1952
De commando's kwamen terug
Uit de donker
naar het licht
Langzaam oegint Zeeland
zich los te maken van oorlog
en oorlogsherinnering Al in
1947 worden er in Aarden
burg historische feesten ge
vierd. in West Zeeuwsch-
Vlaanderen wel te verstaan,
een gebied dat praktisch als
een puinhoop uit de oorlog
was gekomen De lijnen naar
de toekomst beginnen zich
scherper af te tekenen, er kan
ruimer adem worden ge
baald In juli 1947 gaat de
ANWB-wegenwacht ook op
Zeeuwse wegen patrouilleren
en daarmee wordt het begin
van de geweldige toeneming
van het snelverkeer .aange
duid Zo zijn er tientallen
feiten en feitjes, waaruit men
het loskomen van de Zeeuw
uit de benardheden herkent,
de mens. die uit het donker
m het licht komt De oorlog
is nog in de herinnering van
de meeste Zeeuwen gegrift,
maar men begint te beseffen,
dat die periode nu echt voor
bij is, de oorlog was eergiste
ren, de bevrijding gisteren:
men begint zich meer en
meer met morgen bezig te
houden
Het Vierde Commando kreeg
zijn monument te Vlissingen
PZC 3 juni 1952
22 maart
Te Goes wordt opgericht de Vereniging
tot bevordering der Zeeuwse Visserijbe-
iangen "Z'evibel". De destijds door hef
provinciaal bestuur ingestelde en door
provincie en gemeenten gesubsidieerde
Stichting Zeeuwse Visserijbelangen heeft
opgehouden te bestaan
28 mei
Minister Mansholt van landbouw en vis
serij stelt te Grijpskerke het voorbeeld
bedrijf 't Hof Zwagerman van de Stich
ting Proefboerderijen Zeeland officieel in
bedrijf
2 juni
In Vlissingen wordt een monument ont
huld op de plaats, waar het vierde com
mando op 1 november 1944 landde
30 juni
De Braakman wordt als zeearm afgeslo
ten door hef tot zinken laten brengen van
een ponton in het westelijk sluitgat
1 julii
Honderd jaar geleden ging de eerste
spade in de grond voor het Kanaal door
Zuid-Beveland
5 juli
'In Vlissingen wordt hel door Ph. ten
11 oktober
De gerestaureerde Abdijkerken te Middel
burg worden in gebruik genomen
15 oktober
Prins Bernhard brengt een werkbezoek
aan Zeeuwsch-Vlaanderen
8 november
Een hevige najaarsstorm brengt ernstige
schade toe aan de befaamde zeewering
van Westkapelle. Met het herstel van de
Westkappelse zeewering is een bedrag van
ruim twee ton gemoeid
29 november
In Oostburg onthult de commissaris der
koningin het beeld van de Eenhoorn, een
schepping van mevrouw E. Messer-Heij-
broek. De eenhoorn is het symbool voor
moed en geestkracht
13 december
In Eede wordt de nieuwe vlassersschool
officieel in gebruik gesteld door mevrouw
S. C. de Casembroot-baronesse Van der
Feltz
Een feest van dankbaarheid met overal
wapperende vlaggen In de straten. Dit beeld
toonde Vllaaingen 2 juni 1952. toen tijdens
wat ala ..een aangrijpende plechtigheid"
werd eer,gevoeld het monument voor het
Vierde Commando op een terrein bij de
Oranjemolen, nauwelijks een steenworp ef-
etand van de zee. werd onthuld: een in
a8nvelshoudlng voortsluipende commando-
soldaat. Duizenden mensen waren getuige
van de onthulling verricht door de toen
malige minister van oorlog. Ir C. Staf.
Dezelfde plaats ruim twintig jaar later: de
hoogste burgerlijke gezagsdrager van Vlis
singen legt een krans bij da 6chepplng van
de beeldhouwer Trtua Leeser. Slechts een
handjevol toeschouwers la er bij tegen
woordig. De meesten van hen zijn aan te
dulden als „autoriteit"
Tussen 1945 het'einde van wereldoorlog
II en 1973 ligt meer dan één generetie.
