LUCHTVERDEDIGING IN DE
MEIDAGEN VAN 1940
1200 PAGINA'S OVER 9 DAGEN
STANDAARDWERK
HET DEBACLE VAN DE DUITSE TRANSPORTVLOOT
ZATERDAG 6 MAART 1971
PROVINCIA/c ZEEUWSE COURANT
19
De luchtverdediging in de meidagen 1940. Meer dan 1200
pagina's over een vergeefse maar manhaftig gestreden strijd
van een handvol vliegers in vliegtuigen en een fanatieke
luchtafweer. Geschiedschrijver is kolonel b.d. Molenaar,
Inmiddels 12 jaar gepensioneerd.
Dit eerste grote standaardwerk van de krijgsverrichtingen
van de militaire luchtvaart in Nederland rolde dezer dagen
van de persen. De belangstelling is groot. Kolonel Molenaar:
,Er blijken in Nederland veel mensen te zijn die zich
bijzonder interesseren voor het iuchtwapen'.
Het is een lang en in vele opzichten opzienbarend verslag
geworden van een kort gevecht, dat maar negen dagen
duurde. Toen de Nederlandse tegenstand In de lucht, met een
enorme overmacht aan mensen en materieel was gebroken,
likte de Luftwaffe z'n wonden. Die waren dieper en bloediger
dan men had verwacht.
(GPD) Kolonel Molenaar: ,We hebben na de oorlog precies kunnen nagaan wat hier
in die vijf oorlogsdagen is neergeschoten.
Daaruit bleek dat de Luftwaffe een zeer belangrijk deel van zijn transportvloot,
voornamelijk bestaande uit Junkers Ju-52's, boven ons land heeft verloren. Van de
237 neergeschoten Duitse vliegtuigen waren er 220 van het type Junkers grote
driemotorige transportvliegtuigen, die Fallschirmjager en luchtlandingstroepen
aanvoerden'.
Volgens kolonel Molenaar en met hem verscheidene andere militaire autoriteiten
onder wie ex-Luftwaffe stafofficieren is de Duitse luchtmacht die harde klap boven
Nederland nooit geheel te boven gekomen. Het ontnam ook de Wehrmacht een
groot deel van z'n massale superioriteit bij volgende operaties.
Transportvliegtuigen hadden een uiterst belangrijke taak bij parachutisten-ac
ties, bij luchtlandingen en bevoorrading van doorgestoten legereenheden.
Kolonel Molenaar kreeg die cijfers uit eerste hand. In mei 1945
toen Duitsland capituleerde, beval luchtmaarschalk Göring alle
Luftwaffe-archieven te vernietigen. Dat gebeurde grondig. Toch
bleven er stukken over, aan de hand waarvan later en met mede
werking van ex-commandanten, die allen de opdracht kregen een
verslag te schrijven, de strijd kon worden geanalyseerd.
Kort na zijn bezoek aan de Engelse
Raf Historical Branche in 1954 be
zocht hij een Luftwaffe Studiengrup-
pe in Blankenese dichtbij Hamburg.
Daar kreeg hij inzage in operatie-
schema's en verlieslijsten van gene
raal Speidel's Luftflotte 2. ,Ik heb al
les laten foto-kopiëren, ik heb er vele
gesprekken gevoerd.' Ook met een
oud-vliegerinstructeur.'
DEBACLE
Deze man vertelde hem van het
debacle van de Junkers 52. Zijn
relaas: J)e zevende luchtlandingsdi
visie van generaal Student was eeD
goed geoefende eenheid. Vliegtuigen
en bemanningen waren op elkaar
ingespeeld. Vóór de tiende mei 1940
hadden die eenheden veel geoefend.
Met de 22e luchtlandingsdivisie was
dat anders. Omdat er onvoldoende
militaire Ju-52's waren moest die le
gereenheid met burgervliegtuigen
van dat type worden vervoerd'.
