ARABIEREN MOETEN
MOED HEBBEN
VREDESKANSEN ONDER
OGEN TE ZIEN
XATERDAG 14 NOVEMBER 1970
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
15
EiilllllEii
■H
i
liiJlliilJIillliillyliiiili,
In dit artikel analyseert
de Israëlische minister
van defensie, Mosje Dayan,
de verwarde gebeurtenissen
van de afgelopen maanden
in het Midden-Oosten.
Daarbij gaat hij vooral
diep in op de
verwikkelingen
rond het Amerikaanse
vredesinitiatief en de
kansen voor de
toekomst daarvan.
Zelf geeft hij het
een gezegde van
Israëlische
militairen als motto mee:
,Het Arabische front
begint waar het
verstand ophoudt'.
*i
J i
(Door Mosje Dayan)
JERUZALEM (GPD) De .zesdaagse oorlog', die nu zijn vierde jaar is ingegaan, wordt
gekenmerkt door zeer ongewone gebeurtenissen en zeer uiteenlopende fasen. Maar ik be
twijfel of enige gebeurtenis zo ongewoon is als de 90-daagse wapenstilstand, die plotseling
tot stand kwam, zo te zien als een volkomen verrassing, op 7 augustus. Tijdens die wa
penstilstandsperiode bracht de ontwikkeling duidelijk de ware aard van de situatie in
het Arabische kamp aan het licht. De gebeurtenissen hielden ook veelbetekenende conse
quenties in voor de toekomstige ontwikkeling van de Arabisch-Israëlische betrekkingen.
liet Egyptische lucht-
VOORBIJGAAND
OVEREENKOMST
Aan het westelijk front accepteerden de Egypte-
naren het Amerikaanse vredesinitiatief maar, in strijd
met de door hen aanvaarde voorwaarden, brachten
zij hun Sam 2 en Sam 3 raketstellingen dichter bij
het Suezkanaal. Zij hervatten echter niet de oorlogs
handelingen, zelfs niet toen Israël na de Egyptische
verdragsschendingen weigerde aan de Jarring-be-
sprekingen deel te nemen, en zelfs niet toen de VS
de wapenleveranties aan Israël voortzetten
Aan het oostelijk front brak strijd uit tussen het
Jordaanse leger en de Palestijnse terroristische
organisaties. Gepantserde Syrische eenheden onder
steunden de terroristen, maar het Iraakse expeditie
leger in Jordanië bleef passief en nam een neutrale
houding aan.
Even ontredderd tijdens deze periode was de poli
tieke leiding in elk van de aan Israël grenzende
Arabische staten. Alleen werden zij verscheurd door
onderlinge twisten. En in alle vijf landen Egypte
Jordanië, Syrië. Irak en Libanon vond in de
afgelopen 90 dagen een regeringswisseling plaats en
een .zuivering' in de hoogste rangen van de militai
re leiders.
De belangrijkste gebeurtenis in dit verband was
natuurlijk het overlijden van Nasser. De politieke
betekenis daarvan kwam tot uiting in de woorden
van één van zijn opvolgers toen deze (in een niet-
offieieel onderhoud) verklaarde dat de Arabische
wereld niet zozeer het verlies van een leider be
treurde alswci liet verlies van alle leiding. Niet
alleen had de kapitein het schip verlaten maar ook
het kompas was vernield.
Men doet er goed aan onderscheid te maken tussen
de gebeurtenissen aan het westelijke, Egyptisch-
Russische front en die aan het oostelijk front
Jordanië, Syrië, Libanon en Irak hoewel de
voornaamste beslissingen, die ook de oostelijke
staten raken, in ieder geval zolang Nasser nog in
leven was. werden genomen in Cairo.
