BTW-VERLAGING DOOR PRIJSVERHOGINGEN
AANGETAST
19
CONTROLE VOOR HUISVROUWEN MOEILIJKE ZAAK
ZATERDAG 30 JANUARI T97T
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Aanbiedingen kunnen versluierend werken. Door deze uitverkoop
van een oude verpakking bleef de prijs van de cacao gedurende
vier maanden gelijk. Deze drie pakjes Droste cacao werden ge
kocht in oktober, december en januari. De prijs in oktober en de
cember was in werrkelijkheid 78 CL In januari ging er 8 procent
btw af, maar werd tegelijk de prijs verhoogd tengevolge van ge
stegen onkosten. Resultaat: opnieuw een prijs van 75 ct.
VLISSINGEN, JANUARI
Aardappelmeel, cacao, maïzena,
puddingpoeder, bouillon, soepen,
vruchtenconserven, gebak, koek
jes, biscuit, chocolademelk, ge
condenseerde melk, koffiemelk,
volle melkpoeder, vlaper 1 ja
nuari van dit jaar is het btw-ta-
rief (belasting toegevoegde waar
de) voor deze levensmiddelen van
12 op 4 procent gebracht.
In theorie zouden de prijzen van
de opgesomde produkten dus 8
procent moeten zijn gedaald.
Maar de praktijk is anders. Na de
bekendmaking van deze tariefwij
ziging door het ministerie van fi
nanciën op 23 september vorig
jaar, volgden opgewekte reacties
van het bedrijfsleven en werd van
die zijde voorspeld, dat in het al
gemeen een prijsverlaging van
7,1 procent mogelijk zou zijn.
Daarbij hield men rekening met
een zekere druk op de prijzen in
het najaar als gevolg van de stij
gende grondstoffenprijzen en an
dere externe kosten.
De Beukelaars Pims Cake. voorbeeld van een importprodukt, dat onderhevig is aan prijsstijgingen die in
het buitenland worden vastgesteld. In januarina de btw-verlaging waren deze Belgische koekjes weer f 1.35.
Het ministerie van economische zaken kon het met
deze visie wel eens zijn, wat bleek uit de adverten
ties van dit ministerie in de dagbladen van eind
december en begin januari. Onder het motto .over
prijzen gesproken' rekende het ministerie de kran
telezer voor, dat de tariefverlaging van 8 procent
kon resulteren in een prijsverlaging van 7.1 procent
(.ruim 7 cent op een gulden'). Maar tevens hield
economische zaken een slag om de arm. Werd in de
advertenties aan de ene kant gewezeD op een
mogelijke' prijsverlaging op 0.1 procent nauwkeu
rig. aan de andere kant stelde het ministerie: .een
prijs is het kind van vele rekeningen' en: .deze
advertentie kan u geen meetlat in handen geven Of
een prijs juist is of niet, is nu eenmaal niet altijd
in een handomdraai te zeggen. Dat kost soms veel
rekenwerk Specialisten op het ministerie van eco
nomische zaken zijn hier dagelijks mee be
zig.'
STEEKPROEF
Dit laatste kunnen wij ons heel goed voorstellen.
We namen een steekproef met 23 artikelen behoren
de tot de categorie, waarvoor het btw-tarief werd
verlaagd en vergeleken de prijzen, zoals die waren
op 6 oktober en 20 december vorig jaar en 12
januari jongstleden. Het resultaat leerde ons vooral
twee dingen: van een voor de huisvrouw merkbare,
algemeen geldende prijsverlaging van rond 7 pro
cent is geen sprake en aan narekenen valt niet te
beginnen wanneer men niet de vele prijsverhogen
de factoren kent die niet alleen voor elk produkt,
maar ook nog voor elk afzonderlijk merk verschil
lend zijn. Het is dan ook voor de huisvrouw
bijzonder moeilijk de prijzen te controleren, zoals
economische zaken in zijn advertentie suggereert.