Kort voor de tiende mei werden die
vliegtuigen gerequireerd. Opgeëist
van burgervliegscholen en de Luft
hansa. ,Op de avond van de negen
de mei, op het laatste moment,
kwamen die machines van de bur-
gervliegvelden naar militaire bases
van waaruit de andere dag de
sprong zou worden gemaakt. Vlie
gers veel leerlingen en beman
ningen waren niet aan elkaar ge
wend.'
Het gevolg was een chaos. De lang
zame Ju-52's van de 22e divisie raak
ten boven Nederland bij gebrek aan
oriëntatiepunten en vliegerervaring
de weg kwijt. Ongewoon hevig was
ook het afweervuur. Formaties raak
ten verspreid en in paniek zetten de
merendeels jonge vliegers hun zware
machines neer in weilanden, op we
gen en stranden.
SUCCESSEN
De strook grond waarbinnen de
Duitse luchtarmada aan de grond
kwam strekte zich uit van Valken
burg (z.h.) tot op het eiland Rozen
burg. In de diepte reikte ze tot
voorbij Gouda. Een groot deel ver
ongelukte tijdens de landing, een
ander aanzienlijk deel werd bij het
aanvliegen van de landingsplaats in
de lucht aan flarden geschoten. Hon
derden Duitse luchtinfanteristen
kwamen in de wrakstukken om het
leven.
Maar boven de eskaders Ju-52's ont
plooide zich al gauw een paraplu
van razendsnelle Messersehmitts b f-
109. Eenmotorige jagers, snelheid
meer dan 500 km per uur, bemand
door goed geoefende vliegers die
konden profiteren van de ervaringen
van het Condor legioen dat in de
Spaanse burgeroorlog een rol van
grote betekenis had gespeeld. Daar
tegen moesten de Nederlandse jacht-
vliegafdelingen onder commando
van generaal Best het opnemen, 'n
Ongelijke strijd, met onverwachte
successen maar met een afloop die
al bij voorbaat vaststond.
In het boek van kolonel Molenaar
wordt die titanenstrijd beschreven,
met de kleine, wendbare maar te
langzame Fokker D-21, de logge t-5
bommenwerpers, die een gemakkelij
ke prooi waren voor de Messer
sehmitts. Hij verhaalt van 'n luchtge
vecht n 8 Fokker D-21 jagers te
gen 9 Duitse Messersehmitts, een
weergaloos kringengevecht. Vijf Me-
109's verdwenen rokend naar de aar
de. Eigen verliezen: geen.
Het is allemaal uiterst minutieus
weergegeven. Zoals het ook is ge
beurd; een wirwar van gebeurtenis
sen, die een beeld geven van het
manhaftige gedrag van enkelingen,
maar behalve dat ook een aanklacht
inhouden. Kolonel Molenaar: .Veldle
ger en luchtvaartafdeling, toen nog
onderdeel van de grondstrijdkrach
ten, waren slecht uitgerust.
TRIEST VERHAAL
Hij vertelt het verhaal van de lueht-
afweer: ,Een triest verhaal, hoewel
het aan die luchtafweer te danken is
geweest dat de Duitse transport-
vloot in de grond werd geboord. De
hele opbouw van de luchtverdedi
ging was pas begonnen op 1 novem
ber 1938. De achterstand die toen
vooral op materieel gebied bestond,
kon niet meer worden ingehaald.
.Generaal Best pakte de zaken ener
giek aan, dat moet ik wel zeggen',
aldus kolonel Molenaar. In Engeland
werd de 7,5 cm Vickers aangekocht.
naarvan werden maar enkele batte
rijen afgeleverd. Daarna werd een
opdracht geplaatst in Zwitserland
voor het 2,5 cm Oerlikon luchtdoel
kanon.
Door de neutraliteitspolitiek van dat
land werd die opdracht niet hele
maal uitgevoerd. ,We hebben in Ita
lië nog wat 2 cm Scott Isotta Fres-
cini kanonnen kunnen kopen. Maar
ook dat stopte snel toen de politieke
verhoudingen in West-Europa duide
lijker werden en de spanningen toe
namen.
