IN ZEELAND STEEDS
MEER BUITENLANDSE
WERKNEMERS
,ER KOMEN GEEN ARBEIDERS, ER KOMEN MENSEN'
,ZELF VAAK IN HET BUITENLAND GEWEEST'
,NIET NADRUKKELIJK BEGELEIDEN'
C. H. VAN WOERKOM:
J, BLAAKMAN:
A. F. R. VAN 0PD0RP:
provinciale zeeuwse
con
24 DECEMBER 1
C. H. van Woerkom, opbouwwerker bij de Stichting West-Zuid-Beveland
over buitenlandse werknemers en de voorzieningen, die bij hun komst
naai zijn mening zouden moeten worden getroffen: ,Ik heb daar eigenlijk
nog niet mee te maken gehad, hoewel er zover ik weet wel een 70 hier in
de streek werken en wonen. Ik geloof wel, dat een gemeente als Borsele
preventief, iets zou moeten doen. Het zit erin, dat we hier ook meer te
maken krijgen met buitenlandse werknemers en het zou goed zijn daar
voorbereidingen voor te treffen. Over het algemeen wordt er pas
achteraf iets gedaan. De gastarbeiders komen en pas als er hier en daar
moeilijkheden ontstaan, wordt erover gedacht, die op te lossen.'
De heer Van Woerkom vindt, dat als er maatregelen tevoren worden
getrofien, men e.-van moet uitgaan, dat er .geen arbeiders komen, maar
mensen'. Hij zegt: Ik geloof, dat er teveel van wordt uitgegaan, dat er ar
beiders komen, terwijl te weinig aandacht wordt besteed aan het feit, dat
de gastwerknemers hier ook moeten wonen en leven. Je moet ervoor zor
gen. dat er een goed woon- en leefklimaat is".
Van heel veel beiang acht de Bevelandse opbouwwerker de voorlichting
aan zowel ae mar., die uit het buitenland hier naar toe komt als aan de
bevolking hier, die met hem te maken krijgt. .Als hier in Baarland
morgen plotseling 20 buitenlanders zouden worden gedropt, dan zou dat
een enorme consternatie teweegbrengen onder de bevolking. Het
gemeentebestuur zou. als men met deze problematiek te maken krijgt
voorlicnting kunnen geven op dit terrein. Ik meen, dat het gemeentebe
stuur plannen heeft voor een vrij intensieve voorlichting over de
industrie. Het aspect.» van de gastwerknemer zou daarbij mooi kunnen
worden betrokken. Er is een voorstel van b en w van Borsele van de
kant van maatschappelijke werkinstituten, sociale zaken en mij om een
werkgroep in het leven te laten roepen die zich met de hele problema
tiek op het plaatselijk vlak kan bezighouden.
TWIJFEL
Over voorlichting aan de gastarbeiders zelf zegt de heer Van Woerkom:
,Ik oetwij'el of die mensen wel weten, wat ze hier zullen aantreffen. Ze
realiseren zich misschien niet altijd genoeg, dat ze in een wereld komen,
waar olies anders functioneert dan in hun eigen land. De man, die
hierheen komt moet gewoon praktische dingen weten als bijvoorbeeld:
,Ik kan daar wel Tu<-ks eten, maar dat zal me wat meer gaan kosten. Ik
kan wel met vakantie, maar ik kan maar niet zonder meer vertrekken
als mijn vrouw ziek is. Daar moet ik het eerst met mijn baas over
nebben.' ,En', zo vindt de heer Van Woerkom, ,de werkgever moet ook
weten nut wai voor mensen hij te maken krijgt, dat ze andere
gewoonten hebben en een andere instelling.'
De opoouwwerker vindt over verbetering van het leefklimaat voor de
gast werknemer: Zowel maatschappelijke als culturele instellingen moe
ten zich daa.mee bezighouden. Zorgen, dat de buitenlandse werknemer
zijn eigen muziek kan horen, zijn eigen lectuur kan krijgen.
En pastorale begeleiding is ook belangrijk. Voor Spaanse gastarbeiders
geldt dat bijvoorbeeld heel sterk. Ze moeten zich met hun religie kunnen
bezighouden hier.'