VREDESINITIATIEF
tieve vorm. Desondanks hielden de Egyptenaren
zich er aan, omdat zij de wapenstilstand dringend
nodig hadden. Om dezelfde reden bleven zij de
wapenstilstand in acht nemen ook toen de Jarring-
besprekingen niet op gang kwamen, en zelfs niet
toen hun verwachtingen inzake de twee eerstge
noemde voordelen Amerikaanse druk op Israël
en stopzetting van genoemde voordelen Ameri
kaanse druk op Israël en stopzetting van Amen
kaanse wapenleveranties niet werden gereali
seerd
SOWJETS
Egjj/ie ging in op het Amerikaanse vredesinitiatiel
omdat alle pogingen het Israëlische leger met
geweld van het Suezkanaal te verdrijven hadden
gefaald. Voortzetting van de oorlogsinspanningen
werd zowel uitzichtloos als ondragelijk. De kosten
waren enorm: aan de vooravond van de wapenstil
stand beliepen de Egyptische verliezen 50 tot 100
man per dag, nog afgezien van de vernietiging van
wapens, uitrusting en militaire installaties.
Nassers beroemde leuze: ,Wat ons met geweld werd
ontnomen zullen wij met geweld terugnemen' was
meer een gepassioneerde wensdroom dan een mili
tair plan. Toen de Amerikanen hun vredesinitiatiel
begonnen greep de Egyptische president deze kans
dan ook met beide handen aan. Hij dacht er drie
voordelen mee te zullen behalen: 1) Amerikaanse
druk op Israël om het leger van het Suezkanaal
terug te trekken (volgens het .vredesplan' van
staatssecretaris Rogers, goed te onderscheiden van
het latere .vredesinitiatief'). 2) Stopzetting van ver
dere Amerikaanse wapenleveranties aan Israël, met
name van vliegtuigen. 3) Beëindiging van de Israëli
sche luchtaanvallen diep in het Egyptische binnen
land en van de luchtaanvallen op de Egyptische
strijdkrachten.
De wapenstilstand was geen onvoorwaardelijke eis
bi het Amerikaanse initiatief, voorgelegd in ultima
De gemeenschappelijke factor in het optreden van
beide partijen is dat elk althans voor het
ogenblik de wapenstilstand respecteert. Egypte
bracht de Russische raketstellingen dichter bij het
Suezkanaal en liet zijn vertegenwoordigers bij de
VN een verbale oorlog tegen Israël voeren, maar
paste er wel voor op niet opnieuw met vuren te
beginnen
Israël, dat had verklaard zich niet te willen neerleg
gen bij de verplaatsing van de raketstellingen en in
deze Egyptische verdragsschendingen een zeer ern
stige inbreuk op de wapenstilstandsovereenkomst
zag. verkoos niet met militaire middelen te reage
ren, zolang de Egyptenaren zich van de geweldda
digheden onthielden. Wel diende Israël klachten in
bij de Verenigde Naties en in Washington.
Ongetwijfeld is het een positieve factor in de
huidige situatie dat aan beide ziiden het bevel niet
te vuren wordt gehandhaafd Maar men moet wel
voor ogen houden dat een .wapenstilstand' slechts
een voorbijgaande fase is die dient te worden
omgezet in een permanente vredesovereen
komst
Hoewel de Amerikaanse voorstellen zo belangrijk
waren voor Egypte, schond dit land toch de daar
aan verbonden voorwaarden en veroorzaakte het de
feitelijke annulering der Jarring-besprekingen? Om
dat te begrijpen dient men zich te bezinnen op de
situatie, zoals deze vanuit Sowjet-Russisch stand
punt wordt gezien.
Vanaf het ogenblik, waarop de Russen de verant
woordelijkheid op zich namen voor de verdediging
van het luchtruim ten westen van het Suezkanaal
werden hun overwegingen niet meer uitsluitend
bepaald door .wat goed is voor de Egyptenaren'.
Vanaf dat ogenblik immers stond de betrouwbaar
heid en de reputatie van het Russische oorlogsmate
riaal van de hoogste kwaliteit op het spel. alsmede
hun ontplooiing en operatieve inzet, genland door
Russische officieren.
Ik ber er vast van overtuigd dat voor de mannen,
die beslissen over de Sowjet-politiek in Egypte, het
hoofdmotief bij hun beslissingen met voorrang
op alle overige overwegingen wordt gevormd
door de wens om de betrouwbaarheid en het
prestige te verzekeren van de Russische wapens en
operatieve planning.
