BUITENLANDSE
WERKNEMERS
NIET
OPENHARTIG
OVER
MOEILIJKHEDEN
EN
WENSEN
JOEGOSLAVEN
WERKEN BI]
EIGEN
FIRMA
provinciale zeeuWse courant
24 DECEMBER 1970
SSINGEN Hoe verschillend de ach-
■onden van de bijna zeshonderd in Zee-
aanwezige buitenlandse werknemers
zijn, vrijwel zonder uitzondering zijn
mensen bijzonder gastvrij. Dat is dan
wel de enige opvallende overeenkomst
deze mensen, die wel als groep wor-
beschouwd, maar in werkelijkheid heie
niet één groep vormen,
irlanders spreken over gastarbeiders of
inlandse werknemers, maar deze men-
zelf hebben het over Marokkanen, Joe-
iven, Turken en Spanjaarden. Boven-
maken ze dan nog degelijk verschil
ssen een Marokkaan afkomstig uit Tan-
r of. een die afkomstig is uit een afgelegen
jrgstreek. Deze honderden mensen met
in geheel verschillende achtergrond zijn
Eder noemenswaardige voorbereiding
idden in een voor hen volkomen vreemde
menleving terecht gekomen. Een samen-
Ting met allerlei regels en regeltjes, die ze
huis nvankelijk helemaal niet begrijpen of aan-
jelen. Zoals die Turk, die met elf landge-
tkot jten in één huis in Walsoorden woont,
Ttelde: hij had met iemand gevochten en
sarbij was ook even een mes tevoorschijn
•haald. Tot zijn stomme verbazing bleek
angst voor een vrij langdurige gevange-
straf ongegrond, want de zaak kon in der
inne worden geschikt. Daartegenover
dan het niet op tijd inzenden van een
ander formulier, dat hem een boete op-
Ie. Een in Vlissingen werkende Ma-
lan kwam in moeilijkheden toen zijn
iw en kinderen op zijn initiatief naar
srland kwamen. Het was zijn bedoeling,
zijn gezin hier kwam wonen, maar hij
over het hoofd gezien, dat er enige bu-
icratische rompslomp aan te pas komt
men een verblijfsvergunning heeft. De
ikkaanse vrouw en haar kinderen zijn
ook naar hun vaderland terugge-
ird
DERLANDSE TAAL
Srgelijke hoogst onplezierige situaties vinden niet
leen hun oorzaak in de onbekendheid met de
Merlandse wetten, maar vooral ook in de onbe-
Itndheid met de Nederlandse taal. Vooral voor de
die op eigen gelegenheid naar Nederland
t)n gekomen en niet kunnen terugvallen op een of
dienstverlenend instituut, dat dicht bij de
cd is, zijn de moeilijkheden het grootst,
tonder uitzondering waren de buitenlandse werkne-
i, die we spraken, vol lof over de houding van
Ie Zeeuwse bevolking. De heer Temsamani, die met
lijn Nederlandse vrouw in Vlissingen woont, en in
3 fienst is van de Stichting Bijstand Buitenlandse
Werknemers te Breda, bevestigt dat. De heer Tem-
amani heeft in de ruim drie jaar, dat hij in
ggj Kederland is, de taal vrij redelijk leren beheersen.
Wat dat betreft is hij bepaald niet representatief
voor de grote groep Marokkanan, die inmiddels ook
in Zeeland in de industrie en de bouwnijverheid
werkzaam is. De heer Temsamani is afkomstig uit
Tanger, waar hij in sneltreinvaart de lagere school
doorliep. Verder studeren was voor hem aanvanke
lijk niet mogelijk, omdat hij niet uit een gezin
kwam, dat banden had met het koloniale regiem.
