1948
Er gaat een scherpe schop door Zeeland
Herverkaveling
Walcheren
Minister Manshoit Installeerde de herverkave*
llngscommlssle en de Raad van Beroep.
W«rd«rende woorden tot I van UKonl rijn funnic n»+r
fc.J. W: O0.,l„
ven UHord. Iceen door de berr
PZC 17 januari 1948
Nieuwe verhoudingen
In de jaren na de oorlog moest Zeeland in nieuwe verhoudingen leren denken Bijvoorbeeld
in de landbouw: motorisatie en mechanisatie wijzigden de werkmethoden, zij stelden andere
eisen aan de mensen in het boerenbedrijf, andere eisen ook aan het landbouwgebied, Zo kon
met grote machines niet worden gemanoeuvreerd op de kleine - zij het schilderachtige - wegen.
Te kleine bedrijven maakten een redelijk bestaan onmogelijk Bovendien waren nieuwe cultuur
technieken ontwikkeld, die tot betere bedrijfsresultaten konden leiden In 1948 ging Walcheren
„op de schop", het begin van een herverkaveling waarvoor een speciale wet was aanvaard
Kleine bedrijven, kleine besloten gemeenschappen tevens werden daardoor in geheel nieuwe -
grotere - verhoudingen geplaatst. Ook in dit opzicht werd het isolement doorbroken.
Twee belangrijke data in de naoorlogse geschiede
nis van Zeeland worden speciaal op Walcheren vet
aangekruist:
x 30 september 1947 wordt in de tweede kamer de
Herverkavelingswet Walcheren in mei inge
diend aangenomen. Er zal een bedrag van 50
tot 70 miljoen voor het herstel van Walcheren wor-
dén uitgetrokken,
x 23 december 1957 passeert de akte van herverka
veling, de administratieve afsluiting van een ook
landelijk gezien grootse onderneming.
Twee data, meer dan tien volle tussenliggende jaren
Jaren van zorg, kommer en in veel gevallen pijn,
jaren ook van vertrouwen in een toekomst die vooral
al vaste, scherpomlijnde contouren heeft gekregen.
Zorg, kommer en pijn om wat verloren ging: het eigen
kavelije grond, niel zelden gewonnen met jaren van
'uutzunigen' is versneden, het fraaie landschap is zijn
karakter, geworteld in de eisen van -de gebiedende
hand der eeuwen, kwijt. De krinkeling maakte plaats
voor de 'regte wegt' en dat is dan net iets dat niet
hoort, vinden velen. De starre ritmiek van schone,
brede poldersloten past niet in het beeld dat hoort
bij de aanduiding 'tuin van Zeeland', of met een
vergeeflijke dosis annexatiedrift zelfs 'tuin van
Holland'. Het in het begin stille schuchtere protest,
dat later en later als ook de rest van Zeeland binnen
de rechte lijnen en de wetgeving der geometrie
blijkt te vallen, steeds meer stem en.volume zal krij
gen is het protest van de velen die "zich mede-eige
naar weten van zaken als het landschap: het gaai
hun om andere dingen dan de grond alléén.
Daarnaast en 'in het gebruik' voor velen daarbóven
wint de Walcherse grond aan waarde, direct en
indirect. Het indrukwekkende staaltje van structuur
chirurgie opent de weg naar nieuwe, méér efficiënte
én dus op velerlei wijze ook méér interessante
bebouwing. De vraag of'het een het ander waard is,
zal in absolute zin op een antwoord blijven
wachten.
De in dit spel van 'oversteken', passen en meten
wellicht belangrijkste iussendatum is 11 januari 1948.
Dan immers treedt de Herverkavelingswet Walcheren
in werking, er komt een commissie en hoe kan
het anders bij een zo delicate, diepsnijdende zaak
een raad van beroep.
De 11e januari is merkwaardigerwijs een zon
dag. Er wordt dan, en ook dat is op Walcheren een
eeuwenoud gegeven, niet gewerktzelfs niet in
werking getreden.