Verder hebben zij waarschijnlijk gedacht dat de VS
(met Israël als gedwongen tweede) zich tenslotte
bij de gang van zaken wel zouden neerleggen, met de
veronderstelling dat. aangezier. praktische overwe
gingen nu eenmaal de politiek plegen te bepalen,
men wel geneigd zou zijn om onaangename feiten
te slikken, waar men toch niets aan zou kunnen
veranderen, om daarna de blik op de toekomst te
richten. Tenslotte, zo hebben zij wellicht gedacht,
zou het machtsevenwicht de beslissende factor vor
men.
De Egyptische legerleiders, hoe begerig zij ook
waren om de voordelen van het Amerikaanse vredes
initiatief te verwerven, waren daarom nog niet
bereid de plaatsing van een Russisch raketsysteem
ter bescherming van het gebied tussen het Suezka
naal en Cairo te missen, laat staan af te wijzen. De
Egyptenaren, die zich aldus geen enkel voordeel
wilden ontzeggen, verbraken dientengevolge de wa-
penstilstardsovercenkomst en torpedeerden daar
mee het vredesinitiatief. Als gevolg daarvan .won
nen' zij het raketsysteem, maar .verloren' zij de
Jarring-besprekingen en zagen zij het Israëlische
leger toch versterkt door Amerikaanse wapenleve
ranties. De Israëli .wonnen' een hernieuwde wapen
stilstand zonder dat zij de bezette gebieden behoef
den te ontruimen en zonder zich te hoeven onder
werpen aan politieke beperkingen, maar zij ,verlo-
TEGENSTRIJDIG
Ook aan het oostelijke front kon men een groot
aantal tegenstrijdige feiten waarnemen. Hier echter
vonden deze niet hun oorsprong in de wens om alle
voordelen "an het Amerikaanse initiatief binnen te
halen door de voorwaarden daarvan zowel te aan
vaarden als te verbreken, maar in de conflicten
tussen het Jordaanse leger en de Palestijnse terro
ristische organisaties, alsmede tussen Hoesseins ko
ninklijke regime en de Baath-staten Irak en Sy
rië.
Ondanks de eindeloze ophelderingen, bemiddelingen,
compromissen en het gemarchandeer werd het al
spoedig duidelijk dat coëxistentie tussen de koning
en de Palestijnse organisatie onmogelijk was. ten
zij de een aan de ander ondergeschikt gemaakt zou
worden. De vliegtuigkapingen door de terroristen,
waarbij de naar Jordanië ontvoerde vliegtuigen
werden opgeblazen en de inzittenden gevangen ge
houden, waarbij koning Hoessein machteloos bleek
om de activiteiten der kapers tegen te gaan en zelfs
om in zijn eigen hoofdstad gezag uit te oefenen in
het hotel Intercontinental, deden tenslotte de em
mer overlopen. De betrekkingen tussen de Jordaanse
regering en de terroristische organisaties werden
steeds meer gespannen en midden-september kwam
de uitbarsting.
Op 14 september kondigde het centrale comité van
de Palestijnse organisaties een ultimatum aan, waar
in de koninklijke regering werd gesommeerd, onder
bedreiging met een .algemene staking' binnen vijf
1) Het leger terug te trekken uit Amman en
omstreken; 2) Het leger en de defensieleiding te
zuiveren van anti-terroristische elementen; 3) Een
.nationale regering' in te stellen met als taak zich
tegen elke politieke oplossing van het Arabisch-
Israëlische probleem te verzetten met name
tegen uitvoering van de resolutie der Verenigde
Naties van november 1967 en van het plan-Rogers
en voorts met de opdracht de banden met de
.progressieve' landen te versterken en de Ameri
kaanse invloed in Jordanië uit te wissen.
Gelijktijdig met dit ultimatum werd bekendge
maakt, dat op 17 september een nationale conventie
zou worden gehouden met als voornaamste agenda
punt de eis tot instelling van een .nationale rege
ring'. Hoewel in het ultimatum daarvoor geen
aanwijzingen stonden, waren er goede redenen om
aan te nemen dat de bovengenoemde conventie en
de voorgenomen staking ae start zouden zijn van
Op 15 september sloot de Jordaanse chef-staf Mash-
mour Haditha een overeenkomst de vijfde van
die maand met Fatah-leider Yassir Arafat, die
tot doel had de spanning in Jordanië te verminde
ren. Maar koning Hoessein accepteerde deze over
eenkomst niet. integendeel, hij verwierp haar als te
eenzijdig, ontsloeg Haditha als staf-chef en vormde
een militaire regering met als taak op te treden
tegen de terroristische organisaties. Vervolgens be
gaven de koning en zijn adviseurs zich naar de
commandopost van de legerstad en ontplooiden zij
hun strijdkrachten langs de zuidzijde van Amman.
