PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
ISRAËL
GEHEIM
ONTKENT
AKKOORD
MET JORDANIË
Dinsdag debat in kamer over
„geheime afspraken"
Nadere onderhandelingen tussen PZEM
en Siemens over tweede kerncentrale
INWONERS VAN TWEE FRANSE
STADJES STOPPEN MET ROKEN
Hoessein:
federatie
oost- en
westoever
Jordaan
NOG NIET
BESLIST
OVER
TERNAAIEN
Vandaag
in de
krant...
v_
MEDEDELINGEN OP EXCURSIE
De lange
weg
Jaargang
64
WAARIN OPGENOMEN DE MIDDELBURGSE, VLISSINGSE, GOESE, BRESKENSE COURANT EN VRIJE STEMMEN
Woensdag 15 maart 1972
P.,!.r. Hoofdradacllt- O. A. da Ka- ft Abonnamar,t.»rl|a f 13.25 par l
OU86-584. axp. 2751) Mlddalburg. Markt Tl. tal. 7851 (b.j g. rad. 2078/1162. a
pril» 46 cant par mm. Mlnlmumprl)» par advartantla 6,90. Ingaior.dan mada
na*"d f 7.85 Laaaa .-..r-,-
r. 8963..Oottburg. tal. 2762. 1
ktw Clrp 359300. Provlndi
(Van onze corresondent)
PARIJS - De inwoners van
twee Franse stadjes, Mauriac en
Salers in het departement van
Auvergne, hebben enkele weken
geleden collectief besloten het ro
ken te staken. Het offensief tegen
de sigaret werd geleid en ingezet
door een dokter, een psycholoog
en nog twee andere notabele
Alle stadsgenoten werden door
dit viertal voortrekker# uit
genodigd tot een vergadering,
waarop een bijzonder realistische
Amerikaanse film over het ver
band tussen longkanker en nicoti
ne werd vertoond. De medicus
legde vervolgens ook nog uit dat
de strijd tegen de sigaret moest
worden ingeluid door gedurende
twee dagen eerst allen maar
water en vruchtensap te drin-
kn.
Bij die aanbeveling lieten ver
scheidene bezoekers van de ver
gadering het onmiddellijk afwe
ten. Behalve het pakje sigaretten
ook de wijnfles nog onaange
roerd te laten vonden zij een
offer dat de longkanker niet
waard was. Niettemin hebben
toch 158 inwoners zich bij de
actie aangesloten, met de belofte
elkaar met raad en daad te blij
ven steunen indien de verleiding
l.e sterk mocht worden.
Intussen hebben de tabakswin
kels van de beide stadjes natuur
lijk een tegenoffensief Ingezet,
maar tot nu toe schijnen er on
der de adepten van deze anti-
nicotine-campagne. waaronder
zich ook een 81-jarige kettingro
ker bevindt, toch nog maar wei
nig afvalligen te hoeven worden
afgeschreven.
(Van onze correspondent)
JERUZALEM Zowel Israël als de Jordaanse ambassadeur bij de
Naties ontkennen het bestaan van een geheime vredes-
sen Jeruzalem en Jordanië. Uit verscheidene bron
nen in de Arabische wereld is dinsdag gemeld, dat een dergelijk ak-
ioori was gesloten. Volgens deze berichten wil koning Houssein de
structuur van het koninkrijk wijzigen en een federatie stichten, die
da oost- en westoever van de Jordaan omvat.
Jordaanse regeringswoordvoerders hebben meegedeeld dat koning
Hoessein vandaag op een persconferentie 'een belangrijke medede
ling' zal doen.
gr! irukse persbureau meldt dat het
Isduns-Israëllsche akkoord dr
pak hoofdpunten bevat:
i atroepin? van een Verenigd Ara
bisch koninkrijk, dat het Hasjemi-
Ècbe koninkrijk Jordanië zal op
uiten;
I Instelling van een federaal systeem
dit de oostelijke en de westelijke
Maanoever omvat;
lüslordanië (de westelijke oever)
bTransiordanië (de oostelijke oe-
ml zouden elk een eigen regering
tóipu. respectievelijk in Amman
to krazalera, en een eigen par-
l Ia Inaan zal een federale rege-
rzi k een federaal parlement ze-
itkK
Dt «tering, die in Jeruzalem zal
«telen, moet door Palestijnen wor
den tevormd. Andere gebieden kun
nen aansluiting bij dit Palestijnse
(Van onze correspondent)
Een omvangrijke Ne
derlandse ministeriële delegatie heeft
finsdag in de Belgische hoofdstad
fitdrakklng gegeven aan de ernstige
baorgdheid over de plannen om in
Innaaien, vlak bij de Belgisch-Neder-
Imdse grens in Limburg, een grote
raffinaderij te stichten.