Moeilijk, doordat sommige fabrikanten in de twee
maanden die aan de tariefverlaging voorafgingen
de prijzen niet onaangetast hebben gelaten, waar
mee zij de specialisten van economische zaken
inderdaad heel wat rekenwerk hebben be
zorgd
Er zijn in de laatste drie maanden van 1970 zeer
veel prijsverhogingen bij het ministerie van econo
mische zaken aangemeld. Een aanzienlijk percenta
ge is blijkbaar goedgekeurd, ook in de groep
levensmiddelen die geacht worden te behoren tot
de eerste levensbehoeften, waarvoor het btw-tarief
toch zo drastisch werd verzacht.
De steekproef brengt namelijk aan het licht, dat
van de 23 artikelen die wij in januari kochten, er
15 ten opzichte van oktober 1970 in prijs zijn
verlaagd, van 1 artikel bleef de prijs dezelfde en 7
gingen zelfs omhoog. Een vergelijking van de
prijzen in januari met die van een maand daarvoor
december 1970 geeft als uitslag: 16 prijsverla
gingen, 3 prijzen ongewijzigd, 1 onvergelijkbaar,
omdat het betreffende artikel op 20 december niet
verkrijgbaar was en 3 prijzen verhoogd.
Geheel zuiver is deze vergelijking niet, omdat in de
groep zuivel twee artikelen in twee verschillende
verpakkingen (hele en halve literflessen) werden
opgenomen. Bovendien is in de zuivelsector in
december geen prijsverhoging doorgevoerd en zijn
in januari de prijzen behoorlijk verlaagd: over de
melkman geer. klachten. Opvallend is zelfs de
prijsverlaging van volle chocolademelk: van 1,11
naar 1 dat is 9 procent
Laten we de 6 zuivelprodukten dus buiten beschou
wing, dan komen we tot de volgende vergelijking:
van 17 artikelen werden de prijzen ten opzichte van
december in 10 gevallen verlaagd, in 3 gevallen
verhoogd, in 3 gevallen op hetzelfde niveau gehand
haafd. terwijl in één geval de vergelijking niet
opging, omdat het artikel in december niet verkrijg
baar was Vergelijken we van deze artikelen de
prijzen in januari en oktober, dan is de conclusie: 9
prijsverlagingen. 7 prijsverhogingen en 1 ongewij
zigd.
Het totale pakket van 22 artikelen (een pakje
maïzena, dat één keer niet te krijgen was. rekenen
we niet mee) kostte ons op 6 oktober ƒ21.29. op 20
december ƒ21,63 en op 12 Januari ƒ21 De gemid
delde prijsverlaging in januari bedroeg dus ten
opzichte van december nog geen 3 procent en ten
opzichte van oktober nog geen 1.5 procent. Dat is
heel wat anders dan de gemiddelde 7,1 procent die
de huisvrouw aanvankelijk door het bedrijfsleven
werd voorgehouden De oorzaak is te vinden in het
prijsverhogende effect van duurder geworden
grondstoffen en andere onkostenstijgingen. die de
fabrikanten mochten doorberekenen.
AANBIEDINGEN
Wanneer men het prijzenstaatje bij dit artikel
bekijkt, vallen nog twee dingen op. Ten eerste: de
prijs van Droste cacao bleef gedurende 4 maanden
op hetzelfde peil Hier ziet men hoe het systeem
van aanbiedingen versluierend kan werken Droste
gaf ons de volgende uitleg: de prijs van onze cacao
was in oktober 78 cent In Januari wilden we met
een nieuwe verpakking komen en de oude moest
dus de deur uit Bij wijze van aanbieding zijn de
oude pakjes toen voor 75 cent op de markt
gebracht In januari ging de btw omlaag, maar
doorberekening van gestegen onkosten bracht de
nieuwe prijs boven de 78 cent. Dank zij het nieuwe
btw-tarief kon de prijsverhoging beperkt blijven en
kwamen we uit op 75 cent.' Het is dus zuiver
toeval volgens Droste, dat de oude en de nieuwe
prijs precies gelijk zijn, maar wel een prettig
toeval, omdat men in januari rustig kon doorgaan
met de aanbieding van najaar 1970 zonder de
prijzen te moeten wijzigen.
Opvallend is ook. dat importprodukten vrij aanzien
lijk in prijs werden verhoogd, in plaats van ver
laagd.
Maple mandarijnen made In Japan waren in
januari 22 cent duurder, een prijsverhoging die in
december was doorgevoerd.
