1947
Tholen: over bruggen
en dammen
Het is 10 oktober 1947, als Tholen
voor de tweede keer feestelijk een brug
over de Eendracht openstelt voor het
verkeer. Een zoals dat heet vitale
verbinding, een achillespees in de rela
tie met de buitenwereld. Hoe vitaal is
de afgelopen jaren tweemaal zéér dui
delijk geworden: als op 13 mei 1940
Duitse troepen terugtrekken, vernietigen
zij de brug. Als in 'De Eendrachtbode'
de geschiedenis van de brug wordt op
gehaald ter gelegenheid van de opening
in 1947, staat er laconiek: „30 oktober
'44, de terugtrekkende Duitsers blazen de
brug voor de tweede keer op. In drie
stukken verdwijnt de brug in de Een
dracht."
De eerste keer, dat Tholen een brug
over de Eendracht opent, is in 1928, óók
10 oktober. Het verschil met de gebeur
tenis van '47 zit in het feit, dat het tóen
om een tolbrug ging en nu om een brug,
die door het rijk is overgenomen en tol
vrij is gemaakt. En al wordt er die tien
de oktober '47 gewag gemaakt van 'een
feestelijke dag', toen voelt Tholen de
voorwaarden voor de overname aan als
'een onteigening zonder bijbehorende
vergoeding'.
In september doet burgemeester mr
A. J. van der Hoeven de Thoolse raad
mededeling van de voorwaarden, waar
onder het rijk het beheer en het onder
houd van de brug overneemt. Het rijk
neemt de resterende geldleningen over,
maar Tholen moet afstand doen 'van de
wettige of vermeende rechten' op tolhef
fing, afstand doen van het reservekapi
taal voor de brug, het onderhoudsfonds
en het vrije kapitaal. En hoewel Tholen
er vóór is, dat er geen tol meer wordt
geheven, fulmineert burgemeester Van
der Hoeven in de raadsvergadering wél:
„Een doen verdwijnen van de tol in
hoofdzaak op kosten van de gemeente
Tholen blijft niet in de haak. Indien het
algemeen belang afschaffing van de tol
eist, en dat doet het, dan behoort het
algemeen belang daaraan te betalen."
Mr Van der Hoeven gaat in zijn toe
spraak bij de opening niet te diep op de
Thoolse grief in de vreugde over
heerst. En is er niet reikhalzend uitgeke
ken naar het moment, dat de brug weer
hersteld zou zijn? Ligt Tholen met een
brug zonder tol niet nóg aantrekke
lijker voor een snelle export van mosse
len naar België en Frankrijk? Bleek het
in de strenge winter van '46-'47, toen
het veerpontie niet voer, niet erg lastig
om alle aoeaeren van en naar het eiland
met mankracht over het voetpad via de
montagestelling van de brug te dragen?
Was de situatie niet een hinderlijke be
lemmering voor de dagelijkse contacten
met Brabant? Werd er van Tholen uit
niet herhaaldelijk op aangedrongen de
brug zo snel mogelijk te herstellen?
Tholen zat in 1947 inderdaad te pope
len om de brug te kunnen gebruiken.
Het is bijvoorbeeld op te maken uit het
verslag in de PZC over de opening van
de herbouwde brug, er staat ergens:
„Tenslotte bracht spr. (burgemeester Van
der Hoeven) dank aan de politie, die
vooral in de afgelopen winter en gedu
rende de laatste maanden een verre van
gemakkelijke taak heeft gehad in het
weren van passanten over do nog niet
voltooide brug."
Négentienzevenenveertig. De herbouw
de Tnoolse brug heropend, een belang
rijke schakel in de ontsluiting naar bui
ten werd opnieuw een feit. De volgende
gebeurtenissen raakten de ontsluiting
binnen het Thoolse gebied. De ramp
van februari 1953 werd aanleiding voor
een herverkaveling. Meer dan twaalf
duizend hectare land- en tuinbouwgrond
ging op de schop, de afwatering werd
verbeterd, er kwamen nieuwe watergan
gen. Hef aantal kadastrale percelen werd
van 17.600 teruggebracht tot 6600, toe
gedeeld aan 2600 eigenaren. Het volledig
verharde wegenstelsel kreeg op Tholen
een lengte van 244 kilometer. Het eerste
element van de ontsluiting in het gebied
gold de landbouw.
Terwijl de herverkaveling nog aan de
gang was de akte van toedeling pas
seerde 8 december 1964 werd het
eiland Tholen voor dé industrie 'ontslo
ten'. Sint-Maartensdijk' kreeg van de re
gering in het kader van het regionale
stimuleringsbeleid van de regering een
steuntje in de rug om bedrijven aan te
trekken. De achtergrond: proberen de
werkloosheid terug te dringen, méér men
sen op het eiland vast te houden, het
grote aantal pendelaars te verminderen.