Concreet ziet de heer Van Woerkom veel in contact tussen de gemeenten
en net bediijfsieven, waardoor de gemeentebesturen tevoren op de
noogte zijn not eel mensen er komen en waar ze vandaan komen om
tijdig oorbereicüngen op allerlei terrein te kunnen treffen. ,Het gaat om
aanpassing van beidi kanten. De Nederlandse economie heeft de gastar
beuiers Kennelijk nodig. Je kunt van ze profiteren of dankbaar gebruik
van maken van hun komst.'
.Over de huiselijke omstandigheden ben ik voor 100 procent tevreden',
zegt ut. 76-Jarge pensionhouder J. Blaakman uit de Hendrikstraat in
Viissineen. Sinds april heeft de heer Blaakman vijf Marokkanen in huis.
.Ik heb ze in huis genomen, omdat ik ze wilde helpen. Ik heb zelf veel in
het biiitcnlaitü gezeten; 18 jaar. Voor een werkman is dat moeilijk hoor.
vooral ais je de taal niet verstaat. Ik heb nu 5 mensen in huis en het
gaat best. Het enige wat wel eens moeilijkheden geeft zijn de financiën.
Als eens ergens wat voor betaald moet worden, dan moet je daar wel
veel voor praten. Maar ze betalen wel als het redelijk is en verder kunnen
we goed met elkaar opschieten.'
Slechte ei varingen heeft de heer Blaakman met een landgenoot van zijn
vijf huurders, die zich als contactpersoon opwierp bij de verhuur van de
kamertjes in het huis van de heer Blaakman. .Die man kwam hier om te
vragen of ik wilde verhuren Hij betaalde elke week de huur, maar na
°en tijdje begonnen de Marokkanen hier in huis wat Nederlands te
praten. Toen bleek, dat ze veel meer aan hun tolk betaalden dan die aan
mij moest geven voor de huur. Die man maakte er gewoon misbruik
van. Dij hi< ld er meer dan 80 gulden per week aan over. Dat kan niet
natuurlijk. Ik verhuur nu aan de mensen, die hier in huis zitten en die
mik komt er niet meer in.'
De huiuders van de heer Blaakman nebben elk de beschikking over een
kamertje Je heer Blaakman timmerde op zijn zolder een stel slaapka
mers at. Verder is er een gezamenlijke woonkamer annex eetkamer. De
Marokkanen gebruiken samen één douche en één tollet. Ze koken zelf in
eigen keuken.
De verhuurdei vindt: .Helemaal comfortabel is het niet, maar ze hebben
alles wat je noaig hebt Er is een wasmachine en een strijkplank.
Eigenlijk alles wat een huisvrouw nodig heeft.'
HULP
Volgens de heer Blaakman hebben zijn huurders het wel naar hun zin in
Nederland .Ze werken bij de Schelde en hun Nederlandse kameradei
helpen ze wel als dat nodig is', meent de heer Blaakman, die zelf ook
regelmatig hulp verleent, met name als het om administratieve zaken
gaat. .Ik ga voor ze naar de vakbond en zo als dat nodig is en ik help ze
als ze een beroepschrift moeten opstellen voor een verzekering of zo We
praten heel vaak met elkaar Ik versta al een beetje Marokkaans en zij
spreken zoveel mogelijk Nederlands.'
Volgens de pensionhouder ondervinden de gastwerknemers niet zoveel
problemen hier. ,Ze drinken niet en ze gedragen zich rustig. Ik gelooi
niet, dat ze vaak mensen tegenkomen, die vijandig tegenover ze staan
Een wens var de heer Blaakman: ,Ik zou graag willen, dat ze een heel
goede tolk hadden. Iemand die daar niet direct aan wil verdienen
KEES CLJSOUW DOLF SNEL
Gastarbeiders is de verzamelnaam en Nederland had er vorig in twee jaar tijds is het aantal buitenlandse werknemers in de
jaar 58.000: mensen van buiten het EEG-gebied, die bij Nederland- provincie verdubbeld, van ruim driehonderd in oktober 1968 tot
se bedrijven aan het werk zijn. In Zeeland is hun aantal in ver- ruim 600 enkele maanden geleden,
houding tot de randstad Holland niet zo spectaculair. Maar toch:
Gastarbeiders is de benaming, die vooral
slaat op de groep die het grootste deel
vormt van de buitenlandse werknemers:
de arbeiders uit de landen rond de Middel
landse Zee, Turken, Joegoslaven, Marok
kanen, Spanjaarden. Van de zeshonderd
buitenlandse arbeiders in Zeeland zijn er
vierhonderdzestig volgens de laatste cij
fers uit deze landen afkomstig: 255 Joe
goslaven, 95 Marokkanen, 80 Turken, 30
Spanjaarden.