Achteraf bleek, dat de zelfbedieningszaak waar wij
ze kochten, verzuimd had het nieuwe btw tarief te
berekenen. Dat soort vergeetachtigheid komt nog
vrij veel voor en de economische controledienst
treedt dan coulant op ECD-directeur Bruins, die
250 controlerende ambtenaren naar fabriken en
detailhandel heeft gestuurd, verwacht dat pas over
een paar maanden kan worden overzien of bet
omprijzlngsproces Juist Is verlopen.
Een in het oog lopende prijsverhoging op het lijstje
Is die van De Beukelaer; een pakje Pims cake van
deze Belgische fabriek kostte In oktober en decem
ber ƒ1.19 Het betrof hier een fabrieksaanbleding
en de werkelijke prijs stond op het pakje doorge
streept: ƒ1,35 Na 1 januari kwam aan de aanbie
ding een eind maar hoewel de btw-verlaging ook
voor dit artikel geldt, kost Pims cake nu weer
ƒ135.
De importeur in Naarden gaf toe, dat een dergelij
ke prijsvorming voor de buitenstaander moeilijk te
begrijpen is. .De Beukelaer', zo zette hij uiteen
.brengt kwaliteltsprodukten op de Europese markt,
die in Nederland eigenlijk tegen dumpprijzen wor
den verkocht De Beukelaer doet dit om zijn
aandeel in de Nederlandse markt te behouden. De
aanbieding van i 1.19 betekende dat de fabriek in
Heerenthals genoegen moest nemen met een niet
geringe winstderving
Tegen 'net eind van 1970 stelde de Belgische fabri
kant dat dit niet langer kon en dat de prijs
omhoog moest Drastisch omhoog En alleen aan de
btw-verlaging ls het te danken, dat Pims cake niet
veel duurder ls geworden dan de 1.35 die men er
nu voor betaalt en die voor de fabrikant in België
in feite nog aan de lage kant is.'
NEDERLAND GOEDKOOP
De importeur van de produkten van De Beukelaer,
de heer Knoest, voorziet, dat de prijzen van
buitenlandse produkten in het algemeen nog verder
zullen stijgen Levensmiddelen zijn in Nederland
zeer goedkoop vergeleken met de prijzen die in het
buitenland gelden De Beukelaer heeft eens een
produkt moeten terugtrekken, omdat de huisvrouw
in Nederland bet geld er niet voor over had De
heer Knoest meent echter te signaleren, dat da
jongere generatie wat gemakkelijker geld uitgeeft.
De jonge hulsvrouw, zo is zijn indruk, heeft meer
over voor levensmiddelen van goede kwaliteit Als
hij gelijk heeft, dan staan we misschien aan het
begin van een periode, waarin niemand zich meer
druk zal maken over de praktische effecten van een
btw-verlaging. Zeker niet wanneer het ln de prak
tijk neerkomt op een verlaging van 1.5 h 3 pro
cent
Conclusie tot slot: wanneer de prijzen blijven
stijgen in het tempo van de laatste 3 maanden, dan
zal het effect van de btw-verlaging binnen enkele
maanden teniet gedaan zijn.
M. S. VAN REEMS
W. A. Scholten aardappelmeel
Droste cacao
Albert Heijn cacao
Dureya maïzena
Rexena custard (Dureya)
Honig Engelse ossestaartsoep
Royco kalfssoep
Knorr goulashsoep
California kippesoep
Del Monte ananasschijven
Del Monte halve peren
Maple mandarijnen
Zwanenberg kersen op zware siroop
De Beukelaer Pims cake
Nobo roomboterrondjes
Verkade Knappertjes
Verkade San Francisco biscuit
Gecondenseerde melk
Vanillevla
Vanillevla
Volle chocolademelk
Koffiemelk Friese Vlag
Koffiemelk Friese Vlag
Hoeveelheid
...250 gr
...100 gr
...200 gr
- 200 gr
...200 gr
...6 bordenpak
literpak
4 bordenpak
4 bordenpak
565 f.
439 gr.
312 gr.
370 gr.
163 gr.
200 gr.
.210 gr.
