PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Flink verlies 3 confessionelen en VVD
DS'70 (8 ZETELS) EN PVDA 5 ZETELS
DE WINNAARS
AJAX
IN DE
FINALE
Zeeuwse stembus minder spectaculair
,DOEL VAN DE PROGRESSIEVEN
WERD RUIMSCHOOTS BEREIKT'
Vandaag
ir» de
krant...
ZETELVERDELING TWEEDE KAMER
BEJAARDE STEMMER VERLOOR
DEEL VINGER IN STEMBUS-GLEUF
Deconfessio
nalisering
Udink-effect
Drees-efiect
214e jaargang - no. 100
WAARIN OPGENOMEN DE M ID D ELBU RG SE, VLI SSI NGSE, GOESE, BRESKENSE COURANT EN VRIJE STEMMEN
l. 011««-SS4. «p. 27S1). M Iddtlburv.
8:3162, 6248) i
Donderdag 29 april 1971
Caststemmer
Pagina 2
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De drie confessionele partijen e nde VVD, waarop het kabinet-De Jong steunde, hebben gisteren de
meerderheid in het parlement verloren. Zij zullen samen geen nieuwe regering meer kunnen vormen, tenzij de DS '70,
de grote winnaar met 8 zetels van dze verkiezingen, in de coalitie kan worden gehaald. De politieke leider van
DS '70 stelde gisteravond reeds de eis dat zijn partij in zo'n coalitie ,een duidelijke inbreng krijgt in mensen en pro
gramma'.
Er is echter onk kans op een minderheidskabinet. De PvdA weid gisteren waarschijnlijk dankzij de grote opkomst
opnieuw de grootste partij, waardoor het niet uitgesloten is indien de kamer er niet in slaagt op 11 mei een
andere kabinetsformateur aan te wijzen dat drs Den Uyl door de koningin met de formatie van een kabinet
wordt belast.
De grootste klappen kregen de drie!
confessionele partijen, de KVP ver
loor vier zetels, de CHU en de ARP
elk twee. De confessionele politici leg
den gisteravond de oorzaak voorname
lijk bij een voortschrijdende deconfes
sionalisering. Het regeringsbeleid als
zodanig was kennelijk ook in het ge
ding, want ook de VVD verloor een
zetel. Vergeleken met vorig jaar bij
de statenverkiezingen is echter ook het
verlies van de VVD nog groter. Pre
mier De Jong zelf vond dat afkeuring
van het kabinetsbeleid heeft meege
speeld in de verkiezingsuitslag.
De PvdA won de drie zetels die zij in
de afgelopen kabinetsperiode aan de
AMSTERDAM Het is ge
lukt! Ajax heeft de finale
van de Europa Cup voor
landskampioenen bereikt en
is nu op weg de prestatie
van Feijenoord (winnaar
Europa Cup en wereldbe
ker) te evenaren. Met tref
fers van Keizer, Suurbier en
Neeskens (3-0) vaagde Ajax
tegen Atletico Madrid de in
Spanje geleden 1-0-neder-
laag ruimschoots weg.
Het nieuws dat de Griekse
kampioen Panathinaikos
(eveneens door een 3-0-zege)
toch nog tot de finale in
Wembley (2 juni) was door
gedrongen, was als een bom
ingeslagen bij Ajax en Atle
tico Madrid. Atletico-coach
Domingo reageerde: ,Nu is
de wedstrijd in het Olym
pisch Stadion van Amster
dam tussen Ajax en Atletico
de finale. De Grieken zijn al
leen gevaarlijk op eigen ter
rein. Tn Londen zijn ze kans
loos tegen Ajax of Atletico.
In vreemde omgeving reiken
ze nimmer tot het Europese
topniveau'. Ajax won dus de
ze .Amsterdamse finale'. De
weg naar de Europa Cup
lijkt geëffend In Madrid
werd PSV door Real Madrid
voor de finale voor beker
winnaars uitgeschakeld.
Voor de Europa-cup-versla-
gen zie pagina's 17 en 19.
Veituozai^oujisnttso., en
•nieuws op de pagina's 9,
10,11,12 en 13.
Nieuws uit Zeeland op de
pagina's 2, 4 en 5.
Binnen- en buitenlands
nieuws op de pagina's 1 en
3.
Sport op de pagina's 17 en
19.
Televisie op pagina 25.
Financieel nieuws op pagi
na 27.
groep-Goedhart (ds '70) moest afstaan,
weer terug en kreeg er zelfs twee
bij. D '66 won weliswaar vier zetels,
maar in vergelijking -net de laatste
statenverkiezingen van vorig jaar liep
de aanhang iets terug. De PPR wist
haar drie zetels niet te behouden en
verloor er een. Daardoor boekte de
progressieve combinatie als geheel acht
zetels winst.