Minister van buitenlandse zaken
Schmelzer, Stuyt van volksgezondheid,
"rees van verkeer en waterstaat als
vervanger van zijn collega Udink van
ruimtelijke ordening, alsmede
Westerterp
Vonhoff van
in het het
de Belgische
De Belgen hebben toegezegd dat zij
definitieve beslissing pas zullen
5®® als ze memoranda hebben
voorgenomen die Nederland over deze
westie heeft samengesteld en die
«ag werden overhandigd. In wat
™Wer Schmelzer noemde 'een
&oeae nabuurschap' onthul-
.Nederlandse delegatie de inmid-
"nmsohoots bekende bezwaren
ZJ~l Feoied 7311 de planologie en
Wat het eerste betreft,
pat .Nederland voor het handhaven
gai ea bufferzone tussen Luik en
«attneht, vrijwaring van toeristi-
km en recreatieve belangen en ten
«SïLIÜ? ten 411 Maastricht te vesti-
medische faculteit, met acade-
-jjjsoh ziekenhuis. Op het punt van de
«meuvemiiling bestaat vrees voor
van smog, geluidshinder
mergelsteen, die
wordt voor bouwwerken, door
«"üge zwaveldampen 611 zuren.
Nieuws uit Zeeland op de
pagina's 2,4,5 en 7.
Binnen- en buitenlands
"'-"VS op de pagina's 1, 3
Sport op pagina 11.
Radio- en televisie op pagina
nieuws op pagina
Jordaanse ambassadeur, Abdoel Ha-
mid Sjaraf, dat er geen geheime on
derhandelingen tussen Tel Aviv en
Zie slot pag. 3 kol. 2)
gebied vragen, aldus het Iraakse
persbureau.
Wat dat laatste punt betreft weten
diplomatieke kringen in Amman te
melden dat volgens de voorstellen
koning Hoessein ook de strook
Gaza deel zal uitmaken van het 'Vere
nigd Arabisch koninkrijk', zoals de
nieuwe staat moet heten. De strook
van Gaza, een verzamelplaats van Pa
lestijnse vluchtelingen, heeft tot de
juni-oorlog van 1967 onder Egyptisch
bewind gestaan.
Koning Hoessein heeft zijn plannen
maandag in de vorm van een memo
randum overhandigd aan de ambassa
deurs van de grote vier en van de
Arabische landen in Amman.
Berichten over het akkoord versche
nen dinsdag ook in de Egyptische,
Libanese en Jordaanse pers. Het Liba
nese dagblad 'Al Moharrer', meldde
onder de vette kop 'Hoessein lieeft
Jeruzalem verkocht', dat Jordanië af
stand zou doen van de oude stad
Jeruzalem, met uitzondering van de Al
Aksa moskee, een heilige plaats voor
de Islam.
Tevens zon hij de militaire verdragen
met de andere Arabische staten nietig
willen verklaren.
Volgens het Iraakse persbureau heb
ben de koninklijke Hasjemitische
strijdkrachten met het plan inge
stemd. Officieren, die er tegen waren,
zijn ontslagen. Als premier van de
nieuwe federale regering zou Bahjat
Talhoeni, oud-premier van Jordanië,
worden voorgedragen.
ROTTERDAM Sleepboten trek
ken het ss Statendam van de kade
voor de reis naar New York. Na
een ingrijnende verbouwing kon
het 24.000 brt metende passagiers
schip dinsdag weer zee kiezen. De
Statendam is nu geheel ingericht
als cruiseschip. Het cruisepro
gramma begint in New York met
een U-daagse reis naar Bermuda
en de Westindische eilanden.