De generatie van toen heeft de herinnering
aan hen die voor de vrijheid vielen en de
herinnering aan hen die de begeerde vrij
heid brachten voor het nageslacht willen
vastleggen, Dat la gebeurd In de Jaren na
1945, toen men langzamerhand afstand nam
van die voor velen verschrikkelijke oorlogs
jaren van vrljheldabeknottlng en onmense
lijke ontberingen. Monumenten zijn verrezen.
Btraten en pleinen naar verzetshelden en
soldaten genoemd, kortom de generatie, die
nu vijftig, zestig Jasr en ouder la heeft die
genen geeerd, die met hun leven voor de
vrijheid van ons land betaalden, zij heeft
ook haar dankbaarheid geuit aan diegenen,
die hen van het Duitse juk bevrijdden.
Op tal van plaatsen verrezen oorlogsmonu
menten. Om er enkele te noemen, het hoog
naar de hemel opgeheven zwserd bij de
lpnering aan een handjevol verzetsstrijders,
oude Westsluia te Temeuzen een her-
dat viel onder moorddadig vuur ven de
Duitsers: het eveneens aan het verzet her
innerende monument te Renease. waar eind
1944 tien „partizanen" ala represaille door
de Duitsers werden opgehangen; het ge
denkteken bij de Sloedam, daar geplaatst
ter herinnering aan de Franse doden uit de
meidagen 1940; het monument op de Franse
militaire begraafplaats te Kapalle, waar velen
van de in mei 1940 gesneuvelde Franse
militairen een laatste rustplaats hebben ge
vonden, het verzetsmonument op de Groen
markt te Middelburg, het Poolse monument
te Axel; het monument In Eede. op de plaats
waar koningin Wilhelmina op 13 maart 1945
na vijf jaar ballingschap weer voet op
Nederlandse bodem zette, de tank bij West
kapelle als een blijvende oorlogeherinnering
aan de commando's, die hier begin novem
ber 1944 landden. Bljkane elke plaats In
Zeeland heeft zijn „oorlogsherinnering".
In Vlissingen staat deze oorlogsherinnering
vlak bij de zee. van waaruit in de donkere
nacht van 1 november 1944 golf na golf
commandotroepen voet een land zette. In
dezelfde houding ais het monument uitdrukt
zijn zij de zwaargeschonden stad ingetrok
ken. behoedzaam sluipend langs de huizen,
beducht voor vijandelijke scherpschutters, die
zich in de meest afgelegen hoeken en gaten
hadden teruggetrokken. Op één toch wel
essentieel detailpunt la er verschil tussen de
soldaat-van-het-monument en de comman
do's. die Vlissingen bevrijdden: zij droagen
de gebruikelijke Engelse halm, in plaats van
een baret, zoals het monument de comman
do toont. De kunstenaar Tltua Leeaer heeft
zich deze vrijheid van foutieve hoofdbedek
king veroorloofd omdat hij Juist tot uitdruk
king wilde brengen, dat het commando's
zijn geweest, die in Vlissingen zijn geland.
De (groene) baret vormt namelijk het han
delsmerk van de commando.
Cornelius Ryan schrijft In „De slag der 85
dagen" over de bevrijding van Vlissingen
o.m.: „Het uur-H voor de aanval op Vlis
singen was gesteld op 5.45 In de morgen.
De artillerie zou het voorbereidende bom
bardement verzorgen en zou dit om half zes
van de stad op de landingsplaats verleggen.
Dit zou tot 5.40 uur duren, waarna de
commando's onmiddellijk met hun landing
zouden beginnen, nog voordat de echo ven
het geschut was verstorven. Deze manier
was de enige kans om succes te behalen:
tien minuten later landen zou wel eens te
laat kunnen zijn. De eerste aanval zou
ondernomen worden door het Vierde Com
mando. aangevuld met een sectie Neder
landse commando's."