Voor hij 20 jaar was, zag hij echter kans om
gediplomeerd verpleger te worden en later is de
heer Temsamani, die weieens in het veelbesproken
Europa wilde rondkijken, naar Zweden gegaan,
waar hij als verpleger heeft gewerkt. In tegenstel
ling tot vrijwel alle buitenlandse werknemers, was
voor de heer Temsamani niet het geld de belang
rijkste reden om zijn land te verlaten. Vrijwel
zonder uitzondering maken buitenlandse werkne
mers duidelijk, dat zij hier alleen maar zijn om
meer te verdienen dan in hun eigen land mogelijk
is. Een groot aantal van met name de Turken en de
Marokkanen, wil slechts een beperkt aantal Jaren in
Nederland of een ander Westeuropees land
blijven, om daarna naar het eigen land terug te
keren en daar met de overgespaarde centjes een
handeltje te beginnen.
In die periode van drie tot vijf Jaar kan er
inderdaad heel wat worden gespaard. De Marokka
nen verdienen hier het dubbele van wat ze in eigen
land zouden verdienen, als ze daar al aan werk
kunnen komen. Voor de Turken ligt die verhouding
ongeveer gelijk. Tekenend is voorts het feit, dat een
gezin in Marokko kan leven van vier gulden per
dag en dat de huur van een luxe bungalow er
vijftig gulden per maand bedraagt. Het verschil in
levensstandaard kan de Marokkanen, die het initia
tief namen om in het buitenland te gaan werken,
een menswaardiger bestaan bezorgen. Zij moeten
dat dan wel betalen met vaak minder menswaardi
ge omstandigheden gedurende het verblijf in het
buitenland.
wonen, lieten blijken de huiselijke sfeer bijzonder
te missen. Toch bleek de animo om wat intensieve
re contacten te zoeken met Nederlanders erg klein.
Natuurlijk, ze vonden het allemaal wel niet zo
prettig om na het werk nog eens te gaan schoon
maken en te koken, maar overheersend was de
mening: ,We gaan toch over een paar jaar terug.
Waarom zouden we?'. De wil om Nederlands te
leren is bij de Turken en de Spanjaarden dan ook
niet bijster groot. Bij de Marokkanan daarentegen
wel. Een aantal van hen was de mening toegedaan,
dat ze worden beschouwd als .domme buitenlan
ders'.
Met name de woonomstandigheden zijn bepalend
voor de visie op Nederland. En in die woonomstan
digheden zitten bijzonder grote verschillen. Er zijn
ook in Zeeland pensions, waar het louter en alleen
om de harde guldens gaat en waar men met vier
mensen één slaapkamertje moet delen. In een vrij
groot aantal pensions is de verzorging zonder meer
goed. Onderling wisselen de buitenlandse werkne
mers, die door hun maatschappelijk isolement na
verloop van tijd elkaar steeds vaker opzoeken,
ervaringen uit. Volgens de meesten die we spraken,
is het echter erg moeilijk om voor een redelijke
prijs een goed kosthuis te vinden.
Een vrij groot aantal Marokkanen blijkt niet zeker
te zijn van hun rechtspositie. Ze begrijpen, ondanks
de pogingen tot goede voorlichting, niet, dat ze, ook
al hebben ze geen contract, niet zonder meer kunnen
worden ontslagen en dat hun loon in geval van ziek
te niet mag worden ingehouden. Toch kreeg de heer
Temsamani op zijn wekelijks spreekuur verschillende
keren te horen dat het loon tijdens ziekte was in
gehouden. Meestal blijken ze op een misverstand te
berusten. Zo hebben de buitenlanders vaak
moeilijkheden gedurende de tijd dat ze in de
ziektewet lopen. Op bepaalde uren moet men dan
thuis zijn om controle mogelijk te maken. Maar
aangezien dergelijke voorschriften op een Neder
lands formulier staan, dat door een groot aantal
buitenlanders niet wordt begrepen, komen er vaak
ongeweten overtredingen van dergelijke regels voor.
bouwde kom. De meesten hebben er geen bezwaar
legen dat hun woning erg klein is en van slechte
kwaliteit: de huurprijs is dan laag en men kan dus
eerder terug naar huls. In de Jul tanastraat te Axel
wonen erg veel Turkse gezinnen, vaak met inwonen
de landgenoten. De arbeiderswoningen in de Julla-
nastraat, die van ver voor de oorlog dateren, zijn
allesbehalve luxueus ingericht. Toch zijn de mensen
er tevreden mee. Men voelt zich Juist daar niet zo
geïsoleerd, omdat de nabijheid van landgenoten
met name voor nieuwkomers veel moeilijkheden
voorkomt. De belangrijkste raadgever in de Juliarta-
straat te Axel is de heer Hüsgör, een timmerman
die al vier Jaar in Nederland is. Deze heeft in die
tijd behoorlijk Nederlands geleerd. Dat blijkt voor
velen een uitkomst te zijn bij het afwikkelen van
allerlei procedures met overheden en werkgever.