.blikje
liter
.halve liter
liter
.liter
.halve liter
..146 ct
..102 ct
..103 ct
..125 ct
..119 ct
..100 ct
88 Ct
..108 ct
74 ct
..102 ct
55 ct
..111 ct
..218 ct
..125 ct
20 december "70
42 ct
75 ct
92 ct
45
87 ct
76 ct
79 ct
65 ct
..146 ct
..102 ct
..115 ct
..125 Ct
..119 ct
..108 ct
91 ct
..111 ct
74 ct
..102 ct
55 ct
..111 ct
..218 ct
..125 ct
Prijswijziging ln
Januari t.o.v.
oktober 70
Prijswijziging in
januari to.v.
december 70
42 ct
75 ct
86 ct
35 ct
43 ct
86 ct
76 Ct
70 ct
60 ct
..143 ct
..108 ct
..125 ct
..115 ct
..135 Ct
..102 ct
85 Ct
..103 ct
71 ct
95 ct
51 ct
..100 ct
..209 ct
..120 ct
6 ct 6 ct
2 ct
2 ct 2 ct
1 ct 1 ct
2 ct geen
9 ct 9 ct
2 ct 5 ct
3 ct 3 ct
-.+ 6 ct 6 ct
..-F 22 ct 10 ct
10 ct 10 ct
16 ct 16 ct
2 ct 6 ct
3 ct 6 ct
5 ct 8 ct
- 3 ct 3 ct
7 ct 7 ct
4 ct 4 et
11 ct li ct
9 ct 9 ct
5 ct 5 ct
Het .Album' van Jacques A. Waterman verraadt uiterlijk
al wat de inhoud gaat bieden. Het lijkt op rood fluweel
(het is velourskarton) en de titel is er in goud opgestem-
peld; waarschijnlijk een cliché naar een Victoriaans foto
album. Gotische letters, linten en een guirlande van
bloemen die daar heel onfunctioneel aan hangt. Slaat
men de bundel open dan komt er een zijden leeslegger,
een motto, ontleend aan J. J. A. Gouverneur (1808-1889),
een vrijwel volkomen vergeten schrijver, waaruit blijkt
dat die man, in zijn tijd, de tijd van Watteau betreurde:
-Wat zijn ze te benijden.
Die mensen van Watteau, zo dartel, jolig, blij!-
't Zijn un're dagen thans, bij 't rondzien speuren wij
Slechts kromme slingerpa&n en, ach, wat nood, wat lijden!
Optisch bedrog natuurlijk, lieve illusie, hang naar een
verleden waarvan we de realiteit mogen vergeten. Als we
dan die verzen gaan lezen met hun merkwaardige, ouder
wetse inslag, archaïsche versificatie en spelling, bekruipt
ons ongewild al spoedig het gevoel dat we met een mys
tificatie hebben te doen, dat we op een superieure ma
nier bij de neus worden genomen- Enerzijds getuigen
deze gedichten namelijk van een geraffineerde versge
voeligheid en een zeer brede eruditie, anderzijds hebben
ze vaak iets onbeholpens en klungeligs, iets naïefs, zo
als het werk van een zondagsschilder. Daar verder elke
aanduiding omtrent de auteur in het boekje ontbreekt,
gaat men zich onzeker voelen, of zelfs zeker, zoals Guépin,
die in een artikel in Elsevier zonder meer verklaarde
en bewees dat Jacques Waterman een afsplitsing is van
Gerrit Komrij, en dat dit ,AIbum' alleen minder goede
verzen van Komrij zou bevatten, zijn spiegeleieren die hij
niet onder eigen naam wou publiceren.
Nu willen we ons niet spitser voordoen dan we zijn, en eerlijk
opbiechten dat we ook heel even aan die mogelijkheid hebben
gedacht, dus dat Komrij ons met Album' een poets bakte. Toch maar
.even' want de toon van deze gedichten, hoewel soms verwant, is
heel anders. De poëzie van Waterman staat veel meer in de marge,
la een soort briljant bijverschijnsel, de poëzie van Gerrit Komrij is
heel hedendaags, bepaalt mede bet gezicht van het leven van nu.