Van de nieuwe partijen naast DS '70
is alleen de Ned. Middenstandspar
tij erin geslaagd de tweede kamer bin
nen te dringen, zij het dat slechts twee
zetels zullen worden bezet door deze
partij. Alle andere nieuwe partijen had
den geen succes, ook niet de kabouters
die vorig jaar bij de gemeenteraads
verkiezingen een opzienbarende winst
boekten.
De leidende politici waren gisteravond
in hun reacties nogal verdeeld. Pro
gressieve politici als drs Den Uyl en
mr Van Mierlo opperden voorzichtig
ae mogelijheid van nieuwe verkiezin
gen binnen een half jaar. Anderen, zo
als Drees jr vonden dat het de demo
cratie zou schaden al zo snel opnieuw
de belangstelling van de kiezers te vra
gen. Premier De Jong, die zich teleur
gesteld maar niet aangeslagen toonde,
zei: ,Het zou me verhazen als ervaren
politici niet in staat zouden zijn het
land een krachtige regering te geven'.
Drs Den Uyl, die een ingrijpende ver
schuiving onder de kiezers constateer
de, zei dat de progressieve partijen
conform hun belofte aan de kiezers
niet met anderen, ook niet met DS '70.
zullen gaan praten.
Uit de tweede kamer verdwijnen: de1
fractie Kronenburg (ex-boerenpartij en
thans Binding Rechts), en de een-mans
fractie Kronenburg (ex-Boerenpartij en
thans Democraten 2000). De Boeren
partij, die in 1967 zeven zetels verover
de maar na afsplitsingen verminderde
tot drie man, zal thans nog maar één
zetel gaan bezetten. De PSP verloor
eveneens twee van haar vier zetels,
terwijl de CPN een zetel winst boekte
(thans totaal zes zetels). Een andere
.winnaar' is het Gereformeerd Politiek
Verbond die voortaan met twee man
zitting zal hebben in de tweede ka
mer, wat voor deze partij een verdub
beling betekenen. Van de vijf bejaar
denpartijen is geen enkele erin ge
slaagd een zetel te veroveren.
De opkomst bij de verkiezingen was
gemiddeld ruim tien procent groter
dan vorig Jaar bij de statenverkiezin
gen toen er voor het eerst geen op
komstplicht meer was. In 1970 was het
opkomstpercentage 68,1 en gisteren
AMSTERDAM Verkiezings
avond politieke partijen in het
Amsterdamse Krasnapolsky.
Joop den Uyl geeft een klap op
het televisieapparaat, gespannen
door de daarop verschijnende
verkiezingsuitslagen.
DvdA-LIJSTTREKKER DEN UYL MEENT:
(GPD) Volgens de fractieleider van de Partij van de Arbeid, drsj
J. den Uyl is het doel dat de progressieve combinatie zich heeft I
gesteld, verlies te bewerkstelligen voor de regeringscombinatie,
ruimschoots bereikt. Het lijkt hem voor de hand te liggen dat de j
verliezers van deze verkiezingen niet voort zullen gaan met rege
ren. Een samengaan met DS '70 zou een genadeklap voor de con
fessionelen zijn. Drs Den Uyl noemde de uitslag hoven verwach
ting.
J)e Partij van de Arbeid Is weer terug
met de sterkte van voor de afsplit
sing van DS '70'. Hij noemde de ge-
heer Den Uyl een duidelijke reactie!
van gezond verstand op de verkie
zingscampagne van de heer Udink.!
Drees jr
KVP
42
3!)
PvdA
37
34
VVD
17
17
ARP
15
15
CHU
12
12
D '66
7
7
CPN
5
5
PSP
4
4
PPR
3
BR
3"*»)
D.S '70
3
SGP
3
3
BP
7
2"*)
GPV
1
1
Van Velsen
1*»*)
Dem. 2000
1»*»)
Bej. en Arb.
Kab.
Ged. 18- 65
Bej. Ned.
Nw Rooms
Land. Bej.
Bej. AB
PVHR
Midd.
Bej. 65+
Ned. App.