Waar werken de .Zeeuwse gastarbeiders?'
,De Schelde' in Vlissingen is de belangrijk
ste afnemer van gastarbeiders in Zeeland.
Tot januari van dit jaar werkten in het be
drijf 50 gastarbeiders vooral uit Marok
koin 1970 zijn er 150 werknemers uit
Joegoslavië bijgekomen; de helft van de
totale personeelsuitbreiding dit jaar. Een
belangrijk aantal buitenlanders werkt ook
bij de bouwbedrijven in het Sloegebied, een
totaal van 185 man: bij Bredero's Bouw
bedrijf, die bezig is aan de kerncentrale
Borssele, bij de Combinatie Sloe (bouw
Pechineyfabriek), waar vorige maand moei
lijkheden over het ontslag van enkele tien
tallen uit hun land teruggekeerde Marok
kanen waren. Verder werken gastarbeiders
in kleinere aantallen bij een aantal indus
trieën langs de Kanaalzone in Zeeuwsch-
Vlaanderen en bij enkele bouwbedrijven in
Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen. Er komt voor
Zeeland bij, dat ongeveer veertig gastar
beiders Turken betrokken zijn bij de
bouwactiviteiten rond de Schelde-Rijnver-
binding, maar in West-Brabant wonen.
De cijfers van de gewestelijke arbeidsbu
reaus geven aan, dat er in het district Mid
delburg 165 Joegoslaven, 20 Marokkanen,
5 Turken werken, voor het district Goes
zijn die cijfers: 70 Joegoslaven, 20 Ma
rokkanen, 40 Turken, die wonen in weste
lijk Noord-Brabant. Voor Zeeuwsch-Vlaan-
deren lag het aantal werknemers uit het
Middellandse-Zeegebied volgens de meest
recente cijfers van een paar maanden ge
leden op 20 Joegoslaven, 25 Marokkanen,
75 Turken, 27 Spanjaarden.
OM HET GELD
De buitenlandse arbeider komt voor alles naar
Nederland om geld te verdienen. Aanzienlijk meer
dan in eigen land mogelijk is. Zijn komst naar
Nederland heeft ook te maken met gebrekkige
mogelijkheden voor de toekomst in eigen land. met
lage lonen daar. met ongelijke kansen, maar voorop
staat, dat hij in Nederland in betrekkelijk korte
tijd veel kan verdienen. Dat geld maakt het hem
mogelijk in eigen land later iets te beginnen. De
contracten in Nederland lopen 1 jaar, daarna kan
het worden verlengd en aldus het districtsbureau
voor de arbeidsvoorziening in Middelburg bij
een verblijf van vijf jaar in Nederland kan men
voor permanente vestiging in aanmerking komen.
Zeeuwse bedrijven hebben vanwege de krappe ar
beidsmarkt de laatste jaren een toenemend beroep
gedaan op gastarbeiders. Zij doen ook karweitjes,
waarvoor moeilijk Nederlandse werkkrachten meer
te krijgen zijn. maar die toch moeten gebeu
ren.
Hoe komt een bedrijf aan gastarbeiders?
Nederland heeft met een aantal landen wervings
overeenkomsten afgesloten: dat is het geval met
Griekenland, Marokko. Portugal, Spanje, Turkije en
Joegoslavië, er zijn in die landen ook officiële
wervingsbureaus, waar belangstellenden zich kun
nen aanmelden om in Nederland te gaan werken.
Tot voor kort was er ook in die landen sprake van
ronselactiviteiten: er werden buitenlandse werkne
mers door particulieren aangetrokken en daarbij
kwamen zaken als medische keuring en een behoor
lijke huisvesting nog wel eens in de knel.
Met het oog op die situatie heeft de regering een
oaar maanden geleden besloten buitenlandse werk
nemers in beginsel alleen toe te laten en te laten
werken in Nederland als ze met toestemming van
do overheid aangeworven zijn in een land, waarmee
Nederland een wervingsovereenkomst heeft. Een
uitzondering geldt onder meer voor geschoolde of
's-IIeerenhoekse arts A. F. R. van Opdorp is controlerend geneesheer van
ongeveer honderd Joegoslavische werknemers in het Sloegebied, die in 's-
Heerenhoek en Borssele zijn gehuisvest; een telefoontje van Bredero's
Bouwbedr jf bezig met de bouw van de kerncentrale gaf hem er
die functie een paar jaar geleden bij. Hij heeft met buitenlandse
wei kiismt rs aok te maken gehad op een andere manier, bij het
organiseren van onder meer een filmvoorstelling, een jaarwisselings
avond in de Jcugdhoeve.
