrif
ten, waarin tochhyel epr. oordeel (judjeb.
um) werd uitgesproken. Vandaar dat men
ging spreken van judiciële leertucht. Meer
op de medische weg trachtte men het te
doen.
Wat er in Utrecht allemaal in dc discussie
groepen voor de dag is gekomen, weten
we niet. Er is wel degelijk gesproken over
het handhaven van de belijdenis. Maar.
zoals gebruikelijk, kwam daarvan alleen
een samenvatting in de plenaire vergade
ring. Toen die samenvatting in de volledi
ge vergadering werd behandeld, maakte
het de indruk dat ieder extra op z'n
woorden lette. „In de discussiegroepen"
zo staat er in de samenvatting „werd er
over deze vraag zeer genuanceerd gespro
ken". Van dit verschil in standpunt is in
de plenaire zitting niet veel gebleken. Het
kwam er niet uit. En dat, terwijl in de
huidige gereformeerde synode meer ver
ontrusten zouden zitten dan in de vorige,
naar werd gezegd.
Op de tweede dag van deze gemeenschap
pelijke synodale vergadering zaten de ton
gen losser. Toen kwamen er ook meer
punten van .verschil te voorschijn. Deze
beide kerken zijn een kleine eeuw lang
ieder hun eigen weg gegaan. Ze hebben
ieder voor zich hun eigen moeilijkheden
gehad en daardoor hebben ze hun eigen
historie gekregen. Deze dingen kan men
niet zomaar met één haal ongedaan ma
ken. De structuur van beide kerken is me;
dezelfde. De positie die bijvoorbeeld de
secretaris-generaal in de hervormde synode
inneemt, is in de gereformeerde kerken
ondenkbaar. Daar heeft men ook wel.
sinds kort nog maar. een secretaris, die
men actuarius noemt, maar op de synode
vergaderingen hoon. men hem nie*.. Hij
voert alleen maar uit wat hem is opgedra
gen. In de hervormde kerk is he: zo, dat
die vaste secretaris tot het moderamen
behoort en al mag hij in de synode zelf
dan geen stemrecht hebben, zijn adviezen
worden wel gevraagd en ook ongevraagd
kan hij die geven. Zijn woord heeft een
nog al groot gewicht. Het was dan ook
niet toevallig dat men aan de oud-secreta
ris-generaal van de hervormde kerk heeft
gevraagd een nota op tc Mollen. We ken
nen niemand die zo op de hoogte is van
de kerkordelljke zaken. In zijn nota heeft
ds. Landsman dan ook gesproken van do
kerk als instituut waarvoor de jongere
generatie niet veel goede woorden over
heeft. De kerk moet, volgens hen. een
geestelijke gemeenschap zijn. die geen vas
te organisatorische vormen verdraagt Het
gevaar van alle kerkelijke verordeningen]
is dat zij vc-rstarrend kunnen werken..
Niemand zal dit ontkennen. Toch zal ook-
een kerk bepaalde regels moeten hebben,
al was het alleen maar om een chaos te
vermijden. Deze regels, die allereerst moe-
ten dienen om de weg aan te dulden
waarlangs de kerk haar opdracht in deze
wereld vervullen kan, behoeven niet altijd
dezelfde te blijven- Ze kunnen worden
veranderd- Wanneer er een nauwere sa
menwerking komt tussen de hervormde en
gereformeerde kerken, zullen er bepaalde
regels veranderd moeten worden. Artikel 2
van de kerkorde is daarvan een voor
beeld.
Op de tweede dag van het gemceascliappe-
lijk samenzijn van belde synoden zijn bij
die 'instïtuiaire aspecten' allerlei knelpun
ten voor de dag gekomen. De dagbladen
hebben ons daarover ingelicht- Er is vrees
uitgesproken rondom de vraag in hoever
de gemeenten op het plaatselijke vlak
bereid zijn toenadering te zoeken. Er is
gewaarschuwd voor een geforceerde oen
heid, die echter niemand wilde. Er is
gewezen op 'gemengde gevoelens', waar
mee rekening moet worden gehouden. Het
ergste zou zijn wanneer er weer een
nieuwe kerk ontstond in ons land. F.r is
gewezen op verontrusten en op groepen
binnen de hervormde kerk. che niet met
elkaar in gemeenschap willen leven De
hervormde toenadering tot remonstranten
en doopsgezinden achtte men een zaak om
waakzaam te zijn. De gereformeerde ker
ken hebben andere bindingen. De plurifor
miteit van de kerk is natuurlijk ook ter
sprake gekomen, maar dat is iet-s waar
mee men in beide kerken zit; dat er rti<".
gelijk wordt gedacht. Zo zouden we kun
nen doorgaan met het opnoemen van aller
lei vragen wanneer gesproken wordt over
'integratie', een nauwere binding, welk
woord ds. Landsman telkens weer ge
bruikte en waar tegenover de gereformeer
de prof. dr- D. Nauta liever maar direct
van hereniging wilde spreken-
Op een" persconferentie vóór de gemeen
schappelijke synodevergadering werd de
vraag gesteld of het wel juist was van een
synode te spreken, want er konden immers
geen besluiten worden genomen. Daarop,
heeft de preas&es van de gerefor
meerde synode geantwoord clat de letter
lijke vertaling van dit oorspronkelijk
Griekse woord is 'samen op weg'. Het
begin is reeds op allerlei wijze gemaakt en
wat er in Utrecht, naar hij hoopte, zai
gebeuren is, dat men de bereidheid toont
samen verden te gaan. Die bereidheid is
met eenstemmigheid uitgesproken. Entg
beslissingsrecht, had die vergadering m
Utrecht niet. In feite kon men niets aanne-
men. maar waar een wil ls, daar zal ook
wel een weg gevonden worden, ook al Is
dit dan niet direct een korte weg.