In de ochtend van 17 september gingen Jordaanse
gepantserde en gemechaniseerde infanterie-eenhe-
den. na een artilleriebeschieting, tot actie over in
de straten van de hoofdstad en vielen zij de
hoofdkwartieren en bases van de terroristische
organisaties aan, waarvan meerdere gevestigd wa
ren binnen de vluchtelingenkampen.
Deze militaire krachtproef sloeg de basis weg onder
het oostelijk front en bracht alle betrokkenen in
verwarring. Zelfs Hoessein had niet de opzet (of
als hij die had. wilde hij dat in geen geval
erkennen) de terroristische organisaties volledig te
liquideren of zelfs maar te beletten van Jordaans
gebied af tegen Israël te ageren Anderzijds was
Arafat van zijn kant niet bereid de verantwoorde
lijkheid op zich te nemen voor een Palestijnse
.bevrijdingsoorlog'. Hoessein had hem voorgesteld
dat de Jordaanse regering haar gezag zou beperken
tot de oostelijke Jordaan-oever en dat Arafat, de
Fatah-leider, een regering van ballingen zou oprich
ten met gezag over de Arabieren op de westelijke
oever. Maar Arafat weigerde op die suggestie in te
gaan.
Daarenboven waren de staatshoofden van de Arabi
sche staten, vooral Nasser, zich er zeer wel van
bewust, dat Hoessein een van de beste mogelijkhe
den belichaamde om de Verenigde Staten er toe te
brengen druk uit te oefenen op Israel, en zij wilden
bepaald niet zo'n waardevol .instrument' verlie
zen.
De Baath-regeringen in Irak en Syrië, nauw verbon
den met de Sowjet-Unie. verklaarden de Palestijnse
organisaties te steunen en keerden zich verbitterd
tegen net regime van koning Hoessein. Maar zij
onthielden zich ervan een revolutie te steunen met
als doel de koning ten val te brengen en een
.nationale regering' te installeren
Deze innerlijk tegengestelde politiek werd door
deze staten voortgezet, ook nadat er in Jordanië
strijd was uitgebroken Nasser stuurde de drie
Palestijnse bataljons m het Egyptische leger naar
Jordanië om de terroristen te helpen, maar tegelij
kertijd poogde hij met inzet van heel zijn gezag
Hoesseins positie te versterken Tenslotte vormde
Hoesseins aanvaarding van het Amerikaanse vredes
initiatief ook een van de belangrijkste oorzaken
van de opstand tegen de koning en in deze vredes
symfonie speelde Nasser eerste viool.
MEEDOGENLOOS
Amman .ging in vlammen op'. En terwijl de strijd
tussen het leger en de terroristen meedogenloos
werd voortgezet en zich over het gehele land
dreigde uit te breiden, schommelden de leiders van
Irak en Syrië heen en weer tussen hun verlangens
om de terroristen te helpen en hun huivering voor
openlijke strijd met Hoessein.
De Iraakse regering koos de zijde van de terroris
ten en stelde hun voertuigen en wapens ter beschik
king. maar de Iraakse legereenheden in Jordanië
die stellig de schaal zouden hebben doen doorslaan,
als zij zich in de strijd zouden hebben gemengd,
bleven in hun kampementen.
Syrië, dat natuurlijk ook de zijde van de terroris
ten koos. was actiever en zond ongeveer 300 tanks
de grens over om zich aan te sluiten bij de terroris
ten in de gevechten rond Irbid Maar ook dat werd
maar halfslachtig gedaan. De Syrische luchtmacht,
die werkelijke steun van betekenis had kunnen
geven aan de landstrijdkrachten, kwam niet in
actie, en zelfs de tankeenheden kregen na een kort
en allerminst glorieus verlopen gevecht orders zich
weer op Syrisch gebied terug te trekken.