Het lukte ten dele, het industrieterrein
in dé Pluimpot vulde geleidelijk aan op
met bedrijven maar vóór de stimule
ringseffecten doorzetten werd Sint-Maar
tensdijk de faciliteiten weer ontnomen;
en eind 1971 constateerde de Stichting
Zeeland in een rapport over de samen
levingsopbouw op tholen 'het vertrek van
vooral beter geschoolde en gespeciali
seerde arbeidskrachten' en een pendel
van twintig procent van de beroepsbe
volking.
Intussen wos Tholen via de brug
over de Eendracht ook ontsloten voor
de recreatie. De dijkrecreatie voorol,
honderden (Belgische) sportvissers ont-
Foto'sboven de oude, in 1947 geopende
brug, onder de nieuwe brug, midden de
nieuwe dam door de Krabbekreek.
dekten hoe plezierig men langs de Thool
se kust de nengel kan uitgooien, of hos
gemakkelijk men de Oosterschelde kor, I
opvaren. Sint-Annaland kreeg een |ocht.
<eh|k
n. Sin
hoven en werd een centrum voor di
watersport. De nieuwe Schelde-Rijnver. 1
binding, de kanalisatie van de Eendracht
opent nieuwe recreatieve perspectieven: j
de gemeenten rondom het heringe-
deelde Tholen, Sint-Philipsland, ^een-
bergen en Oud-Vossemeer voegden
zich in een kanaalschap om samen plan
nen op te zetten, de aanleg van een I
jachthaven in het afgesneden stukje Een
dracht bij de stad Tholen is het eerst
rijp voor Uitvoering. En behalve recre
atieplannen brengt de aanleg van de
Schelde-Rijnverbinding Tholen twee nieu
we bruggen over de gekanaliseerde en
verbrede Eendracht. Eén ter vervanging
van de in oktober 1947 zo feestelijk ge
opende Thoolse brug en sinds 1971 in
gebruik. Eén bij Oud-Vossemeer, als ver.
vanging voor het idyllische, maar ouds j
pontje naar Nieuw-Vossemeer en aan het
eind van 1973 in gebruik te nemen. E«
dat betekent mét de nieuwe wegen -
een verbetering van de verbinding met
Bergen op Zoom, een stad waarmee ds
bevolking van Tholen aldus het rap.
port uit 1971 van de Stichting Zeeland
zich mentoal niet verbonden voelt, maar
die wél het Thoolse centrum voor de
dagelijkse, praktische zaken is.
Het is die februari-middag helder en
door de spijlen van de nieuwe brug kijk I
ie ver een blauwe Oosterschelde op.
Dichterbij ordent het water zich in dj I
rechte li|n van de gekanaliseerde Een- j
dracht en op enkele honderden meteri
afstand hangt de oude Thoolse brug
doelloos over een afgesneden stukje
zeearm. Een doodlopende ijzeren con
structie. In het 'Hof van Holland' nippen j
vier Tholenaars met smaak een jonkje,
hebben enige onenigheid over de pre
cieze datum, maar herinneren het zich j
wel: „In het najaar van zevenenveertig
qing-ie open. Daarvoor moest alles met
net pontje over. Er is wat last mee ge- i
weest. Ja, de Duitsers bliezen 'm op in
vierenveertig, 't Was trouwens niet ds
eerste keer. De Hollanders maakten 'em j
kapot bij het begin van de oorlog. Moor
de Duitsers deden het béter. Toen dis
'em opbliezen brak-ie in drieën en kwam
ais een soort gebroken S in het water
terecht. Nou ja er ligt nu een betere."
Bij de haven spuwt een man een fraai»
straal tabak, gaaf er een keer met de
klomp doorheen, kijkt naar de oude brug
en zegt op je vraag of hij zich iets her
innert van het opblazen in de oorlog:
„Opblazen? Ik dacht, dat ze 'em binnen
kort zouden gaan demonteren."
Nieuwe verbintingen wennen snel.
De Schelde-Rijnverbinding levert Tho
len nóg een vaste verbinding. Nee, niet
die naar Zuid-Beveland waarvoor al ja
renlang regelmatig is gepleit. Een vasts
verbinding naar het noorden, noar Sint-
Philipsjand. De dam door de Krabbe
kreek is nodig om een goed stroombeeld
te krijgen bij de zuidelijke uitmonding
van de doorgraving van de Slaakdam,
de verbinding tussen West-Brabant en
Sint-Philipsland; zonder die dam zou ds
stroomsnelheid van de Oosterschelde uit
op de diepere Eendracht toenemen en
de duwvaart op sommige punten be
moeilijken. Die afdamming nu levert Tho
len en Sint-Philipsland een vaste verbin
ding op, de dam ligt er sinds juli 1972,
werkverkeer rijdt er af en aan.
Een opengestelde weg over de dam
is voor Sint-Philipsland van nog meer
belang dan voor Tholen. Loco-burge
meester en hoofd van de politie
A. A. Rijstenbil van Sint-Philipsland: „Dis
weg zal von veel betekenis zijn, een gro
te verbetering. Ze heeft grote voordelen
voor Sint-Philipsland, omdat er van hier
uit op allerlei terrein samenwerking ii
met Tholen. Er zitten inwoners in het
bejaardentehuis in Tholen, de gemeente
heeft samen met Tholen bijvoorbeeld een
dienst gemeentewerken en er is één wa
terschap, om maar eens een paar dingen
te noemen."