Dokter Van Opdorp heeft met name de Joegoslavische gastarbeiders als
.sympathieke mensen' leren kennen, maar hij zet bij het toenemend
aantal gas!arbeiders in Nederland, in Zeeland wel een vraagteken. .Kijk
eens wat er m net Sloegebied gebeurt, Pechiney en Total draaien nog
niet en er zijn voor de bouw al buitenlanders nodig. Van haBveel gewicht
is streks het argtment werkgelegenheid? Moeten er dan ook mensen van
buitenaf worden aangetrokken? Zou het niet beter zijn fabrieken daar
neer te zetten waar echt werkloosheid heerst?'
Hij vindt wel, dat de buitenlandse gastarbeiders in Nederland iets moet
worden geboden, wat ze thuis niet hebben. .Vindt wel. dat ze moeten
worden ODgevai.een, maar dat die begeleiding niet te nadrukkelijk moet
zijn er. rekening moet houden met de andere geaardheid van de
buitenlandse we-knemers. Hij noemt in dit verband de Joegoslaven, zegt:
.Ze vragen n.ei >>m begeleiding, ze zeggen: JDoe toch geen moeite, we
willen u niet tot last zijn'. Nee, je moet geen ingewikkelde opvangsyste
men ontwikkelen, maar gewoon zorgen, dat ze op een voetbalveld
terecht kunnen dat er een recreatiezaal open is, dat er af en toe een
film draait.
NIET IDEAAL
Waar naar de mening van de heer Van Opdorp wel nauw op moet
worden toegezien is de huisvesting. Hij vindt het een weinig ideale
situatie, dat zoals hij in Borssele heeft gesignaleerd een groep
buitenlandse weikneners in één, vrij slecht verwarmd pand zitten. .Als
in zo'n situatie één man een griepje oploopt, kun je er wel zeker van zijn,
dat ze net allemaal krijgen.'
Het is dokter Van Opdorp opgevallen, dat de buitenlandse arbeiders in 's-
Heerenhuek een.akkelijk worden geaccepteerd, ,er is geen sprake van
discriminatie, dat is in Duitsland bijvoorbeeld wel anders.' Zegt, dat het
dorp ook weinig van deze buitenlanders merkt: ,Toen hier een tijd terug
Duitsers waren, was dat ook wel anders.'
De heer Van Opdorp heeft de indruk, dat met name de Joegoslaven
zoveel mogelijk aan het werk willen, ,ze noemèn de zaterdagen en de
zondagen venoren dagen.' Hij heeft de ervaring, dat ze zich weinig ,van
het werk drukken.' Het contact met de Joegoslaven, hun houding, hun
trots het heeft de 's-Heerenhoekse arts getroffen. En bovendien
geïnspireerd lot ten vakantie in Joegoslavië, vorig Jaar. ,We zijn daar
nog meer onder de indruk geraakt van het land en van de mensen....'
Op het Plein in Borssele vonden buitenlandse werknemers hier e
gespecialiseerde werknemers, zowel binnen als bui
ten de landen waarmee een wervingsovereenkomst
loopt. Wel moet dan aan een aantal voorwaarden
worden voldaan.
HUISVESTING
De huisvesting van de gastarbeiders in Nederland
wordt bekeken door de arbeidsvoorziening in
Utrecht. Bij het districtsbureau voor de arbeids
voorziening in Middelburg heeft men de indruk, dat
er op dat stuk van zaken in Zeeland over
algemeen weinig klachten zijn. Daarbij werd
overigens op gewezen, dat er wel wat deinlq^
geweest het afgelopen jaar rond de
een 40-tal gastarbeiders in een barak in
bied, maar dat dit meer betrekking had
geïsoleerde ligging van de barak dan op de
ting als zodanig. Veel bedrijven zorgen zelf
huisvesting van gastarbeiders, waarbij groepen
t.enlandse werknemers in éen huis
anderen zitten in een pension of wonen bij
lieren als .kostgangers'.
