,EEN DIARREE VAN GOUD EN DOLLARS' HET CREDO VAN EEN NARCISSUS nieuwe dichtbundels q_ a_ DEELDER, SOUDIJN BERNLEF EN DAEN SALVADOR DALI (EXCLUSIEF) ZATEdDAG 28 NOVEMBER 1970 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 15 B« no K-Jarige Salvador Dali. schilder, beeld houwer, schrijver, edelsmid, filmregisseur choreograaf naar eigen zeggen genie en naa indermans zeggen clown, doch in ieder geva multimiljonair, staat dezer dagen letterlijk midden in de belangstelling In Rolterdan woedt' zijn grote retrospectieve en anderzijds li hij bezig zich een plaats in de toekomstigi kunsthistorie te verzekeren door zelf eer Dill-museum in te richten in zijn geboorte plMts Figueras, nabij de C'osta Brava, Het is niet gemakkelijk door te dringen tot het heilige der heilige van het genie Salvador Dali, om hem met profane vragen lastig te tallen. Ten eerste verblijft hij zelden lang op dezelfde plaats en reist hij rond tussen zijn huizen in New York, Parijs en Portlligat (Costa Brava), of de scènes van zijn verschil lende stunts zoals nu het museum in Figuer is. Ten tweede wordt hij voortdurend omge ven door een wacht van jaloerse bewonder tars en beeldschone modellen, die niet graai ïun plaatsje in de zon van het genie afslaan Niettemin ziet Dali erop toe dat de pers .vanneer zij eenmaal tot hem doorgedrongei s. goed behandeld wordt, omdat zijn faarr ■rondig rondgebazuind kan worden, VERMEER Senor Dali xcat moet het publiek, dat uw retrospectieve tentoonstelling te Rotterdam gaat bezoeken, weten van het artistieke, bio grafische of filosofische verleden ran Salva dor Dali? Dali .Van Dali's verleden moet het publiek helemaal niets weten. Het enige wat het moet weten is dat Dali verklaart dat het best geschilderde doek, dat er in de historie van de schilderkunst van de hele wereld is ver vaardigd, het. .Gezicht op Delft' van Vermeel VERVALSINGEN Om bij het verleden te blijven, hoeveel wet ken heeft u tot nu toe vervaardigd'' Dali: .Geen flauw idee. Als ik al die cijfers in mijn hoofd zou moeten houden zou ik niet die diepzinnige gedachten kunnen onderhou den die ik nu heb' Men zegt dat bijvoorbeeld vijftig procent van alles wat er als Miro tentoongesteld wordt, ver valst is. Heeft men Dali ook vervalst Dali: ,Oh ja, vaak genoeg. Maar dan met het verschil dat het gemakkelijker is een Miro te vervalsen,want dat zijn vlakken en kleuren dikwijls als men een Miro vervalst, of bijvoorbeeld een Mondriaan om in uw gebied te blijven, blijkt het dat de kopie beter is dan het origineel het is daarentegen heel wat moeilijker om Dali te vervalsen. Daarom bestaan er ook niet zoveel vervalsingen var Dali als van andere moderne schilders, war.' dit vereist veel meer werk en de luiheid ls het belangrijkste kenmerk van onze heden daagse maatschappij' ZWAKZINNIGEN is Daar heb ik wel de pest over in, want ik zoi liever hebben dat het beste schilderij van de wereld van Velasquez afkomstig zou zijn, du een veel groter genie was dan Vermeer. Maai het is nu eenmaal zo dat Vermeer bete schilderde dan Velasquez'. En denkt u er zelf niet over Vermeer te overtreffen Dali: .Ik heb Delft al geschilderd, maar dat heeft niemand gemerkt. Je moet het publiek dezelfde dingen duizendmaal voorkauwen en zelfs dan begrijpen ze het nog niet. want het publiek van de hele wereld is over het alge meen nog stommer en hardleerser dan het leer dat wij onder onze schoenen dragen Dali tikt met zijn gouden wandelstok tegen de zolen van zijn schoenen) Ik neb indertijd een schilderij vervaardigd waarin ik Delft op mijn manier uitbeeldde, en dat ik de titel gaf van Verschijning van de stad Delft'. Maar hoewel het onder deze titel op een openbare veiling te Londen werd verkocht, kwam het niemand in het hoofd om de titel serieus te nemen en aan te toner welke be'rekking er bestaat tussen het schil derij van Vermeer en dat van Dali. Ik weet niet eens of de organisatoren van deze ten •oonstelling in Rotterdam zich hiervan we) rekenschap hebben gegeven' Daarom neem ik deze gelegenheid, te