Sicco Manshoit, Nederlands minister van landbouw
('Brussel' is dan zelfs nog geen vonkje in zijn ogen)
installeert enkele dagen later en nadat de krant ge
meld heeft „De minister spreekt" volgt er in vette
lettertjes:
„Walcheren heeft er recht op, dat de overheid zich
grote financiële offers getroost om de grondslagen Ie
leggen voor de opbloei van de land- en tuinbouw,
waarbij tevens door het projecteren en uitvoeren von
een goed landschapsplan het zwcar getroffen eiland
zijn luister kan herkrijgen. Ik zal voor zover het in
naar be
Walcheren
geven."
De PZC noemt de woorden van zijne excellent:-
'verheugend en bemoedigend'.
Mr A. J. van der Weel, voorzitter van de herverka
velingscommissie antwoordt:
„Wij beginnen onze taak met zorg, omdat ons eiger
menselijk vermogen beperkt is, omdat wij bevoegd
heden hebben ontvangen, die von ingrijpende aard
voor vele Walcherenaren kunnen zijn
Het zijn woorden over en weer die bij elke
fase van het naoorlogse Zeeland-in-herverkaveling
gesproken zouden kunnen zijn.
Als hef karwei is 'opgeleverd', 23 december 1957
herhaalt zich de ceremonie.
„Op wat hier is verricht mag het Nederlandse volk
irots zijn. Door 't geweld vernield, een prooi der gol
ven. Door noeste arbeid en een innige samenwerking
ontstond wederom een vruchtbaar land, dat een be
lofte voor de toekomst in zich draagt", aldus Mans-
holt.
„Het oude Walcheren is gestoken in een nieuw kleed,
geweven door de herverkaveling. Een nieuw kleed,
v/oarin nog plooien vollen en dat hier en door te
nauw of te wijd is, een kleed waar men nog in zcl
moeten groeien", aldus Van der Weel.
Minister Manshoit spreekt bij die gelegenheid ook
van de 'wegbereidersfunctie' in de moderne land
bouw van Walcheren, de modernisering, herverkave
ling. Voor de rest van Zeeland, waar gebied na ge
bied als herverkaveld in kaart gebracht zal worden
gaat dat zeker op.
Een nieuwe sprong in de tijd brengt het jaar 1970.
Op 1 januari van dat jaar een goed begin is hei
halve werk sluit een van 's rijks cartografen een
stuk werk af dat enig inzicht verschaft in de gang
van zaken voor deze provincie.
Walcheren, de overgrote delen von Schouwen-Duive-
land en Tholen zijn herverkaveld, Noord-Brabant, De
Poel-Heinkenszand en Koewacht in uitvoering, Kapel-
le-Wemeldinge, de Braakmanpoiders, Scheldezoom en
Kieldrecht in voorbereiding, stukken op Zuid-Beve
land, Oost- en West-Zeeuwsch-Vlaonderen aange
vraagd. Intussen zijn ook de Zak van Zuid-Beveland,
Woorde, Walsoorden, Stoppeldijk, Canisvliet en Eede
afgesloten.
Vóór 1957 is op Wolcheren zegge en schrijve 2050
ha gereed. In 1957 komen daar 17350 ho bij. Eede
1130 ha) volgt in 1958, Waarde "(930 ha) in I960,
Scnouwen-Duivelond (20600) in 1963, Kleverskerke
(950 ha), Tholen (12170), Zak Zuid-Beveland (4530 ha)
in 1964, Walsoorden f(1150 ha) in 1967 en Canisvliel
(1750 ha) en Stoppeldijk (6040 ha) in 1969. Eindstand
op dat moment 68650 ho.