Maar goed, raakvlakken zijn er wel, en we zijn er dus maar eens op
af gedaan. Aangezien we het blaadje met aantekeningen verloren
(dit is geen poging om een eventuele mystificatie voort te zetten)
kunnen we alleen nog uit het geheugen noteren wat bijbleef: Jacques
Waterman werd in 1928 geboren, studeerde In Delft, woont in Israël
en is daar in een of ander erg ingewikkeld technisch vak bijzonder
geleerd Hij staat dus wel totaal buiten de Nederlandse letteren, en
hij mag inderdaad enigszins als een .ontdekking' van Gerrit Komrij
gelden. Hij publiceerde ook vele jaren geleden echter al gedichten in
literaire tijdschriften, doch die vielen niet op, aangezien zijn wijze
van schrijven pas in de laatste jaren weer enigszins wordt
geapprecieerd.
We hebben er reeds verscheidene malen op gewezen dat, vooral in
>nze hedendaagse poëzie (meer dan in het proza) er een
herleven is te bespeuren van negentiende-eeuwse tournures die lang
voor onmogelijk hebben gegolden Natuurlijk zijn ze wel enigszins
aangepast aan het hedendaagse leven maar toch oriënteren ze zich
onmiskenbaar op Biedermeier, Victoriaans en Art Nouveau. Dit is een
vrij verbluffende ontwikkeling, maar niet zo onverklaarbaar als men
de literaire en andere kunstrevoluties volgt Voor de jonge mensen
van nu is het zelfs een vanzelfsprekendheid, het is hun klimaat;
voor wat ouderen eist het een zekere aanpassing, maar die is niet
moeilijker dan van supermini naar maxi de vrouw blijft eender,
de poëzie blijft eender, als ze goed zijn. En al de rest wordt aan de
kant geveegd door de tijd De typische vijftiger- en zestigerpoëzie
was zo zoetjes aan doodgelopen in een volkomen irrelevant gebrab
bel, en op zichzelf in ons land een kindje, wel wat erg over tijd
geboren.
De poëzie die paste bij existentialistische zwarte truien en broeken
sn het lijkbleke geëngageerde gezicht, past niet meer bij de Beau
Brummel van thans, die inderdaad meer overeenkomst vertoont met
zijn collega van een of anderhalve eeuw geleden: bonte, opvallende
kleren, lang haar, make-up en een overdaad aan juwelen zoals men
die sinds de middeleeuwen niet meer op mannen heeft gezien.
Natuurlijk dreigen we nu weer te gaan vervallen in sierpoëzie als
het zover is, laveren we onherroepelijk weer de andere kant op, je
kimt dat nu al voorspellen. Maar op dit ogenblik dan. wordt door
sommige auteurs een archaïsch getinte, hoogst merkwaardige poëzie
geschreven, verzen die tien, twintig jaar geleden geen redelijke kans
gehad zouden hebben, op te vallen Al is er altijd wel in deze trant
door aparte figuren gedicht, ook door dichters die vrij algemeen
erkenning vonden, als bijvoorbeeld J. C. Noordstar en N. E. M.
Pareau. Zelfs de zo aparte en beroemde verzen van Willem Elsschot
horen wel in deze rubriek thuis
Van deze nieuwe stroming mag men Watermans Album' als een.
toevallige, voorloper beschouwen Het grootste gedeelte van de
gedichten die hij in Album' bundelde (23 van de 26 stuks) dateert
namelijk uit de jaren 1947-1952, drie verzen zijn uit 1969 Dat is dus
een periode van ruim twintig jaar, waarin zich heel de experimente
le revolutie heeft afgespeeld. Welnu, wat Watermans werk betreft
hadden de Vijftigers en Zestigers hun vulpen wel dichtgeschroefd
kunnen laten, niets is er te merken van hun streven en drift. Wel
heeft hij innerlijk een ontwikkeling doorgemaakt.
In 1948 dichtte hij, aan het slot van het lang verhalende gedicht ,Het
Reisgezelschap en de Bedelaar':
Ik ben dit laatste leven moe, verloren is de strijd;
Dies luik ik bet mijn ogen toe en reis ter eeuwigheid.
Zijn mond vertrok zo smartelijk, zijn vingers bogen krom.