AFGANG
De lieentiebouw van de 7,5 Vickers
Jiet meest moderne luchtdoelwa
pen ter wereld' in Nederland
werd een regelrechte afgang. Kolo
nel Molenaar: ,We dachten dat we
dat zelf konden, het kwam anders
uit. In juni 1939 kwamen de eerste
100 kanonnen bij de wapenfabriek
Hembrug gereed. Door ziekte van de
fabrikant van de zeer ingewikkelde
vuurleidingssystemen kwam die ap
paratuur niet klaar.
,Toen de oorlog uitbrak hadden we
acht batterijen van dat geschut.
Honderd kanonnen konden niet wor
den gebruikt bij gebrek aan richt-
middelen. Ze bleven in de magazij
nen en vielen later in handen van de
vijand. Bovendien moest er worden
geschoten met brisantgranaten ko
lonel Molenaar lacht de fabrikant
die de tijdbuizen moest leveren voor
luchtdoelgranaten bleef in gebreke.'
type C. 10 (tweedekkers), twee C-l
jagerbommenwerpers en vijf D-21
jagers, verschenen boven de geha
vende resten van een onbewapend
legerkorps dat met elke Duitse gra
naatinslag een extra morele optater
kreeg. Dr L. de Jong schreef: ,Toen
die vliegtuigen verschenen dachten
velen, nou gaat het goed.'
Want hoe groter de benauwenis, des
te vuriger het geloof aan een mira
culeuze ommekeer.', Het is voor
spelbaar anders uitgekomen. Na
de dertiende mei verdwenen de wei
nige Nederlandse vliegtuigen succes
sievelijk uit het luchtruim. Stuka
duikbombardementen namen toe in
antal en hevigheid. Kameraden
werden in stukken gereten. De zin
loosheid van blijvende tegenstand
werd met de minuut duidelijker
Vandaar de panische vlucht van ve
le"
Kolonel Molenaar, nu wonend in de
Henri Dunantlaan te Apeldoorn,
heeft die negen dagen van mei 1940
vele malen langer beleefd. In 1954
werd hij met de geschiedschrijving
belast. ,Ik heb veel mensen moeten
interviewen, ik heb veel correspon
dentie gevoerd. Op de 14e mei 1940
gaf generaal Winkelman opdracht al
le archieven te verbranden. Na de
bevrijding kregen alle commandan
ten, die de oorlog hadden overleefd,
bevel verslagen te maken.'
Maar die waren niet alle objectief.
J)e mensen zijn geneigd de prettige
dingen te onthouden en de minder
prettige te vergeten. Politiek heb ik
geweerd.' In zijn boek komt één
geval van executie voor; hij spreekt
daar liever niet over. Hij heeft de
chaos van de meidagen '40 aan den
lijve meegemaakt, toegevoegd aan
het hoofdkwartier veldleger staf
tweede luchtvaartregiment.
ENGELANDVAARDER
Na de capitulatie ging hij naar
Heerlen, werd als expeditiemanager
te werk gesteld bij de Staatsmijnen,
gaf daar een ondergronds krantje
uit ,Het vrije volk' en verdween via
België Frankrijk en Portugal naar
Engeland, toen de grond hem te
heet onder de voeten werd. Hij
werd bij verstek ter dood veroor
deeld.
In 1945 keerde kolonel Molenaar
terug naar het vasteland van Euro
pa, als chef staf van de Prinses
Irene brigade en commandant van
de tweede gevechtsgroep van die
brigade vocht hij in de strandsector
Arromanches van Normandië. Rond
vliegende splinters van een Duitse
granaat troffen hem in de frontlinie;
hij werd naar een Engels ziekenhuis
overgevlogen en bleef daar drie
maanden.
Vervolgens vloog hij naar Neder
land, dat ten zuiden van grote rivie
ren was bevrijd. Als adjudant van
de minister van defensie, prof. J. de
Quay, maakte hij de wederopbouw
van het ministerie mee, ging weer
terug naar de Staatsmijnen om van
daar, op verzoek, opnieuw een func
tie van chef personeel van de lucht
macht (.Een baan waarin je het
nooit goed doet, die ik niemand toe
wens') te aanvaarden. Na één jaar.
in 1948, werd hij commandant van
het commando luchtmacht opleidin
gen te Nijmegen.