Een van de momenten die ons zal bijblij
ven van deze Utrechtse bijeenkomst, was
het spontane applaus nadat prof. dr. A. G.
Honing uit Kampen gesproken had. HU
vond dat men aan de verkeerde kant
begonnen was door te gaan spreken over
tucht, grenzen van de kerk enz. „Vandaag
is de inzet: we zijn eigenlijk nooit geschei
den geweest en wanneer we alleen zouden
spreken over instïtuaire problemen, komen
we nooit verder dan dat we samen spre
ken. Zo zitten we op de verkeerde raii
Hij vertelde over het zendingswerk waarin
hij gezeten heeft en waarin men gedwon
gen was tot samenwerken en samengaan.
..Oecumene is geboren uit gemeenschappe
lijke verkondiging van het evangelie'. De
actie 'Kom over de brug' noemde hij de
grootste oecumenische gebeurtenis in ons
land. .Door wat je samen doet, ben je tot
een eenheid geworden". In de zending was
het een verwijt tegen beide synoden dat
men verwachtte dat men het samen deed.
terwijl dit bij de zendende kerken zelf niet
mogelijk bleek. ..Daarom kunnen we nu
beter maar beslissen samen het evangelie
te verkondigen waar de wereld op wacht".
Dat spontane applaus na die woorden
vonden we eveneens tekenend. Het gaf aan
de geest waarin heel deze samenkomst
gehouden is.
Terug naar de eenvoud
Wie zou hei niet willen'.'
Maar kan heiIn een inge
wikkelde samenleving Er.
in een ook al ingewikkelde
kerk. En de theologen, aze
aan de eenvoudige gelovi
gen het eenvoudige woord
ontnemenelke bijbeltekst,
moet toch weer anders ver
staan worden. De eenvoud,
alles goed en wel. maar je
kunt ook in Zeeland de
klok niet terugzetten. Je
kunt de Zeeuwse werkelijk
heid niet versimpelen near
een eenvoudig procédé Dat
gebeurde volgens de Kant
'ijruschr ijver tvorige
woensdagin de VARA-lv-
film. met Jan Wolkers en
andere neo-conservatieven.
zoals ze niet ongeestig ge
noemd werden.
Dit neo-conservatisme. dat
op het ogenblik aan de
winnende hand is. Ook in
de kerk is het heimwee
naar het verleden sterk.
Men wil terug naar de eer
sic christengemeente, om
van daaruit een levenshou
ding voor deze tijd te for
muleren. Aldus nog steeds
de Kantlijn. Maar in de
Zeeuwse kerkelijke werke
lijkheid vraag je dan even-
Laat nu in de tekening van
de eenvoudige toestanden
van de eerste christenge
meente de eenvoud met na
me genoemd worden. Toch
ai opvallend. Pinksteren en
de geest, allemaal niet zo
eenvoudig vinden toe En in
dé kerk. na Pinksteren de
umkwhhww
zondag van de 'heiligt drie
vuldigheid'. ook nogal inge
wikkeld.
Lukas. die het intussen in
zijn weergave van het le
ren van de eerste gemeente
niet heeft over de eenvoud
van de bijbel, en de een
voudige gelovigen, ook niet
over a'e versimpeling van
moeilijke problemen, maar
over de 'eenvoud des 'nor-
ten'. Of zou dat de eenvoud
zijn van de drievoudige
God. die met Pinksteren
helemaal aan de dag
treedt: de eenvoud van Zijn
hart. want het hart van
fezus. De eenvoud van de
Cod van Jezus, die niet
met twee monden sprak,
•san twee wallen at. geen
twee heren diende. Jezus,
zonder een slag om de
arm. zonder terughouding,
ondubbelzinnig. ondubbel
hartig. God en de naaste
tan heler harte toegewijd,
an de eenvoud van de eer
ste gemeente, de Geest, die
de verbinding legt. die
maakt dal het klikt, de
eenvoud des harten. De
eenvoud van de ondubbei-
'narlige toewijding aan deze
God van Jezus, en de on
dubbelzinnige toewijding
aan de naaste, wie dan
ook. Want dal is het ver
haal en de werkelijkheid
van Handelingen 2. Te een
voudig. te simpel vandaag?
Of zou het op z'n minst
iets zijn om heimwee naar
te hebben?
P. van der Veen,
Terneuzen.