Toen kantelde zijn hoofd terzij en lag hij bleek en stom
Een ijzig briesje schudde zacht de kleine torentop
En joeg het zwart gevogelte, de gele blaren op
En van die natte, grauwe plek, met dood en schuld bela&n.
Gingen wij. mensenkinderen, schier wenende vandaan.
Versregels die nog zo'n buitenbeentje, Geerten Gossaert, in herinne
ring brengen. En in het decembernummer 1970 van .Maatstaf'
eindigt een gedicht Aan Janet':
Nu zit ik alleen in mijn woning
Met nieuwe meubels vol
Waarom, als ik tegen de muur tik.
Klinken de wanden zo hol
waarmee we ook weer bij Piet Paaltjens terug zijn. Moeten we uit
het feit dat geen verzen tussen 1952 en 1969 gedateerd zijn, afleiden
dat Waterman bijna twintig jaar zweeg'? De latere verzen, ook die
uit .Maatstaf', zijn inderdaad wat losser van inhoud, wat ongebonde-
ner, grilliger nog van invallen, poëtisch beslist sterker. Of laten we
het zo stellen: wat Waterman schreef toen hij twintig was, is uniek,
fascinerend, maar het heeft iets van een curieus grafmonument. Wat
hij tegenwoordig schrijft is meer levende poëzie. We willen het
illustreren met een paar voorbeelden, die we dan wel uit de kortere
gedichten moeten kiezen. Van 1951 dateert:
EEN ONWAARDIGE
Daar was eens een onwaardige.
Die ging naar 'n bioscoop toe,
Vertelde thuis: .Wat aardig hé?
Die film met Carry Cooper, moe
De moeder zei.Ging je dadrheen?
Dat wist ik niet. Anton!
Ik dacht zelfs, dat je 't werk van school
Nog niet afhebben kon.'
Zijn zuster zei: .Je ging dus vit
En hebt ons niets verteld!
Dat had ik nooit van jou gedacht!
't Is zonde van het geld!'
De vader zei slechts: .Bah' en zweeg.
De lucht was klef als lijm.
En Anton hield vanaf die dag
Zijn uitstapjes geheim.
Album' (heel Engels ook van sfeer en humor!) met het werkelijk
onvergetelijke slot (vooral dat .auto!'):
Now I am nearing seventy:
I wonder where my car could be:
Near the stone steps, along the road.
Or at a parking more remote?
I fear. I need an aerophoto
To spot the station of my auto.
Where I believed my car ivas parked
I only found a dog that barked
en bijvoorbeeld dit:
WEG KENNIS
Zij trokken per jeep de woestijn in.
En toen 't met hun zwerflust gedaan was
Vroegen zij aan een groep Bedouinen
Of 't rechts, links of rechttoe-rechtaan teas
.Rechts' luidde 't advies dezer heren.
.Lejamin': Aldus werd beslist.
Twee dagen daarna rubriceerde
De radio hen als vermist.
Er zijn strofen, zoals deze eerste van .Voorjaarsochtend':
Eens op een mooie lentedag.
Dat Herman uit het venster lag.
Een ijzig briesje langs hem streek
En verfde rood zijn wangen bleek.
of de eerste van .Tuinstoelen':
Des avonds, vóórdat wij slapen gaan.
Dan zetten wij ons ter theetafel aan
En drinken tevreê in de schemering
En laten de tuinstoelen buitenstaan
die een heerlijk absurde, landerige en voorbije stemming weten op
te roepen. Overigens is Waterman meestal het beste in de langere
gedichten, die we hier onmogelijk nog kunnen citeren, als .Grote
Verwachtingen', of .De Wever'.
Kortom: Jacques A. Waterman is een volkomen eigenzinnige, grillige
figuur; outsider en juist daarom mogelijk een katalysator. Lees hem
en wees gewaarschuwd, maar u zult geboeid worden,
Er bleven blaadjes in de kasten.
De hand, die ze beschreef onvast en
Ze geelden toen de tijd verstreek.
De eerste die ze las. werd bleek.
Uit 1969 dateert onder sndere het kostelijke, in het Engels gestelde a. w.t.rm.*:
Arb«ld*r»p«ra, Aremrdim f II