■HMM|
,«P-
j
ly
ify -r
■w
!H, jv-fv i*
Jfti
ya
flBÜË1"! TT- ÉL' *5- .j»a
WÊBr' m
'l-lt't"-
-jr3
Ontkenning
„Er Is geen sprake van een overeen
komst tussen Israël en Jordanië", al
dus de officiële reactie van de woord
voerder van het ministerie van buiten
landse zaken in Jeruzalem. Minister
van voorlichting Galili verklaarde (lat
Israël nog steeds op zijn oude stand
punt staat: dat houdt In dat de rivier
de Jordaan de veiligheidsgrens moet
zijn tussen Israël en Jordanië en dat
geen Arabische legers de Jordaan mo
gen oversteken.
De regering heeft bij eerdere gelegen
heden ook laten weten de westoever
niet te willen annexeren, aangezien
één miljoen Arabieren extra het ka
rakter van een Joodse staat zouden
aantasten.
Tijdens een persconferentie zei de
KVP HEEFT MOEITE MET KINDERBIJSLAGPARAGRAAF
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De dinsdag gepubliceerde werkafspraken van het kabinet-Biesheuvel hebben geen
grote opschudding veroorzaakt in de fracties van de regeringspartijen. De KVP, ARP, CHU, WD
en DS '70 achten zich nog steeds alleen gebonden aan het regeerakkoord.
Men wil zich wél 'sterk maken' voor de werkafspraken.
De KVP echter heeft de grootst mogelijke moeite met een zin in de werkafspraken over de bevrie
zing van de kinderbijslag voor eerste en tweede kind: Daarbij zullen compenserende maatregelen
voor de laagstbetaalden behoeven te worden getroffen'. Ligt bevriezing voor het tweede kind al
gevoelig in de grootste regeringspartij: als er dan ook nog geen compensatie zou worden gegeven
lijkt het plan vrijwel onverteerbaar.
De oppositie heeft zich Kwaad ge
maakt over 'het aanhangsel van het
regeerakkoord'. PvdA-leider Den Uyl
vroeg en kreeg een debat volgende
week dinsdag over deze zaak. Hij wil,
zoals hij het uitdrukte, 'het debat
over de regeringsverklaring van 3, 4
en 5 augustus vorig jaar overdoen'.
Zagen de fracties die het kabinet
steunen de werkafspraken slechts als
richtsnoer, Den Uyl vond in die pun
ten veel 'aanvullingen en tegenstrijdig
heden in vergelijk met het regeerak
koord'.
Dat de oppositie volgende week
dinsdag een uitvoerig politiek debat
aan de brief van Biesheuvel met de
werkafspraken wil wijden, bleek uit
de opmerking van drs. Den Uyl dins
dag bij de aanvrage van het debat:
„We beleven volgende week de weder
geboorte van het kabinet-Biesheuvel,
maar dan onder een nog ongunstiger
gesternte dan vorig jaar".
Woordvoerders van regeringsfrac
ties zeiden na de publikatie: „Alle
drukte rond de afspraken niet zo best
tt begrijpen". Ze zagen de opmerkin
gen in telegramstijl, die deels al zijn
uitgevoerd, deels anders zijn aange
pakt en deels nog aan de orde moeten
komen, als 'het op papier zetten van
zinsneden uit notulen van het overleg
van de regeringsfracties voor de vor
ming van het kabinet-Biesheuvel'. De
onderhandelaars waren toen Veringa
(KVP). Biesheuvel (ARP). Udink
(CHU), Geertsema (WD) en Drees
(DS'70). Vier van hen zijn minister
geworden.
De nieuwe fractieleiders zaten daar
na met de inmiddels zo bekend ge
worden 'geheime briefjes' op hun bu
reaus. In de loop van de kabinetsperi
ode zijn tal van onderwerpen, die
onder de werkafspraken vallen al ter
sprake gebracht in de fracties. Over
een aantal afspraken echter zal nog
wel uitvoerig gedebatteerd moeten
worden.
Naast de afspraken in het regeerak
koord worden in de werkafspraken
onder meer de volgende 'richtlijnen
voor de fracties' gegeven:
In het eerste deel van de komen
de kabinetsperiode geen verhoging
van successierechten, vermogensbelas
ting, vennootschapsbelasting en om
zet belastingtarieven.