PSD
150
150
Van de KVP is afgescheiden de
Groep Aarden PPR
-•J Van de PvdA i
s afgescheiden de Groep Goedhart DS
(3 zetels)
(3 zetels)
Van de BP zijn afgescheiden: De Groep Harmsen BR (3 zetels)
Kronenburg (nu Dem 2000) (1 zetel
Verlaan (nu lijst v. Velsen) (1 zetel
ringere winst dan werd verwacht;
voor D '66 de prijs die deze jonge
partij heeft moeten betalen voor zijn
moed mede de progressieve concen-j
tratie te vormen- Volgens drs Den
Uyl heeft de progressieve combinatie
nooit venvacht op slag de verkie
zingen te zullen winnen. De uitslag
bewijst echter wel dat er een dui
delijke kans is voor een alternatief
beleid.
Het snelle toegeven van het verlies van
de KVP door de heer Veringa noem
de de heer Den Uyl geheel in over
eenstemming met de aimabele per
soon van de katholieke lijsttrekker.
Den Uyl was ervan overtuigd dat Ve
ringa een combinatie van de KVP
met de progressieve groep wel heeft
gewild. Hij noemde het jammer voor;
hem dat het daarvoor nu te laat is.
Het verlies van de CHU noemde de
In een eerste commentaar heeft de
lijsttrekker van DS*70, dr Drees jr
verklaard In beginsel bereid te zijn
om met de vorige regeringscombina-
tie te trachten een nieuwe regering te
vormen. Hij verklaarde dat er wel
uitvoerige onderhandelingen aan voor
af zullen gaan. DS'70 heeft volgens dr
Drees jr belangrijke bezwaren geuit
tegen het beleid van het kabinet-De
Jong en zich verzet tegen een prolon
gatie van dit kabinet. Hij was dan
ook blij dat de parlementaire meer
derheid van de vorige regeringscoalitie
verloren is gegaan. DS'70 wil echter
wel met de partijen die de regerings
ploeg van voor deze verkiezingen
vormden, samenwerken. Er zal echter
op het gebied van de ruimtelijke orde
ning van de woningbouw en van het
onderwijs meer moeten worden ge
daan zonder dat daar een verhoging
van de belastingen tegenover staat.
,Wij zijn echter in een mogelijke nieu-j
we regeringscoalitie wel de kleinsten
en kunnen niet teveel eisen stellen.
Wel hebben wij bezwaren tegen be
paalde personen uit het kabinèt-De
Jong', aldus dr Drees jr. Hij stelde als
voorwaarde voor een eventuele deel
name in de regering dat Ds'70 vol
doende inbreng in het regeringspro
gramma en voldoende invloed op de
uitvoering daarvan zal krijgen, zodat
de identiteit van de partij herken
baar zal zijn.
(Zie slot pagina 13 kolom 3)
Fotode grote triomfator prof.
IV. Drees ;r. glimlachend achter
een enorme bos tulpen die hem
spontaan werd aangeboden.
,Ik kom nooit meer stemmen
BERGEN (L) (ANP) De zeventigjarige oud-smid van Nieuw-Bergen,
de heer Th. Giessen, is woensdagmiddag met zijn hand bekneld geraakt
in de stembus, toen hij zijn stembiljet wat verder wüde doorduwen,
omdat het niet vlot genoeg omlaag wilde. De oud-smid bleef toen met
zijn wijsvinger zodanig klem zitten, dat hij niet meer los kon komen.
Toen iemand van het stembureau met een schroevendraaier aankwam
om de gleuf wat te verwijderen, weigerde hij dit lachend, omdat hij
zichzelf wel zou kunnen redden. Met een ferme ruk trok hij zijn
beknelde vinger omhoog, hetgeen hem een stukje van de vinger kostte en
een flinke ontvelling veroorzaakte. Het stembureau heeft hem daarna
eerste hulp verleend.
,Ik kom nooit meer stemmen was de reactie van de oud-smid.
FORSE DALING
VAN DE CHU
EN DE KVP
MIDDELBURG Het beeld dat
de uitslag van de verkiezingen in
Zeeland oplevert is wat minder
spectaculair dan de verschuivin
gen, die landelijk zijn opgetreden.
Tenminste, wanneer men de re
sultaten van gisteravond verge
lijkt met wat er bij de statenver
kiezingen in '70 uit de bus kwam.
Maar die vergelijking is geflat
teerd.
Opvallend in Zeeland: een forse
daling van de CHU en de KVP,
een bescheiden winst voor de Pv
dA en 3,2 procent of bijna 5000
stemmen voor DS '70. Wat er ver
der uitspringt: ongeveer een ver
dubbeling voor het GPV en ruim
4000 stemmen of 2,7 procent voor
de Middenstandspartij.