.De vier jaar die ik daar heb doorge
bracht waren de mooiste van m'n
leven. Ik was weieens lastig, ik
kwam voor m'n jongens op ze
hadden niets, geen kleren, geen wa
pens.' Zijn carrière verliep voorspoe
dig. In de vijftiger jaren werd hij
vier jaar bij Shape bij Parijs gede
tacheerd. Toen kolonel Molenaar
daarvan terugkeerde had de chef
staf generaal Baretta een andere
functie voor hem.
Toegevoegd aan de sectie krijgsge
schiedenis van de koninklijke land
macht werd hij beiast met de .9
meidagen'. JEerst had ik daar niet
veel zin In, later is het een stuk van
m'n leven geworden'; In zijn pensio-
nering is hij daarmee doorgegaan.
Het werd een erezaak, een eresaluut
aan de mannen van het eerste nur.
Hij werd ernstig ziek, veel operaties,
naweeën van z'n oorlogsverwonding.
In zijn lichaam zitten nog 18 gra
naatsplinters ingekapseld.
De publikatie van J)e luchtverdedi
ging in de meidagen 1940' dreigde
op de lange baan te worden gescho
ven. Toch werd er een oplossing
gevonden, onder andere door toe
doen van prof. L. de Jong met wie
kolonel Molenaar veel samenwerkte.
ZUINIGHEID
Een van de laatste pogingen om aan
geschikt geschut te komen werd in
de richting van Duitsland zelf ge
daan; een handeling die duidde op
een eindeloze naïviteit van de leger
leiding. Het zouden 20 batterijen
Skoda 7,5 c m tl-no 2 (zoals ze
bij het leger werden genoemd) wor
den. Toen we er drie hadden ontvan
gen werd de uitvoer verboden.'
Zuinigheid heeft de wijsheid bedro
gen, schrijft kolonel Molenaar aan
het slot. Wat het Nederlandse leger
in de meidagen van 1940 restte was
totaal verouderd. Het merendeel
stamde uit de eerste wereldoorlog.
Zoals de Duitse Spandau mitrailleur,
in 1918 op de verslagen Duitse troe
pen buitgemaakt.
.Er is geen wapen geweest dat zo
veel haperde als de Spandau. Storin
gen en nog eens storigen', zegt kolo
nel Molenaar schamper: .Logisch
want het was totaal versleten. Het
is een compleet wonder dat er des
ondanks nog zoveel weerstand werd
geboden. Nee, ook van sabotage
heeft de luchtvaartafdeling nooit iets
gemerkt. De mensen waren alle be
rekend voor hun taak. Van hoog tot
laag.'
GREBBE-LINIE
Voorbeelden van goede wil zijn cr
in die negen dagen voldoende te
geven. Maar alles hield op toen dc
Duitse w-als. op speciaal bevel van
Adolf HitTer, voortrolde: De Neder
landse tegenstand moest zo snel mo
gelijk worden gebroken. Kolonel
Molenaar laat dat authentieke opera
tiebevel zien. Geen compensatie,
geen pacificatie maar door(d)-druk-
ken.
.De vesting Holland moest zo snel
mogelijk worden genomen. Zo staat
het ook letterlijk in het bevel.' Op
en om de Grebbeberg stokte de
Duitse vooruitgang, de situatie was
er zeer kritiek. Het grootste gedeel
te aan vliegend materieel van onze
luchtvaartregimenten die luchtsteun
hadden kunnen bieden was vernie
tigd. Wat overbleef repte zich op
maandag 13 mei naar dat gebied. Het
was nie veel.
Vier verkenningsvliegtuigen van het
Duitse parachutisten springen op 10 mei 1940 's morgens om 5 uur bij Rotterdam.
Gehinderd door de zware Nederlandse luchtafweer zetten de Duitsers hun troepen bestemd voor het vliegveld Ypenburg
aan de grond op de rijksweg Den Haag - Rotterdam.
Een escadrille Fokker-verkenningsvliegtuigen van het vliegveld Bergen (NH).
r+idtrnismgm**