Nog niet genoeg Nee. Noord-Beveland (7470 ho),
Koewacht (5220 ha) en De Poel-Heinkenszand (6940
ha), samen 19630~ha, zijn dan in uitvoering. Nog eens
12800 ha zijn in voorbereiding en 5300 ha aange
vraagd. Samen: 106380 ha. Nog niet genoeg
Genoeg in elk geval naar de intentie van de Herver
kavelingswet Zeeland (1954).
En hoe is het met de agrariërs, de mensen die al
deze veranderingen het meest direct moetep opvan
gen en 'doorvertalen' in hun praktijk van alledag
Met de tijd groeit het individueel protest.
Land- en tuinbouworganisaties zijn vóór: de sociaal-
economische positie von de agroriër dient versterkt
te worden. Er zijn landbouwers die hef met die po
sitie na de verkaveling niet zo hoog op hebben. Er
zal sprake zijn van (nog meer) afvloeiing, v/ent gro
tere eenheden. De weg naar efficiency stoot open,
de mens schiet er op tekort. De fobriek als toekomst?
An-me-nooit-nie,
Boerenleider Jon Kole (Wemeldinae): „De meesten
denken dat ze er beter van worden. Moor van de
grond die in de verkaveling gaat gaat een groot op
pervlak naar bebossing en recreatie. En die grond
wordt niet groter. Een smid kan een stuk ijzer uit
trekken, maar land blijft zo groot als het is. De men
sen zwijgen hier maar omdat ze anders bang zijn
dat ze in de verdrukking raken. Met vijf Russen kun
je heel Zeeland innemen
Er komt protest uit kringen von de landschapsbe
scherming en van de gewone liefhebber van wat na
tuurlijk is gegroeid óf hef produkt is van een histo
risch gegroeide cultuur. Het protest richt zich hier
voornamelijk tegen de 'oonslog' op het unieke heg
gen- en weidengebied De Poel, een uitgestrekt ter
rein van nationale betekenis. „Waard om ;e behou
den" is ook hier het motto.
Er komt protest tegen de sfemrningsprocedure: wie
thuisblijft wordt geacht voorgestemd te hebben, een
weinig democratische gang von zaken.
Intussen gaan de voorbereidingen en uitvoeringen
door. Stemmingen leveren uitgesproken meerderhe
den aan de pro-kont, felle incidenten oon de anti
kont.
Er gaot een grote schop door Zeeland dof, om met
oud-gedeputeerde Van der Weel te spreken, coor cl
die activiteit geleidelijk gestoken wordt in een nieuw
kleed, waarin nog plooien vallen, een kleed waarin
men nog zal moeten groeien.
Zal het alle pro en contra op een hoop inder
daad een kleed op de groei zijn, of eentje op de
krimp? Of beide?
De nieuwe structuur, het oude land, nieuw en oud
zeer, een jonge landbouwlaag op oude basis, de
boer op zijn grond, de boer in de fobriek: er goat
een grote scherpe schop door Zeeland.
provinciale
zeeuwse
courant
bijlage t g.v. ingebruikneming
64-zijdige rotatiepers
vrijdag 6 april 1973
CZCfr't;
11 januari
Herverkavelingswet Walcheren
treedt in werking
29 januari
Jhr mr A. F. C. De Casembroot
neemt afscheid als burgemeester
van Westkapelle in verband
met zijn benoeming tot
commissaris der koningin ter
opvolging van
jhr mr J. W. Quarles van Ufford
29 april
De PZEM krijgt toestemming
yan de minister om in Vlissingen
een centrale te bouwen die de
gehele provincie van stroom
zal voorzien
14 mei
Laatste zitting van het Tribunaal
te Middelburg
8 september
Het kanaal door Walcheren
bestaat 75 jaar
18 september
Onthulling Pools bevrijdijigs-
monument te Axel
'iS b'kfbb.er
igr«j'ei4Sê hervat- 4e .mpjs^gxRPft
22 december
De barakken van het
interneringskamp Domburg
krijgen de bestemming
jeugdherberg
J3iCa*