Vastgesteld kan worden dat een ver
gelijking met de kamerverkiezingen
van 1967 de landelijke tendens beter
benadert dan wanneer men de resul
taten gaat afmeten aan de statenver
kiezingen van vorig jaar. Dat laatste
toont bijvoorbeeld niet aan dat ook de
KVP een stevige duik maakte. In ver
gelijking met vier jaar geleden hebben
namelijk 4,2 minder kiezers hun
stem aan de KVP toevertrouwd.
CHU is met 3,5 procent teruggevallen
naar 11,5 procent en de ARP van 12,6
procent naar 11,3 procent.
De VVD heeft de winst van vorig jaar
niet kunnen continueren en is in Zee
land. vergeleken bij de kamerverkie
zingen van 1967 met een half procent
teruggelopen. Voor D '66 is de winst
in Zeeland en dat valt toch wel op
ten opzichte van de landelijke terug
gang nog een klein beetje doorge
zet. Zoals gezegd: winst ook voor het
GPV in Zeeland en een lichte terug
gang na het succesje van de statenver
kiezingen voor de SGP. Misschien ligt
hier wel een verband. DS '70 heeft in|
Zeeland een wat minder glorieuze in
tocht gemaakt dan op de landelijke-
scoreborden. En voor de Boerenpartij
is het in Zeeland met nog een restant
van 1.3 procent echt wel gebeurd. Er
voor in de plaats kwam de Midden
standspartij, zou men ongeveer kun
nen zeggen. In de andere splintergroe
peringen zijn geen opvallende zaken te
melden. De hoogste score haalde daar
nog Nederlands Appel met 423 stem
men of 0.3 procent.
Als deze verkiezingen voor de staten
zouden hebben gegolden, dan zou de
samenstelling van de Zeeuwse staten
als volgt zijn:
KVP
7 (nu 6)
PvdA
13 (13)
WD
5
5)
ARP
6
6)
CHU
6
7)
D '66
2
2)
PPR
1
2)
DS '7
1
0)
SGP
4
5)
BP
0
1)
Midd.
1
0)
GPV
1
0)
KVP
PvdA
WD
ARP
CHU
D '66
CPN
PSP
PPR
SGP
BP
GPV
Van Velsen
Dem. 2000
Bej. en Arb.
Kab.
Ged. 18-65
Bej. Ned.
Nw Rooms
Land. Bej.
Bej. A.B.
PVHR
Midd.
Bej. 65+
Ned. App.
PSD
OVERIGEN
KAMER 1976
STATEN 1970
KAMER 1971
perc. stemmen
perc.
stemmen
perc.
stemmen
91,4
167863
71,6
138094
78,6
153988
17.6
29501
12^
16814
13.4
20700
>4,3
40795
24.8
34256
25,0
38477
10,4
17475
10.8
14868
9.9
15190
12.6
21188
11,8
16279
11.3
17340
15.0
25218
14.8
20384
11.5
17690
2.2
3627
4.1
5727
1.3
6627
0,8
1396
0,8
1097
D.S
1280
1,4
2322
0.5
810
5,1
7100
2,9
4474
0,1
193
3.2
4908
8.6
14413
10.0
13829
9.3
14390
4.0
6771
2,5
3507
1.3
2024
1,1
1878
1,4
1914
2,3
3604
-
60
0.1
153
0.2
298
0.3
395
0.4
596
0.2
262
-
-
-
-
2.7
4092
-
-
-
-
0.3
423
2,0
3279
1,7
2289
sland per 1-1-'71: 310.401.
j^antlijn
"NTa de verkiezingen van gis-
1teren is de conclusie on-
lh -^%\ vermijdelijk: de decon-
(essionalisering zet door in
Nederland, zelfs in versnelde
:;j mate. Het betreft hier een
2* verschijnsel, dat zich over
vele jaren uitstrekt. De eerste tekenen
deden zich onmiddellijk na de oorlog
voor, toen het woord .doorbraak' een
rol in de politiek begon te spelen. Daar
mee werd de verschuiving bedoeld
van de confessionele naar de niet-con-
fessionele partijen, in het bijzonder
naar de Partij van de Arbeid. In dia
eerste periode werd de doorbraak
vooral gezien althans door diege
nen, die daarvoor hadden gekozen
als een vorm van christelijke solidari
teit met de wereld. Men wilde niet
langer deel uitmaken van de confes
sionele organisatie, omdat men daarin
een isolement proefde, onverenigbaar
met wat men als een christelijke op
dracht in de wereld zag. Afgezien van
de vraag of deze doorbraak die een
belangrijke rol speelde bij de stich
ting van de PvdA al dan niet is ge
lukt in die eerste naoorlogse jaren, zij
was niettemin een eerste signaal van
de .deconfessionalisering', een gerin
gere aantrekkelijkheid van de confes
sionele partijen voor de kiezers, zich
uitend bij de stembusuitslagen.