baat (als goede afstammeling van de Phoeniciërs :aat ik nooit een gelegenheid ongebruikt voor bij gaan) om hen te waarschuwen dat zij zullen moeten rennen om er tijdig voor te zorgen (als zij dat al niet hebben gedaan) dit schilderij, dat zeer belangrijk is voor de banden tussen Dali en de Lage Landen, niet op de tentoonstelling van Rotterdam ont breekt' Meent u dat deze persoonsverheerlijking no dig is voor de artistieke vorm van Dali? Dali. .Aangezien wij in een tijdperk van zwakzinnigen leven, namelijk het tijdperk van de consumptiemaatschappij, zou het toch treurig zijn als Ik niet mijn slaatje zou slaan uit de zwakzinnigen van mijn tijd om nóg meer geld te verdienen Wat ik het meest liefheb na mijn vrouw is het geld. en daarom grijp ik alle gelegenheden aan opdat er onaf gebroken een diarree van goud en dollars over mijn leven neerdaalt, hetgeen mij een bijna onovertreffeliike bevrediging verschaft" Wat houdt de toekomst in voor Dali? Dali: jiet belangrijkste is mijn museum hier in Figueras Eind deze maand zet ik de eerste stap, want dan wil ik het plafond van de centrale zaal klaarhebben De architectuur daarvan is nu in voorbereiding. Dit wordt hef eerste museum van de wereld met een mo oarchistische koepel (zoals u weet is de soepel net symbool van het Koningschap; want ik ben bovenal een monarchist Symbo- lisch schilder ik mijzelf op dat plafond, om ringd door dozen, en terwijl ik al die dozen open, daalt al het geld dat ik de mensen uit de zak heb geklopt weer op de hoofden van mijn mede burgers neer' DOOD De toekomst houdt, zelfs voor een genie, de dood in Welke indruk maakt het idee dat u zult moeten sterven op u? Dali <na -sen korte stilte, de eerste maal dat hij niet direct een antwoord klaar heeft» .Een beroerde indruk' (Dan komt hij weer op gangi Zozeer zelfs dat ik mijn voorzorgs maatregelen heb genomen. Ik heb me ai ingeschreven om ingevroren te worden, hoe wel Ik nu nog niet geloof in de doelmatigheid van het idee' .Maar in ieder geval doet het me plezier te kunnen bedenken dat als ik spoedig zou sterven, de mensen hier in de cafés van Figueras tegen elkaar zouden zeggen: Dali is gestorven neen, neen, hij is wel dood, maar hij is niet gestorven zoals iedereen'. vVat er in iedei geval zal blijven voortbe staan, meer dan mijn persoonlijkheid of mijn werk, is mijn genie. Ik heb altijd al gezegd dat ik een heel slechte schilder ben, en het schilderen is trouwens niet meer dan één onder duizend manieren om een oneindig klein deel van mijn persoonlijkheid uit te drukken'. Dali in Rotterdam Een onuitstaanbaar grote man een genie genoemd een Spaaase gril, een schilder in elk geval. Salvador Dali houdt zich in Boymans van Beuningeu bezig met eet van zijn meest geliefkoosde bezigheden: hij laat er naar zich kijkei. n rekent daarmee af met een plaatsbepaling die althans de schildei in hem van een te beperkt aangezicht voorzien heeft. De tentoonstelling in Rotterdam maakt namelijk duidelijk dat het wei zeer ve keerd is de velen te volgen die Dali. hoog op de schouders jan het begin en einde van het sunealisme plaatsen. Het surrealisme bemoeit zich niet met de Jongere Dali. het surrealisme overlijdt niet met hem, bovendien en dat is een belangrijker aspect is Dal) niet zo gemakkelijk te vangen. Daar komt nog bij dat tot nu toe nergens zo treffend is gedemonstreerd dat de schilderijen niet geheel op Zich staan, maar verwijzingen zijn naar andere delen van Dali - complexe persoonlijkheid, zoals ook zijn boeken om maar een niet >1 te magei kantje te noemen op hun beurt weer naar de «childerijen verwijzen. (Wie zien wil. leze). Denk daarbij echter niet Jat het rondje volgemaakt wordt, kogeltjesglad want Dali en zijn manilestatie zijn gladder Dali en het su realisme. Van den Bergh en Jurgens, Van Gend en ooos. een onontkoombare koppeling van namen die begrippen zijn gewild of niet Dali Ls op de eerste Diaais realist niet op de manie; -iat er direct fotografie in zou schuilen wel een realist van het beeld waarin