En nafuurlijki de geschiedenis herhaoh
zich. -Zoals er in 1947 van Tholen uit
werd aangedrongen om de herbouwd»
brug zo snel mogelijk te openen, zo
wordt er nu met name van Sint-Philips
land uit voor gepleit de weg over d»
nieuwe dam zo snel mogelijk vrij te ge
ven voor het verkeer, de raad heeft er
recentelijk in een motie op aangedron
gen dat noa vóór de zomermaanden te
aoen; de afstand tussen Sint-Philipsland
en de stad Tholen wordt door de dam
teruggebracht van dertig tot ongeveer
tien kilometer.
Vraag: „Wordt de weg al bereden door
mensen uit de streek?
Rijstenbil: „Ja, er is een klein aantal
vergunningen uitgegeven".
„Rijden er ook wel eens mensen over
zónder vergunning?"
„Ja, dat gebeurt ook wel eens".
„Zijn er wel eens bekeuringen gevallen?*
Ja".
„Veel?"
„Nogal wat."
Hef lijkt een redelijke gok: als de weg
officieel wordt geopend is er vast wel
een spreker, die dank brengt aan de
politie, „die vooral de afgelopen winter
en gedurende de laatste maanden een
verre van gemakkelijke taak heeft gehad
in het weren van passanten over de n
niet opengestelde dam".
31 januari
In Souburg wordt de nieuwe
brug over het kanaal geopend.
26 april
Aan de Middelburgse Markt 'is
een verkeersbureau geopend, de
provinciale en de Middelburgse
VVV hebben er hun zetel.
2 mei
De opperbevelhebber van de
Nederlandse Zeestrijdkrachten,
luitenant-generaal C. E. L. Hel-
frich overhandigt aan het be
stuur van de Stichting Nieuw
Walcheren een cheque, voor
"een belangrijk bedrag", bijeen
gebracht door het personeel van
de Britse marine als bijdrage in
de kosten van de herbeplanting
van Walcheren.
28 juni
Na volledige restauratie en mo
dernisering is het Badhotel in
Domburg weer voor bezoekers
geopend.
6 juli
De Wegenwacht gaat in Zee
land patrouilleren op de route
Bergen op Zoom-Goes-Vlissin-
gen.
19 augustus
De aanleg van een nieuwe kabel
voor het internationale telefoon
verkeer tussen Domburg en Al-
deburgh (Engeland) is begonnen.
28 augustus
De oude traditie van de jaar
lijkse ringrijderij op het Middel
burgse Molenwater wordt in ere
hersteld.
september
Zeeuwse MTS voor werktuig
bouw in Vlissingen wordt ge
opend.
11 september
Tijdens graafwerkzaamheden
aan de Poelendaelesingel in
Middelburg is een bijna com
plete schedel gevonden van een
eland.
10 oktober
De herbouwde Thoolse brug over
de Eendracht wordt geopend, 19
jaar nadat de eerste Thoolse
brug in gebruik kon worden ge=
nomen. De brug is nu tolvrij.
9-december
Cursisten en personeel van de
Centrale Opleiding Administra
tief Kader doen opnieuw hun in
trede in Middelburg.
PZC 11 oktober 1947
Overzijden
worden buren
Kende men in die dagen
al het woord „infrastruc
tuur"? Hier en daar werd
het gebruikt door deskundi
gen, maar de gewone bur
ger kende het amper. Het
interesseerde hem nauwe
lijks dat een brua - bijvoor
beeld die bij Tholen over
de Eendracht - behoorde
tot Zeelands „infrastruc
tuur". Desondanks een be
langrijk begrip: het gaat om
de „onderbouw", waarvan
een samenleving afhanke
lijk is In de oorlogsjaren
had de Zeeuwse infrastruc
tuur - wegen, bruggen,
veerboten - grote schade
opgelopen, ze was boven
dien bijzonder kwetsbaar:
Zeeland is een provincie
van eilanden en diepe
stromen, een „land van
overkanten". In de negen
tiende eeuw waren de
eerste dammen gekomen,
door het Kreekrak en het
Sloe, omdat er een spoorlijn
werd aangelegd. Daarmee
begon een nieuw tijdperk,
al duurde het lang voordat
het hier merkbaar was.
De spoorlijn en -dammen
vormden namelijk de eer
ste aanzet tot een geheel
nieuwe infrastructuur, die
het gezicht van Zeeland
zou veranderen: „Twee
overzijden die elkaar vroe
ger schenen te vermijden,
worden weer buren", dichtte
Nijhoff. In de halve eeuw
die op de aanleg van de
spoorlijn volgde werd de
infrastructuur slechts hiet
en daar verbeterd, na 1945
ging dat in versnelde mate
Zeeland werd opengelegd
Thoolse brug
feestelijk geopend
provinciale
zeeuwse
courant
bijlage t.g.v. ingebruikneming
64-zijdige rotatiepers
vrijdag 6 april 1973