Eén van deze Nederlandse commando's was
korporaal Jan van Woerden (23), thans
overste Van Woerden (52), garnizoenscom
mandant van Breda, zes jaar lang comman
dant van het korps commandotroepen te
Roosendaal (van 1966-1972). Korporaal Van
Woerden was bij de eerste golf, die bij de
landingsplaats aankwam. "Vóór ons was een
verkenningsgroep van ongeveer dertig com
mando's aan land gegaan om de grootste
obstakels op te ruimen. Onmiddellijk daar
na kwamen wij- Vlak bij de Oranjemolen
er steekt daar een kleine pier In het water
zetten we voet aan wal. De Jongens voor
one hadden de weg gemarkeerd met witte
linten. Links en rechts daarvan lagen twee
grote landmijnen", herinnert de huidige gar
nizoenscommandant van Breda zich.
Jan van Woerden en zijn mede-commando's
waren grondig voorbereid op het Vllsslngae
karwei. Enkele dagen voor de aanval waren
zij In een door prikkeldraad omgeven kamp
bij het Belgische Den Hean geconsigneerd.
Overste Van Woerden: „We werden daar
tot In details gebriefd. In de wand was
een soort maquette van Vlissingen beves
tigd. waarop alle herkenningspunten waren
aangegeven. Op het laatst konden we het
beeld van de maquette dromen. Voor ons
was belangrijk, dat we de Oranjemolen kon
den traceren, want dicht daarbij op het
strandje, dat de codenaam .Uncle" had ge
kregen moesten we aan land gaan."
Hij herinnert zich: „Eenmaal In de boten op
de Weaterachelde we waren vonull Bre»-
ken» vertrokken zegen we el geuw one
herkenningepunt. Het erMleriebombardement
op de stad had een aantel huizen echter de
Oranjemolen in brar.d geetoken. Tegen een
echte'grond ven grillige vlemmen zegen we
ce molen heel duidelijk We landden den
ook precies op tjd. slechte enkele minuten
nadat het bommentapijt op het landingsstrand
wee gelegd. Tegenstand ontmoetten we niet.
Zonder één achot te loeaen kwamen we een
lend, waar we el spoedig in stelling gingen."
Operate Ven Woerden weet nog. dat het
vooral uitkijken was geblazen voor sluip
schutters. „Die snipers zeten letterlijk ove'-
al. Tot hoog In de kranen. Je moest er goed
voor uitkijken." Wet hem ook heel goed ie
bijgebleven ven de Strijd In Vlissingen ie.
dat hij er voortdurend op werd uitgestuurd
om contact met de verschillende, inmiddels
aan land gekomen, compegnieèn op te ne
men. „Ik was toegevoegd aen het hoofd
kwartier en belast met het oontecthouden
en herstellen van het contact met de com
pagnieën. Er wee weinig radiocontact, zodat
Ik er nogal eens opuit moest trekken."
Vasg herinnert hij zich wat onwezenlijke
tochten naBr het Araeneol, de Aagje Deken
straat en andere plaatsen. De meeete moei
lijkheden had hij In die degen met de Engel
se velllgheldeofficler. die het meer moeilijk
aan het verstand was te brengen, dat be
paald niet alle burgers, die In de bunker»
van de Duitsers werden sengetroffen. colla
borateurs waren. Overate Van Woerden:
„Hij kon moeilijk aan het Idee wennen, dat
de burgers wel eene om veiligheidsredenen
zo'n bunker weren binnengegaan.Overete
Van Woerden komt nog regelmatig tijdens
herdenklngeplechtigheden naar Vlissingen,
maar hij la er zich van bewust, dat het lang
zamerhand een aflopende zaak ia. "In 1974
zouden we weer onze vijfjaarlijkse reünie
van het Vierde Commando moeten hebben.
Maar ik heb nog niets vernomen of die
bijeenkomst ook door zal gaan. Ik twijfel er
aan." aldus de Bredase garnizoenscom
mandant.
In het leven van alle dag la alnds 1945 veel
veranderd, veranderingen In het doen en
denken van de mensen met als gevolg dat
de dodenherdenkingen en de reünie van
„the old comrades" en „les anciens com-
battant6" aan waarde hebben verloren.