KINDERBIJSLAG
FIETS
KATH0L0N
HUISELIJK LEVEN
Een eerste offer dat opvalt, is uiteraard het gemis
van huiselijk leven. Een keer per jaar enkele weken
naar huis en de rest van de tijd leven en werken in
een nat en koud land, waar Je de mensen op zijn
hoogst maar half begrijpt, is geen kleinigheid. De
12 Spanjaarden in dat ene huis in Kloosterzande
en de 12 Turken, die in een huis in Walsoorden
De naam van pater Baart uit Breskens, die namens
de stichting Katholon met bescheiden middelen de
mensen in hun moeilijkheden probeert te helpen, is
bij de buitenlandse werknemers in Zeeland een
begrip. De heer Baart, die omstreeks deze tijd de
voortgezette opleiding als opbouwwerker aan de
sociale academie te Rotterdam wil voltooien, is mèt
de heer Temsamani van mening, dat vele buiten
landse werknemers dikwijls niet durven te klagen,
omdat ze bang zijn, dat ze dan zullen worden
ontslagen. De heer Temsamani, die toen hij in
Nederland kwam, in Den Haag als metaalarbeider
ging werken, kan er over meepraten. Hij kan dat
des te gemakkelijker, omdat hij zich onafhankelijk
weet van een of ander bedrijf. Hij geeft toe, dat hij
vanaf het begin inderdaad de mening was toege
daan, dat hij meer moest presteren als een Neder
landse arbeider: ,Ik moest in Den Haag machines
afstellen en in de tijd dat een Nederlandse collega
er twee klaarmaakte, deed ik er drie. Dat gaf uiter
aard wel eens spanningen'.
Hoewel steeds weer lof wordt gezongen op de
vriendelijkheid van de Nederlanders, komen er tij
dens gesprekken talloze van dergelijke moeilijkhe
den naar voren. Moeilijkheden, die vaak worden
veroorzaakt door communicatiestoornissen ten ge
volge van de taalbarrière. Een Marokkaan heeft,
voor hij besloot te tekenen, gehoord, dat hij gelijke
rechten heeft als de Nederlanders en dat tot die
rechten onder meer kinderbijslag behoort. Nu
wordt kinderbijslag alleen uitbetaald als de gemeen
te. waar de betreffende man woont, een verklaring
stuurt, dat hij inderdaad het opgegeven aantal
kinderen heeft. Bij velen heeft de uitbetaling van
kinderbijslag nog nooit plaatsgevonden, omdat ze
afkomstig zijn uit een deel van Marokko, waar men
helemaal geen adressen kent en waar men dus ook
niet kan nagaan in welke gemeente iemand woont.
In de kanaalzone van Zeeuwsch-Vlaanderen wonen
nogal wat Turken in gezinsverband: 40 van de 60.
Vooral bij Turken leeft zeer sterk de wens om de
vrouw en kinderen naar Nederland te laten overko
men. Dat kan pas als men reeds twee jaar in
Nederland werkt, als men een contract heeft voor
nóg een Jaar en als er een huls gegarandeerd is.
Vooral dat laatste is erg moeilijk. Een vrij groot
aantal buitenlandse werknemers woont met him
gezin in oude landarbeidershuisjes buiten de be
Simpele zaken blijken al aanleiding tot moeilijkhe
den te kunnen vormen. Als een buitenlandse werk
nemer een kosthui» heeft gevonden (vaak na veel
moeite) komt het probleem van vervoer van en
naar het werk. Waar haalt Iemand, die heg noch
steg weet. zo gauw een flets vandaan?