Maar in dezelfde werkafspraak
staat ook de zin, die kan duiden op
j belastingverhoging: Compensatie bin
nen de belastingsfeer kan worden ge
vonden door verhoging van de accijn
zen (bijv. suiker) en door overbren
ging van artikelen van het verlaagde
naar het normale omzetbelastingtarief
(bijv. elektriciteit).
Bij de democratisering van d»
onderneming zal in de komende kabi
netsperiode de 'commissaris algemeen
belang' worden bekeken, terwijl de
uitwerking van het beroepsrecht van
da ondernemingsraad een 'vrije kwes
tie' is (waar 't kabinet geen halszaak
van maakt).
Regionaal beleid
Bij het regionaal beleid is
werkafspraak, dat de opbrengst van
de investeringsheffing zal worden ge
neutraliseerd om in een periode van
laagconjunctuur te worden bestemd
voor de zwakke regio's. Bovendien
wordt bekeken of een deel van de
opbrengsten uit aardgas kan worden
afgezonderd voor het regionaal be
leid.
Bij de herwaardering van
overheidsuitgaven wil men o.a. door
coördinatie van het beleid ten aanzien
van het wetenschappelijk onderwijs het
aantal leerstoelen en specialisaties zo
veel mogelijk beperken. Deze bezuini
ging uiteraard naast de al bekende be
leidsombuigingen, die in 't regeer
akkoord zijn overeengekomen.
Naast het al bekend geworden
punt van de verhoging van luister- en
kijkgelden (volgend jaar), blijkt uit
de werkafspraken bij 't hoofdstuk
over de omroep, dat de keuze over
een regionale radio (onder paraplu
van NOS of zelfstandig) nadrukkelijk
aan het kabinet wordt overgelaten,
dat daarover unaniem moet beslis
sen.
Bovendien behoudt de VVD zich het
(Zie slot pagina 9 kolom 2)
OVERLEG OVER
DUUR OPTIE
MIDDELBURG Er zijn tus
sen de PZEM en Siemens Neder
land NV nadere onderhandelin
gen aan de gang over de duur
van de derde optietermijn voor
Siemens op de bouw van een
eventuele tweede kerncentrale
bij Borssele. Het overleg heeft
mede betrekking op de vraag of
een tweede kerncentrale groter
dan 477 Megawatt zal moeten
zijn en of de PZEM een derge
lijk plan zal kunnen inbrengen
in het samenwerkingsverband
van energiebedrijven in Neder
land, de SEP.
Dal bleek dinsdag tijdens een persex-
cursie naar de kerncentrale georga
niseerd door de PZEM en Siemens
uit opmerkingen van adjunct-directeur
ir. R. Brouwer van Siemens en van
waarnemend-PZEM-directcur ir. J. van
Dam van Isselt. Voor Siemens zijn nu
twee optie-termijnen op een 'verdub
beling' van de Borsselse kerncentrale
voorbij. Ir. Van Dam van Isselt liet
weten, dat de derde termijn nog dit
jaar ten einde loopt. Ir. Brouwer zei
desgevraagd dat de termijn voor het
indienen van offertes voor de bouw
van een derde kerncentrale in Neder
land na Dodcwaard en Borssele 1
is verlengd; aanvankelijk sloot die
op 1 maart, maar toen waren de
berekeningen van de geïnteresseerde
consortia nog niet voltooid.
Op een vraag hoe groot de kans is, dat
de derde kerncentrale in Nederland inl
Zeeland zal komen, zei ir. Van Dam!
van Isselt: „De principe beslissing
wordt in het samenwerkingsverband
van energiebedrijven genomen. Daar
wordt bekeken hoe groot de behoefte
aan uitbreiding van de produktiecapa-
citeit in ieder gebied is. Men gaat bij
voorkeur daar zitten, waar op een
bepaald moment een manco aan op
wekkingscapaciteit is". Hij wees erop,-
dat een kerncentrale vijftig procent
meer koelwater nodig heeft dan een;
conventionele centrale en vond: „Cen-j
trales aan de kust of bij een zeearm I
hebben een puntje voor op centrales!
in het midden van het land".
'Voorpaar jaar'
Ir. A an Dam van Isselt stelde, dat de
huidige kerncentrale 'voor een paar
jaar' gebouwd is. Hij wees op de
verdubbeling, die zich in tien jaar in
Zeeland heeft voprgedaan met betrek
king tot 't energieverbruik en signa
leerde er vorig jaar een groei met 45
pet., tegen een landelijke groei van 10
procent. Voor de toekomst verwacht
te liij een groei in Zeeland van onge
veer tien procent, „al is dat sterk
afhankelijk van industrievestigingen.