Sindsdien ia een hele generatie van Jon
geren gekomen, die de oorlog alleen mser
kent uit boeken, films en ven de televleie.
Hen zegt de herdenking van de doden uit
de tweede wereldoorlog en wet wel eena
wordt genoemd „de heldenverering" van
degenen die ons bevrijdden veel minder dan
de generatie van toen. Maar ook aan de
generatie-van-toen la de tijd niet ongemerkt
voorbijgegaan, De jonge soldaten ven wei
eer zijn nu mannen van middelbare leeftijd,
die het gebied waar zij eens streden en
weer hun kameraden vielen nauwelijks zul
len herkennen. In 1944 waren de Braakman
en het Zuid-Sloe moeilijk te nemen bar
rières voor de geallieerde soldaten, vandaag
de dag vindt men hier landbouw-, natuur-
en industriegebieden Het Franse oorlogs
monument op de Sloedam heeft moeten
wijken voor de rijkawegverdubbeling: het
monument la enkele tientallen meters ven-
plaatst.
Het Zeeland van 1973 is niet meer het Zee
land van 1944: uiterlijk en Innerlijk is er
veel veranderd, Vier jaar Is het nu geleden,
dat op grootse en Indrukwekkende wijze
een kwart eeuw bevrijding werd gevierd
met een reeke herdenkingsbijeenkomsten,
waarvoor koningin Juliana naar Zeeland
waa gekomen. Wemeldinge onthulde in dat
zelfde jaar zelfe nog een gedenkzuil. Sinds
dien hebben de dodenherdenkingen In Zee
land. voorafgaande aan de viering van be
vrijdingsdag aan belangstelling Ingeboet.
De indrukwekkende ..stille tochten" van de
jaren vijftig en zestig bepalen niet langer
meer het straatbeeld tegen acht uur op do
avond van de vierde mei. Vorig jaar meldde
Vlissingen honderd mensen bij de doden
herdenking, Middelburg driehonderd, Bres-
kena tweehonderdvijftig bij de stille tocht,
Kloosterzande nauwelijks honderd, in Ter-
neuzen werd de stille tocht zelfs helemaaf
niet meer gehouden. Het kranteveralag van
5 mei meldde verder- weinig mensen -woon
den de kranslegging bij he: monument aen
de westslui8 te Temeuzen bij
Dit alles In tegenstelling tot andere landen
In Europa, waar de herdenking van de geval
lenen uit de tweede (en zelfs eerste) wereld
oorlog nog altijd indrukwekkende gebeur
tenissen zijn, vaak geënt op een langjarige
traditie, zoals bijvoorbeeld In Engeland, waar
de eerste zondag na 11 november (wapen
stilstand oorlog 1914-1913) duizenden op ce
been brengt om de doden uit de wereld
oorlogen te herdenken. Bij die gelegenheid
is sprake van een nationaal gebeuren.
Toch is er In Zeeland nog altijd een band
met het verleden: elk jaar bijvoorbeeld
schenken de Noorse commando's een grota
kerstboom aan Westkapelle. rond de jaar
wisseling gaf de Poolse kolonel Sydlowakf
per brief zijn beste wensen voor 1973 aart
Axel, bezocht In de zomer van vorig jaar
de Canadese majoor Melvln Douglas do
Zeeuwse slagvelden, dezelfde majoor, die
In 1944 met zijn compagnie de beruchte
Duitse kanonnen In Cadzand veroverde,
beleefde Kapelle een indrukwekkende en
stijlvolle wereldveteranendag. waarbij 200
kinderen van drie basisscholen bloemen
legden op de graven van de gesneuvelde
militairen. Maar deze daden var. piëteit
worden al schaarser en schaarser. Bijna
dertig jaar na de tweede wereldoorlog zijn
de veranderingen overal merkbaar. Da
nieuwe generatie denkt nu eenmaal andera
over die bewogen periode uit onze ge
schiedenis.
provinciale
zeeuwse
courant
bijlage t.g.v. ingebruikneming
64-zijdige rotatiepers
vrijdag 6 april 1973