Aan het eind van de Mohammedaanse vastenmaand
(op 30 november) kon, dankzij medewerking van
pater Baart van Katholon, in Axel een gebedsdienst
worden gehouden in een schoollokaal. In zeer
grote getale en soms van grote afstand waren
Mohammedaanse mannen naar deze gebedsdienst
gekomen. Men bleek het bijzonder op prijs te
stellen, dat de heer Baart aan de gebedsdienst
deelnam en in een gesprek achteraf kwam de vraag
naar voren of het niet mogelijk was een moskee te
stichten. Blijkens vele reacties is daar grote behoef
te aan. Merkwaardigerwijs was vóór die tijd de
vraag naar een moskee nooit naar voren gekomen.
Een bewijs te meer, dat het overgrote deel van de
buitenlandse werknemers het achterste van de tong
niet laat zien als het gaat om kritiek of wensen.
Velen zijn bang, dat onvriendelijke uitspraken ern
stige consequenties zullen hebben.
Willem Wisse
VLISSINGEN In de bonte menge
ling van buitenlandse werknemers in
Zeeland nemen de 240 Jocgoslaven een
speciale plaats in. Deze mensen werken
namelijk voor het overgrote deel bij
Joegoslavische firma's, die in vele Eu
ropese landen arbeidscontracten afslui
ten. Omdat de meeste Joegoslaven in
de eerste plaats werknemer zijn van
een Joegoslavisclie firma hebben zij
teel minder moeilijkheden dan liun col
lega's uit Turkije of Marokko. De Joe-
toslaven weten bij hun vertrek uit hun
•>nd al. dat er in Nederland een bed
toor hen klaar staat. Daar hoeven ze
roet zelf naar te zoeken. Ook de vakan
ties (twee of drie keer) per jaar) zijn
contractueel vastgelegd. Regelingen met
Nederlandse instanties worden collec
tief afgedaan door daarvoor speciaal
aangestelde mensen. Jugomontage uit
Zagreb is een van de vier Joegoslavi
sche firma's, die in Nederland mensen
aan het werk heeft, 1200 in totaal.
In gesprekken met Joegoslaven kwam
steeds weer de vriendelijkheid van de
Nederlanders naar voren. Een goed
land, ondanks de regen en de mist
aldus de Joegoslaven. Als ze Nederland
dan zo'n goed land vinden, waarom
laten ze hun gezinnen dan niet overko
men? Het antwoord bestond uit niet
meer dan schouderophalen. Ze zagen de
noodzaak daarvan niet in. De vrouwen
hebben thuis ook een baan en de kinde
ren gaan op school. Bovendien gaan de
Joegoslaven twee of drie keer per jaar
naar huis. Alles is geregeld. De verdien
sten zijn goed. En als er wordt gesug
gereerd, dat ze hier zijn omdat ze meer
kunnen verdienen, volgt er een ontken
ning. ,We verdienen wel iets meer,
maar ,wij werken overal, tot in Afrika
toe'. Dat is gewoon zo. Dat we onze
gezinnen in lange tijd niet zien, is voor
ons een normale toestand'. Dat er wel
contact wordt gehouden lieten ze zien
door een stapeltje brieven te tonen.
De ontmoeting met een groep Joegosla
ven vond plaats in een Vlissings pensi
on, waar de mannen juist een typisch
Kroatische maaltijd hadden beëindigd.
Onmiddellijk na de maaltijd gingen er
een aantal mannen naar hun werk,
omdat ze avonddienst hadden. Anderen
bleven tv kijken en weer anderen gin
gen naar het Scheldekwartier om zich
met biljarten en tafeltennissen te ver
maken.
Ir Milanovic, de chef van de 150 bij De
Schelde werkzame Joegoslaven, vertelt,
dat het contact tussen Nederlanders en
Joegoslaven vrij hecht is. Zo is er een
uit Nederlanders en Joegoslaven samen
gestelde volksdansgroep en een orkest
je. dat folkloristische muziek speelt.
Hij vertelt, dat een paar Joegoslaven
voorman zijn van een uit Joegoslaven
en Nederlanders bestaande ploeg bij
.De Schelde'.
De Axelse Julianastraat: een Turkse enclave.