vervreemding past, zich duidelijker opdringt en doordringt tot die vervreemding gestalte krijgt. In de ontwikkeling van Dali schittert de mengeling van wat schilder Kunstig technisch wordt aangevoerd en wat deze techniek doet ■net een beeld, een karakter, een kem. Dali. de realist blijft overeind -n draait het toneel. Het tegen elkaar uitspelen van gegevens, glad en met meesterschap geschilderd, trekt de realiteit die in een conventio nele opstelling op deze wijze een tien met een griffel gekregen zou te hebben, 'elijkjes de broek uit: dat is het dan. zegt Dali. Op dit uu; van he* démasqué is men geneigd aan een vervormend onderbewust 'ijn of zelfs een vormend boven bewust zijn te denken: gecondit ioneer ae zaken krijgen een andere functie, een holle loop inhoud: mensen dieren hun dingen leiden een ander leven maar en dat zeer nadrukkelijk tegen een nimmer wisselend tijdloos fond. Up deze wijze schildert, tekent, schrijft en componeert Dali een fascinerende wereld, bizar, vaak op de grens van de hallucinatie, maar wie zweven wi» blijft op de grond. In schilderijen, tekeningen, gouaches, aquarellen, etsen, een enkele litho beeldhouwwerken, objecten en Juwelen, woedt tussen onuitstaanbaar groot, groot en soms naargeestig klein het credo van een Narcissus. de regisseur van het spektakel-Dali. André Oosthoek (Rotterdam, museum Bovmans van Beunineen tot 10 lanuari. Kleine cataloeus 13.-. erote werkeliik orachtie en zeer waardevolle cataloeus f25.- Oüen elke dae) MEN HOORT VAAK beweren dat het steeds moeilijker wordt om poëzie uitgegeven te krijgen, met name jonge schrijvers, debutanten, zouden weinig kansen krijgen. We be twijfelen of dit waar is. Er verschijneiSbijzonder veel bundels met werk van jonge dich ters, en het was toch beslist vroeger, bij voorbeeld voor de oorlog of kort er na, voor een debutant ook niet zo gemakkelijk om bij een bekende uitgever gehoor te vinden. Ook toen moesten velen de toevlucht nemen tot eigen beheer, of bekostigden zij de uitgave. We we ten niet of er statistieken van bestaan, maar we krijgen echt de indruk dat de jonge dich ter van thans zich niet hoeft te beklagen wat publikatiemogelijkheden betreft. Een typisch voorbeeld is het boekje .Poëzie', dat met steun van Studium Generale der Nederlandse Economische Hogeschool/Medische Faculteit Rotterdam in eigen beheer werd uitgegeven, en dat het resultaat is van te Cadzand gehouden bijeenkomsten in de zomermaanden van 1870. Jonge dichters werkten daar in een .poëzie-workshop'. Het klinkt fraai, of onfraai, en hoeveel het om het lijf gehad heeft is moeilijk te zeggen; vermoedelijk niet meer dan dat Jonge, poëziegevoelige mensen bij elkaar kwamen, over poëzie spraken en een keuze maak ten uit wat ze geschreven hadden, mogelijk na onderling overleg. Het boekje Poëzie bevat werk van Judith Teriing hen, Kees Porrey, Klaas Dekker en Kees Leenheer Over hun werk valt nog heel weinig te zeggen, hun Persoonlijkheden komen via de woorden, de teb sten, de gedichten, nog niet klemmend en onverwis K.^r 0ver 01 z^ zich 00it ln dit opzicht zullen ontwikkelen is de vraag, en het is juist die overwe wrt die het zo buitengewoon moeilijk maakt, een oordeel over werk van heel jonge mensen uit te spreken Er zijn vroegbloeiers en laatbloeiers, ei lit wgelui die de mooiste dingetjes maken, en «nri men nooit meer van hen' en er z'in «naeren, die aanvankelijk niet zo briljant leken, ol wier werk zelfs uitgesproken slechte kanten toonde ti» ut r onl:wikkelen tot figuren van importan rtnnr Ware talent verraadt zich meestal toch wel brpeuü ,behaalde eigen klank en visie, bovendien ppriiii! u zich 00k wel een haan Daarom maai Innoi kend dat we in het debuut van deze viei reprtt ?ensen geen Persoonlijkheden ontmoeten die od t» machte zÜn de lezer dwingend hun visie nneHou gan' De gedichten getuigen eerder van eer npn ni.6 on,;van!