Deze deconfessionalisering heeft ech
ter niet alleen met de doorbraak
te maken, er zijn meer factoren
die hierin een belangrijke rol spelen.
Zo is de toenemende onkerkelijkheid
een punt van betekenis: vroeger was
er een redelijk-hechte binding tussen
het lidmaatschap van een kerk en de
partijpolitieke keuze. Wie rooms-katho-
liek was koos als regel KVP, de gere
formeerden vormden het grote bol
werk van de Antirevolutionaire Partij
en de CHU kon bogen op de steun van
vele hervormden Die bindingen zijn
de laatste jaren ver
zwakt en in vele ge
vallen niet meer
aanwezig. Het dui
delijkst spreekt de
ze ontwikkeling bij
de KVP: de jaren van het mandement
de bisschoppelijke brief, waarin de
gelovigen in feite werd verboden op
een niet-confessionele partij te stem
men zijn definitief van de baan. De
moderne rooms-katholiek is in dit op
zicht volledig zichzelf geworden: hij is
een .mondig' christen, om een term
van Bonhoeffer te gebruiken. Die mon
digheid geeft hem volledige vrijheid
ten aanzien van zijn politieke keuze.
Gisteren heeft de KVP dat in alle
scherpte moeten ervaren: zij verliest
de greep op wat vroeger per definitie
KIT stemde.
Dezelfde verschijnselen deden zich
gisteren ook bij de AR en de CHU
voor. Bij deze laatste partij is de
beweging vermoedelijk versneld door
wat men het .Udink'-effect zou kunnen
noemen. Voor menige kiezer had de
CHU in het verleden een zekere attrac
tiviteit omdat ze zo door en door Ne
derlands was. Het was geen club van
scherpslijpers, maar van verzoeners,
zij had de image van een Tilanus, een
man die fietste en bij felle parlemen
taire debatten verzoenend vroeg: .Moet
dat nu zo De CHU van vandaag ech
ter heeft Udink als lijstaanvoerder, een
man die helemaal buiten het CH-pa-
troon valt. Udink is wél een scherp
slijper: zelfs tot aan het laatste woord
in de verkiezingsstrijd dinsdagavond
per televisie moest hij het over .het
gezag' hebben. De kiezers hebben het
duidelijk gemaakt hoe ze daarover
denken. Bij de komende verkiezingen
daar zal vermoedelijk geen vier jaar
op moeten worden gewacht zal de
CHU er goed aan doen een andere lijst
aanvoerder te kiezen.
Bij de vorige kamerverkiezingen
sprak men over het Zijlst ra-effect -
minister-president Zijlstra had
het als interim-premier uitmuntend
gedaan en dat had zijn weerslag in de
verkiezingsuitslag voor de AR. Dit
Jelle-effect is nu verdwenen, zoals de
verkiezingsuitslag aantoont. Wel is er
dit jaar sprake van zoiets als een
.Drees-effect': DS '70 is bijzonder goed
uit de bus gekomen, een zelfde komeet
achtige start als D '66. Heeft de naam
Drees een zo grote invloed gehad? Of
was de kiezer onder de indruk van het.
programma van DS *70 0 Of sprak hier
de invloed van het optreden van Drees
jr? Dat laatste lijkt twijfelachtig, hoe
wel men dat nooit weet. Ook bij die
genen die ambtshalve voortdurend het
politieke bedrijf volgen kan er een be
roepsdeformatie ontstaan: in het alge
meen werd vanuit een politiek stand
punt het optredeen van Drees jr nogal
amateuristisch beschouwd. Het kan
echter best zijn. dat vele kiezers zich
daar toch tot aangetrokken voelen: de
man doet zo .gewoon' Dat gecombi
neerd met de grote reputatie van se
nior kan inderdaad van invloed zijn
geweest. In ieder geval is het resul
taat, dat DS '70 zich gisteren een ui
terst belangrijke positie heeft verwor
ven.
De sterke positie van DS '70 in dit
verband vloeit voort uit twee pun
ten. In de eerste plaats heeft zij
zich niet bij voorbaat aan enige com
binatie verbonden, in de tweede plaats
heeft noch de huidige regeringscombi
natie noch die van het alternatieve ka
binet een werkbare meerderheid in de
kamer gekregen. De steun van DS '70
is derhalve voor een eventueel kabi
net van groot belang. Dat neemt niet
weg. dat deelneming van deze nieuwe
partij aan een regering toch een ha
chelijke zaak kan zijn: het gaat orr
(Voor vervolg zie pagina 3
kolom 1