Hij liet weten, dat Zeeland rond 1977
weer behoefte zal hebben aan uitbrei-:
ding van de produktiemiddclen.
Ir. A. Tiktak hoofd van de kerncen
trale stelde in een uiteenzetting
over de bouw onder meer. dat ae
kerncentrale er zonder Pechiney niet
gekomen zou zijn en dat omgekeerd
ook Pechiney zich niet zonder kern
centrale in Vlissingen-Oost zou hebben
gevestigd. Op de vraag of de vertra
ging in de uitbreiding van Pechiney
van invloed zal zijn op de rentabiliteit!
van de kerncentrale antwoordde ir.i
Van Dam van Isselt ontkennend: „Alle
energie zullen we zeker zelf kunnen!
gebruiken of op het landelijke koppel-1
net zetten". Daarbij attendeerde hij'
erop, dat via de uitwisseling op het
landelijke koppelingsnet iedere ener
giemaatschappij elektriciteit expor
teert en soms importeert.
Ir. Brouwer stelde, dat een eventuele.
tweede PZEM-kerncentrale bij Borsse
le te bouwen door het huidige
consortium bepaalde voordelen zal
hebben met het oog op de ervaringen
die men tot nu toe heeft opgedaan.
Ir. Van Dam van Isselt stelde desge
vraagd: „Als een derde kerncentrale
in Nederland bij Borssele zou komen.!
dan zuilen wij ons op een strikt'
zakelijk standpunt stellen. Dan is Sie
mens niet zonder meer in het voor
deel".
Op een vraag naar de kosten van de.
kerncentrale wilde ir. R. Brouwer
geen rechtstreeks antwoord geven,.
Wel zei hij desgevraagd: „We springen!
er niet uit, maar dat is ook niet zoi
belangrijk. Belangrijk is dat we een
basis hebben voor andere opdrach
ten". Hij zei op een vraag, dat er met
de PZEM 'een vaste prijs' overeenge
komen is en attendeerde op de ont
wikkeling van het prijspeil en op de
overeenkomst waar mogelijk in de
centrale gebruik te maken van nieu
were technische vindingen.
Drussel is he. centrum van
VfidJL/ LJ van de EEG en daardoor
min of meer ae officieuze
hoofdstad van Europa. Als
zodanig een begrip: wie bui-
r~T-*' 1 ten België over Brussel
spreekt, denkt eerder aan de
zetel van de Europese commissie dan
aan die van de Belgische regering Zo
langzamerhand heeft iedereen daar
vrede mee, vrijwel geen regering
streeft er naar haar hoofdstad de Euro
pese plaats van Brussel te laten inne
men Er is echter één uitzondering:
het Franse gouvernement. De afgelo
pen weken is sprake geweest van aller
lei diplomatiek contact tussen Londen
en Parijs en daarvan is wel zoveel naar
buiten gekomen, dat er uit valt af te
leiden dat de Fransen Brussel ernstige
concurrentie willen aandoen. Zijde
lings was deze kwestie al eerder aan
de orde toen vorige maand kanselier
Willy Brandt op bezoek was bij Pom
pidou Over een aantal punten werd
men het eens, onder andere over de
stichting van een permanent politiek
secretariaat van de EEG-nieuwe stijl
en de instelling van een commissie,
waarin de presidenten van de centrale
banken zitting zouden nemen. Bij die
gelegenheid werd tevens bekend, dat
naar het oordeel van de Fransen deze
beide nieuwe instellingen hun zetel in
Parijs zouden moeten hebben. De
Fransen pogen nu de Engelsen neer
hun standpunt over te halen.
Zover is het overigens nog niet. want
zoals meestal in dergelijke ge
vallen er bestaat over deze
kwestie nog lang geen eenheid van op
vatting. In Londen heeft men nogal
wat reserves, men voelt daar het meest
voor een centralisering van zowel het
politiek als het administratief appa
raat van de EEG-nieuwe stijl in Brussel.