<elijkheid dan van poëtisch kun van' Ti!rtifu6I talent. Er is een aardige notitie an Juchth xerhngbg". .Misschien vergis ik me - ook Hat 0.ntstemd ben is mijn gitaar het hchzn™°U,.?et zo ere zijn maar het ding laat acn zo moeUijk stemmen' rich»ino°rrey 8eeft in -Horubas de heemhond' de bereiken3an ',vaar'n hij wel iets goeds zou kunnen van fn v1 treffendst in de bundel is mogelijk ^ees Leenheer dit: VERZINSEL ZONDER EIND ademend tussen de voeten gedrukt •"fxr ife wanhopig T ie gedichten die naar de jongste opvattingen op straat moeten liggen ik kan teder mededelen dat het een misvatting is ik zag stenen op alle mogelijke manieren beschadigd knopen, stukken hout. papier sigarettenpeuken en al wat denkbaar is behalve letters of ivoorden die ik nu ik me ten einde raad weer heb opgericht maar zelf verzin en achter elkaar zet .Poëzie is maar- een heel eenvoudig gestencild boekje zonder veel pretentie: meer dan drie maal to duur is ,Het Kruidenboek' van Karei Soudijn. fraai uitgegeven en gedrukt, maar de inhoud, achar me. Onbeduidende poëzie, geacheveerder dan die lebuten, dat wel, maar zo leeg en banaal. Voorbeei 1en. Keizer Karei.- in het rijk/van karei de vijf de/ging de zon nooit onder/wat zal die man bruin zijn geworden. Lyrisch Wassenaar.- waarde leonoor/de tuin droogt uit/de planten smeken/om een traan. Er staan ook wel aardiger dingen in, als .Ballade Bosmeer' of dit: VROUWEN wat een iveemoed als ik liedjes hoor uit de tijd dat ik nachtenlang zingend van genot te denken lag aan het meisje met de vlugge stap aan het meisje met de dikke enkels aan het meisje met de purperen lippen en het meisje met de gouden neus wat een weemoed als ik liedjes hoor want het is er toen nooit van gekomen Maar, au fond, wat een dure armoede! .Dag en nacht geopend' is de tweede bundel van Jules Decider, die sprekend op Jan van Eyck lijkt tenminste als de Arnolfini uit de National Gallery inderdaad Van Eyck voorstelt, iets waar we per soonlijk vast van overtuigd zijn Het heeft niets met zijn poëzie te maken maar het is zo frappant iat je het even zeggen wil. Vergeleken met zijn vorige bundel. .Gloria Satoria' die nog al erg .high '.eek. is .Dag en nacht geopend' bezonkener. rijker en beter. Deelder is ongetwijfeld een dichter waar veei van te verwachten is. Een stem zeer typisch van nu, van dit ogenblik, maar met nuances die echo's wekken uit het verleden. Zijn werk is vaak geestig, speels, hij houdt van een zelfde soort denkgrapjes als Gerrit Krol soms Rijrichting bijvoorbeeld), bijzonder komiek is de lange volzin van drie pagina's. Geel 4711'. Het gebruik van rijm en metrum dient vaak enkel voor het bereiken van een grappig effect en de ondertoon is vaak nostal- giek De slotnoot is dan ook dit ZELFPORTRET Soms zie je je zitten Bleek en sereen Hier en/of ginder Alleen of alleen. Een enkel vers doet denken aan de fameuze .Lijst jes' uit de Nieuwe Linie, zoals Bert Bakker die nu gebundeld heeft uitgegeven (.Gedichf voor Land- en Tuinbouw* bijvoorbeeld). Een typerend voorbeeld van Deelders poëzie: TENEINDE Of wel of met gaan naar die vriend? teneinde wat te ouwehoeren over 1 1 3. of over 't treurig lot der boeren in tijden van inflatie en van ziekten onder 't vee - teneinde wat te ouiuehoeren over 1 1 3, of over 't treurig lot der boeren in tijden van inflatie en van ziekten onder 't vee - over 1 1=3 én over 't treurig lot der boeren in tijden van inflatie en van ziekten onder t vee Ook Bernlef's poëzie heeft vaak iets soms van .lijstjes'. Hoe wit kijkt een eskimo' heet zijn nieuwste bundel. Hij heeft in de loop van de jaren zo'n grote echniek verworven in het dichterlijk bewerken van gevonden stof dat zijn tekstachtige gedichten of gedichtachtige teksten een heel hermetische indruk maken. Nog steeds wordt hij blijkbaar geobsedeerd door zijn trouvaille Ge Kikker', een soort sleutel vers voor hem, dat hij thans varieert in de aanhef van een gedicht over een wandelend blad insekt Oanst 't - heeft 't haast - als 't stilstaat ligt 't eigenlijk'. BEELD BUITEN BEELD laat het mij zien zoals je een paard roskamt het stugge haar glad als een spiegel kamt de witte adem uitgestoten inde wintermorgen