De gevolgen van deze militaire tegenslagen en
tekortkomingen werden onmiddellijk zichtbaar. In
Syrië en Irak gaven de politici elkaar de schuld van
de zwakte en besluiteloosheid, die de catastrofe had
den veroorzaakt. Officiële commissies van onderzoek
gingen aan het werk. En er werden rechtzittingen
gehouden om de schuld vast te stellen van degenen,
die .verantwoordelijk waren voor de fouten', een
lawine van ontslagen in de leiding van leger en staat
rolde van de top naar beneden
Op het eerste gezicht zou men kunnen zeggen dat
veranderingen in de regeringen van Jordanië. Syrië.
Irak en Libanon niet veel meer betekenen dan
persoonswisselingen. Maar in feite zijn toch de
grondslagen van het terroristiseh-Jordaanse bewind
en zelfs van het gehele oostelijke front deerlijk
aangetast.
STILTE
De gebeurtenissen aan het oostelijke en aan
het Egyptische front waren niet organisch verbon
den. Maar toch is de stilte aan beide fronten een
gemeenschappelijke factor. Niet alleen de Egyptena
ren en de Jordaniërs, die de Jarring-onderhandeün-
gen wensten, hebben zich onthouden van herope
ning van vijandelijkheden, alhoewel die besprekin
gen nog niet werkelijk zijn begonnen. De Synërs.
Irakezen en de terroristische organisaties, die zo
heftig te keer gingen tegen het Amerikaanse vredes
initiatief, gedragen zich evenzo
Naar mijn mening is de voornaamste reden van die
rust aan alle fronten ondanks de voortdurende
aanwezigheid van de Israëlische strijdkrachten aan
het Suezkanaal. langs de Jordaan en op minder dan
•10 mijl van Damascus daarin gelegen dat de
Arabische oorlog tegen Israël, zowel die welke
wordt gevoerd door de officiële legers als die van
de terroristische organisaties geen succes heeft
opgeleverd. Bovendien is het twijfelachtig of enige
Arabische staat (en aLs ik zeg Arabische dan bedoel
ik Arabisch en niet Sowjet-Russisch) werkelijk enige
kans ziet dat zijn leger of de gezamenlijke legers
van alle Arabische staten in staat zouden zijn Israël
in de naaste toekomst te overwinnen
Intussen, ook al moge dat de huidige rust verklaren,
is dit geen garantie dat die kalmte zal voortduren.
Het feit da: ae Arabieren geen mogelijkheid hebben
om Israël in het gevecht te verslaan betekent niet
automatisch dat zij bereid zijn de weg naar de
vrede in te slaan.
De sleutel 'ot de vrede blijft ook na de dood van
Nasser in het bezit van Egypte Het is Egypte, dat
het sterkste leger heeft. Het was Egypte, dat ae
oorlog ontketende, dat in juni 1967 de wapenstil
stand op gezag van de Veiligheidsraad- accepteerde,
dat die wapenstilstand beëindigde in 1969 en de
.slijtageoorlog' begon, en dat nu opnieuw de wapen
stilstand aanvaardde
Het gezegde van Israëlische soldaten jiei Arabische
front begint waar het verstand ophoudt' slaat op
een mogelijke situatie, waarin de Arabieren onwillig
zijn om vrede te sluiten, onmachtig om oorlog te
voeren en even onmachtig om niet te vechten.
Als de nieuwe leiders in Egypte niet de
moed kunnen opbrengen om in te gaan
tegen de algemene fatalistische tendens
zullen zij waarschijnlijk tegen wil en dank
terechtkomen in een nieuwe ronde van oor
logvoering, dwaze, nutteloze en vruchteloze
oorlogvoering, zonder enige hoop op winst.
Maar als zij de durf en de moed hebben om
de werkelijkheid eerlijk onder ogen te zien
en aan de oorlog een halt toe te roepen, dan
zal het mogelijk blijken om van een tijde
lijke wapenstilstand voorwaarts te gaan
naar een blijvende vrede.