Het is evenwel niet uitgesloten, dat er
van standpunt wordt veranderd: het ia
vooral een zaak van
onderhandelen, van
geven en nemen. Als
de Fransen bijvoor
beeld met een breed
gebaar de Engelsen
ae commissie voor de centrale banken
zouden toespelen, dan zou Londen wel
licht wat vriendelijks voor Parijs wil
len doen. Met dergelijke touwtrekkerij
en wordt heel wat tijd verdaan, maar
dat schijnt nu eenmaal nodig om ver
der te komen op de weg naar een ver
enigd Europa. En in dat Europa willen
de Fransen geen ondergeschikt partij
tje blazen, maar de eerste viool spelen,
het liefst in Parijs.
Deze keuze tussen Brussel en Panj#
is meer dan alleen een 'technische'
aanwijzing van een bepaalde stad
als vestigingsplaats voor Europese in
stellingen. Het gaat om een geogra
fisch 'machtscentrum'. Een jaar of tien
geleden speelde een soortgelijke kwes
tie toen het plan-Fouchet in discussie
was. Ter herinnering: dit plan-Fouchet
was een voorstel van De Gaulle om
een politieke unie binnen de EEG tot
stand te brengen volgens het recept
van het Europa der vaderlanden. Bui
ten Frankrijk in het bijzonder in
Nederland werd het echter be
schouwd als een poging de bestaande
Europese instellingen als zelfstandige
organen uit te schakelen. In het plan
was een 'politiek secretariaat' voor
zien, dat zou worden samengesteld usr
vertegenwoordigende ambtenaren. Zij
zouden niet rechtstreeks m dienst van
het secretariaat staan, maar daar door
him regeringen worden gedetacheerd.
In feite betekende deze Franse ma
noeuvre een degradatie van de Euro
peanen in Brussel, zij kwamen op het
tweede en derde plan, het secretariaat
op het eerste. Als plaats van vestiging
werd ook toen Parijs voorgesteld.
Daarmee zou Parijs de 'politieke hoofd
stad' van Europa zijn geworden, ae
Franse hegemonie onderstrepend, ter
wijl Brussel zou zijn gedegradeerd tot
een technisch-administratief centrum.
Dat alles speelde zich omstreeks 1961
("\P dit ogenblik houdt de vergrote
EEG zich min of meer met dezelf
de zaak bezig. Pompidou en Heath
lopen niet ver uiteen met hun denk
beelden over de Europese integratie:
voor beiden prevaleert de nationale
benadering van Europa, de Britse bin
nenlandse politiek laat Heat'n weinig
andere mogelijkheden Vandaar dat.
het idee van het politiek secretariaat
en in Frankrijk én in Engeland met
sympathie is begroet, het geeft name
lijk de mogelijkheid het primaat van
de nationale politiek te onderstrepen
Frankrijk heeft nu van de gelegenheid
gebruik gemaakt om Parijs (opnieuw
kandidaat te stellen a.s vestigings
plaats voor het secretariaat, in feite
een kandidatuur voor de Europese
hoofdstad. De vraag is nu of de weg
van Londen naar Brussel of naar Pa
rijs zal voeren: vermoedelijk is het te
veel gevraagd van de Engelsen in te
stemmen met een aanwijzing van Pa
rijs. daarmee het belang van Frankrijk
accentuerend. Maar men kan nooit
weten, het gaat om een onderhande-
üngsobject.
Het eigenaardige is overigens, dat de
ergroiing van de EEG weer aller
lei problemen voor de dag heeft
doen halen, waarvan men eigenlijk
meende dat ze al waren opgelost. Om
nog een voorbeeld te noemen: de Eu
ropese defensie. Nu Engeland tot ae
EEG is toegetreden ligt het voor de
hand. dat de defensiepolitiek Tan de
EEG-lar.den binnen de NAVO een ze-
kere "blokvorming" zal ondergaan. Ook
in dit opzicht doemen herinneringen
op aan het naoorlogse Europese ver
leden: de mislukking van de Europese
Defensiegemeenschap. De weg naar
een verenigd Europa ls lang en vaak
ook eentonig: men komt steeds weer
dezelfde hindernissen tegen.
(In de kantlijn van gisteren werd Sn
de aanvang ten onrechte gesproken
over het 'plan-Biesheuvel': men sa! be
grepen hebben, dat hier het plan-Afar*-
holt werd bedoeld).