ver mengt onze adem zich roerloos als een beeld even soms zwaait de staart of klettert een stevige straal op de s'enen daaronder laat hei mi} zo zien zonder vloeiers geurend als de droom van een blinde het paard door geen kader te tangen dat hinnikt en slaat vonken uit de onzichtbare straat In een totaal ander klimaat komen we terecht met Frank Daen, die een bundei ,De koopman en zijn tijd' uitgaf. Oaen (pseudoniem voor de Vlaardingse koopman I F. de Haan) verdeelde zijn bundel in tweeën: Ge Koopman en zijn tijd' bevat sonnetten .he voor een groot gedeelte zó uit de dertiger jaren konden stammen, een soort forum-poëzie maar dan met een christelijk tintje en wat hedendaagse beel den. De tweede afdeling, .Beeld in Perspectief', is wat modernistLscher van vormgeving maar qua inhoud gelijk De gebonden vorm ligt Daen o het beste. Op persoonlijke wijze weet hij het koopmanschap als uitgangspunt te nemenvoor zijn levensbeschou wing, hij weet dit zo zeer te variëren dat hij toch niet vaak in herhalingen vervalt. We geven als voorbeeld GESPREK Vanuit de telefoon een scherpe stem. die spreekt tan wat men schuldig is gebleven. Schuld vergezelt de mens geheel zijn leven, maar zet de koopman soms volkomen klem. Of hi) nu goed bespraakt is en ad rent. of dat hij zwijgt, het is hier om het even. de koopman moet voortaan op borgtocht leven. krediet opnemen in Jeruzalem. Het deficiet is soms ontstellend groot. Zelfs laat de mens het achter na zijn dood tot ongenoegen van de erfgenamen. Hij moet nu snel een dekkingsplan beramen Wie handig kan in schijn consolideren zal men zeker voor vol aanzien en eren. In deze koopmansverzen is Daen beter op dreef dan in de reeks sonnetten op historische gegevens. en het banaalst is hij, wanneer hij, zoals aan het slot van .Hol? Mass' God er met de haren bijsleept. er is werkelijk geen andere uitdrukking voor te vinden. Het is een trieste boel met de specifiek christelijke poëzie in ons land. de laatste tijd. Een enkele keer lijkt er iets op zelfspot: L08 De boekhouding tan 't kapitaal geloof tekorten, winst, het is één trieste bende. En steeds blijft hij. als kind oostindisch doof, tobben met jaarstukken en dividenden. Elke verjaardag is een jaar respijt De koopman blijft geloven in de tijd Tot slot een merkwaardig, rommelig en heterogeen, maar prachtig uitgegeven boekje .Méér dan steen voelen', samengesteld door J. W Schulte Nordholt en Jan Wit Het is een uitgave, verschenen ter gelegenheid van het 75-jarige bestaan van de Neder- 'andse Blindenbond. en ae bundel bevat verzen over blinden en het blind-zijn vanaf Homeros (die toch wel niet blind was) tot heden. Niet enkel geschre ven dóór blinde dichters, als zijn die wel vertegen woordigd De inleiding is van de (blinde) dichter- dominee Jan Wit Vleestal worden zulke boeken met een bepaald thema een wat wonderlijk allegaartje. Zo ook dit. Helaas werden ook de originelen van de vertalingen niet opgenomen, waarvoor wel plaats was geweest. Vooral een moeilijk vers als sonnet 19 van Milton, was gebaat geweest met meer dan enkel de inter preterende vertaling Niettemin een interessante bundel die als het ware jn a nutshell" laat zien hoe in de loop van de eeuwen op dichterlijke wijze op net blind-zijn is gereageerd Dat de palm, niet zo zeer nog om de verwoording als wel om de nstelling jegens de blinde medemens naar Home ros gaat. ach. is het een wonder'' Poëzie, door Judith Terlmghen, Porrey. Dekker en Leenheer, 3 stojten op giro 374184 van C. J. Leqnheer, de Lairesselaan 185, Rotterdam; Karei Soudijn: Het Kruidenboek. Athenaeum, Polak en Van Gennep. Amsterdam, 9.50: Jules Deelder: Dag •n nacht geopend, ƒ3.50. Bezige Bij. Amsterdam; J. Bernlef: Hoe wit kijkt een Eskimo, Querido, Am sterdam. f 4.90; Frank Daen: De koopman en zijn ::d. J H Kok. Kampen, 3.95; J. W. Schulte Nordholt en Jan Wit: Méér dan steen voelen, 8.90 Leden en donateurs Blindenbond 7,50), Arbeiders pers, Amsterdam.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1970 | | pagina 15